پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1391 | دوره:26 | شماره:3 |تعداد مقالات:20

کنه دو لکه ای (Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae یکی از آفات مهم و مخرب گیاهان زراعی، باغی و زینتی در سراسر جهان می باشد. تولید مثل بالا و کوتاهی دوره زندگی همراه با کاربرد گسترده کنه کش ها برای پایین نگه داشتن خسارت این کنه زیر آستانه زیان اقتصادی، باعث مقاومت این آفت به کنه کش ها و شکست در کنترل آن شده است. در این تحقیق اثر اسانس گندواش (.Artemisia annua L) روی کنه دو لکه ای مقاوم به آبامکتین بررسی شد. زیست سنجی به روش تاثیر بخار اسانس روی کنه های ماده بالغ انجام شد. نتایج آزمون زیست سنجی نشان داد که LC50 اسانس گندواش 1.13 میکرولیتر بر لیتر هوا بود. همچنین اثر غلظت های 0.5، 1، 1.7 و 3 میکرولیتر بر لیتر هوا روی آنزیم های استراز، گلوتاتیون اس-ترنسفراز و سیستم مونواکسیژناز بررسی شد. نتایج نشان داد که غلظت های مختلف اسانس، فعالیت آنزیم های استراز و گلوتاتیون اس- ترنسفراز را کاهش دادند. همچنین این اسانس میزان آنزیم های مونو اکسیژناز را کاهش داد. اثرات بازدارندگی غلظت های مختلف اسانس روی الگوی باندی استراز با استفاده از الکتروفورز نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که دو باند در کنه شاهد وجود دارد و با افزایش غلظت اسانس، آنزیم های استراز مهار شده و میزان تراکم این باندها با افزایش غلظت کاهش می یابد.

به منظور ارزیابی کارایی کاربرد مقادیر علف کش سولفوسولفورون در کنترل گونه های جو وحشی (جو موشی، جو دره و جو دو ردیفه و جو خودرو) آزمایشی در در طی سالهای 86-1385 در مجموعه گلخانه های تحقیقاتی بخش تحقیقات علف های هرز - موسسه تحقیقات گیاهپزشکی ایران به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهارتکرار انجام گرفت. فاکتور نخست زمان مصرف علف کش سولفوسولفورون شامل مراحل 2، 4، 6، 8 و 10 برگی بوده و فاکتور دوم مقادیر متفاوت کاربرد علف کش سولفوسولفورون شامل 0، 13، 26، 39 و 52 گرم از ماده تجاری در هکتار بودند. نتایج نشان داد که بیشترین کارایی سولفوسولفورون در کنترل جودره (Hordeum spontaneum) زمانی بدست آمد که علف کش مذکور در مرحله 2 تا 6 برگی مصرف گردید. این مرحله در خصوص جو موشی (Hordeum murinum) و جوخوردو (Hordeum vulgar) تا مرحله 8 برگی علف هرز افزایش یافت ولی در مورد جو دو ردیفه (Hordeum distichom) مرحله 2 تا 4 برگی بود. در صورت رعایت زمان کاربرد علف کش سولفوسولفورون احتیاجی به افزایش مقدار مصرف نبود و با مصرف دز توصیه شده که 27 گرم در هکتار از ماده تجارتی است، علف های هرز بخوبی کنترل گردیدند. تاخیر در زمان مصرف اشاره شده نیاز به افزایش دز علف کش را داشت که این میزان بسته به زمان استفاده و گونه علف هرز متفاوت بود.

به منظور بررسی اثر تراکم های مختلف علف هرز تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus) بر میزان افت عملکرد و اجزای اصلی عملکرد ارقام سویا و تعیین رقم برتر در رقابت با این علف هرز، آزمایشی در سال زراعی 1385 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و 15 تیمار در ایستگاه تحقیقات زراعی قراخیل مازندران اجرا شد. تیمارها شامل سه رقم سویا (تلار، ساری و سحر) در پنج سطح تراکم (0، 4، 8، 12 و 16 بوته در متر مربع) علف هرز تاج خروس بود. برای برآورد میزان افت تعداد غلاف، دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد از برازش مدل سه پارامتری کوزنس استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که بین تراکم علف هرز تاج خروس و تعداد غلاف، دانه در غلاف و وزن صد دانه سویا رابطه معکوسی وجود دارد.تعداد غلاف و وزن صد دانه با افزایش تراکم تاج خروس دارای روند نزولی بودند، ولی شدت کاهش در تراکم های پایین تاج خروس بیشتر از تراکم های بالا بود. رابطه بین تراکم تاج خروس با تعداد غلاف و وزن صد دانه خطی نبود، زیرا در تراکم های بالای تاج خروس با شروع رقابت درون گونه ای از شدت رقابت بین علف هرز و سویا کاسته شد.بین تعداد دانه در غلاف و تراکم علف هرز تاج خروس رابطه نزولی و بصورت خطی بود.همچنین افت عملکرد سویا در تراکم 16 بوته تاج خروس در ارقام ساری، تلار و سحر به ترتیب 46.33 درصد، 57.4 درصد و 58.31 درصد نسبت به شاهد بدون علف هرز بود. در مجموع نتایج نشان داد که رقم ساری دارای قدرت رقابت بالاتری نسبت به ارقام دیگر بود و میزان افت عملکرد آن کمتر بود.

بیماری باکتریایی آتشک با عامل Erwinia amylovora از مهم ترین بیماری های درختان میوه دانه دار از جمله سیب در سراسر جهان است. کاربرد ارقام مقاوم همواره بهترین روش کنترل بیماری بشمار می رود. در این بررسی، طی سال های 1385 تا 1387 عکس العمل 89 رقم بومی و وارداتی تجاری سیب در شرایط آلودگی طبیعی با استفاده از سیستم استاندارد گروه بندی ارقام برای مقاومت به آتشک توسط شاخص بلتسویل (USDA) در کلکسیون ارقام تجارتی موجود در ایستگاه تحقیقات باغبانی کمالشهر کرج مورد ارزیابی قرار گرفت. دراین مطالعه تفاوت معنی داری در ارقام مورد ارزیابی مشاهده گردید (P<0%). در مجموع، 19 رقم (21%) در گروه بسیار مقاوم، 51 رقم (57%) نیمه مقاوم، 17 رقم (19%) حد وسط و 2 رقم (2%) در گروه نیمه حساس قرار گرفت، ولی هیچ رقمی در گروه بسیار حساس جای نگرفت. ارقام ثبت شده بومی تجاری و مهم همچون مشهد نوری، شیخ احمد و رقم جدید شربتی، در کنار ارقام تجاری وارداتی Early Red One, Cooper Spur, Hi- Early, Northern Spy, Red Spur, Prime Gold, Red Chief در گروه بسیار مقاوم جای گرفتند. بیشترین شدت بیماری (سطح احتمال 1%) در سال 1386 رخ داد.

به منظور شناسایی نماتدهای انگل گیاهی مزارع کلزای استان خراسان شمالی، طی سال های 1386 و 1387 تعداد 40 نمونه خاک و ریشه از مزارع مناطق مختلف استان جمع آوری گردید. نماتدهای استخراج شده با استفاده از روش تکمیل شده دگریسه (De Grisse, 1969) تثبیت و به گلیسرین منتقل شدند. پس از تهیه اسلایدهای دائمی میکروسکوپی از نماتدهای استخراج شده، با استفاده از میکروسکوپ نوری خصوصیات ریخت شناسی و ریخت سنجی هر یک از نمونه ها بررسی شد. در این تحقیق از جنس Geocenamus سه گونه Geocenamus quadrifer، G. rugosus و G. tessellatus و از جنس Merlinius چهار گونه Merlinius brevidens، M. microdorus، M. nanus و M. nothus شناسایی شدند. گونه G. tessellatus برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

به منظور بررسی کارایی علف کش های مختلف در کنترل علف هرز باریک برگ جودره (Hordeum spontaneum) و مطالعه پاسخ جودره و گندم (Triticum aestivum) رقم چمران به علف کش های مختلف، آزمایش دز پاسخ گلدانی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1387 اجرا شد. علف کش های کلودینافوپ پروپارژیل، پینوکسادن، سولفوسولفورون، و متسولفورون متیل+ سولفوسولفورون، به صورت پس رویشی در مرحله دو تا سه برگی جودره و گندم، و علف کش ایزوپروترون+ دیفلوفنیکان به صورت پیش رویشی به کار برده شدند. سه هفته بعد از سمپاشی وزن خشک بوته ها در هر تیمار اندازه گیری شد و سپس شاخص های GR50 و GR25 (به ترتیب دز لازم علف کش برای 50 و 25 درصد کاهش رشد در مقایسه با شاهد) محاسبه شد. نتایج نشان داد که به دلیل تحمل بالای جودره، هیچ یک از علف کش ها قادر نبودند بدون خسارت به گندم به طور کامل موجب نابودی جودره شوند. علف کش متسولفورون متیل+ سولفوسولفورون بهترین گزینه برای کنترل جودره در گندم بود، به طوری که زیست توده جودره در دز توصیه شده آن حدود 32 درصد و در بالاترین دز حداکثر 61.3 کاهش یافت، در حالی که حداکثر کاهش رشد گندم در بالاترین دز 21.5 درصد بود. علف کش های کلودینافوپ و پینوکسادن حتی در مقادیر بالاتر از دز توصیه شده تاثیری بر جودره نداشته و از آن ها نمی توان برای کنترل جودره استفاده کرد. سولفوسولفورون در دز توصیه شده تاثیر زیادی روی جودره نداشت، اما در مقادیر بالاتر موجب کاهش معنی دار زیست توده جودره و گندم شد.

جنس Polymyxa، تاکسونی از شاخه Plasmodiophoromycota و سلسله Protozoa است.این قارچ یک پارازیت اجباری– داخل سلولی ریشه گیاهان آوندی می باشد. تاکنون دو گونه P.graminis و P.betae ازاین قارچ شناسایی شده است که ناقل بیماریهای مخربی در چغندرقند و تیره غلات هستند. به منظور بررسی پراکنش مزارع آلوده به P.betae در استان های خراسان رضوی و شمالی از خاک 39 مزرعه چغندرقند نمونه برداری شد. سپس در خاک های جمع آوری شده بذر چغندر قند رقم IC کاشته شد و پس از 5 الی 7 هفته، گیاهان از خاک خارج گردیدند و با استفاده از، روش میکروسکوپی و روش مولکولیNested PCR میزان آلودگی گیاهان چغندرقند در مزارع مختلف به P.betae ارزیابی شد. نتایج نشان داد قارچ فوق در 59 درصد از نمونه های ریشه، به روش میکروسکوپی و در 75.3 درصد نمونه های ریشه به روش مولکولی ردیابی شد. با کاشت 17 گونه بذر علف های هرز غالب مزارع چغندرقند و گندم در خاک های آلوده به P.betae، امکان میزبانی این گونه ها به کمک دو روش میکروسکوپی و مولکولی در دو استان فوق بررسی شد. از بین این علف های هرز، گونه های سلمه تره (Chenopodium album)، تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus) تاج خروس سبز (A. viridis)، خرفه (Portulaca oleraceae) و پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis) می توانند میزبان این قارچ باشند، و علف های هرز سلمه تره و پیچک صحرایی، به عنوان گیاهان آلترناتیو این قارچ در مزارع چغندرقند، معرفی شدند.

در این تحقیق 37 جدایه تک کنیدی شده (Single-conidial chain) قارچ عامل بیماری سفیدک سطحی انگور Erysiphe necator به منظور بررسی وجود مقاومت به قارچکش آزوکسی استروبین + دیفنکونازول (ارتیواÒ) و مقاومت تقاطعی با قارچکش های پنکونازول و هگزاکونازول که در ایران به ثبت رسیده و برای کنترل بیماری سفیدک سطحی مو به کار میروند، ارزیابی شدند. این جدایه ها از سطح موستان های سه ناحیه عمده انگورکاری استان شامل نه شهرستان در طی سال 1388 در دو مرحله زمانی از اوایل خرداد ماه تا تیرماه و از اواخر مرداد و اوایل مهر ماه جمع آوری شدند. ارزیابی مقاومت این گونه قارچی به قارچ کش فوق بر اساس 5 غلظت این قارچ کش و با روش زیست سنجی دیسک های برگی (Leaf Disk Bioassay) انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد بیشترین و کمترین مقدار EC50 در این سه ناحیه به ترتیب مربوط به جدایه های مشهد 2 (0.622 میلی گرم در لیتر) و خلیل آباد 4 (0.143 میلی گرم در لیتر) و میانگین EC50 تمامی جدایه ها 0.279 میلی گرم در لیتر بود. همچنین وجود مقاومت تقاطعی برای کلیه جدایه های مورد مطالعه در بین این قارچ کش ها (P<0.05) معنی دار نبود.

تاثیرات کشندگی و بازدارندگی تخمریزی عصاره اتری دو بخش پوست و مغز دانه گیاه جینکو با نام علمی .Ginkgo biloba L بر مراحل مختلف رشدی کنه تارتن دو نقطه ای .Tetranychus urticae Koch بررسی شد. جهت عصاره گیری اتر نفت به کار رفت. آزمایش زیست سنجی با استفاده از پنج غلظت 35، 45، 60، 75 و 100 گرم در لیتر از عصاره خالص در سه تکرار انجام شد. نتایج حاصل از زیست سنجی بوسیله نرم افزار پری- پروبیت آنالیز گردید. اثر عصاره بر مراحل مختلف رشدی کنه به کمک طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اندازه گیری شد. عصاره های پوست و مغز دانه گیاه در مراحل مختلف زندگی کنه اعم از تخم، پوره و افراد کامل، مرگ و میر ایجاد کردند. حساس ترین مرحله زندگی کنه دو نقطه ای، مرحله پورگی شناخته شد. کمترین میزان (39.82 mg/ml) LC50 از تاثیر عصاره مغز دانه بر مرحله پورگی کنه و بیشترین میزان (48.27 mg/ml) LC50 از تاثیر عصاره پوست دانه بر تخم کنه به دست آمد. از نظر توان کنترل، عصاره پوست دانه و مغز دانه، با یکدیگر اختلاف معنی داری نشان ندادند. میانگین تعداد تخم کنه در روز در تیمار با عصاره های پوست و مغز دانه به ترتیب 3.5 و 4.1 روز و میانگین طول دوره تخم گذاری به ترتیب 8.9 و 8.1 روز برآورد شد که در مقایسه با شاهد تعداد (9 تخم در روز) بیش از 60% و طول دوره تخمریزی (16 روز) نزدیک به 50 درصد کاهش نشان داد. با توجه به اینکه پوست دانه در مراحل تهیه فراورده های دارویی از گیاه جینکو حذف می شود، این آزمایش با نشان دادن تاثیر مثبت عصاره پوست دانه در کنترل کنه تارتن دو نقطه ای، زمینه استفاده از این ضایعات را در تهیه ترکیبات آفت کش فراهم می سازد.

واکنش تابعی در دشمنان طبیعی نه تنها از طریق وی‍‍ژگی های دشمن طبیعی و میزبان تحت تاثیر قرار می گیرد بلکه کاربرد آفت کش ها روی جمعیت آفات می تواند به طور غیر مستقیم روی پارامترهای واکنش تابعی و در پی آن بر کارآیی دشمن طبیعی تاثیر گذار باشد. در این پژوهش اثرات جنبی دو حشره کش هگزافلومورون و پی متروزین و همچنین کنه کش اسپیرودیکلوفن و عصاره های گیاهی استبرق Calotropis procera، کلپوره Teucrium polium شاتره Fumaria parviflora و آویشن باغی Thymus vulgaris روی واکنش تابعی لارو سن 3 تیمار شده بالتوری سبز C. carnea در دمای 1±26 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±60 درصد و دوره نوری:تاریکی (8:16) بررسی شد. تراکم های 2، 4، 8، 16، 32، 64 و 100 پوره سن پنج پسیل پسته Agonoscena pistaciae روی دیسک برگی پسته به قطر 65 میلی متر قرار داده شد. لارو ها با استفاده از بالاترین غلظت توصیه شده برای آفت کش ها (آب به عنوان شاهد) و غلظت عصاره ها (750 میکرو لیتر بر میلی لیتر و استون به عنوان شاهد) به روش غوطه ور سازی تیمار شدند. تعیین نوع واکنش تابعی با استفاده از رگرسیون لجستیک و تخمین پارامتر ها با استفاده از رگرسیون غیر خطی برنامه SAS انجام شد. تیمار آویشن واکنش تابعی نشان نداد، در تیمار شاتره، استبرق و پی متروزین از نوع سوم و بقیه تیمارها از نوع دوم بود. قدرت جستجو برای تیمارهای استبرق و آب به ترتیب با میزان 0.0377 و 0.1209 بر ساعت کمترین و بیشترین بود. پارامتر زمان دستیابی برای تیمار استبرق با میزان 0.00177 ساعت کمترین و برای تیمار هگزافلومورون با میزان 0.3132 ساعت بیشترین مقدار بود. نتایج به دست آمده در این آزمایش نشان می دهد که تیمارهای آفت کش و عصاره روی واکنش شکارگر به تراکم طعمه اثر گذار است و اثر تیمارهای مختلف بر سطح شکارگری متفاوت است. این اثر نسبت به شاهد، گاهی مانند ایجاد واکنش تابعی نوع سوم و کاهش قدرت جستجو در استبرق مثبت است.

اثرات اسانس های اسطوخودوس (Lavandula angustifolia Mill) و آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss) روی بازدارندگی تخمریزی و کاهش جمعیت حشرات کامل نسل F1 سوسک چهارنقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus مورد بررسی قرار گرفت. پرورش حشرات و انجام آزمایشات در شرایط دمایی 29±1oC، رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریکی انجام گرفت. اسانس ها به روش تقطیر با آب استخراج شدند. با افزایش غلظت اسانس ها، میزان تخم ریزی حشرات و جمعیت حشرات کامل نسل F1 کاهش یافت. نتایج تجزیه رگرسیون بین میزان تخم ریزی و غلظت اسانس ها نشان داد که رابطه منفی و معنی داری بین این دو متغیر وجود داشت. رابطه مشابهی بین جمعیت حشرات کامل نسل F1 و غلظت اسانس ها نیز بدست آمد. مقایسه شیب خطوط نشان داد که اسانس اسطوخودوس نسبت به اسانس آویشن شیرازی در کاهش میزان تخمریزی و جمعیت حشرات کامل نسل F1 سوسک چهارنقطه ای حبوبات موثرتر بوده است. بر اساس نتایج حاصل از آنالیز شیمیایی اسانس ها توسط دستگاه GC-MS، تیمول (55 درصد)، لینالول (37.8 درصد) و p- سیمن (7.2 درصد) ترکیبات اصلی اسانس آویشن شیرازی و لینالول (42.8 درصد)، 1، 8- سینئول (23.4 درصد)، روزفوران اپوکساید (14 درصد)، منتون (6.8 درصد)، ایزومنتول (5.2 درصد) و ترانس دی هیدروکاروون (4.3 درصد) ترکیبات اصلی اسانس اسطوخودوس بودند. با توجه به نتایج حاصل از این بررسی به نظر می رسد اسانس گیاهان مذکور به عنوان بازدارنده تخمریزی و کاهش دهنده جمعیت حشرات کامل نسل F1 سوسک چهارنقطه ای حبوبات مناسب باشند.

طی بررسی های انجام شده در فروردین 1389 روی آفات درختان کاج Pinus Turra Mugo در شهرستان مشهد، یک کلنی شته از روی نهال های جوان در جمعیت فراوان مشاهده گردید که تحت عنوان Cinara pini شناسایی گردید. این شته متعلق به زیر خانواده Cinarinae و خانواده Lachnidae است. بعد از مقایسه توالی C. pini با سایر توالی های موجود در بانک ژن با ابزار جستجوی Blast در بانک ژن مشخص شد که بیشترین شباهت را به گونه C. atlantica با 93 درصد داشت. میانگین طول بدن شته به 2.69 میلیمتر می رسد.پایه بند آخر شاخکها کمتر از 4 عدد مو دارد. بند آخر خرطوم بلندتر از قطر پایه کورنیکول و اندکی بلندتر از طول بند دوم پنجه پای عقبی است. نتایج بررسی زیست شناسی در شرایط دمای 25±2oC، رطوبت نسبی 5±45% و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در طی چهل تکرار نشان داد که این آفت دارای سه سن پورگی بود که به طور متوسط 10 روز طول کشید. نرخ ذاتی افزایش جمعیت 0.197 شته به ازای هر فرد ماده در روز و نرخ خالص تولید مثل 30.67 شته به ازای هر فرد ماده در هر نسل بود. دوره تولیدمثلی این شته به طور متوسط 12.61 روز طول کشید که در این مدت به طور متوسط 36.75 عدد پوره به ازای هر ماده ثبت گردید. در مجموع دوره یک نسل شته 26.20 روز طول کشید.

ضمن بررسی فون کنه های زیان آور درختان میوه شهرستان بیرجند در سال 1389 نمونه هایی از دو گونه کنه زیان آور جمع آوری شدند. نمونه-ها با استفاده از منابع موجود تا حد امکان شناسایی و توسط دکتر اون سیمن (استرالیا) تائید شدند. با توجه به منابع، گونه های Schizotetranychus sayedi Attiah که از روی انجیر، بادام، انگور، سیب، و زردآلو از مناطق فوداج، القورات، نوفرست و حسن آباد جمع آوری شد و گونه Tetranychus schoenei McGregor که از روی بادام، انگور، زرد آلو، آلو و سیب از امیر آباد، القورات، شمس آباد و حسن آباد جمع آوری شد، برای فون ایران جدید می باشند.

خانواده Lygaeidae با بیش از 4000 گونه شناخته شده در جهان یکی از بزرگ ترین خانواده های ناجوربالان بوده و دارای بیشترین تنوع زیستی می باشد. در این تحقیق نمونه هایی از چند گونه از این سن ها در نواحی مختلف شهرستان رفسنجان (استان کرمان) جمع آوری شد. در تشخیص نمونه ها از کلیدهای شناسایی مختلف استفاده شد و تایید نهایی هویت نمونه ها توسط دکتر رانو اینو لیناووری در فنلاند صورت پذیرفت. در میان گونه های جمع آوری شده گونه های .Geocoris acuticeps Sign و Plinthisus longicollisFieb. برای اولین دفعه از ایران گزارش می شوند. این گونه ها به ترتیب متعلق به زیرخانواده های Geocorinae و Rhyparochrominae می باشند.