مرتع
سال:1390 | دوره:5 | شماره:2 (پیاپی 18) |تعداد مقالات:16

تنوع زیستی موجود در اکوسیستم مرتع، به طور مستقیم تحت تاثیر ویژگی های رویشی و تنوع گونه های گیاهی آن قرار دارد که همواره متضمن پایداری این اکوسیستم در مقابل آشفتگی های محیطی و زیستی است. یکی از فشارهای مخرب بر عرصه مرتع که باعث کاهش تنوع و از بین رفتن عناصر گیاهی حساس می گردد، چرای مفرط دام است. چرای دام از هر نوع که باشد، با تغییر در فراوانی گونه های کلید و ضروری که ضامن بقا، پایداری و کارکرد صحیح اکوسیستم ها هستند، این اکوسیستم ها را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور بررسی اثر شدت های مختلف چرایی بر تنوع و غنای گونه ای در مراتع خشک شهرستان خنج استان فارس، سه مکان دارای مدیریت های چرایی متفاوت شامل چرای ضعیف، چرای متوسط و چرای شدید انتخاب و با استفاده از 90 پلات یک مترمربعی در طول 18 ترانسکت به نمونه برداری اقدام شد. در داخل هر پلات، فهرست گونه های موجود، درصد تاج پوشش و تعداد افراد هر گونه یادداشت شد. برای ارزیابی شاخص های تنوع و غنا، شاخص های غنای مارگالف و منهینگ و شاخصهای تنوع سیمپسون، شانون و هیل N1 محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS انجام شد و مقایسه شاخص های مختلف تنوع و غنا بین مناطق با شدت های چرایی مختلف توسط آزمون توکی صورت پذیرفت. نتایج حاصل از محاسبه شاخص غنای مارگالف نشان داد که بین منطقه چرای ضعیف و متوسط از نظر آماری اختلاف معنی داری وجود ندارد، ولی بین منطقه چرای شدید با متوسط و ضعیف اختلاف در سطح 5 درصد معنی دار وجود دارد. از طرف دیگر بین مناطق مختلف چرایی از نظر شاخص غنای منهینگ در سطح 5 درصد اختلاف معنی دار وجود ندارد. نتایج حاصل از محاسبه شاخص های تنوع، در هر سه شاخص سیمپسون، شانون و هیل N1 نشان دادند که بین منطقه چرای ضعیف و متوسط اختلاف معنی داری وجود ندارد، در حالی که بین منطقه چرای شدید با متوسط و ضعیف در سطح 5 درصد اختلاف آماری معنی داری وجود دارد. به طور کلی در مناطق خشک مانند منطقه مورد بررسی، چرای شدید دام باعث کاهش غنا و تنوع گونه ای می شود که به دلیل تاثیر منفی بر پایداری اکوسیستم باید مورد توجه مدیران مرتع قرار گیرد.

آگاهی از تولید گیاهان مرتعی اطلاعات مناسبی از چگونگی سلامت و کارکرد اکوسیستم های مرتعی را در اختیار مدیران این اکوسیستم ها قرار می دهد. تخمین تولید گیاهان مرتعی از طریق ویژگی های مورفولوژی موجب افزایش سرعت، کاهش زمان و افزایش تعداد نمونه می شود. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین تولید گونه های Stipa hohenackeriana Trin Rupr Boiss Bromus tomentellus، Astragalus effesus، Astragalus caragana، Astragalus cyclophylus وOnobrychis gaoba  و ویژگی های مورفولوژیک آنها شامل قطر تاج، قطر یقه، محیط یقه، قطر میانه گیاه، ارتفاع گیاه، تاج پوشش گیاه با بررسی طیف وسیعی از مدل های رگرسیونی در دو سطح گونه و سطح فرم رویشی است. به این منظور از هر گیاه 30 پایه به شکل تصادفی در منطقه استپی حاشیه زاینده رود انتخاب و ویژگی های بالا در آنها اندازه گیری شد. سه گروه مدل رگرسیونی شامل مدل هایی که تنها از یک ویژگی برای برآورد تولید استفاده می کردند (مدل تک بعدی)، مدل هایی که از تلفیق چند ویژگی استفاده می کردند (مدل های دو بعدی) و مدل های رگرسیونی چندگانه استفاده شد. پس از استخراج مدل های معنی دار، عملیات اعتبارسنجی برای انتخاب بهترین مدل، از بین مدل های معنی دار انجام شد. نتایج نشان داد که هر یک از ویژگی های بررسی شده با تولید گیاهان در ارتباط مستقیم است. با این وجود هر کدام از این ویژگی ها، نوع خاصی از ارتباط را با تولید داشته و در مدل های مختلفی می توانند برآورد مناسبی از تولید داشته باشند. قطر و محیط یقه و میانگین قطر تاج بهترین برآورد را در تولید گیاهان در قالب مدل های تک بعدی داشتند و ارتفاع به عنوان ضعیف ترین ویژگی شناسایی شد. همچنین استفاده ترکیبی از چندین ویژگی شامل: محیط یقه، قطر میانه گیاه به همراه ارتفاع که تقریبی از حجم گیاه هستند برآورد بهتری را از تولید در مقایسه با مدل هایی که تنها از یک ویژگی استفاده می کردند داشت. نتایج حاکی این موضوع است که: 1) تلفیق دو یا چند ویژگی در مدل های رگرسیونی باعث افزایش کارآیی تخمین تولید می شود، 2) تخمین تولید از ویژگی های مورفولوژیک در گونه های با ساختار قامتی راست مانند B. tomentellus امکان پذیر است، در صورتی که در گیاهان طوقه ای شکل مانند A. effusus برآورد مناسبی در مقایسه با گروه قبلی به دست نمی آید.

به منظور بررسی قابلیت داده های سنجنده LISS III ماهواره IRS در تفکیک اراضی مرتعی و تهیه نقشه کاربری اراضی، داده های رقومی این سنجنده مربوط به 3 می 2007 میلادی از حوزه آبخیز سرخ آباد در استان مازندران مورد بررسی قرار گرفت. با بررسی کیفی داده ها هیچگونه خطای رادیومتری در داده ها مشاهده نشد. تطابق هندسی با استفاده از تصویر تصحیح شده PAN و به روش تصویر به تصویر با استفاده از 15 نقطه و دقت 0.5 پیکسل انجام شد. پردازش های مختلف مانند ایجاد تصاویر رنگی کاذب، نسبت گیری طیفی، تجزیه مولفه های اصلی و شاخص گیاهی بر روی باندهای اولیه با هدف بارزسازی تصویر انجام شد. طبقه بندی تصویر به منظور جداسازی پدیده ها به روش پیکسل پایه از نوع نظارت شده با دو الگوریتم حداکثر احتمال و حداقل فاصله از میانگین انجام شد. به منظور ارزیابی صحت نتایج طبقه بندی، از اطلاعات جمع آوری شده از کاربری های موجود در منطقه به روش ماتریس خطا استفاده شد. نتایج نشان داد که تفکیک و طبقه بندی پدیده ها با دقت 88.53 درصد انجام شده است. همچنین مقایسه دقت دو الگوریتم طبقه بندی نشان داد که الگوریتم حداکثر احتمال با دقت کل 87.05 درصد در مقایسه با الگوریتم حداقل فاصله از میانگین با دقت کل 82.56 درصد نتیجه بهتری را در پی داشت. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت داده های سنجنده LISS-III در منطقه مورد مطالعه قابلیت لازم را برای تهیه نقشه کاربری اراضی دارد.

در تحقیق حاضر تاثیر چرای دام و مراحل توالی بر روی تراکم بذور خاک و تشابه آن با پوشش سطحی بررسی شد. مطالعه در یک شوره زار مرتعی واقع در سواحل شمال غربی کشور بلژیک که قسمت هایی چراشده و قسمتهایی قرق و همچنین دارای مناطقی از مراحل ابتدایی توالی و مناطقی از مراحل انتهایی توالی (کلیماکس) وجود داشتند، انجام شد. سه منطقه کلیدی پس از پیمایش صحرایی انتخاب شد؛ یکی از مناطق در مراحل اولیه توالی و دو منطقه دیگر در مرحله کلیماکس قرار داشتند. مناطق مرحله کلیماکس شامل منطقه چرا شده و قرق بود. ده پلات چهار مترمربعی در مرتع مرحله ابتدایی و 80 پلات در مراتع کلیماکس (50 پلات در مراتع چرا شده و 30 پلات در قرق) مستقر شدند. نمونه های خاک از پلات ها از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متری در اسفند ماه برداشت و برای جوانه زنی بذور آنها به گلخانه انتقال یافتند. همچنین پوشش سطحی زمین در داخل همه پلات ها در تیر ماه تعیین شد. تشابه پوشش سطحی زمین و بانک بذر خاک محاسبه شد. نتایج حاصل، تاثیر معنی داری از چرا بر روی بانک بذر خاک نشان نداد. نتایج نشان داد که تراکم بذور و تشابه آن با پوشش سطحی در پلات های مراحل اولیه توالی بیشتر از مراحل انتهایی بود. مطالعه ترکیب بذور نشان داد که بانک بذر خاک در هر دو مرحله توالی اغلب از گونه های گیاهی هستند که در مراحل ابتدایی توالی ظاهر می شوند. این در حالی بود که حضور آنها از پوشش سطح در مراحل انتهایی توالی تقریبا حذف شده بود. نظر به اهمیت بانک بذر خاک در احیاء مراتع تخریب یافته و حفظ تنوع ژنتیکی، بر توجه به آن در مطالعات مختلف در کشور ایران تاکید شد.

افزایش بی نظمی در اکوسیستم های طبیعی از طریق افزایش در مقدار دی اکسید کربن از زمان انقلاب صنعتی شدت یافته است. خاک از عمده ترین منابع ذخیره کربن است و در توازن جهانی کربن و ترسیب مجدد آن نقش به سزایی دارد. با توجه به وسعت زیاد مناطق استپی در کشور، توجه به سهم و میزان ترسیب کربن آن قابل تامل است. به منظور برآورد ترسیب کربن خاک، مراتع استپی رودشور ساوه در سه تیمار قرق بلندمدت و میان مدت و مرتع تحت چرا انتخاب شد. نمونه برداری خاک در عمق 30-0 سانتی متری از پای گیاهان و در حدفاصل آنها انجام شد. در هر منطقه، به تعداد 60 نمونه خاک و در مجموع 180 نمونه برداشت شد. نمونه ها در هوای آزاد خشک شد و از الک 2 میلی متری در آزمایشگاه عبور داده شد. اندازه گیری کربن آلی خاک با روش والکی- بلاک انجام شد. نتایج نشان داد میزان کربن آلی خاک در پای گیاهان با کربن موجود در حدفاصل گیاهان در هر منطقه به طور جداگانه اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد داشت. همچنین نتایج نشان داد مقدار کربن آلی خاک در پای گیاه بیشتر از حدفاصل گیاه در تیمار قرق بود، در حالی که این نتیجه در مرتع چرا شده معکوس بود. از نظر میانگین ترسیب کربن کل، قرق میان مدت با متوسط 22.45 تن در هکتار، تفاوت آماری معنی داری با قرق بلندمدت به میزان 17.76 تن در هکتار و سایت چرا شده به میزان 18.50 تن در هکتار داشته است.

اعمال مدیریت صحیح و کارآمد اکوسیستم های مرتعی مستلزم داشتن اطلاعات کافی از میزان شدت چرا و تاثیر آن بر تنوع و غنای گونه ای مراتع است. این مطالعه به منظور مقایسه تنوع و غنای گونه ای سه منطقه مرجع، کلید و بحرانی در بخشی از مراتع پارک ملی خبر و مناطق همجوار با مساحتی معادل 6000 هکتار انجام شد. در این تحقیق، تنوع گیاهی با استفاده از شاخص شانون در نرم افزار Statistical methodology و غنای گونه ای با استفاده از نرم افزار RAREFRAC.BAS بررسی شد. به این ترتیب که در 120 پلات 1×0.5 متری برای شمارش تعداد گونه و همچنین تعداد 120 پلات دیگر با ابعاد 2×1.5 متر برای تعیین درصد تاج پوشش گیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی، در سه منطقه انتخاب شده مرجع، کلید و بحرانی بررسی شد. امید ریاضی غنای گونه ای مناطق مرجع، کلید و بحرانی به ترتیب برابر با 32، 24 و 14 تعیین شد. در نتیجه غنای گونه ای از رابطه مرجع<کلید< بحرانی پیروی می کند. میانگین ضرایب به دست آمده از شاخص شانون در منطقه مرجع برابر با 1.9662، در منطقه کلید برابر با 1.826 و در منطقه بحرانی برابر با 1.052 شد، در نتیجه تنوع گیاهی در مناطق مرجع و کلید دارای تفاوت معنی داری در سطح 5 درصد نیست، در حالی که منطقه بحرانی با هر یک از مناطق مرجع و کلید از نظر تنوع گونه ای تفاوت معنی دار دارد. در منطقه بحرانی به دلیل چرای مفرط و خارج از فصل، تنوع گونه ای به شدت کاهش یافته و از میزان خوشخوراکی گیاهان کاسته شده است.

گون مرتعی Astragalus cyclophyllus گیاهی است چندساله، از خانواده بقولات که برای تعلیف دام بسیار خوشخوراک بوده و زنبور عسل از شهد گلهای آن به خوبی استفاده می کند. این پژوهش به منظور بررسی خصوصیات کروموزومی گون مرتعی و تهیه کاریوتیپ آن اجرا شد. به همین منظور سه توده گون مرتعی از مناطق مختلف استان اصفهان جمع آوری و مطالعات سیتوژنتیک بر روی آنها انجام شد. مطالعات سیتوژنتیک شامل جوانه دار کردن بذور، پیش تیمار، تثبیت، هیدرولیز، رنگ آمیزی کروموزوم ها و تهیه نمونه بود که منجر به تهیه کاریوتیپ و آیدیوگرام توده ها شد. نتایج شمارش کروموزومی نشان داد که توده های گون مرتعی تتراپلوئید و دارای 32 کروموزوم بود که با مطالعات قبلی در مورد گونه های دیگر این جنس مطابقت داشت. بر اساس نتایج مشخصات کاریوتیپ و دسته بندی کاریوتیپ ها به روش استبینز، توده گون مرتعی منطقه حنا و دره حوض در دسته کاریوتیپی 2A و توده گون مرتعی منطقه روستای سیبک در دسته کاریوتیپی 1A که از تقارن کاریوتیپی بیشتری برخوردار است، جای گرفتند. با بررسی ویژگی های ضریب تغییرات طول کروموزوم، درصد کل فرم، طول نسبی کوتاهترین کروموزوم، اندیس نامتقارن بودن درون کروموزومی، اندیس نامتقارن بودن بین کروموزومی و دامنه طول نسبی مشخص شد که توده گون مرتعی حنا دارای تقارن درون کروموزومی بیشتر و توده گون مرتعی روستای سیبک دارای تقارن بین کروموزومی بیشتری است. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که توده های گون، تنوع کروموزومی قابل توجهی دارند.

جوانه زنی یکی از مهمترین مراحل رشد است که نیاز اولیه و اساسی برای داشتن تراکم مناسب گیاه در مزرعه محسوب می شود .هدف این تحقیق، ارزیابی واکنش ژنوتیپهای مختلف بومی و اصلاح شده ژنوتیپ های گونه Bromus inermis به تنش رطوبتی در مرحله جوانه زنی و تعیین پارامتر و پتانسیل مناسب برای گزینش ارقام متحمل به خشکی بود. تیمارها شامل چهار ژنوتیپ B. inermis (البرز 303، مازندران 3151، فیروزکوه 3966 و اصفهان 200060) و چهار سطح پتانسیل آب (صفر، 3-، 6- و 9- بار) به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی انجام شد. بذرها در داخل پتری دیش و در ژرمیناتور تحت شرایط کنترل شده جوانه زدند. در این پژوهش، ویژگی های درصد و سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، ریشه چه و گیاهچه، نسبت ریشه به ساقه، وزن خشک و تر گیاهچه و شاخص بنیه بذر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی، به جز نسبت وزن خشک به وزن تر گیاهچه سایر صفات به طور قابل توجهی کاهش یافتند. این کاهش در تمامی صفات مورد ارزیابی در تغییر پتانسیل از 3- به 6- بار حداکثر بود. به طور کلی در میان ژنوتیپ های مورد آزمایش، ژنوتیپ اصفهان (200060) در پتانسیل های مورد مطالعه جوانه زنی مناسبی را نشان داد و از این نظر بر سایر ژنوتیپ ها برتری معنی داری داشت. از پارامترهای مورد ارزیابی، طول گیاهچه و شاخص بنیه بذر بیشترین واکنش را به تغییر پتانسیل آب نشان دادند. در بین سطوح تنش خشکی، پتانسیل های 6- و 9- بار بهترین سطوح برای ارزیابی مقاومت به خشکی بودند.

تولید اطلاعات پایه و شناخت عناصر اصلی اکوسیستم مرتعی نیاز اساسی هر نوع مدیریتی در این عرصه هاست. این پژوهش جزو اولین تلاش هایی است که برای تعیین میزان آسیب پذیری یا مقاومت گونه های کلیدی در برابر چرای دام در منطقه سارال کردستان انجام شده است. برای سنجش اثرات قطع (چرای شبیه سازی شده) بر روی گونه مهم مرتعی Bromus tomentellus، قبل از آغاز فصل رویشی سال 1386 اقدام به محصور کردن قطعه ای نیم هکتاری مرتع در سامان زردوان سارال شد. در این قرق تحقیقاتی 160 پایه از گونه ذکر شده به صورت کاملا تصادفی انتخاب شد و هر 10 پایه به تیمارهای قطع تولید از طریق چشمی به میزان های صفر، 25، 50 و 75 درصد اختصاص داده شد. تیمارهای قطع در سه تکرار و با فاصله یک ماه صورت گرفت و برای محاسبه درصد دقیق تولید برداشت شده، پس از خشک کردن در هوای آزاد توزین شدند. به همین منظور، تولید تمامی پایه ها (بجز کنترل ها) در آخر فصل رویشی برداشت شدند. به مدت چهار سال و هر ساله اقدام به اندازه گیری یا برآورد چشمی ویژگی های بنیه و شادابی، مرگ و میر، ارتفاع، تولید و تعداد ساقه زایشی در تمامی پایه ها شد. با استفاده از طرح آماری کرت های خرد شده در زمان، تجزیه داده ها انجام شد. طی این چهار سال، هیچ مورد مرگ و میری در میان 160 پایه انتخابی دیده نشد. در تمامی این ویژگی ها، تیمار قطع سبک از تمامی تیمارها و حتی از تیمار کنترل با اختلاف زیاد (P£0.01) پیشی گرفته است. در تمامی سال ها، ارتفاع در برداشت سبک بیش از کنترل بود و فقط در سال های اول و آخر تیمار هم طبقه داشت. به طور کلی و با توجه به تغییرات مدیریتی و محیطی موثر بر این گونه مرتعی، می توان بیان کرد که چرای دام تا کمتر از 40 تا 50 درصد از وزن رویش سالانه حتی در سال های خشک سالی هم ضامن بقای گونه B. tomentellus در منطقه سارال کردستان خواهد بود، اما برداشت گیاه تا مرز 75 درصد هم در سال های عادی ظاهرا به گیاه آسیبی نمی رساند.

به منظور بررسی عملکرد علوفه و پایداری عملکرد یازده اکسشن از گونه Elymus hispidus آزمایشی در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار در دو محیط آبیاری نرمال (بدون تنش) و دیم (تنش) در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه واقع در شهرستان اسلام آباد غرب به مدت دو سال انجام شد. منشاء جمع آوری اکسشن ها مراتع سبلان واقع در استان اردبیل بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس تنوع معنی داری (p<0.01) در بین اکسشن های مورد بررسی و همچنین محیط های مورد مطالعه مشاهده شد. اثر متقابل اکسشن× محیط نیز در سطح 1 درصد معنی دار شد گروهبندی حاصل از آزمون دانکن (p<0.05) و تجزیه خوشه ای، اکسشن های 5-890، 6-890 و 7-890 را به عنوان اکسشن های برتر در یک گروه قرار داد. بر اساس تجزیه AMMI، اولین مولفه اصلی اثر متقابل 97.92 درصد از واریانس اثر متقابل را نشان داد و در سطح یک درصد معنی دار شد، که بر اساس این مولفه، اکسشن های 6-890، 15-890، 5-890، 9-890، 11-890 و 13-890 بیشترین پایداری و اکسشن 7-890 کمترین پایداری را داشت. با توجه به پارامترهای پایداری ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک، واریانس پایداری، ضریب تشخیص و ضریب رگرسیون، اکسشن های 5-890، 6-890، 11-890 و 13-890 بیشترین پایداری و اکسشن 7-890 کمترین میزان پایداری را نشان داد. با توجه به نتایج به دست آمده اکسشن های 5-890 و 6-890 از نظر میانگین عملکرد علوفه خشک و پایداری عملکرد مطلوب بودند و قابل معرفی برای برنامه های اصلاحی در شرایط آب و هوایی استان کرمانشاه است.

به دست آوردن اطلاعات از گیاهان مقاوم به شوری لازمه مدیریت اکوسیستم های مناطق خشک و نیمه خشک است. Aeluropus littoralis با نام فارسی بونی از خویشاوندان وحشی و بومی گندم است که از مدت ها پیش، از نظر ارزش مرتعداری و ویژگی های فیزیولوژیک مورد توجه بوده است. بیشتر گونه های این جنس شورپسند بوده که در خاک های شور می تواند چراگاه مناسب ایجاد کند. بررسی های متعددی در مورد اثر شوری بر روی جوانه زنی گیاهان هالوفیت صورت گرفته، اما اغلب این پژوهش ها تنها تاثیر نمک را بر روی جوانه زنی و رشد گیاه بررسی کرده اند و تاکنون تحقیقی در رابطه با تاثیر پوشینه بذور و شناسایی ترکیبات آن بر روی جوانه زنی در سطوح مختلف شوری صورت نگرفته است. از این رو به منظور درک مکانیسم طبیعی جوانه زنی در این گیاه و نیز تاثیر پوشش بذر بر میزان جوانه زنی در سطوح مختلف شوری، آزمایشی در شرایط شوری ناشی از کلرورسدیم برای بذور با پوشینه و بدون پوشینه (لخت)، در قالب آزمایش فاکتوریل کاملا تصادفی در 3 تکرار صورت گرفت. در این آزمایش شوری در شش سطح (50، 100، 150، 200، 300 و 400 میلی مولار) و عامل نوع بذر در 2 سطح (با پوشینه و بدون پوشینه) اعمال شد. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش تنش شوری در بذرهای با پوشینه و بدون پوشینه پارامترهای جوانه زنی کاهش پیدا می کند و این کاهش در بذرهای بدون پوشینه بیشتر از بذرهای با پوشینه بود. اثر متقابل شوری در پوشینه نیز در سطح احتمال 5 درصد معنی دار شد. پیش بینی های اولیه حاکی از وجود ماده ای موثر و تاثیر آن بر میزان جوانه زنی در پوشینه بذور بود، بنابراین به منظور شناسایی ترکیبات موثر بر میزان جوانه زنی، عصاره متانولی از پوشینه بذور تهیه شد. نتایج تجزیه GC-MS نشان داد که ماده آلوجیبریک اسید که یکی از مشتقات فیتوهورمون GA3 است در پوشینه بذرها وجو دارد، ازاین رو این ماده به عنوان یک عامل مهم در تفاوت جوانه زنی در بذرهای با پوشینه و لخت در غلظت های مختلف شوری در نظر گرفته شد.

خروج دام از جنگل های استان مازندران همواره از دغدغه های اساسی سیاستگزاران منابع طبیعی در استان و کشور بوده است. چرای بی رویه دام در مناطق جنگلی استان، منجر به تخریب منابع طبیعی و کاهش چشمگیر پوشش جنگلی شده است. این مطالعه به کمک رویکرد توابع کیفی مانند مدل رگرسیونی لوجیت، به بررسی میزان اثر عوامل اقتصادی- اجتماعی مانند درآمد سالانه، تعداد شغل، بعد خانوار، تجربه دامداری، متغیر حفظ منابع طبیعی، مشارکت در طرح های مرتعداری، میزان رعایت دوره قرق مراتع و میزان تحصیلات دامداران برای خروج دام از جنگل های استان در سال 1388 می پردازد. نتایج نشان داد که بیشترین کشش در میان متغیرهای موثر به تجربه دامداری مربوط بوده است، به طوری که با افزایش یک درصدی به تجربه دامداران، احتمال تمایل خروج دام از جنگل های شمال 38.9 درصد افزایش می یابد. بر اساس آماره اثر نهایی، با افزایش هر سال به تجربه دامداران، احتمال خروج دام از جنگل، 029 درصد واحد افزایش خواهد یافت. همچنین، با افزایش هر هزار ریال به درآمد ماهیانه بهره برداران، احتمال خروج دام از جنگل ها نیز 10.00018 واحد افزایش خواهد یافت. با توجه به نتایج، با افزایش هر سال به سال های تحصیل دامداران، احتمال خروج دام، 21 درصد واحد افزایش می یابد. با افزایش هر فرد به تعداد افراد خانوار، احتمال رعایت طرح خروج از جنگل به میزان 49 درصد واحد کاهش می یابد. همچنین، متغیرهای حفظ منابع طبیعی، تمایل به مشارکت در طرح های مرتعداری، میزان رعایت دوره قرق مراتع نیز اثر مثبت و معنی داری بر تمایل دامداران به خروج از جنگل داشته اند.