مجله به نژادی نهال و بذر (نهال و بذر)
سال:1391 | دوره:28-1 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

در این تحقیق، تنوع ژنتیکی پانزده رقم انگور شامل شش رقم بومی استان خراسان رضوی، هشت رقم وارداتی ترکمن متعلق به گونه Vitis vinifera و یک رقم متعلق به گونه Vitis muscadiana با استفاده از نشانگرهای RAPD و ISSR مورد بررسی قرار گرفت. هفت آغازگر رپید و هفت آغازگر ISSR به ترتیب تولید 59 و 58 نوار با وضوح بالا و تکرارپذیر کردند که همگی چندشکلی را در بین ارقام نشان دادند. گروه بندی ژنوتیپ ها به روش تجزیه خوشه ای و با استفاده از الگوریتم UPGMA انجام و پانزده رقم در دو گروه بزرگ از یک دیگر جدا شدند. ارقام ترکمن در گروه اول و ارقام بومی خراسان رضوی به همراه رقم متعلق به گونه Vitis muscadiana در گروه دوم قرار گرفتند. با توجه به جدول ضریب تشابه جاکارد، بیشترین تشابه بین ارقام ترکمن 6 و ترکمن 8 و کمترین تشابه بین ارقام ترکمن 3 و صاحبی نیشابور مشاهده شد.

به منظور بررسی مقاومت ژنوتیپ های مختلف دیررس ذرت به بیماری سیاهک معمولی Ustilago maydis (DC.) Corda آزمایشی با 29 هیبرید دیررس ذرت در سال 1383، 46 هیبرید در سال 1384 و 25 هیبرید در سال 1385 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه کرج و شیراز اجرا شد. مایه زنی با روش تزریق در نوک بلال (Tip injection) با سرنگ به میزان 3 میلی لیتر در هر بلال در مرحله ظهور تارهای ابریشمی و ارزیابی سه تا چهار هفته پس از بروز علائم بیماری بر روی بلال انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین هیبریدها از نظر واکنش نسبت به بیماری اختلاف معنی داری وجود دارد. میزان مقاومت و حساسیت هیبریدها بر اساس شدت بیماری در مقیاس صفر تا 7 تعیین شد که بر این اساس هیبریدها در شش گروه بسیار مقاوم تا بسیار حساس قرار گرفتند. در سال 1383 به علت بروز بیماری ویروس کوتولگی زبر ذرت روی هیبریدها یاداشت برداری از آزمایش امکان پذیر نشد. در سال 1384، سه هیبرید K3047.2 ´ K1264.1، K3547.3 ´ K1264.1 و K3615.1 ´ K1264.1 و در سال 1385 سه هیبرید K3640.6 ´ K18، K3544.1 ´ K166A و LM77029.8- 1- 2- 3- 2- 3 ´ MO 17 K در گروه مقاوم (R) قرار گرفتند.

این مطالعه با هدف بررسی تنوع ژنتیکی و تعیین بررسی خصوصیات کمی و کیفی سیزده ژنوتیپ انتخابی گیلاس سیاه مشهد (Prunus avium) با استفاده از صفات فنولوژیک و پومولوژیک طی سال های 1386 تا 1388 در استان خراسان رضوی انجام شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های انتخابی از نظر خصوصیات میوه (وزن میوه، وزن هسته، نسبت گوشت میوه به هسته، درصد مواد جامد محلول، pH، اسیدیته قابل تیتراسیون) و مراحل فنولوژیک تنوع زیادی داشتند. ژنوتیپ های SH4 و SH21 از نظر شروع گلدهی به ترتیب زودگل ترین (3 فروردین) و دیرگل ترین (15 فروردین) ژنوتیپ ها بودند. تمامی ژنوتیپ های انتخابی خود ناسازگار بودند و درصد تشکیل میوه در گرده افشانی آزاد در محدوده 11.05 تا 43.64 درصد بین ژنوتیپ ها متغیر بود. وزن میوه در ژنوتیپ های انتخابی تفاوت معنی داری داشت. در مجموع نتایج این بررسی تنوع بالائی را در صفات مختلف این سیزده ژنوتیپ گیلاس سیاه مشهد نشان داد ژنوتیپ SH7 با 9.2 گرم و SH1 با 4.5 گرم به ترتیب بیشترین و کمترین وزن میوه را داشتند.

باردهی درخت گلابی (.Pyrus communis L) تحت تاثیر عوامل متعدد ژنتیکی و محیطی قرار می گیرد. ارقام گلابی دارای خودناسازگاری گامتوفیتی تحت کنترل مکان ژنی S هستند بنابراین کشت ارقام گرده زای مناسب با سازگاری گرده در باغ ضروری است. این تحقیق با هدف شناسایی آلل های خودناسازگاری پنج رقم بومی گلابی ایرانی شامل ارقام درگزی، کنجونی، بیروتی، قوسی و آمرود- 2 با استفاده از روش PCR انجام شد. بدین منظور DNA ژنومی ارقام استخراج و پس از ارزیابی کمی و کیفی، آلل های S آن ها با جفت آغازگرهای اختصاصی از پیش طراحی شده Sall-F و Sall-R1 و آغازگرهای طراحی شده با استفاده از خطی کردن آلل های S گونه های مختلف گلابی، شامل جفت آغازگر FB-F و FB-R1 و جفت آغازگر لانه گزینی شده FB-F و FB-R2 تکثیر شدند. برای تفکیک دقیق آلل ها، الگوی نواری قطعات تکثیری پس از هضم با آنزیم های برشی DraI، EcoRI، MspI و HaeIII، با الگوی مورد انتظار مقایسه شد. از میان ارقام مورد بررسی، جفت آغازگرهای مورد استفاده توانستند آلل های S را در کلیه ارقام تکثیر و مجموعا شش نوع آلل شامل Sj) ،S1 (Se در ارقام قوسی، بیروتی و آمرود- 2، ( S2 (Slدر رقم درگزی، (S4 (Sb در ارقام بیروتی و درگزی، (S5 (Sa در رقم کنجونی، (S13 (St در رقم قوسی و S42 در رقم کنجونی شناسائی شدند. نتایج نشان دهنده حضور آلل نادر S42 متعلق به گونه گلابی یوزوری (.Pyrus ussuriensis Maxim) با منشاء منچوری چین در رقم کنجونی بود که اولین گزارش حاکی از وجود جریان ژنی این گونه در ارقام کشور است.

در این بررسی واکنش نه رقم بادمجان به بیماری ساق سیاه که در چند سال اخیر در مناطق مختلف استان کهگیلویه و بویراحمد مشاهده شده است مورد بررسی قرار گرفت. برای جداسازی عامل بیماری، بافت های آلوده بعد از شستشو با آب، به قطعات پنج میلی متر تقسیم و بدون ضدعفونی سطحی روی محیط کشت نیمه انتخابی CMA-PARP کشت شدند. از بافت های آلوده هجده جدایه به دست آمد که بر اساس خصوصیات مورفولوژیک و نیاز دمایی پرگنه های جداشده گونه آن ها Phytophthora capsici تشخیص داده شد. در گلخانه واکنش گیاهچه های سه هفته ای ارقام سیاه مشهد، برازجان، بلک بیوتی، سیاه نیشابور، محلی زابل، امامی 905، جویبار مازندران، سرخون هرمزگان و قلمی ورامین به یک جدایه مهاجم انتخاب شده P. capsici که روی ورمی کوﻟﻴت و عصاره دانه شاهدانه تکثیر شده بود، مورد مطالعه قرار گرفت. در واکنش به گونه P. capsici رقم سرخون هرمزگان نیمه مقاوم، ارقام جویبار مازندران و محلی زابل نیمه حساس، رقم امامی 905 بسیار حساس و بقیه ارقام حساس ارزیابی شدند.

خودناسازگاری گامتوفیتی در بادام با استفاده از یک مکان ژنی چند آللی کنترل می شود. به منظور شناسایی آلل های S در بادام از آغازگرهای عمومی و اختصاصی در واکنش زنجیره ای پلیمراز ساده و چندتایی استفاده شد. هفتاد رقم بادام زراعی از مناطق جغرافیایی مختلف و بیست و دو گونه دیگر از جنس Prunus و نیز برخی از تلاقی های بین گونه ای نمونه برداری شدند. با استفاده از آغازگرهای موجود، چهارده آلل S در ارقام بادام و یازده آلل در گونه های خویشاوند آن شناسائی شد. آلل Sf نیز در بعضی ارقام و گونه های Prunus با استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصی شناسایی شدند. نتایج حاکی از وجود ارتباط ژنتیکی بین بادام و گونه های خویشاوند Prunus آن بود. خودناسازگاری ایجاد شده در تعداد زیادی از گونه های Prunus از خودگشنی جلوگیری کرده و تنوع ژنتیکی درون و بین گونه ها را ایجاد و حفظ می کند.

در پژوهش حاضر تنوع ژنتیکی نوزده ژنوتیب آلبالوی بومی کشور از استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان، تهران، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، کرمان، خراسان رضوی، البرز، فارس و رقم اردی بوترمو از مجارستان به عنوان شاهد، به کمک نشانگرهای مورفولوژیکی و مولکولی مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش اول سی و چهار صفت کیفی و یازده صفت کمی مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه واریانس تفاوت معنی داری در سطح احتمال 1% بین ژنوتیپ ها برای اکثر صفات نشان داد. تجزیه به عامل ها، صفات را در چهار گروه عاملی جای داد که مجموعا 71.86 درصد از واریانس کل را توجیه کردند. تجزیه کلاستر بر اساس داده های مورفولوژیکی نیز ژنوتیپ ها را در چهار گروه قرار داد. گروه اول شامل سه ژنوتیپ پاکوتاه BO AH V1524 از یاسوج، BO KA V282 از کردستان و BO GA V6442 از خراسان و گروه دوم شامل ژنوتیپ BO LA V181 از استان تهران بود که بیشترین ارتفاع درخت را داشت. در آزمایش دوم از نشانگرهای مولکولی RAPD استفاده شد. سیزده آغازگر مورد استفاده 144 باند تولید کردند که 117 باند چند شکل بودند. محدوده تشابه ژنتیکی ژنوتیپ ها بین 0.30 تا 0.81 بود. تجزیه کلاستر، ژنوتیپ ها را با تشابه ژنتیکی 0.54 به شش گروه تقسیم کرد، به طوری که تقریبا اکثر ژنوتیپ های یک استان با هم گروه بندی شدند. در این گروه بندی نیز سه ژنوتیپ پاکوتاه BO AH V1524 از یاسوج، BO GA V6442 از خراسان و BO GH V255 از اصفهان در یک زیرگروه کنار هم جای گرفتند.

آگاهی از سیستم تولید مثلی گونه های گیاهی به تعیین تغییرات ژنتیکی و سازگاری آن ها در صورت کاشت در محیط های جدید کمک خواهد کرد. با توجه به اهمیت اسپرس به عنوان گیاهی علوفه ای، بذر سیزده جمعیت اسپرس (Onobrychis) شامل گونه های یکساله O. crista-galli، O. pulchella، O. caput-galli و O. micrantha و همچنین دو گونه زراعی و چند ساله O. viciaefolia و O. altissima در سال زراعی 89-1388 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج کاشته شد. مکانیسم گرده افشانی بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی گل، نسبت دانه گرده به تخمک و میزان تولید میوه و دانه در شرایط طبیعی و ایزوله بر روی این نمونه ها بررسی شد. نتایج نشان داد که طول گل در دو گونه O. viciaefolia و O. altissima از سایر گونه ها بزرگتر و طول خامه نیز در آن ها از پرچم ها بلندتر بود. بیشترین نسبت دانه گرده به تخمک در گونه O. viciaefolia (22211) و کمترین آن در گونه O. crista-galli 387 (2) (840) بود. تولید دانه و میوه به روش تریپینگ و ایزوله در تمام گونه ها مشابه گرده افشانی باز بود، در حالی که در شرایط ایزوله کامل در گونه های زراعی و چند ساله O. viciaefolia و O. altissima میوه و دانه تولید نشد، ولی در گونه های یک ساله به میزان کمتری نسبت به شرایط باز، میوه و دانه تشکیل شد. بر اساس نتایج این تحقیق، گونه های زراعی و چند ساله O. viciaefolia و O. altissima، دگر لقاح اجباری و گونه های یک ساله O. crista-galli، O. pulchella، O. caput-galli و O. micrantha از نوع گیاهان دگر لقاح اختیاری هستند.

اولین قدم در برنامه های به نژادی گردو، شناسایی ژنوتیپ های برتر و امیدبخش آن در مناطق مختلف است. به منظور شناسایی و گزینش ژنوتیپ های برتر و امیدبخش گردوی استان فارس، پژوهشی طی سال های 1390 - 1388 در منطقه بوانات، به عنوان یکی از مناطق اصلی گردوخیز استان فارس انجام شد. بدین منظور، صفات فنولوژیک و پومولوژیک 349 ژنوتیپ منتخب این منطقه، بر اساس دو توصیف نامه IPGRI و UPOV مورد ارزیابی قرار گرفت و ژنوتیپ هایی با وزن میوه بیشتر از 10 گرم، وزن مغز بالاتر از 6.5 گرم، درصد مغز بالاتر از 45 درصد، ضخامت پوست سخت کمتر از 1.5 میلی متر و عادت باردهی جانبی بیشتر از 25 درصد، به عنوان ژنوتیپ های برتر و امیدبخش منطقه شناسائی و طی دو سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده، ده ژنوتیپ A79، A59، A30، A40، A14، A34، A17، A42، A68 و A69 که ویژگی های پومولوژیکی یادشده و مغز پر تا بسیار پر با رنگ روشن تا بسیار روشن داشتند، به عنوان ژنوتیپ های برتر در منطقه بوانات شناسایی شدند. وزن میوه و مغز ژنوتیپ های برتر شناسایی شده به ترتیب 16.32 - 10.02 و 7.77 - 5.51 گرم و درصد مغز و عادت باردهی جانبی آن ها به ترتیب بیشتر از 43.5 و 25.8 درصد بود. دو ژنوتیپ دیگر به اسامی A92 و A63 به ترتیب با 34 و 29 روز تاخیر در برگ دهی نسبت به استاندارد مرجع (A2) در سال اول و 31 و 30 روز تاخیر نسبت به استاندارد مرجع در سال دوم (A2)، دیربرگ ده ترین ژنوتیپ ها در بین جمعیت گردوی مورد مطالعه بودند.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی گونه یک ساله Onobrychis caput-galli، دوازده جمعیت موجود در بانک ژن گیاهی ملی ایران در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 89-1388 بر اساس صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها اختلاف معنی داری را بین جمعیت ها (p<0.01) از نظر کلیه صفات مورد مطالعه نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین جمعیت های مورد مطالعه است. مقایسه میانگین صفات نیز نشان داد که بیشترین اختلاف فنوتیپی میان جمعیت ها مربوط به صفت وزن نیام بود. همچنین جمعیت شماره 10 (TN-412) دارای بیشترین وزن صد نیام (1.39 گرم)، وزن صد دانه (0.65 گرم)، عرض برگچه انتهایی (0.37 سانتی متر) و عرض برگچه جانبی (0.5 سانتی متر) بود. برآورد ضرایب همبستگی فنوتیپی نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار با وزن صد نیام، متعلق به عرض برگچه جانبی ( ** 0.84) بود. تجزیه خوشه ای به روش حداقل واریانس وارد برای صفات کمی، جمعیت های مورد مطالعه را در سه گروه قرار داد جمعیت شماره 10 از نظر صفات ارتفاع گیاه در 50% گلدهی، تعداد برگچه در هر برگ، طول دمگل آذین، وزن صد نیام، وزن صد دانه، طول برگچه انتهایی، عرض برگچه انتهایی، طول برگچه جانبی و عرض برگچه جانبی از سایر جمعیت ها متمایز و در یک گروه مجزا قرار گرفت و سایر جمعیت ها نیز در دو گروه دیگر طبقه بندی شدند که می توانند منبع ژنتیکی باارزشی برای تحقیقات به نژادی باشند.

به منظور دستیابی به ژنوتیپ های پرمحصول و پایدار گندم دوروم با کیفیت مطلوب و مقاوم به بیماری های مهم برای مناطق گرم و خشک کشور آزمایشی با 18 ژنوتیپ برتر انتخابی به همراه دو شاهد شامل یک رقم گندم دوروم کرخه و یک رقم گندم نان تجارتی در شش ایستگاه مناطق گرمسیری شامل داراب، دزفول، اهواز، ایرانشهر، خرم آباد و زابل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال زراعی (88- 1387 و 89- 1388) مورد مطالعه قرار گرفتند. در هر منطقه عملکرد دانه و صفات زراعی ژنوتیپ ها یادداشت برداری شد. عملکرد دانه حاصل از هر آزمایش به طور جداگانه مورد تجزیه واریانس ساده و سپس تجزیه مرکب قرار گرفت. با توجه به معنی دار شدن اثر متقابل ژنوتیپ ´ سال، ژنوتیپ ´ مکان و ژنوتیپ ´ سال ´ مکان در تجزیه واریانس مرکب، به منظور بررسی دقیق تر اثر متقابل و بررسی وضعیت ژنوتیپ ها از نظر پایداری، تجزیه AMMI انجام شد. نتایج حاصله با رسم بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های شماره 18 (MALMUK-1/LOTUS-5/F3LOCAL (SEL.ETHIO.135.85) و 20 (RASCON-21/3MQUE/ALO//FOJA) کمترین فاصله را از مرکز بای پلات داشتند، و با کمترین اثر متقابل به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. برای هر یک از محیط های مورد بررسی نیز ژنوتیپ های مناسب شناسائی شد. از نظر میزان پروتئین، ژنوتیپ شماره 20 با 12.2 درصد، بیشترین پروتئین را نیز داشت. بنابراین این ژنوتیپ با داشتن پایداری عمومی بالا، مقاومت نسبی به بیماری های مهم برگی و کیفیت دانه مناسب، به عنوان ژنوتیپ برتر برای مطالعات تکمیلی انتخاب شد.

اصلاح رز از قرن هفدهم میلادی با انجام تلاقی و انتخاب جهش یافته ها برای تولید ارقام جدید آغاز شد (2000 ،Gudin). بسیاری از رزهای اصلاح شده حساس به بیماری های قارچی هستند و تلاقی با گونه های دیپلوئید نسبتا مقاوم به دلیل ناسازگاری و تفاوت سطح پلوئیدی میسر نیست (2000 ،Gudin).

سطح زیر کشت لوبیا چیتی در ایران حدود 50 درصد کل سطح زیر کشت انواع لوبیا است و بیش از نیمی از تولید کل لوبیا به آن اختصاص دارد. در بین انواع لوبیا، بیشترین مصرف مربوط به لوبیا چیتی است. بیش از 80 درصد سطح زیر کشت لوبیا چیتی مربوط به انواع بذر درشت است (2005 ،Anonymous).