در مقاله پیشین از مقوله «ادب پارسی» گفتیم و گستره حضور آن در عرصه جهانی. امروز برآنیم تا کوله باری از نیاز بربندیم و سفری دراز را به دیار راز آغاز کنیم.ره توشه ما در این سفر سبویی از شبنم اشتیاق است و دفتری از گلبرگ های اوراق. بر سمندِ بال دار خیال می نشینیم و بر فراز دره های ماه و سال پرواز می کنیم. هفت خوانِ تلاش و کوشش را می پیماییم، تا به کوه تاریکِ تاریخ می رسیم. صخره های ابهام را می کاویم و غارهای ابهام را می یابیم. امید، پشتوانه پویشِ ماست و چراغِ راه، عطش پژوهش ما.در تاریک زارهای غار پژوهش دورترین آثاری که در تیررس نگاه ما قرار می گیرد، ادبیات پارسی باستان از عهد هخامنشیان است. آثار بجا مانده از آن، بیش از 400 واژه نامکرر بر روی لوحه ها، ظروف سیمین و زرین، سنگ نبشته ها و کتیبه هایی است چون نقش رستم، نقش رجب و مرغاب در فارس، کوه بیستون، کوه الوند، ارمنستان، مصر و از همه مهم تر و مفصل تر کتیبه داریوش بزرگ در بیستون (523-486 ق.م.).از آن جا که بگذریم به «اوستا» کتاب مقدس زرتشتیان می رسیم، که علی رغم تنوع نظرها درباره تاریخ آن بر اساس اهم نظریات مستشرقان حدود 1200 سال قبل از میلاد مسیح پدید آمده است. آن چه امروز از آن میراث ادبی باقی مانده، مشتمل بر 83 هزار کلمه و 72 فصل درباره اندیشه های دینی، نیایش ها و آیین های مذهبی دین زرتشت و نیز فرهنگ مزدیسناست. این کتاب قدیمی ترین سندِ ادبی ایران است، که تا قرن هفتم میلادی در شوون ادبی ایران موثر بوده است. پس از «اوستا» کاوش را پی می گیریم. ردپای داستان های اسطوره ای از قبیل جنگ رستم با دیوان را در دست نوشته های سغدی می یابیم، که در اثری به نام «دیونامه» درج شده است.