علوم و فنون منابع طبیعی
سال:1389 | دوره:5 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

در طبقه بندی کالاها پارک های جنگلی در دسته کالاهای غیربازاری جای می گیرند و بر همین اساس فاقد قیمت بازاری بوده و معیاری برای قیاس آنها با سایر کالاها وجود ندارد. مطالعه حاضر در فروردین سال 1387 با استفاده از آمار و اطلاعات پیمایش میدانی (به کمک تکمیل پرسشنامه) و بهره گیری از روش رفراندوم به تعیین ارزش تفرجی با معیار پولی پارک جنگلی تنگه واقع در حاشیه شهر مینودشت، استان گلستان و به مساحت 32 هکتار که در مدیریت شهری از اهمیت خاصی برخوردار می باشد، پرداخته است. این پارک دارای طرح مصوب از سوی اداره کل منابع طبیعی استان بوده و هم اکنون مجری طرح پارک شهرداری مینودشت می باشد. نتایج نشان داد 70.18 درصد بازدیدکنندگان، حاضر به پرداخت مبلغ ورودیه برای پارک جنگلی تنگه و استفاده تفرجی از آن هستند. همچنین، 38.6 درصد بازدیدکنندگان این پارک، ارزش تفرجی پارک جنگلی تنگه را برای هر نفر در هر بازدید بیش از 1000 ریال ارزیابی کردند و 12.28 درصد افراد حاضر به پرداخت ورودیه تا سقف 200 تومان بودند و 7.02 ارزش تفرجی این پارک را بیش از 5000 ریال دانستند. در مجموع، ارزش تفرجی متوسط روزانه این پارک جنگلی بیش از 619143 ریال برای تمام سطح پارک و 19348 ریال برای هر هکتار در روز برآورد گردید. بر این اساس نتایج بیانگر نقش مهم پارک های جنگلی در گذران اوقات فراغت جامعه بوده و مدیران این پارک ها و مدیران شهری را موظف به توجه به نظرات بازدیدکنندگان از پارک می نماید و علاوه براین پارک های جنگلی دارای ارزش تفرجی - اقتصادی بسیار بالایی می باشند که می توان برای درآمد حاصل برنامه ریزی نمود.

این تحقیق به بررسی و تعیین میزان عناصر پر مصرف معدنی موجود در برگ ها و پی بردن به شاخص هایی از برگ مانند سطح برگ، وزن تر و خشک، درصد رطوبت و نسبت سطح برگ به جرم آن در شرایط معمولی از درخت بنه در محدوده جنگل های گردنه ماه پرویز یاسوج در دامنه ارتفاعی بین 1850 تا 2600 متر از سطح دریای آزاد انجام شد. در این تحقیق تعداد 30 درخت بنه به طور کاملا تصادفی (Random sampling)انتخاب و 4 برگ از هر پایه در 4 جهت جغرافیایی و از ارتفاعات مختلف پایین، قسمت میانه و بالای تاج درختان جمع آوری شدند. ضمنا سطح برگ ویژه و عناصر معدنی موجود در برگ ها نیز در آزمایشگاه تعیین شد. نتایج حاصل از تجزیه برگ نشان داد که نمونه های برگ درختان بنه دارای 92.04 درصد ماده خشک، 1.47 درصد کلسیم، 0.12 درصد فسفر، 0.99 درصد پتاسیم، 0.005 درصد سدیم، 0.74 درصد منیزیم، 2.48 درصد مس و 0.43 درصد ازت می باشند. مطالعه سطح برگ ویژه و تغییرات حاصل مبین این موضوع است که نسبت وزن خشک و تر در جهات مختلف جغرافیایی و در قسمت های مختلف تاج درخت اختلاف فاحشی ندارند، اما سطح برگ ویژه در قسمت های مختلف تاج درخت و جهات مختلف بر اساس نتایج به دست آمده با یکدیگر اختلاف دارند. به طوری که در جهت شمالی و جنوبی در حالت خشک، سطح برگ ویژه در مناطق بالای تاج درخت به ترتیب بین 68.09 تا 79.1 و 66.6تا 76.6 میلی متر مربع و در حالت تر بین 33.3 تا 38.5 و 33.8تا 39.8 میلی متر مربع می باشد و درجهت غربی و شرقی در حالت وزن خشک به ترتیب 55.1 تا 63.6 و 62.4 تا 68.6 میلی متر مربع و در حالت وزن تر 33.3 تا 34.3 و 30.2 تا 37.2 میلی متر مربع می باشد.

با توجه به اهمیت بالای حفره های جنگلی، این تحقیق به بررسی شرایط خاکی در حفره های جنگلی پرداخته است. توده های بلوط – ممرزستان با وسعت 87 هکتار در جنگل های سرچشمه چالوس بدین منظور در نظر گرفته شد. برای بررسی حفره ها، پنج اندازه حفره خیلی کوچک (200 متر مربع)، کوچک (400 متر مربع)، متوسط (600 متر مربع)، بزرگ (800 متر مربع) و خیلی بزرگ (1000 متر مربع) هر یک با چهار تکرار و همچنین منطقه شاهدی به عنوان نقطه کنترل در فاصله 25 تا 30 متری از آنها در نظر گرفته شد. به منظور بررسی خصوصیات خاک آلی و معدنی، سه پروفیل خاک به ابعاد 50×50×45 (با برداشت لایه آلی، و در خاک معدنی سه لایه صفر تا 15 سانتی متر، 15 تا 30 سانتی متر و 30 تا 45 سانتی متر) به صورت تصادفی و مجزا در مناطق مرزی و مرکزی حفره های گفته شده حفر شد. در این مطالعه پارامترهای رطوبت خاک، کربن، نیتروژن، نسبت کربن به نیتروژن، فسفر و اسیدیته مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد با افزایش اندازه حفره و در مناطق مرکزی حفره ها از میزان رطوبت خاک، کربن، نسبت کربن به نیتروژن و فسفر کاسته می شود. بیشترین میزان نیتروژن در حفره های کوچک مشاهده و در سایر حفره ها از میزان نیتروژن کاسته شده بود. اسیدیته خاک نیز با اندازه حفره رابطه معنی داری داشت و بیشترین میزان آن در حفره های با سطح خیلی بزرگ وجود داشت. بیشترین میزان پارامترهای خاکی نیز در لایه های سطحی خاک مشاهده شد و به جز اسیدیته سایر پارامترها با افزایش عمق کاهش یافته بود.

مقوای کنگره ای یک محصول تولیدی با ارزش برای بسته بندی کالاهای مختلف جهت ارایه به بازارهای داخلی و بین المللی می باشد، لذا جهت توسعه صنعت تولید این محصول و شناسایی تغییرات در عرضه و تقاضا برای آن، لازم است که الگوی تولید و مصرف و مهمترین متغیرهای موثر بر آن را شناسایی نمود. از این رو در بررسی حاضر، در ابتدا به تشریح مدل های عرضه و تقاضای مقوای کنگره ای در ایران و شناسایی اجزای تشکیل دهنده آنها پرداخته و سپس با استفاده از داده های سری زمانی 1360 تا 1368 و روش سیستمی حداقل مربعات سه مرحله ای تکرار شونده (I3SLS) به تخمین هم زمان توابع عرضه و تقاضای مقوای کنگره ای در ایران پرداخته شده است. نوع تابعی که برای توابع عرضه و تقاضای مقوای کنگره ای در ایران در نظر گرفته شده است، یک تابع خطی لگاریتم – لگاریتمی می باشد. علت انتخاب چنین مدلی دستیابی به ضرایبی است که مستقیما کشش ها را برآورد می کند. در این راستا قبل از برآورد مدل معادلات هم زمان، ایستایی هر یک از متغیرها در حالت لگاریتمی با استفاده از آزمون ریشه واحد دیکی فولر تعمیم یافته ( (ADFدر سطح معنی دار 5 درصد مورد بررسی قرار گرفت و سپس معادلات در حالت ایستایی متغیرها با روش I3SLS تخمین زده شدند. نتایج حاصل از تخمین نشان داد که متغیرهای تولید ناخالص ملی در سال قبل، جمعیت کل کشور، شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی (CPI) و ارزش افزوده بخش صنعت در تابع تقاضای مقوای کنگره ای از لحاظ آماری در سطح اطمینان 5 درصد معنی دار شناخته شده اند، به طوری که متغیرهای تولید ناخالص ملی در سال قبل، جمعیت کل کشور و ارزش افزوده بخش صنعت اثر مثبت و متغیر شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی اثر منفی بر میزان تقاضا برای مقوای کنگره ای در ایران دارند. همچنین متغیر مجازی جنگ از لحاظ آماری در سطح 5 درصد معنی دار شده است که تاثیر مثبت سال های جنگ را بر میزان تقاضا برای مقوای کنگره ای در آن زمان نشان می دهد. در تابع عرضه ، متغیرهای میزان تولید، مصرف و واردات مقوای کنگره ای در سال قبل، نرخ تورم و همچنین هزینه تولید مقوای کنگره ای در سال قبل، از لحاظ آماری در سطح 5 درصد معنی دار شناخته شده اند به طوری که میزان مصرف مقوای کنگره ای در سال قبل، اثر مثبت و متغیرهای میزان تولید و واردات مقوای کنگره ای در سال قبل، هزینه تولید مقوای کنگره ای در سال قبل و نرخ تورم، اثر منفی بر میزان تولید این محصول در ایران دارند.

جهت بررسی ویژگی های آناتومیک گونه افراپلت (Acer Velutinum Boiss) دست کاشت تعداد سه اصله درخت از منطقه چمستان شهرستان نور انتخاب و قطع گردید. نمونه های آزمونی از محدوده مغز و پوست و در امتداد محور طولی درخت (ارتفاع 1.30 متر، 5 متر و 10 متر) تهیه و مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که در سطح یک میلی متر مربع متوسط تراکم آوند، 31 آوند و متوسط تراکم اشعه چوبی، 31 اشعه می باشد. همچنین شاخص های اندازه گیری شده بین ارتفاع اول و دوم نسبت به ارتفاع سوم در جهت محور طولی درخت از پایین به بالا روند صعودی منظمی داشتند که در سطح اعتماد %95 اختلاف معنی دار بود. قطر آوند اندازه گیری شده (حدودا بین 65 تا 70 میکرون) در جهت طولی درخت از پایین به بالا سیر نزولی نسبتا منظمی را نشان دادند. در محور طولی درخت تعداد سلول در پهنای اشعه چوبی روند صعودی منظم و طول اشعه چوبی روند صعودی نامنظمی را نشان دادند. تعداد ردیف اشعه چوبی از پایین به بالا ضمن کاهش نامنظم، دارای تفاوت معنی دار نبودند.

در این تحقیق تاثیر مقدار و نوع ماده تقویت کننده لیگنوسلولزی بر ویژگی های فیزیکی و مکانیکی کامپوزیت چوب پلاستیک مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، دو نوع ماده لیگنوسلولزی شامل: آرد چوب و الیاف کتان با نسبت های وزنی متفاوت 30، 40، 50 و 60 درصد به طور جداگانه با پلی پروپیلن مخلوط شد، همچنین برای سازگاری میان آنها، از ماده سازگارکننده مالئیک دار به میزان 2 درصد در تمام ترکیب ها استفاده شد. سپس کامپوزیت با استفاده از روش قالب گیری تزریقی ساخته شد، و آزمون های فیزیکی و مکانیکی، مطابق استاندارد ASTM بر روی نمونه ها انجام گرفت. نتایج نشان داد با افزایش مقدار ماده تقویت کننده لیگنوسلوازی، مقاومت کششی و خمشی، مدول کششی و خمشی، جذب آب و واکشیدگی ضخامت کامپوزیت افزایش یافته، در حالیکه مقاومت به ضربه فاقدار کاهش می یابد. همچنین مقاومت های مکانیکی و قابلیت جذب آب کامپوزیت ساخته شده از الیاف کتان در مقایسه با آرد چوب بیشتر است.

امروزه نقش انکارناپذیر محیط زیست در فعالیت های اقتصادی جوامع بشری سبب شده تا اصطلاح توسعه پایدار در ادبیات جهانی مطرح گردد. توسعه پایدار توسعه ای است که با برطرف کردن نیازهای نسل حاضر، نیازهای نسل آینده را در نظر می گیرد و دارای ابعاد متفاوتی همانند اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی می باشد. مکانیسم توسعه پاک(CDM)  در واقع دیدگاهی درازمدت است تا کشورهای در حال توسعه بتوانند به پایداری در بهبود معیارهای زندگی خود برسند. لذا در این تحقیق ابتدا با استفاده از نرم افزار پروفرم، آنالیزهای اقتصادی لازم را برای صنعت چوب و کاغذ محاسبه شد و میزان اثربخشی اقدامات بهینه سازی در کاهش گازهای گلخانه ای انجام گردید و نیز با استفاده از پروژه مکانیسم توسعه پاک، معیارهای توسعه پایدار برای این صنعت تعریف شد و در آخر با استفاده از نرم افزار انرژی و محیط زیست هزینه های اجتماعی حاصل از انتشار گازهای آلاینده بر اساس EPA محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که با تعویض بویلر و استفاده از بویلر با بازدهی بالاترحدود 6360 هزار گیگاژول در مصرف سوخت صرفه جویی خواهد شد (در طول عمر پروژه که 12 سال فرض شده است) با در نظر گرفتن نیاز سرمایه گذاری به میزان 385 هزار دلار و اثربخشی 12 ساله پروژه حدود 360 هزار تن انواع گازهای گلخانه ای حذف خواهد شد. بنابراین اجرای این تحقیق در صنعت چوب و کاغذ ایران علاوه بر افزایش کارآیی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای باعث حفظ منابع انرژی فسیلی در جهان شده که خود می تواند کمکی در جهت رسیدن به معیارهای توسعه پایدار باشد.

در این تحقیق تعدادی ساقه بامبو (خیزران) از غرب مازندران (منطقه نوشهر) به صورت تصادفی تهیه شد و خرد گردید، سپس با استفاده از شرایط پخت کارخانه چوب و کاغذ مازندران و با زمان 2 ساعت، خمیرکاغذ CMP با بازده 85 درصد تهیه گردید. از خمیر کاغذهای CMP بامبو و خمیر کاغذ CMP خط تولید کارخانه چوب و کاغذ مازندران (نمونه شاهد)، به صورت جداگانه و مخلوط، کاغذ روزنامه دست ساز با گراماژ 60 گرم بر مترمربع تهیه شد. سپس خواص نوری و مقاومتی آنها طبق آزمون های استاندارد TAPPI اندازه گیری و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین مقاومت به ترکیدن، طول پارگی، مقاومت کششی، مقاومت به تاه شدن و مقاومت به پارگی در کاغذ حاصل از 100 درصد خمیرکاغذ CMP بامبو و کمترین آنها (بجز روشنی و زبری) درکاغذ حاصل از خمیرکاغذ CMP تولیدی کارخانه چوب و کاغذ مازندران مشاهده شد. همچنین با افزودن 25 تا 100 درصد خمیر CMP بامبو به خمیرکاغذ CMP کارخانه چوب و کاغذ مازندران، کلیه ویژگی های کاغذ (بجز روشنی) افزایش می یابد. نتایج این تحقیق نشان داد که می توان 25 تا 100 درصد خمیرCMP  بامبو را جایگزینی بخشی از خمیر CMP کارخانه چوب و کاغذ مازندران کرد.

پساب های صنعتی و شهری اغلب حاوی یون های فلزی بوده که وقتی در دامنه بیشتر از حد مجاز وجود داشته باشند، می توانند برای سلامتی انسان ها و آبزیان مضر باشند. در این تحقیق حذف یون های فلزی سرب، مس و روی موجود در پساب های صنعتی، توسط برگ درختان با هدف معرفی جاذب های یون های فلزی ارزان، موثر و در دسترس، از مواد زاید طبیعی، به عنوان یک جایگزین در مقابل جاذب های تجاری موجود، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور 5 گرم برگ از 7 گونه پهن برگ راش، بلوط، افرا، توسکا، ممرز، گردو و فندق در منطقه غرب مازندران پس از آماده سازی انتخاب شدند. سپس 200 میلی لیتر پساب حاوی یون های فلزی با غلظت های معین تهیه و به منظور جلوگیری از تجزیه شدن یون ها توسط آب در pH=5 تنظیم گردیدند. در نهایت حذف یون های فلزی از پساب در زمان های مختلف 30، 60، 90، 120 و 150 دقیقه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین گونه های مختلف و زمان های مورد بررسی در حذف یون های فلزی، در سطح اطمینان %99 اختلاف معنی دار وجود دارد. به نحوی که برگ گونه راش بیشترین مقدار پاک سازی را برای یون های سرب، مس و روی از خود نشان داده که مقادیر آن به ترتیب 51.89، 39.69 و 29.90 درصد می باشد. از طرفی زمان 90 دقیقه به عنوان بهترین زمان تماس برای حذف یون های فلزی توسط برگ گونه های پهن برگ به دست آمده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که در پاک سازی یون های فلزی، برگ گونه های مورد مطالعه در مقایسه با جاذب آزمایشگاهی (کربن فعال) دارای کارایی کمتری می باشد.

استان گیلان با دارا بودن یکی از ارزشمندترین اکوسیستم های کشور، تعدادی از مناطق چهارگانه تحت حفاظت را در خود جای داده است که با توجه به ارزش های بیشمار و اهمیت مناطق چهارگانه این استان در ساختار اکوسیستم ها، وجود ساختار مدیریتی و حقوقی متناسب با وضعیت زیست محیطی این مناطق از ضروریات می باشد. با بررسی مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست به لحاظ وضعیت زیست محیطی و حقوقی عمده ترین مشکلات و چالش های پیش روی این مناطق مشکلاتی از قبیل تخریب و تصرف اراضی، شکار و صید غیرمجاز، واگذاری و تغییر کاربری و چرای بی ضابطه و بی رویه دام، قطع درختان، آتش سوزی و ساخت و سازهای بی رویه و غیرمجاز تشخیص داده می شود. در بررسی قوانین و مقررات حاکم بر مناطق چهارگانه، احکام حقوقی و قواعدی که الزامات و ضمانت اجراهای لازم برای حفاظت این مناطق را فراهم کرده باشد به چشم می خورد ولی مسلما با پیچیدگی روزافزون مسایل زیست محیطی در کشور و چالش ها و معضلاتی که در زمینه حفاظت منابع طبیعی تجدیدپذیر گیلان به ویژه مناطق چهارگانه وجود دارد، اشکالات حقوقی مترتب در این مناطق مشهود است. نتایج بررسی نشان داد که به علت نقاط ضعف موجود در برخی موارد از جمله متناسب نبودن جرایم و مجازات ها عدم ضمانت اجرای کافی در جلوگیری از تجاوز به مناطق و یا واگذاری آنها توسط بخش دولتی و در نهایت عدم هماهنگی بین ذینفعان در این مناطق، می بایست به بازنگری قوانین پرداخت.

گرگانرود در استان گلستان واقع شده است و از ارتفاعات گلی داغ، پارک ملی گلستان، سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از گنبد کاووس و آق قلا در غرب خواجه نفس به دریای خزر می ریزد. رودخانه گرگانرود به دلیل سرعت جریان و دبی زیاد همراه با طغیان آب در ماه های پرآب سال که منجر به گل آلودگی شدید آن می شود دارای تراکم بنتیک کمتری نسبت به سایر رودخانه ها می باشد. در میان گروه های مختلف ماکروبنتوزها، 14 خانواده شناسایی شدند که بالاترین درصد تراکم متعلق به Oligochaeta (Tubificidae)، Diptera (Chironomidae) می باشد. یکی از دلایل کاهش غنای گونه ای و تراکم و فراوانی کفزی های بزرگ در این رودخانه را می توان به عدم وجود پوشش گیاهی مناسب در طول رودخانه نسبت داد. آلودگی ها و فاضلاب های ناشی از آلودگی های انسانی و طبیعی حاصل از پیشرفت صنایع کشور و تاسیس کارگاه های متعدد در جوار رودخانه و استفاده آنها از آب و رها ساختن فاضلاب بی آن که به دستگاه تصفیه مجهز باشند خطر مهمی برای زیست انواع آبزیان می باشند. میزان موجودات بنتیک احتمالا به علت جریان سریع و گل آلودگی بالای رودخانه از تراکم کمتری برخوردار هستند. ایستگاه های بالادست بیشتر تحت تاثیر خصوصیات آب سرچشمه بوده که در مسیر جریان به فاضلاب شهری و روستایی به خصوص فاضلاب شهری، شهرستان گنبد آلوده می گردد. میزان این آلودگی بسته به دبی آب، متفاوت می باشد. این ایستگاه ها در فصل تابستان فاقد جریان آب طبیعی بوده و فقط باریکه ای از فاضلاب های شهری و روستایی در آن جریان دارد. نتایج به دست آمده از روش های ساپروبی و هلسینهوف و پارامترهای فیزیکی، شیمیایی موید این مساله می باشند.