تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
سال:1396 | دوره:48 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

با توجه به افزایش نگرانی های جهانی در رابطه با افزایش ناپایداری اجتماعی پروژه های توسعه کشاورزی در مناطق روستایی، هدف کلی این پژوهش ارزیابی اقتصادی، اجتماعی و زبست محیطی سد و شبکه آبیاری تنگاب فیروزآباد فارس می باشد. بر این اساس معیارهای اقتصادی و همچنین روش تحلیل چند معیاری برای مشخص کردن اثرات غیر اقتصادی ناشی از سد مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد در نرخ تنزیل 12 درصد ارزش حال خالص پروژه 108×1/4 میلیارد ریال و نرخ بازده داخلی پروژه 42/25 می باشد. تحلیل حساسیت پروژه نیز در نرخ های تنزیل مختلف، تغییر هزینه ها و منافع و تغییر عمر پروژه حکایت از توجیه پذیر بودن طرح از نظر اقتصادی دارد. همچنین، بر اساس نتایج تحلیل چندمعیاره مهم ترین اثرات مثبت این طرح عبارت بودهاند از: بهبود کشاورزی منطقه، افزایش سطح آب زیرزمینی، کنترل سیلاب، بهبود شرایط اقلیمی منطقه، افزایش ارزش زمین، بهبود گردشگری و توسعه ورزش های آبی. از سوی دیگر، مهم ترین اثرات منفی نیز عبارت بودند از: اثرات منفی ناشی از عملیات ساختمانی سد خاکریزی و خاکبرداری، حفر تونل و ایجاد جاده جدید، خسارات زیست-محیطی و قطع درختان، تملک اراضی و جابجایی و اسکان مجدد مردم. به طور کلی، بر اساس نتایج حاصل از تحلیل چند معیاره، اثرات مثبت طرح نسبت به اثرات منفی آن چشم گیرتر بوده است.

این مطالعه به بررسی اثرات اقتصادی قیمت جهانی مواد غذایی و نفت بر روی متغیر های کلان اقتصادی (رشد تولید، تورم، شاخص سهام، نرخ بهره و نرخ ارز واقعی) در ایران می پردازد. جهت تعیین چگونگی اثرگذاری از روش خودتوضیح برداری ساختاری (SVAR) استفاده شده است. در این مطالعه سه مدل جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد: در مدل اول اثر قیمت جهانی مواد غذایی به عنوان متغیر برونزا بر روی متغیر های کلان سنجیده می شود. مدل دوم به بررسی اثر قیمت نفت برروی متغیرهای کلان اقتصادی می پردازد. و مدل سوم اثرگذاری هر دو متغیر (قیمت جهانی مواد غذایی و نفت) را به طور همزمان بررسی می کند. داده های مورد نیاز جهت انجام این مطالعه به صورت ماهانه و مربوط به دوره فروردین 1380 تا اسفند 1390 می باشد. نتایج نشان می دهد که قیمت جهانی مواد غذایی بر روی تورم و نرخ ارز موثر است اما اثر معنی داری بر روی رشد تولید و بازار سهام ندارد. شوک قیمت نفت نیز اثرات مشابهی را بر روی متغیر های کلان نشان داده و تنها تورم و نرخ ارز را تحت تاثیر قرار داده است. نتایج حاصل از بررسی همزمان شوک قیمت جهانی مواد غذایی و قیمت نفت نشان می دهد که علاوه بر اثرگذاری جداگانه هر کدام از این شوک ها بر روی تورم و نرخ ارز، شوک نفتی اثرات معنی داری را بر قیمت جهانی مواد غذایی به جا خواهد گذاشت.

دریای خزر یکی از بزرگ رین منابع تأمین ماهیان استخوانی در ایران می باشد که این گروه از ماهیان 45 درصد کل صید دریای خزر را به خود اختصاص داده است. با توجه به سابقه طولانی صید پره در سواحل دریای خزر، هدف اصلی مطالعه حاضر تحلیل اقتصادی تعاونی های پره در استان مازندران است. بدین منظور 110 پرسشنامه در فصل صید 1392-1393 از 12 تعاونی در سطح استان مازندران تکمیل شده و از شاخص های کارایی فنی و اقتصادی و بهره وری کل عوامل تولید به منظور دستیابی اهداف پژوهش استفاده شده است. در ادامه نیز علل کاهش میزان صید در سالیان اخیر از دو منظر کارشناسان سازمان شیلات و صیادان فعال در تعاونی ها مورد تحلیل واقع شده است. نتایج محاسبه کارایی گویای این است که تنها 7/16 درصد از تعاونی های مورد مطالعه دارای کارایی فنی و اقتصادی کامل می باشند. همچنین نتایج نشان از بازده افزایشی نسبت به مقیاس بیش از 80 درصد تعاونی های صید دارد. نتایج عوامل مؤثر بر کارایی اقتصادی نیز حاکی از این است که متغیرهای سن و تحصیلات صیادان عضو تعاونی، سابقه و تحصیلات لسمان و میزان صید تاثیر مثبت و معنی داری بر کارایی اقتصادی تعاونی ها داشته، در حالی که متغیرهای تعداد روزهای طوفانی، تعداد اعضای تعاونی و شغل دوم اعضای تعاونی تاثیر منفی و معنی داری بر کارایی تعاونی های مذکور داشته اند. نتایج بهره وری نیز نشان داد، تنها دو تعاونی از تعاونی های مورد مطالعه در منطقه، بهره ور بوده اند. لذا، تمرکز سیاست گذاری در جهت بهبود کارایی و بهره وری تعاونی ها پیشنهاد می گردد.

پژوهش پیش رو با استفاده از الگوهای تحلیل پوششی داده ها شامل الگوی پایه، کارایی متقاطع، اَبَر کارایی و اعداد صحیح ترکیبی به رتبه بندی 27 محصول زراعی آبی در بخش کشاورزی ایران پرداخته است. داده های مورد نیاز که از آمارنامه های وزارت جهاد کشاورزی برای سال زراعی 91-1390 تهیه شده، دربرگیرنده ی اطلاعات مربوط به بذر، کودهای حیوانی و شیمیایی، سموم، نیروی کار و آب بود. در طرف ستانده نیز از سود ناخالص و عملکرد به عنوان شاخص هایی برای سودآوری و تولید استفاده گردید. یافته های پژوهش نشان داد که اگر هدف در زراعت آبی، افزایش سودآوری است در آن صورت کشت سبزیجات، محصولات صنعتی، محصولات جالیزی، حبوبات، نباتات علوفه ای و غلات به ترتیب در اولویت کشت قرار داشته ولی چنان چه هدف افزایش تولید کل می باشد در آن صورت اولویت باید به ترتیب به نباتات علوفه ای، سبزیجات، محصولات صنعتی، محصولات جالیزی، غلات و حبوبات داده شود. یافته ی مشترک روش های مختلف مورد استفاده، شناسایی وضعیت مناسب محصولات با مصرف آب بالا، سویا تابستانه نسبت به سویا بهاره و برنج دانه کوتاه نسبت به سایر انواع برنج، در رتبه بندی می باشد.

گندم به عنوان یک محصول راهبردی، از نظر میزان تولید و اختصاص سطوح زیر کشت، مهم ترین محصول کشاورزی در سراسر دنیا محسوب می شود و نقشی استراتژیک در عرصه ی سیاسی و اقتصادی کشورها ایفا می نماید. لذا هدایت عرضه و تقاضای این محصول و تنظیم بازار آن بر اساس منافع کارگزاران اقتصادی، امری اجتناب ناپذیر خواهد بود. در این راستا، مطالعه ی حاضر با استفاده از مدل تعادل فضایی قیمت ها، به بررسی آثار سیاست های حمایتی دولت در بازار این محصول و مقایسه ی این سیاست ها با شرایط آزادسازی بازار در ایران پرداخته است. نتایج نشان داد که در سال زراعی 1393-1392 با لحاظ نمودن توأمان سیاست قیمت تضمینی و قیمت سقف، در کل کشور به میزان 3165 هزار تن مازاد تقاضا برای گندم وجود خواهد داشت. اما با اتخاذ سیاست آزادسازی، مقدار تقاضای کل برابر 9/13 درصد و مقدار عرضه برابر 6/1 درصد کاهش خواهد یافت. همچنین اتخاذ رویکرد آزادسازی موجب افزایش 4/105 درصدی قیمت تقاضا و کاهش 9/9 درصدی قیمت عرضه می گردد. لذا می توان دریافت که اتخاذ سیاست آزادسازی در بازار گندم، بیش از آنکه در جهت منافع عرضه کنندگان این محصول عمل نماید، به زیان تقاضاکنندگان در این بازار خواهد بود و لذا پیشنهاد می شود همگام با آزاد سازی بازار گندم تدابیری همانند پرداخت جبرانی برای نصرف کنندگان در نظر گرفته شود.

هر ساله در حدود 25 درصد از سیب زمینی های تولیدی در کشور ضایع شده و از بین می رود. بررسی میزان دانش کشاورزان در مورد مدیریت ضایعات سیب زمینی یک عامل تعیین کننده در کاهش ضایعات می باشد. بر این اساس این تحقیق توصیفی-همبستگی با هدف کلی ارزیابی دانش کشاورزان نسبت به مدیریت ضایعات سیب زمینی کاران شهرستان رزن صورت گرفته است. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل 546 نفر سیب زمینی کار شهرستان رزن می باشد که به روش نمونه گیری چند مرحله ای 250 سیب-زمینی کار انتخاب گردیدند. برای تعیین روایی ابزار تحقیق از پانل متخصصان، شامل اعضای هیات علمی دانشگاه های اردبیل و تهران استفاده شد. به منظور بررسی معیار پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید، که میزان آن برای مقیاس نگرش(86/0) و برای مقیاس سنجش دانش(79/0) محاسبه گردید. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل عاملی مشخص شد که پنج عامل یعنی متغیرهای انبارداری، حمل و نقل، برداشت، داشت و کاشت که در مجموع 93/65 درصد متغیر دانش کشاورزان را نسبت به مدیریت ضایعات سیب زمینی را تبیین می کنند.

این تحقیق با هدف طراحی الگوی فرآیندی تجاری سازی یافته های تحقیقات کشاورزی دانشگاهی در ایران به انجام رسیده است. به لحاط روششناسی این تحقیق به روش علی – ارتباطی و از نوع تحلیل ماتریس کوواریانس – واریانس انجام شد. جامعه آماری این تحقیق شامل 2030 نفر از اعضای هیات علمی شاغل در دانشکده های کشاورزی دولتی ایران بود. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 305 نفر تعیین گردید. انتخاب نمونهها از طریق نمونهگیری تصادفی چندمرحله ای توام با انتساب متناسب صورت گرفت. برای سنجش روایی پرسشنامه مورد استفاده برای گردآوری دادهها از روایی تشخیصی با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده و برای تعیین پایایی از روش پایایی ترکیبی بهره گرفته شد. در این تحقیق از روش مدل معادلات ساختاری جهت آزمون فرضیات استفاده شد. نتایج تحلیل مسیر حاکی از آن است که فرآیند تجاری سازی شامل هفت مرحله شکلگیری ایدههای پژوهشی و فناوری، ارزیابی ایدههای پژوهشی و فناوری، تدوین ایدههای پژوهشی و فناوری، اجرای ایدههای پژوهشی و فناوری، زمینهسازی برای تجاریسازی یافتههای پژوهشی، پیادهسازی و مدیریت طرح تجاریسازی یافتههای پژوهشی و بلوغ و تکامل فرآیند تجاریسازی یافتههای پژوهشی می باشد.

کشاورزی، نقش محوری در رشد اقتصادی و توسعه روستایی از طریق ارائه مواد غذایی مورد نیاز و فرصت های شغلی، در کشورهای توسعه یافته ایفا می کند. از سوی دیگر، توسعه آینده کشاورزی در هر کشوری متکی به جوانان روستایی است. از این رو، کشاورزی و جوانان نه به طور کاملا جداگانه و یا ناسازگار بلکه مکمل یکدیگرند. هدف از این مطالعه بررسی تمایل جوانان روستایی شهرستان باغملک با استفاده از نظریه شغلی شناختی اجتماعی نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی بود. آزمودنی های تحقیق شامل 270 نفر از کشاورزان شهرستان باغملک بودند که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای خوشه ای انتخاب شدند. ابزار جمع اوری اطلاعات، پرسشنامه ای بود که روایی صوری آن توسط چند تن از متخصصان تایید گردید و از طریق ضریب آلفا کرونباخ پایایی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد متغیر تمایل با خودکارآمدی، نتیجه انتظارات، درک رفتار دیگران، علاقه و تسهیلات دارای رابطه مثبت و معنی دار و با متغیر موانع دارای رابطه معکوس و معنی دار است. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد متغیرهای خودکارآمدی، نتیجه انتظارات، درک رفتار دیگران، علاقه و موانع می توانند 74 درصد از واریانس تمایل جوانان نسبت به اشتغال در حرفه ی کشاورزی را پیش بینی کنند. نتایج تحقیق می تواند به منظور گسترش اشتغال جوانان در بخش کشاورزی و توسعه روستایی مورد استفاده قرار گیرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هدف این تحقیق توصیفی و پیمایشی، شناسایی نیازهای آموزشی انجیرکاران در زمینه مدیریت ذخیره بهینه آب در شرایط خشکسالی بود. جامعه آماری تحقیق را 4440 نفر از انجیرکاران شهرستان استهبان تشکیل دادند که با استفاده از فرمول کوکران و شیوه نمونه گیری تصادفی نظام مند، تعداد 350 نفر از آنان به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. جمع آوری داده ها به وسیله پرسشنامه ای بود که روایی آن از سوی کمیته تحقیق و محققان مرکز تحقیقات انجیر استهبان مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه با انجام یک طرح مطالعه راهنما تعیین شد که ضریب آلفای کرونباخ برای بخش اصلی پرسشنامه، یعنی نیازهای آموزشی انجیرکاران در زمینه مدیریت ذخیره بهینه آب 77/0 بود. داده ها با استفاده از Spsswin19 تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد نیازهای آموزشی انجیرکاران در زمینه مدیریت ذخیره بهینه آب در زمینه هایی چون شیوه اصلاح بافت خاک با استفاده از خاک های شنی-رسی، شیوه و زمان مناسب هرس و شیوه تعیین حجم هر دور آبیاری بود. همچنین نتایج نشان داد بین متغیرهای سطح تحصیلات، مشارکت در فعالیت های اجتماعی، دفعات مراجعه به مرکز خدمات کشاورزی، شرکت در کلاس های ترویجی، ارتباط با دوستان و همسایگان و کشاورزان نمونه، سطح زیر کشت انجیر، دفعات ملاقات با مروج کشاورزی، متوسط سن درختان انجیر، فاصله باغ انجیر تا مرکز خدمات جهاد کشاورزی و تعداد ساعات گوش کردن به رادیو در طول روز و میزان اطلاعات انجیرکاران در زمینه مدیریت ذخیره بهینه آب رابطه معنی دار وجود داشت. نتایج مقایسه میانگین نشان داد بین میانگین میزان اطلاعات انجیرکاران در زمینه مدیریت ذخیره بهینه آب بر حسب جنسیت و شغل اصلی اختلاف معنی داری وجود داشت. استمرار تشکیل کلاس های آموزشی و در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای ارتباط و تعامل هر چه بیشتر انجیرکاران با کارشناسان و بهره مندی آنان از توصیه های کارشناسی با محوریت موضوع مدیریت ذخیره بهینه آب از پیشنهادهای این مطالعه است.

رضایت مندی صاحبان کسب و کارهای روستایی عاملی مهم در پایداری و توسعه کسب و کارهای روستایی و شکوفایی و توسعه اقتصاد روستاهاست. در این راستا هدف این تحقیق تحلیل رضایت صاحبان کسب و کارهای روستایی از خدمات ارائه شده به آنان در شهرستان ملکان استان آذربایجان شرقی بود. جامعه آماری تحقیق 120 نفر از صاحبان کسب و کارهای روستایی شهرستان ملکان بود. این تحقیق از نظر هدف کاربردی بوده و با رویکرد کمی و اکتشافی انجام شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS24و از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. این تکنیک متغیرهای رضایت مندی از خدمات کسب و کارهای روستایی را در شش عامل؛ بیمه و تسهیل گری نهادهای دولتی و غیردولتی (41/20 درصد)، کاهش هزینه تولید (62/11درصد)، حمایت جامعه محلی و سوددهی (08/11درصد)، پایداری و تحقیق و توسعه (49/10درصد)، جاده و حمل و نقل (09/9 درصد)، سرمایه و تجهیزات تولید (68/8 درصد) خلاصه کرد. عامل های شناسایی شده در مجموع 57/71 درصد واریانس رضایت مندی صاحبان کسب و کارهای روستایی شهرستان ملکان از خدمات مربوطه را تبیین کردند.

پراکندگی اراضی کشاورزی یکی از موانع جدی توسعه کشاورزی محسوب می شود، بطوری که کوچکی و پراکندگی اراضی مانعی در استفاده بهینه از آب، زمین، نیروی انسانی، مکانیزاسیون و دیگر عوامل موثر در تولید کشاورزی می باشد. هدف اصلی این مقاله بررسی نگرش کشاورزان نسبت به یکپارچه سازی اراضی و شناسایی عوامل موثر بر عدم پذیرش طرح یکپارچه سازی اراضی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه سیب زمینی کاران روستاهای شهرستان ازنا می باشد(N=210) که از بین آنها تعداد 150 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران تعیین گردید. و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه گردآوری شد، که روایی ظاهری و محتوایی پرسشنامه آن بر اساس نظر اساتید دانشگاه تهران و پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ (77/0) تایید گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که کشاورزان تمایل کمی به یکپارچه-سازی دارند و به شرط یکپارچه سازی موقتی، ترجیح می دهند با افراد آشنا و فامیل مشارکت داشته باشند. اصلی ترین موانع یکپارچه سازی اراضی عوامل فردی-اجتماعی و اقتصادی می باشد

هدف از انجام این پژوهش بررسی تفاوت سبک های ارتباطی هوش هیجانی، پرخاشگرانه و منفعلانه درجوامع شهری، روستایی و روستا-شهری می باشد. در این مطالعه توصیفی-تحلیلی، 312 نفر از ساکنین شهر، روستا و روستا-شهر شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی به روش تصادفی انتخاب شدند. پرسشنامه ای تلفیقی از هوش هیجانی بار-آن، شیرینگ و باس و پری، به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده گردید که روایی و پایایی بترتیب 0. 72 و0. 84 بود. داده ها با آزمونF و همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. میانگین هوش هیجانی و ارتباط پرخاشگرانه، در جوامع تحت بررسی دارای تفاوت معنی داری بوده ولی میانگین ارتباط منفعلانه در سه جامعه تحت بررسی معنی دار نبوده است. همچنین بین سطح تحصیلات و محل سکونت افراد با سبک های ارتباطی همبستگی وجود داشته است. براساس یافته های تحقیق پیش داوری در زمینه غلبه رفتار خشونت آمیز در میان جوامع مورد مطالعه رد شده است و رفتار هوش هیجانی جامعه روستایی بیش از جوامع روستا-شهری و شهری می باشد. با توجه به همبستگی مثبت بین تحصیلات و هوش هیجانی می توان امید داشت که با بالا رفتن روز افزون سطح سواد جامعه، افراد بیش از قبل به ارتباط جرأتمندانه (هوش هیجانی) روی آوردند. باتوجه به همبستگی منفی بین تحصیلات و دو سبک ارتباطی دیگر افراد از رفتار پرخاشگرانه و منفعلانه دوری کنند.

آب یکی از عوامل محدود کننده تولید در جهان می باشد. مقابله با کمبود آب می باید بوسیله راهبرد مشخص در جهت استفاده صحیح و مطلوب از آن باشد. انتقال مدیریت یکی از استراتژی ها در این خصوص است. هدف کلی این تحقیق معرفی راهکارهای عملی تسهیل مشارکت کشاورزان در انتقال مدیریت آبیاری در شبکه آبیاری و زهکشی قلعه-چای شهرستان عجب شیر در استان آذربایجان شرقی بود که در سال 1394 انجام شد. این تحقیق کاربردی و از لحاظ گردآوری داده ها، از نوع پیمایشی است. جامعه آماری 5129 کشاورزان فعال در سه ناحیه آبیاری بودند. حجم نمونه به تعداد 204 کشاورز با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای چند مرحله ای با انتساب متناسب با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شد. برای سنجش روایی محتوایی پرسشنامه تحقیق، نظرات دو عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز و سه کارشناس اداره آب شهرستان عجب شیر پرسیده شد. مقدار ضرایب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف پرسشنامه بین 75/0 تا 92/0 بدست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزارSPSS22 انجام شد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد بیشترین اثر مستقیم متغیرها بر مشارکت مربوط به وضعیت آب آبیاری (335/0) است. برای مشارکت کشاورزان در فرآیند انتقال مدیریت آبیاری سه راهکار شامل: تشکیل گروه های "هم آب"، گروه های "هم جوار" و گروه های "هم کشت" پیشنهاد شد.