رشد فناوری
سال:1386 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:7

پارک های فناوری به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فناوری در دهه 1960 شکل گرفتند. با توجه به رویکرد سیاست گذاران به توسعه همه جانبه (زیر بنایی و ساختاری) تحت راهبری فناوری که از دهه 1980 شروع شد، توسعه و ایجاد پارک های فناوری نیز به عنوان بخشی از این رویکرد رواج یافت و مورد استقبال دولتمردان، اندیشمندان و صاحب نظران کلیه کشورها اعم از توسعه یافته یا در حال توسعه قرار گرفت. به نحوی که در حال حاضر بیش از هزار پارک فناوری در عرصه بین المللی شکل گرفته و توسعه یافته اند. در ایران نیز توجه به راهبرد و سیاست ایجاد پارک ها که از دو دهه گذشته مورد توجه واقع شده، سبب شد تا پارک های متعددی در سطوح ملی و منطقه ای شکل بگیرد. اما به دلایل گوناگونی از جمله عدم حمایت های مالی و اعتباری مناسب، مبهم و نامشخص بودن سیاست گذاری ها، اهداف و راهبردهای ایجاد و مهمتر از آنها فقدان ضوابط، معیارها و شاخص های نظام مند در زمینه مکان یابی، طراحی و احداث برخی از این پارک ها با موفقیت چندانی روبرو نبوده است.در این مقاله که بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و دیدگاهی تعمق نگر در خصوص تجارب کشورهای توسعه یافته ای چون آمریکا و استرالیا و همچنین کشورهای در حال توسعه ای چون سنگاپور تنظیم شده، سعی شده است تا با بررسی تحلیلی طرح جامع1 پارک های ذکر شده و ساختار کالبدی- فضایی کنونی پارک های علم و فناوری کشور بتوان به تعیین و تبیین معیارها و ضوابط طراحی و معماری این پارک ها دست یافت.امید است نتایج حاصل از این مطالعه بتواند به تدوین آیین نامه ضوابط و مقررات طراحی و معماری احداث پارک های علم و فناوری کمک کرده و با خلق افقی روشن در این زمینه، ضمن ارتقای بهره وری و کارایی این پارک ها، زمینه و بستر لا زم برای رسیدن به اهداف آنها را فراهم آورده و مسوولان و برنامه ریزان را برای تحقق راهبردها و سیاست های موردنظر یاری دهد.

برای تمام مدیران و از جمله مدیران مراکز رشد، "ارزیابی" موضوعی بسیار جذاب است. ارزیابی عملکرد مرکز رشد به وسیله ایندکس ها روشی ساده، جالب و کارا برای محاسبه شاخص عملکردی یک مرکز رشد است. اساس این روش تبدیل دامنه ای از عملکردها به مقیاس های ثابت برای چند نماگر، وزن دهی و ترکیب آنها برای سنجش میزان دستیابی به اهداف می باشد. اصولا ارزیابی راهبرد با توجه به میزان دستیابی به اهداف شامل سه فعالیت اساسی بررسی مبانی اصلی راهبردهای شرکت ها و سازمان ها، مقایسه نتیجه های مورد انتظار با نتیجه های واقعی و انجام دادن اقدامات اصلاحی می باشد. توجه این مقاله به مورد دوم به منظور اطمینان تطابق عملکردها با برنامه های پیش بینی شده است. در این مقاله، شاخصی برای اندازه گیری سطح ارتقای فناوری در مرکز رشد و پارک شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به همراه روش محاسبه آن آورده شده است. اندازه گیری شاخص برای شهرک، به عنوان یک مطالعه موردی آورده شده است.

وجود بیش از 800 هزار نفر بیکار و جویای کار در شهر تهران و افزایش نرخ بیکاری در استان تهران و به ویژه در میان تحصیل کرده های شهری، باعث ایجاد معضلات اجتماعی و آسیب های فراوانی شده است. این روند منحصر به کلان شهر تهران نیست و بسیاری از شهرهای دیگر کشور با آن دست به گریبان هستند. حتی بسیاری از شهرهای دنیا نیز به نوعی با این مساله دست به گریبان هستند. از طرفی شهرداری ها نیز پتانسیل بی شماری برای توسعه کسب و کار و حمایت از کارآفرینی دارند که از جمله آنها می توان به امکان برقراری تعاملاتی کارآمد با بخش های دولتی خدمات رسان در حوزه شهر و محوریت و جهت دهی ارایه خدمات آنها به سمت کارآفرینی، توان اطلاع رسانی بالا و امکانات تبلیغاتی گسترده، داشتن دفاتر اداری در تمام مناطق، نواحی و محلات شهر، امکان دسترسی به آمار و اطلاعات مختلف مرتبط با شهروندان و آشنایی با روحیات زندگی و کسب و کار شهروندان در مناطق مختلف و فرصت ها و تهدیدهای تجاری و شغلی موجود در هر ناحیه، دسترسی به بازارچه های مختلف و زمین ها و املاک بلا تکلیف اشاره کرد. سیاستگذاری توسعه کارآفرینی و حمایت از کارآفرینان در سطوح کشوری و حوزه های صنعتی پیشینه ای چند صد ساله دارد؛ اما کمتر از یک دهه است که مدیران شهری و شهرداری ها و مناطق کمتر توسعه یافته در گوشه و کنار جهان به مدد حمایت هایی سازمان یافته از کارآفرینان شهری توانسته اند "طرحی نو" در جامعه شهری خود دراندازند و از فاصله خود با شهرها و مناطق توسعه یافته بکاهند. مراکز رشد کارآفرینان شهری یکی از این ایده ها است و مقاله حاضر طرح اولیه راه اندازی مراکز رشد کارآفرینان شهری را تبیین می کند.

حمایت های مالی تنها بخشی از حمایت های مورد نیاز بنگاه های کوچک و متوسط را شامل می شود که توسط بانک ها، موسسات مالی توسعه ای، شرکت های لیزینگ، شرکت های سرمایه گذار مخاطره پذیر و برای کمک و پشتیبانی از این بنگاه ها به اجرا در می آید. با این حال توسعه و ایجاد موسسات تخصصی جدید در زمینه فعالیت های حمایتی مالی و مشاوره ای از بنگاه های کوچک و متوسط ضروری به نظر می رسد. بانک توسعه بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط ایران یکی از این موسسات مورد نیاز و جدید است که می تواند نقشی مهم به عنوان یک نهاد مالی توسعه ای برای ایجاد و شروع کسب و کار بنگاه های کوچک و متوسط و پاسخگویی به نیازهای خاص آنها داشته باشد. این بانک به عنوان یک نهاد مالی و از طریق خدمات مشاوره ای و ارایه محصولات مالی مرتبط و به هنگام، به رشد و تامین مالی و ارایه محصولات تکمیلی مورد نیاز بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط کمک می کند. خدمات مشاوره ای این بانک می باید به طور یکپارچه و فراگیر در زمینه حمایت های مالی و ایجاد کسب و کار ارایه گردد.

حق اختراع یا به عبارت دیگر، حق استفاده و بهره برداری مخترع از حاصل فکر و ابتکار خویش یک حق مالی است؛ یعنی می تواند مورد داد و ستد واقع شود. اما از آنجا که این حق، یک حق غیرمادی و نامحسوس است و نمی توان با در دست داشتن آن ادعای مالکیت نمود، و از سوی دیگر باید تنها اولین کسی که با زحمت و تلاش به ساخت آن نایل شده را مستحق بهره برداری از آن دانست و مقلدان را از استفاده رایگان و بدون زحمت از حاصل تلا ش مخترع منع نمود، تنها با ثبت اختراع به نام مخترع است که می توان اثبات کرد دارنده ورقه اختراع اولین کسی است که موفق به آن اختراع شده و مالک آن محسوب می شود. بنابراین ثبت اختراع و سایر اموال غیرمادی نقش مهمی دراثبات مالکیت مخترع دارد. هدف از این مقاله آشنا نمودن مخترعان از مراحل ثبت اختراع و لزوم ثبت اختراعشان برای حمایت از آنها، بررسی و مطالعه نظام های ثبت اختراع و مراحل ثبت اختراع در چند کشور مختلف و کشورمان، ایران است.

در حال حاضر، حمایت از ایجاد و توسعه کسب و کارها و بنگاه های کوچک و متوسط یکی از اولویت های اساسی در برنامه های توسعه اقتصادی اکثر کشورهای دنیا است. در کشور ما نیز جایگاه خاصی برای حمایت و توسعه صنایع کوچک و متوسط در برنامه های کلان توسعه ای در نظر گرفته شده است. در ماده 21 و 39 برنامه چهارم توسعه کشور نیز، مستقیما به ضرورت حمایت و توسعه از SME ها اشاره شده و دولت موظف به طراحی، تدوین و اجرای برنامه های حمایتی ویژه برای آنها شده است. با این حال همچنان نیاز به الگویی منسجم، کارا و اثربخش جهت حمایت و توسعه از این نوع بنگاه ها در کشور مشاهده می شود. بنابراین این مقاله با محور قرار دادن این چالش اصلی سعی در پیشنهاد چارچوبی کاربردی برای برنامه ریزی، حمایت و توسعه بنگاه های کوچک و متوسط دارد. در این مقاله، مروری جامع بر ادبیات بنگاه های کوچک و متوسط صورت پذیرفته است و علاوه بر تعاریف کمی آنها، تعاریف کیفی مطرح در این حوزه نیز مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با شناسایی و بررسی عناصر و روندهای تاثیرگذار و اثربخش بر فرایند سیاست گذاری و برنامه ریزی برای حمایت و توسعه بنگاه های کوچک و متوسط، چارچوبی عملیاتی برای حمایت و توسعه این بنگاه ها با اتکا بر نمونه ها و تجربیات ارزنده و موفق اتحادیه اروپا در این زمینه، تدوین و معرفی شده است.

فرض بر این است که به جای آن که رشد و توسعه کلی کشور را در نظر بگیریم، توسعه کل آن را تا رسیدن به "توسعه متوازن" هدف قرار دهیم. حال در فضایی علمی که فناوری موتور توسعه محسوب می شود و نوآوری اصل رشد به شمار  می رود، توزیع رشد فناوری در مناطق، شهرها و چه بسا روستاهای کشور به مفهوم توسعه ای فراگیر و یکپارچه است. این یکپارچگی باید میان دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، و شهرک های علمی و تحقیقاتی، پارک ها و مراکز رشد فناوری باشد.بنابراین بحث مقاله حاضر ابتدا بر نوآوری در حوزه رشد فناوری است و این که در دستیابی به آن مکان یا به اصطلاح محل استقرار صنایع و نزدیکی مکانی دو یا چند صنعت به یکدیگر چه نقش ها و فوایدی می توانند داشته باشند. به این ترتیب اصل توجه بر سیاست و برنامه های علمی، صنعتی، اقتصادی کشور، منطقه و شهر و کیفیت رشد فناوری از راه نوآوری است. آیا نزدیکی جغرافیایی مراکز صنعتی به نوآوری و به طور کلی رشد فناوری کمک می کند؟ یا برعکس، هرچه فناوری ها، به ویژه در بخش های اطلاعات و ارتباطات، یعنی مخابرات و حمل و نقل پیشرفت کنند، نه تنها از مشکلات و هزینه ارتباط متخصصان و صنعتگران و موسسات صنعتی و بنگاه های اقتصادی با یکدیگر کاسته می شود، بلکه طبیعتا و به موازات آن از نقش اقتصاد فضایی و تمرکز و تا حدودی آمایش سرزمین و آمایش شهری می کاهند و به سیاست عدم تمرکز میدان می دهند؟پس از بحث های نظری بسیار ضروری که در ابتدای مقاله می آید پروفسور بوگرن به بررسی مراکز رشد فناوری منطقه مرکز فرانسه، نوآوری و انتقال فناوری بین آنها، شبکه ای علمی، تحقیقاتی که به این منظور بین آنها ایجاد شده است و گریز آنها از همکاری های محلی به منظور استفاده بیشتر از همکاری با بنگاه های صنعتی پیشرفته تر و بنابراین مفیدتر می پردازد.اهمیت گزارش مطالعه بوگرن در فرانسه بنا به برخی از مشابهت هایی است که بین سیاست های علمی، رشد، صنعتی، شهری و منطقه ای ایران و فرانسه وجود دارد و به این ترتیب "راه طی شده" در فرانسه، راهنما، و آزمون و خطاهای آن مانع از خطاهای مشابهی است که مسلما مشمول صرف وقت و هزینه اند.