گیاه و زیست بوم
سال:1393 | دوره:10 | شماره:38 |تعداد مقالات:9

کشف روابط بین پوشش گیاهی و عوامل خاکی به منظور افزایش بهره وری و حفظ تنوع گونه ای و جلوگیری از بروز خسارات مالی مهم می باشد. این پژوهش، با هدف تعیین اثر کشت بادام کوهی بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد که بدین منظور سه پروژه دست کاشت بادام کوهی در شهرستان های اقلید، ارسنجان و کازرون در استان فارس انتخاب گردید. نمونه های خاک با سه تکرار از دو عمق 50-0 و 100-50 سانتی متری و دو محل پای و مابین درختچه های بادام کوهی، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی برداشت شد و جهت تجزیه متغیرهای مواد آلی خاک، pH، فسفر قابل جذب (P2O5, PO4--)، پتاسیم تبادلی (K2O)، هدایت الکتریکی، درصد نیتروژن، درصد رطوبت، وزن مخصوص ظاهری و بافت خاک به آزمایشگاه ارسال شد. نتایج نشان داد به دلیل تامین ماده آلی خاک و رطوبت (حداقل در دو سایت) در لایه های سطحی خاک و همچنین افزایش حدود دو برابری پتاسیم تبادلی (K2O) در لایه های سطحی و عمقی پای درختچه های بادام کوهی (نسبت به مابین درختچه ها) می توان به نقش حمایتی این گونه بر گونه های زیراشکوب خود، طبق نتایج این تحقیق پی برد و از این گیاه به عنوان گونه ای حامی و پرستار در حمایت گونه های زیراشکوب علوفه ای مرتعی بهره گیری نمود.

در این مطالعه، تاثیر پیش تیمار اشعه گاما و پرولین بر بهبود جوانه زنی در برنج طارم بررسی شد. بذرهای رسیده و سالم برنج تحت سه دوز اشعه گاما (100 Gy، 20، 0) قرار گرفتند. جهت کالوس زایی و کشت بذرها، ابتدا سطح بذرها طی مراحلی استریل شده و سپس در محیط کشت MS با سه دوز پرولین (10 mM، 5، 0) کشت شدند. پس از 4 هفته، وزن تر و قطر کالوس ها در نمونه های شاهد و تیمارها، اندازه گیری شد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که پیش تیمار بذرها با اشعه گاما و پرولین در رشد کالوس نسبت به نمونه شاهد افزایش معنی داری را نشان می دهد. درصد جوانه زنی در نمونه های تحت تیمار نسبت به شاهد دارای تفاوت معنی داری بود، همچنین بیشترین قطر کالوس در تیمار (پرولین10 Mm  و گاما Gy 20) مشاهده شد، در حالی که، قطر کالوس در نمونه شاهد کمترین بود. بیشترین وزن تر کالوس در تیمار (پرولین 0 mM و گاما 100 Gy) بود، در حالی که کمترین وزن کالوس در نمونه های شاهد مشاهده شد. در این بررسی بهترین و مناسب ترین تیمارها جهت رشد کیفی و کالوس زایی در برنج، تیمار (پرولین 10 mM و گاما20 Gy ) بود.

Silene متعلق به خانواده میخک (Caryophyllaceae) با بیش از 700 گونه در جهان که از این تعداد، 98 گونه و 14 زیرگونه از آن در ایران رویش دارند. با توجه به شناسایی دشوار گونه های جنس Silene بر اساس صفات مورفولوژی و عدم تفکیک آنها، از این رو در تحقیق حاضر ساختار تشریحی برگ 10 گونه و زیرگونه متعلق به 4 بخش (Sclerocalycinae، Auriculatae، Melandriformes،Conoimorpha) که در مشهد و اطراف آن رویش دارند بررسی شده است. بدین منظور برش های عرضی برگ به ضخامت 12میکرون تهیه و با سافرانین-فست گرین رنگ آمیزی شد و اپیدرم تحتانی پس از جداسازی، با آبی متیلن رنگ آمیزی شد و با میکروسکوپ نوری در درشت نمایی 100 و 400 و 1000 و میکروسکوپ الکترونی نگاره جهت اپیدرم فوقانی در درشت نمایی 500 و 1500 مطالعه شدند. ویژگی های آناتومی متنوعی مانند: نحوه قرارگیری مزوفیل، قطر مزوفیل های حفره ای و نردبانی، وجود و عدم وجود کرک و شکل آن، تراکم و نوع روزنه، تعداد و شکل سلول های اپیدرمی جهت تفکیک گونه ها مورداستفاده قرار گرفت.نتایج نشان داد که تفاوت در ترتیب و فشردگی مزوفیل های نردبانی و حفره ای در گونه های کرک دار و بدون کرک وجود دارد. همچنین در بخش های Sect.Conoimorpha و Sect. Melandriformes که گیاهان یک ساله و دوساله اند نحوه قرارگیری مزوفیل، دورسی ونترال (پشتی شکمی) است درحالی که در بخشه های Sect. Auriculatae و Sect. Sclerocalycinae که گیاهان چندساله اند، ایزولترالمی باشد. تیپ روزنه از نوع دیاسایتیک و در برخی گونه ها هم دیاسایتیک و هم آنیزوسایتیک است. در مطالعات میکروسکوپ الکترونی نیز علاوه بر تیپ روزنه و شکل سلول های اپیدرمی، تفاوت هایی در شکل و تراکم کرک ها مشاهده شد.

این پژوهش به منظور ارزیابی اثر تراکم علف هرز اویارسلام بر صفات عملکرد و برخی اجزای عملکرد ارقام بومی و اصلاح شده برنج در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. در این آزمایش دو فاکتور تراکم علف هرز اویارسلام در چهار سطح (شاهد، 60، 120 و 180 بوته در متر مربع) و رقم برنج در سه سطح (طارم به عنوان رقم محلی، شیرودی و قائم به عنوان ارقام اصلاح شده) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اختلاف کاملا معنی دار علف هرز، رقم و برهمکنش آنها در صفات تعداد پنجه بارور، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر و پوک، تعداد دانه در خوشه، روز تا 50 درصد گل دهی و رسیدگی کامل، وزن 1000 دانه، طول خوشه، شکل دانه، عملکرد بیولوژیک و شلتوک بود. بر اساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین بالاترین مقادیر صفات ارتفاع بوته (122 سانتی متر)، وزن 1000 دانه (24.49 گرم)، تعداد دانه پر (108 دانه در خوشه)، طول خوشه (28 سانتی متر) در رقم طارم و روز تا 50 درصد گل دهی (113 روز) و رسیدگی کامل (122 روز)، تعداد پنجه بارور (23 عدد در کپه)، عملکرد بیولوژیک و شلتوک (به ترتیب برابر با 1800 و 740 گرم در متر مربع) در رقم شیرودی در تیمار شاهد و کمترین میزان این صفات در تیمار 180 بوته از این علف هرز در متر مربع بود. نتایج آزمایش نشان داد عکس العمل رقابتی ارقام برنج موردبررسی در این آزمایش در تراکم های مختلف این علف هرز یکسان نبوده است. درمجموع مشخص شد علف هرز اویارسلام از قدرت رقابتی بسیار بالایی حتی در تراکم های پایین نسبت به برنج برخوردار بوده و با افزایش تراکم این علف هرز تا تراکم 180 بوته در متر مربع، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام برنج به صورت خطی و کاملا معنی داری کاهش یافته است. با این وجود، رقم طارم به دلیل خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی ویژه خود نسبت به ارقام دیگر در تراکم های مختلف این علف هرز مقاوم تر بود.

آلودگی خاک ها به فلزات سنگین یک مشکل جدی برای زیست بوم و سلامتی انسان می باشد و گیاه پالایی، استفاده از گیاهان برای حذف فلزات سمی از خاک، راهکاری موثر و اقتصادی می باشد. بنابراین این تحقیق در قالب طرح کامل تصادفی و با سه تکرار از سطوح مختلف کادمیوم با استفاده از نمک کلریدکادمیوم شامل غلظت های 0، 5، 50 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم و کروم با استفاده از نمک کلریدکروم (III) شامل غلظت های 0، 50، 100 و 150 میلی گرم بر کیلوگرم، به صورت کشت گلدانی اجرا گردید. نتایج نشان داد با افزایش غلظت کادمیوم و کروم در خاک میزان غلظت کادمیوم در اندام های هوایی شاهی، افزایش و غلظت کروم کاهش نشان داد (P<0.01). بنابراین شاهی برای گیاه جذبی کادمیوم و کروم در فناوری گیاه پالایی مناسب می باشد اما در غلظت های بالای کروم استفاده از گیاه شاهی جهت گیاه پالایی توصیه نمی شود.

در ایران با توجه به کاهش مواد تامین کننده جیره غذایی دام ها از یک طرف، و چرای بی رویه دام ها در مراتع از طرف دیگر کاشت گیاهان علوفه ای اهمیت دوچندان پیدا می کند. شبدرها از جمله مهم ترین گیاهان علوفه ای می باشندکه علاوه بر تولید علوفه مرغوب برای دام ها، در تقویت و حاصل خیزی خاک از طریق تثبیت ازت هوا نقش دارند. شبدر ایرانی یکی از زیرگونه های مهم شبدر بوده که بومی ایران و مناطق مدیترانه ای می باشد. به منظور تعیین عملکرد کمی و صفات مورفولوژیکی 15 لاین شبدر ایرانی، آزمایشی به صورت اسپیلیت پلات در زمان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 15 تیمار و  4تکرار درمزرعه پژوهشی 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا گردید. نتایج نشان داد که رقم لردگان با 62.63 تن در هکتار در چین اول بیشترین عملکرد علوفه تر را به خود اختصاص داد و در مجموع چین ها ارقام دوچین کردستان، لردگان و محلی زابل به ترتیب با 123.99 و 121.98 و 119.58 تن در هکتار بیشترین عملکرد را داشتند. از نظر عملکرد علوفه خشک بیشترین عملکرد مربوط به رقم محلی زابل با 12.04 تن در هکتار در چین اول بوده و در مجموع چین ها ارقام اقلید فارس، محلی زابل و بالاده کازرون به ترتیب با 24.35 و 24.25 و 22.07 تن در هکتار بیشترین عملکرد را داشتند. از نظر صفات مورفولوژیک، رقم اقلید فارس با 84.25 درصد در چین اول بیشترین درصد نسبت برگ به ساقه را داشت و همچنین در ارتفاع بوته بیشترین ارتفاع مربوط به رقم اقلید فارس با 61.25 سانتی متر در چین دوم بود.

امروزه در علم پزشکی درمان بیماری ها به کمک داروهای گیاهی از موضوعات چالش برانگیز و مهم است.هدف از این مطالعه بررسی ترکیبات شیمی ایی عصاره حاصل از بخش های هوایی (گل، برگ و ساقه) گیاه Verbascum cheirantifolium BOISS بود. اندام های هوایی (گل، برگ و ساقه) گیاه به صورت جداگانه از مهم ترین رویشگاه آن در دامنه های کوه دنا واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد در تیر ماه 1390 جمع آوری شد و پس از خشک شدن اندام های هوایی در سایه عصاره آنها به روش هضم استخراج گردید. ترکیبات شیمیایی عصاره ها به کمک دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به طیف سنج جرمی ((GC-MS تجزیه و شناسایی شدند. در مجموع 18، 16 و 18 ترکیب به ترتیب در عصاره حاصل از اندام های گل، برگ و ساقه شناسایی گردید. ترکیبات عمده شناسایی شده از عصاره گل شامل، 1-Tert-buthoxy-5-trimethylsilyloxypentane, (%35.29) Butanoic acid, butyl ester (%18.82) و8.exo.-cyanobicyclo [3.2.2] nona-3,6-dien-2-one  (%11.16)، بیشترین میزان ترکیبات موجود در عصاره برگ مربوط به، (%16.76) Butane, 1,1-dibutoxy, (%31.38) Butanoic acid, butyl ester و (%10.25) Propanoic acid, 2,2-dimethyl-, octyl ester و درنهایت بیشترین ترکیب در عصاره ساقه را ترکیبات، Butanoic acid, butyl ester (%33.2)، Benzenamine, 2,5-difluoro (%16.49) و 8.exo.-cyanobicyclo[3.2.2]nona-3,6-dien-2-one (%9.61) به خود اختصاص داده است. به طورکلی نتایج نشان داد ترکیبات موجود در اندام های برگ و ساقه نسبت به گل از تنوع بیشتری برخوردار است. butyl ester Butanoic acid, مهم ترین و بیشترین میزان ترکیب موجود در هر سه اندام مورد بررسی است.

گیاه خارشتر یا اشتر غاز ب ا نام علمی Alhagimaurorum گیاهی دارویی و از خانواده پروانه داران و یکی از بنشن ها ب ه شمار می رود. عصاره های گیاهی ازنظر اثرات ضدمیکروبی شان موردبررسی قرارگرفته اند ومشخص شده است که اغلب اسانس های گیاهی استخراج شده ازگیاهان دارای خواص ضدقارچی، ضدانگل، ضدباکتری می باشند. این آزمایش به منظور تاثیر عصاره آبی و الکلی گیاه خارشتر در غیرفعال کردن ویروس تب برفکی تیپ های O,A,ASIA در دو مرحله انجام شده است. بیماری تب برفکی (Foot-and-Mouth Disease) یک بیماری ویروسی با واگیری بسیار سریع در دام است که موجب بیمارشدن حیوانات زوج سم می شود. ابتدا سمیت عصاره الکلی وآبی خالص و با رقت های1.5  -1.10  - 1.20 - 1.40 - 1.80 الی 1.1280 با استفاده از سلول IBRS2 و رنگ نوترال رد تعیین شد. توجه به نتایج حاصل و مقایسه عیار (تیترها) ویروس ها در مجاورت رقت های عصاره آبی گیاه خارشتر در مقایسه با ویروس کنترل و دمای 37 و 25 درجه می توان پی برد که اختلاف معنی داری وجود ندارد.بنابر این عصاره آبی و الکلی گیاه خار شتر اثر بازدارنده یا خنثی کننده روی تکثیر و عفونت زایی ویروس تب برفکی  تیپ های A, O, Asia ندارد.

زیتون گیاهی دارویی است که امروزه به عنوان گیاه زینتی در شهرها کاشته می شود. با توجه به گرایش مردم به استفاده از گیاهان دارویی لازم بود بررسی گردد آیا گیاهان کاشته شده در مناطق شهری همان خواص گیاهان طبیعی را دارند یا به علت آلودگی هوای شهری برخی از خواص آنها تغییر می کند. جهت بررسی اثر ضدمیکروبی عصاره های برگی گیاه زیتون، بر روی فعالیت 2 باکتری گرم مثبتBacillus subtilis, Staphylococcus areous  و 2 باکتری گرم منفی Escherichia coli، Pseudomonas aeroginosa در آزمایشگاه بررسی شد. برگ گیاه زیتون Olea europaea در دو منطقه پاک (منطقه 22) و آلوده (منطقه 6 و 7) جمع آوری شد. سپس غلظت های مختلف 10%، 20% و 50% عصاره های آبی، اتانولی، متانولی تهیه شد. برای مقایسه اثرات ضدمیکروبی عصاره ها از دیسک های آنتی بیوتیک های وسیع الطیف سیپروفلوکسازین (CP) و سفتی زوکسیم (CT) استفاده شد. بررسی ها نشان داد که در میزان فعالیت برگ زیتون بین منطقه سالم و آلوده و روش های مختلف عصاره گیری تفاوت مشاهده می گردد، بیشترین خواص ضدمیکروبی در عصاره اتانولی مشاهده شد. این عصاره ها در مناطق پاک دارای اثر ضدباکتری بر روی، Escherichia coli، Pseudomonas aeroginosa و Bacillus subtilis بودند. بنابراین باید به مردم هشدار داده شود که زیتون های کاشته شده در مناطق با هوای آلوده تهران (خیابان - پارک - منازل) تنها گیاه زینتی بوده و ارزش دارویی ندارند.