مجله به نژادی نهال و بذر (نهال و بذر)
سال:1391 | دوره:28-1 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

در این بررسی پانزده ژنوتیپ بومی خیار به عنوان والدین، هشت والد به عنوان والد پدری و هفت والد به عنوان والد مادری، در قالب طرح ژنتیکی فاکتوریل کارولینای شمالیII (NCD II) تلاقی داده شدند. پارامترهای موثر در طعم خیار شامل صفات سفتی گوشت، سفتی پوست، عطر، مزه، تردی، میزان ماده خشک، اندازه گوشت و نسبت قطر تخمدان به قطر میوه اندازه گیری شدند. معنی دار نبودن اکثر صفات در والد نر و ماده نشان دهنده دخالت اندک واریانس افزایشی در کنترل صفات مذکور بود. منبع تغییر نر× ماده، برای کلیه صفات معنی دار شد، پس برای کلیه صفات در این ژنوتیپ ها، می توان با استفاده از هیبریدهای F1 از هتروزیس بهره برداری کرد. وراثت پذیری عمومی برای اکثر صفات زیاد بود، که نشان دهنده تنوع ژنتیکی بالای این صفات در ژرم پلاسم مورد استفاده است. با توجه به همبستگی های ژنتیکی صفات می توان اشاره کرد که با کاهش قطر حفره بذری میزان تردی میوه افزایش می یابد و صدای برخاسته از خیارهای کشیده تر و باریک تر مطلوب تر است و میوه های تردتر، مزه بهتر و مطلوب تری دارند. بهترین هیبرید از نظر صفت عطر و مزه نسبت به میانگین والدین و والد برتر، هیبرید 39×97 بود. بهترین شاخص اصلاح طعم در خیار گزینش همزمان سه صفت عطر، مزه و تردی بود که در صورت استفاده از این شاخص برای گزینش همزمان این سه صفت در مقایسه با پاسخ حاصل از گزینش تنها برای تک تک صفات، به ترتیب 1.009، 1.004 و 1.001 بود.

به منظور ارزیابی واکنش ژنوتیپ های کلزا به تنش خشکی، پژوهشی در مرحله جوانه زنی و مراحل بعدی رشد در آزمایشگاه و مزرعه در سال زراعی 86-1385 در دانشگاه رازی انجام شد. آزمون جوانه زنی در شرایط کنترل شده به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در چهار سطح پتانسیل آب (صفر، 4، 8 و 12- بار) و بررسی مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و عدم تنش آبی اجرا شد. در بررسی آزمایشگاهی، نتایج نشان داد که با کاهش پتانسیل اسمزی (از صفر به 12- بار) اکثر صفات مربوط به جوانه زنی به طور معنی دار کاهش یافتند و طول ساقه چه بیشترین واکنش را به تغییر پتانسیل آب نشان داد. بیشترین شاخص جوانه زنی را ژنوتیپ Lincord داشت ولی بر اساس مجموعه صفات جوانه زنی مطالعه شده ژنوتیپ های Dante و Licord به عنوان ژنوتیپ های متحمل در مراحل اولیه رشد شناسائی شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه شاخص های تحمل و عملکرد دانه (در دو شرایط محیطی) را نشان داد. تحلیل همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط تنش و عدم تنش و شاخص های مقاومت نشان داد که شاخص های تحمل تنش (STI)، میانگین بهره وری هندسی (GMP) و میانگین بهره وری (MP) مناسب ترین شاخص های عکس العمل ژنوتیپ های کلزا در برابر خشکی بود و ژنوتیپ Zarfam بیشترین مقدار عملکرد و بیشترین مقادیر شاخص های STI، GMP و MP را داشت و به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ با عملکرد بالا شناسایی شد.

به منظور بررسی میزان خسارت و تاثیر ویروس موزائیک معمولی لوبیا بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و برخی صفات زراعی و فنولوژیک لوبیای معمولی این تحقیق درسال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز انجام شد. بیست و پنج ژنوتیپ لوبیا در دو آزمایش جداگانه بدون آلودگی و با آلودگی درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرارگرفتند. جدایه ویروس که از یک مزرعه تحقیقاتی در یاسوج تهیه، خالص سازی و با استفاده از آزمون الایزا تائید شده بود، روی گیاهچه های حساس لوبیا تکثیر و به صورت مکانیکی و با پودر کاربوراندوم برای آلوده سازی ژنوتیپ ها مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، آلودگی توسط این ویروس تاثیری بر طول دوره زایشی ژنوتیپ ها نداشت اما دوره رویشی آن ها را کمی کوتاه تر کرد. آلودگی با ویروس به شدت باعث افزایش غلاف های پوک (88.4 درصد) و کاهش عملکرد دانه به میزان 46.76 درصد شد. صفات طول غلاف، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، و شاخص برداشت در اثر آلودگی به ویروس کاهش معنی داری نشان دادند بر اساس نتایج این تحقیق لازم است در برنامه های به نژادی لوبیا برای تولید ارقام مقاوم به ویروس موزائیک معمولی لوبیا علاوه بر عملکرد دانه صفات ذکر شده نیز مورد توجه قرار گیرند.

در این بررسی ازدیاد سه پایه رویشی درختان هسته دار شامل VPK1، سنت جولین A و GF677 با استفاده از روش درون شیشه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا ریزنمونه های جوانه انتهایی و جوانه های جانبی این پایه ها گندزدایی و در شرایط درون شیشه ای و در محیط های کشت MS تغییر یافته، WPM و Knop کشت شدند. نتایج حاصل از نوع محیط کشت نشان داد که پایه رویشی VPK1 بیشترین تعداد گیاهچه را در محیط WPM و بیشترین طول گیاهچه را در محیط کشت MS تغییر یافته تولید کرد. دو پایه رویشی دیگر بیشترین تعداد و طول گیاهچه را در محیط کشت MS تغییر یافته تولید کردند. پایه رویشی VPK1 در محیط کشت های Knop و WPM و پایه رویشی سنت جولین A در محیط Knop علائم کلروز را نشان دادند. لذا ترکیب تنظیم کننده های رشد در محیط کشت MS تغییر یافته مورد ارزیابی قرار گرفت. بیشترین افزونگری متعلق به پایه رویشی سنت جولین A در محیطMS3 (1 میلی گرم در لیتر BAP و 0.5 میلی گرم در لیتر NAA) بود. پرآوری مطلوب در پایه های رویشی GF677 و VPK1 در محیطMS1 (0.6 میلی گرم در لیتر BAP و 0.01 میلی گرم در لیتر NAA) حاصل شد. در هر سه پایه مورد مطالعه بیشترین طول گیاهچه در محیط کشت MS1 به دست آمد. پایه رویشی VPK1 در محیط هایMS2 (0.8 میلی گرم در لیتر BAP و 0.1 میلی گرم در لیتر NAA) و MS3، تولید کالوس کرد. همچنین افزایش غلظت تنظیم کننده های رشد در پایه GF677 تولید کالوس و شیشه ای شدن اندام های هوایی را به دنبال داشت. پایه های سنت جولین A و VPK1 در محیط دارای 1 میلی گرم در لیتر NAA و پایه GF677 در محیط حاوی 1 میلی گرم در لیتر IBA ریشه هایی با طول بیشتر تولید کردند. در محیط ریشه زایی، پرآوری پایه های رویشی نیز مشاهده شد و اثر پایه رویشی بر میانگین تعداد ریشه معنی دار نبود. پایه های ریشه دار شده در اتاق سازگاری به محیط کشت پیت و پرلیت منتقل شدند.

در این تحقیق واکنش برخی از ژنوتیپ های پیوند شده به روی پایه زالزالک به بیماری آتشک بررسی شد. به این منظور، هفت ژنوتیپ به گزینش شده از غرب استان گیلان و نه ژنوتیپ به گزینش شده استان خراسان رضوی همراه با شاهد به رقم اصفهان، با تزریق سرشاخه ای مخلوطی از چهار جدایه باکتری با کد های K1، Z1، 2 و 36 مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور انتخاب جدایه های باکتری عامل بیماری از آزمون های بیوشیمیایی، فیزیولوژیک، بیماری زایی و تکثیر لانه گزینی قطعه پلاسمید pEA29 با استفاده از جفت آغازگرهای بیرونی Aj و درونی PEANT استفاده شد. به طور کلی ژنوتیپ های به گیلان و خراسان مقاومت بیشتری به بیماری در مقایسه با به رقم اصفهان نشان دادند ولی میزان مقاومت ژنوتیپ های گیلان بیشتر بود. ژنوتیپ های M4 با 47.3 درصد و ASM1 با 13.1 درصد پیشرفت نهایی نکروز به ترتیب بیشترین و کمترین علائم را نشان دادند. بر این اساس سه ژنوتیپ در گروه نیمه حساس، یازده ژنوتیپ در گروه نیمه مقاوم و دو ژنوتیپ در گروه مقاوم قرار گرفتند و تنها به رقم اصفهان در گروه حساس طبقه بندی شد. پیشرفت بیماری طی روز های ابتدایی استقرار باکتری در میزبان، با میزان پیشرفت نهایی آن ارتباطی نداشت.

به منظور ارزیابی ژنوتیپ های جو از نظر تحمل یخ زدگی طوقه و برخی صفات فیزیولوژیکی، 40 ژنوتیپ در دو آزمایش مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایش اول بذر ها در داخل گلدان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه کاشته شدند. پس از عادت دهی گیاهان به سرما به مدت چهار هفته، وزن تر و خشک بافت ها، درصد آب بافت ها و میزان اتلاف آب نسبی اندازه گیری شد. آزمایش دوم در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. دما به عنوان عامل اصلی و ژنوتیپ به عنوان عامل فرعی منظور شد. برای انجام آزمون انجماد طوقه، ژنوتیپ ها پس از عادت دهی گیاهان به سرما به اتاقک انجماد منتقل شدند و در دماهای مختلف یخ زدگی (زیر صفر) قرار گرفتند. درصد زنده مانی طوقه ها برای هر ژنوتیپ در هر تکرار در دماهای مختلف اندازه گیری شد و دمای 50 درصد کشندگی (LT50) برای آن ها تعیین شد. بین ژنوتیپ از نظر درصد آب طوقه، برگ و گیاهچه و درصد اتلاف آب بافت تفاوت معنی داری وجود داشت. میانگین LT50 برای ژنوتیپ ها 10.14oC - به دست آمد ژنوتیپ های EC79-18، A1C84-9، A1C84-14 و Schulyer در ارتباط با صفات اندازه گیری شده ارزش مطلوب تری داشتند. ژنوتیپ های EC83-15، EC80-11، A1C84-15، Schulyer و EC79-18 بالاترین درصد زنده مانی طوقه در دمای 10oC- و کمترین مقدار LT50 را داشتند. همبستگی مثبت و معنی داری بین وزن خشک بافت ها و درصد زنده مانی طوقه وجود داشت. همبستگی درصد آب برگ و گیاهچه و میزان اتلاف آب نسبی با درصد زنده مانی طوقه منفی و معنی دار بود ولی این همبستگی ها بالا نبودند.

تنوع ژنتیکی 35 ژنوتیپ جو با استفاده از نشانگرهای ریزماهواره و رابطه این نشانگرها با برخی صفات وابسته به تحمل یخ زدگی بررسی شد. پس از استخراج و تکثیر DNA از برگ های جوان، محصولات تکثیری تفکیک و الگوی باندی آن ها نمره دهی شد. بر اساس داده های حاصل میزان چند شکلی و میانگین تنوع ژنتیکی برای هر آغازگر محاسبه و در نهایت ژنوتیپ ها گروه بندی شدند. صفات وزن تر و خشک برگ، طوقه و گیاهچه، درصد آب بافت، میزان اتلاف آب بافت، درصد زنده مانی در دماهای 6-، 10-، 14-، 16- و 18- درجه سانتی گراد و LT50 در ژنوتیپ های جو مورد مطالعه نیز اندازه گیری شدند. بر اساس نتایج حاصل در مجموع 268 الل چند شکل با میانگین 7.44 الل به ازای هر جایگاه ریزماهواره تولید شد. نشانگر Hvm74 با 21 الل بیشترین و Hvm2a با 3 الل کمترین تعداد الل را دارا بودند. کمترین فراوانی الل شایع (0.13) به نشانگر Hvm20 و بیشترین آن (0.53) به Hvm14 مربوط بود. میانگین فراوانی الل شایع 0.31 به دست آمد. میزان اطلاعات چند شکلی بین 0.42 تا 0.94 با میانگین 0.74 متغیر بود و کمترین و بیشترین میزان به ترتیب به نشانگرهای Hvm2a و Hvm74 تعلق داشت. میزان تنوع ژنی برای نشانگرهای مورد استفاده در محدوده 0.53 تا 0.93 با میانگین 0.78 به دست آمد. بیشترین میزان هتروزیگوسی نیز به نشانگر Hvm74 (0.25) اختصاص یافت. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای، نشانگرهای ریزماهواره قادر بودند تفاوت ها و شباهت های ژنتیکی ارقام جو را به نحو مطلوب شناسایی کنند. بر اساس تجزیه ارتباط نشانگر ها با ارزش های فنوتیپی، 62 الل از 38 جفت نشانگر ریزماهواره رابطه معنی داری با 12 صفت از 13 صفت مورد ارزیابی در ژنوتیپ های جو نشان دادند. بیشترین تعداد الل برای درصد آب طوقه (10 الل) و کمترین آن برای میزان اتلاف آب بافت (یک الل) شناسایی شد. الل های مرتبط با LT50 برابر با 5 عدد بودندکه از آن ها، در صورت تایید در سایر آزمایش ها، می توان در برنامه های اصلاح برای تحمل یخ زدگی استفاده کرد.

در سال های 1383 تا 1384 تعدادی باغ مطلوب در مناطق فندق کاری و جنگل های خودروی فندق استان های گیلان، قزوین، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل انتخاب و در هر باغ درختان سالم شناسایی و علامت گذاری شدند. خصویات کمی و کیفی این درختان در کلیه مراحل رشد بر اساس دیسکریپتور فندق یادداشت برداری، ثبت و مقایسه شد. نتیجه دو سال بررسی، شناسایی 100 ژنوتیپ با صفات رویشی و زایشی بسیار متنوع بود. از این تعداد، 30 ژنوتیپ به خاطر داشتن صفات مطلوب به ویژه از نظر عادت رشد، میزان باردهی، فرم و طول فندقه، میزان تولید پاجوش و تنه جوش، سبک گل دهی، درصد روغن، وزن فندقه و مغز، درصد مغز و زمان برداشت به عنوان ژنوتیپ های برتر گزینش شدند. بالاترین عملکرد در ژنوتیپ های ناوان 1، سوریی، گرد، گردشوک، A1، A2، K1، K2، K3 و طارم، بالاترین وزن فندقه و مغز در ژنوتیپ های ناوان، 7، ناوان 20 و ناوان 31، کمترین پاجوش دهی در ژنوتیپ های ارومیه 5، ارومیه 34 و سوریی و زودرس ترین میوه در ژنوتیپ های سوریی و گرد به دست آمد.

به منظور بررسی واکنش تعدادی از ژنوتیپ های پیشرفته گندم نان به بیماری لکه برگی سپتوریایی، 33 ژنوتیپ به همراه رقم حساس تجن به عنوان شاهد در شرایط گلخانه و مزرعه در سال زراعی 89-1388 مورد ارزیابی قرار گرفتند. در گلخانه، گیاهچه ها در مرحله دو برگی با سوسپانسیون اسپور قارچ عامل بیماری مایه زنی و در زیر پوشش پلاستیکی شفاف با رطوبت نسبی اشباع و دمای 20 درجه سانتی گراد قرار داده شدند. در مزرعه، ژنوتیپ ها زیر سیستم آبیاری مه پاش با استفاده از سوسپانسیون اسپور در چند مرحله آلوده سازی شدند. واکنش ژنوتیپ ها بر اساس میزان سطح نکروز برگ، پوشش پیکنید و محاسبه سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) ارزیابی شدند. در گلخانه ژنوتیپ ها از نظر میزان سطح نکروز برگ و پوشش پیکنید به ترتیب در سطح احتمال 1% و 5% با هم اختلاف معنی دار داشتند. لاین های N-87-18 و KST10 به ترتیب بیشترین و کمترین سطح نکروز برگ را داشتند. لاین N-87-17 بیشترین و لاین KST10 کمترین مقدار AUDPC را داشتند. در مزرعه ژنوتیپ ها از نظر میزان سطح نکروز برگ در سطح احتمال 1% با هم اختلاف معنی دار داشتند. لاین های N-80-19 و N-85-10 به ترتیب بیشترین و کمترین سطح نکروز برگ را داشتند. لاین KST9 بیشترین و لاین N-85-10 کمترین مقدار AUDPC را داشتند.

لاین های CMS مورد استفاده در سیستم سه لاین تولید بذر هیبرید برنج در زمان تکثیر غالبا با لاین های نگهدارنده آنها اختلاط می یابند. با استفاده از نشانگرهای مولکولی می توان اقدام به خالص سازی لاین های نر عقیم برنج کرد. در این راستا می توان به استفاده از نشانگرهای (Narayanan, et al., 1996) RFLP و (Ichii et al., 2003) RAPD اشاره  کرد که با توجه به هزینه بر بودن RFLP و نیز تکرارپذیری کم RAPD استفاده از این نشانگرها در سطح گسترده برای خالص سازی لاین های CMS برنج عملی نیست.

لاین جدید لوبیا سفید G-11867 در سال 1370 به همراه 206 لاین دیگر از انواع لوبیا سفید، لوبیا قرمز و لوبیا چیتی از مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی مناطق حاره (CIAT) به ایران وارد شد و در سه منطقه کرج، اراک و ساری همراه با 60 لاین دیگر مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. در این آزمایش لاین G-11867 نسبت به شاهد برتری عملکرد نشان داد.