علوم باغبانی ایران
سال:1388 | دوره:40 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

محدود بودن طول عمر تخمک، مشکل اساسی در تشکیل میوه و محصول دهی بسیاری از درختان میوه از جمله بادام است. بنابراین مطالعه دوره گرده افشانی موثر (Effective pollination period) در درختان میوه از اهمیت خاصی برخوردار است. این پژوهش به منظور تعیین دوره گرده افشانی موثر بادام رقم شاهرود 12 در شرایط کرج در سال 1385-1384 انجام شد. گل های بادام رقم دیرگل شاهرود 12(♀) توسط گرده ارقام سوپرنوا (♂) و ژنوتیپ 5-15 (♂) در فواصل 1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7 روز بعد از باز شدن گل ها بطور جداگانه و بطور مصنوعی گرده افشانی شدند. از گل های گرده افشانی شده، در فواصل 24، 48، 72، 96 و 120 ساعت پس از گرده افشانی به منظور مطالعه و بررسی های میکروسکوپی رشد لوله گرده در خامه گل، نمونه گیری به عمل آمد. نمونه های گل جمع آوری شده در محلول FAA تثبیت و سپس در الکل 70% نگهداری شدند. پس از رنگ آمیزی نمونه ها با آنیلین بلو، بررسیها توسط میکروسکوپ فلورسنس با نور ماورای بنفش انجام پذیرفت. همچنین درصد تشکیل میوه در باغ و بر روی درختان گرده افشانی شده 75 روز پس از تمام گل ثبت گردید. نتایج حاصل از تشکیل میوه در رقم شاهرود 12 (♀) در باغ نشان داد که بالاترین درصد تشکیل میوه در بین تیمارهای اعمال شده با گردهافشانی توسط گرده رقم سوپرنوا (♂) در روزهای دوم و چهارم و به میزان 34 و 37 درصد و با رقم 5-15 (♂) طی روزهای دوم و چهارم و به میزان 37 و 42 درصد بود. با توجه به بررسی های میکروسکوپی مشخص گردید که تشکیل بسیار پایین میوه حاصل از گرده افشانی روز هفتم، احتمالا به علت کاهش طول عمر تخمک و همچنین قهوه ای شدن کلاله و کاهش پذیرش دانه گرده در این روز از گرده افشانی بوده است. با توجه به بررسی های مزرعه ای و میکروسکوپی چنین می توان نتیجه گرفت که بهترین زمان گرده افشانی برای تشکیل میوه مناسب در رقم شاهرود 12 (♀) در شرایط آب و هوایی کرج بین روزهای دوم و چهارم پس از باز شدن گل ها می باشد. گرده افشانی دیرهنگام این رقم به میزان زیادی موجب کاهش محصول شده و توصیه نمی گردد. با توجه به دوره گرده افشانی موثر تعیین شده (4-2 روز)، همپوشانی گلدهی ارقام گرده دهنده و رقم شاهرود 12 برای افزایش محصول ضروری است.

با هدف بررسی استقرار و سازگاری اولیه برخی ارقام جدید گلابی آسیایی (Pyrus serotina Rehd) در ایران، خصوصیات رویشی و فیزیولوژیکی 9 رقم گلابی آسیایی به نام های ‘KS6’، ‘KS7’، ‘KS8’، ‘KS9’، ‘KS10’، ‘KS11’،‘KS12’ ، ‘KS13’ و ‘KS14’ و رقم تجاری گلابی اروپایی (Pyrus communis L) ایران با نام ”شاه میوه“ (شاهد) در شرایط آب و هوایی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس مورد ارزیابی قرار گرفت. این ارقام برروی پایه های بذری گلابی اروپایی پیوند و خصوصیات رویشی و روند جذب عناصر غذایی نهال های حاصل در طول 2 فصل رویشی کامل اندازه گیری شد. در تمام ارقام بیش از 80% از پیوندها موفق و میزان زنده مانی نهال های پیوندی در طول 2 سال آزمایش 100% بود. در سال اول و دوم، طول رشد پیوندک، تعداد و سطح برگ و سطح مقطع تنه در ارقام مورد آزمایش متفاوت و معنی دار بود. در پایان سال اول ارقام ”شاه میوه“،‘KS7’ و ‘KS11’ به ترتیب بالاترین طول رشد، سطح مقطع تنه و تعداد و سطح برگ را دارا بودند. ”شاه میوه“ در پایان سال اول بالاترین مقدار رشد مطلق را دارا بود و در ارقام آسیایی از نظر این صفت اختلاف معنی داری وجود نداشت اما در نهال های 2 ساله، مقدار رشد مطلق در تمام ارقام آسیایی بیشتر از ”شاه میوه“ بود. غلظت عناصر غذایی شامل ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، روی و منگنز در ارقام مختلف تفاوت معنی داری را نشان داد و ارقام آسیایی کارایی جذب مناسبی را برروی پایه های گلابی اروپایی داشتند. بیشترین غلظت ازت، فسفر و پتاسیم به ترتیب در ارقام ‘KS9’،‘KS12’  و ‘KS6’ و کمترین غلظت این عناصر به ترتیب در ارقام ”شاه میوه“ و ‘KS7’ مشاهده شد. کلسیم و منیزیم در رقم ”شاه میوه“ کمترین و منگنز در این رقم بیشترین مقدار بود. در این پژوهش مشخص شد پیوندک های ارقام گلابی آسیایی گیرایی و رشد مناسبی روی پایه های گلابی اروپایی در اقلیم تهران داشتند و پس از استقرار کامل خصوصیات رشدی و کارایی جذب عناصر مناسبی را نسبت به شاهد دارا بودند.

به منظور بررسی تاثیر نیتروژن بر شاخص های رشد گیاه گوجه فرنگی گلخانه ای و تاثیر بستر در هدر رفت و جذب نیتروژن، دو محلول غذایی(محلول غذایی کامل و محلول غذایی با 30% کاهش نیتروژن) و سه بستر کشت (زئولیت غنی شده با نیتروژن و پرلیت، زئولیت خام و پرلیت و سرانجام پرلیت) به صورت کرت خرد شده و طرح بلوک کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از 6 ماه کشت نشان داد که شاخص سطح برگ و سرعت توسعه برگ با کاهش غلظت نیتروژن کاهش پیدا کردند. بستر دارای زئولیت سبب بهبود فاکتورهای رشد، مانند طول ساقه، تعداد برگ، سرعت طویل شدن ساقه، سرعت توسعه برگ و سرعت رشد محصول و افزایش عملکرد گردید و استفاده از زئولیت غنی شده باعث کاهش نیتروژن وارد شده به پساب کشت شد. میزان نیتروژن ذخیره شده در برگ های جوان با کاهش غلظت نیتروژن کاهش یافت، ولی این کاهش در بستر دارای زئولیت غنی شده و استفاده از محلول دارای نیتروژن کاهش یافته دیده نشد. در مجموع نتایج حاکی از امکان استفاده موفقیتامیز از زئولیت برای پرورش گوجه فرنگی به همراه کاهش نیتروژن محلول غذایی و کاهش مقدار این عنصر در پساب کشت بود.

در این تحقیق تحمل دو پایه سیب گمی و M26 به غلظت های مختلف نمک در شرایط درون شیشه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. گیاهچه های رشد یافته در محیط کشت MS به محیط کشت نودسون سی که فاقد یون های سدیم و کلر بود، انتقال داده شدند. غلظت های کلرورسدیم در محیط کشت نودسون سی صفر، 20، 40، 60، 80، 100 میلی مول بر لیتر بود. شش هفته بعد از کشت، نتایج داده ها جمع آوری گردید. بر اساس نتایج بدست آمده، نوع پایه، سطوح مختلف شوری و اثر متقابل آنها، بر کلیه صفات اندازه گیری شده اثر معنی دار داشت، اما اثر متقابل پایه در غلظت کلرورسدیم، بر وزن خشک ریشه ها معنی دار نبود. با افزایش غلظت نمک در محیط کشت طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک ریشه و ساقه، تعداد ریشه و برگ ها به طور معنی داری کاهش یافت. اما درصد برگ های زرد شده، درصد جذب سدیم و همچنین میزان پرولین و قندهای محلول افزایش یافت. بر اساس نتایج بدست آمده، میانگین طول ساقه و ریشه، وزن تر و خشک ساقه و ریشه، تعداد برگ و ریشه، میزان پرولین و قندهای محلول در پایه سیب گمی بیشتر از پایه M26 بود. اما درصد برگ های خشک شده و درصد جذب سدیم در پایه گمی کمتر از پایه M26 بود. طبق نتایج حاصل شده، پایه سیب گمی در شرایط درون شیشه ای، در مقابل تنش شوری مقاوم تر از پایه  M26بود.

این مطالعه به منظور ارزیابی پاسخ دو رقم گوجه فرنگی خوشه ای به محلول های غذایی با سطوح مختلف هدایت الکتریکی (EC) و درک بهتر واکنش این محصول به محلول هایی با EC های ثابت یا متغیر انجام شد. بدین منظور دو رقم گوجه فرنگی گلخانه ای (رازان و ارگون) در سیستم آبکشت در بستر پرلیت کشت شدند. گیاهان کشت شده با محلول های غذایی با EC های ثابت 2 و 3 میلی موس و یا با محلول هایی با EC های متغیر 5/1، 2 و 3 میلی موس بر سانتیمتر در طول روز تغذیه شدند. اساس تغییرات در تیمار EC متغیر، تبخیر و تعرق گیاهان بر اساس میزان تابش نور بود. یافته های این تحقیق نشان داد که استفاده از محلول های غذایی با EC های متغیر در طول روز می تواند میزان مواد جامد محلول (TSS) میوه ها را بهبود بخشد. تیمارهای محلول غذایی از نظر میزان دیگر صفات کیفی (سفتی، pH، اسیدیته قابل تیتراسیون و ویتامین ث میوه) و عملکرد تفاوت معنی داری نشان ندادند. عدم مشاهده تفاوت معنی دار در عملکرد تیمار ECهای متغیر نسبت به تیمار EC رایج (3 میلی موس بر سانتیمتر) امکان صرفه جویی در نمک های مورد استفاده برای تهیه محلول غذایی جهت پرورش گوجه فرنگی در سیستم آبکشت را نشان می دهد. ارقام مورد استفاده در این تحقیق تفاوت معنی داری از نظر عملکرد میوه های درجه 1، درجه 2 و عملکرد کل و برخی صفات کیفی نشان دادند. رقم ارگون دارای عملکرد بالاتر و رقم رازان دارای محتوی TSS بیشتری بود.

اصلاح نباتات بر اساس مطالعه همزمان صفات یکی از کارآمدترین ابزارهای به نژادگران در انتخاب ژنوتیپ های مطلوب به شمار می آید. این پژوهش با هدف گزینش برای عملکرد گل در 40 اکسشن گل محمدی با ارزیابی صفات مختلف و استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی 3 سال در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور صورت گرفت. اکسشن ها از نظر کلیه خصوصیات مورد مطالعه اختلاف معنی دار (P<0.01) داشته و وراثت پذیری عمومی (h2b) در اکثر صفات بیشتر از 50 درصد بود. با استفاده از ماتریس های واریانس کواریانس فنوتیپی و ژنوتیپی و نیز وراثت پذیری به عنوان ارزش اقتصادی نسبی صفات، ضرایب 12 شاخص برای ترکیب های مختلف از صفات تعیین گردید. بیشترین بهره ژنتیکی مورد انتظار از طریق وارد کردن اطلاعات حاصل از تمامی صفات به چرخه انتخاب (شاخص12) بدست آمد. از این رو انتخاب توام صفات، کارآیی بهتری را نسبت به انتخاب مستقیم بر اساس عملکرد داشت و نتایج این بررسی اهمیت حضور همزمان چندین صفت را در گزینش به اثبات رساند. در مورد پاسخ به گزینش مورد انتظار برای صفات مختلف در هریک از شاخص ها، تعداد گل به عنوان صفت برتر در این زمینه منظور گردید. با توجه به نتایج بدست آمده از مقدار شاخص ها برای هر اکسشن، ایلام1، خراسان1، کرمانشاه1، خوزستان1، فارس2، قزوین1، یزد2 و اصفهان 8 دارای بیشترین پیشرفت (بهره) ژنتیکی در اکثر شاخص ها بودند و به عنوان اکسشن های برتر برای تولید گل محمدی در منطقه انجام پژوهش و یا در شرایط اکولوژیکی مشابه پیشنهاد می گردند.

به منظور بررسی روابط عملکرد و اجزای آن با روش های آماری چند متغیره، تعداد 25 توده خربزه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک - زابل در قالب طرح مربع لاتیس در 2 تکرار کشت گردیدند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین صفات طول میوه، عرض میوه، وزن میوه، وزن بذر و عملکرد اختلاف معنی دار وجود دارد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی ساده میان صفات نشان داد که بین عملکرد و وزن میوه، قطرگوشت، وزن بذر، قطرحفره، طول میوه و عرض میوه همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از آنالیز فاکتور صفات نشان داد که 3 فاکتور حدود 77% تغییرات میان صفات را توجیه می نماید و در نهایت تجزیه کلاستر به روش کمترین مربعات کلیه توده ها رابه 2 گروه مجزا تقسیم بندی نمود، به طوری که تجزیه واریانس صفات مورد بررسی در تجزیه کلاستر همه درسطح 1% اختلاف معنی دار نشان دادند، که مشخص می نماید تفکیک توده ها با توجه به صفات مورد بررسی به خوبی صورت پذیرفته است.

در این پژوهش تنوع ژنتیکی 29 نمونه و ژنوتیپ خرمالو با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و RAPD مورد بررسی قرار گرفت. صفات وزن تر میوه، قطر طولی و عرضی میوه، سفتی گوشت میوه، pH، TA،  TSSعصاره میوه، شاخص طعم میوه، رنگ پوست و گوشت میوه، وجود بذر در میوه، و طول و عرض برگ بررسی شدند. همچنین تعداد 100 آغازگر تصادفی در انجام واکنش PCR روی نمونه ها آزمایش شد. نتایج تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده نشان داد که تمام آنها در محدوده ارقام معنی دار هستند. نتایج تجزیه همبستگی ساده وجود همبستگی های منفی و مثبت معنی دار بین برخی صفات را نشان داد. همچنین از تجزیه فاکتور برای تعیین تعداد عامل های اصلی استفاده شد. صفات موثر در 4 گروه عاملی قرار گرفتند که مجموعا 75/76% از کل تغییرات را توجیه نمودند. در مورد داده های RAPD تعداد 13 آغازگر تکثیر DNA الگو را به خوبی انجام داده و بین نمونه ها چندشکلی نشان دادند. در مجموع 65 نوار در کل نمونه ها تکثیر یافتند که 64 عدد از آنها چندشکل بودند. تجزیه کلاستر نمونه ها بر اساس نوارهای چندشکل با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و به روش UPGMA انجام گرفت. در تجزیه خوشه ای، نمونه ها در حد تشابه 60 % در 4 گروه مجزا جای گرفتند. گونه های وحشی خرمالو از انواع خوراکی جدا شده و در دو گروه مجزای لوتوس و ویرجینیانا قرار گرفتند و خرمالوهای خوراکی نیز در دو گروه معمولی و ژاپنی قرار گرفتند. ضریب کوفنتیکی بین ماتریس تشابه و دندروگرام در حد r=0.97 بدست آمد که برازش مناسب دندروگرام به ماتریس تشابه را نشان داد.

1-MCP، به عنوان یک بازدارنده فعالیت اتیلن، به صورت معنی داری پژمردگی گل های شاخه بریده میخک را به تاخیر می اندازد. پژوهش حاضر با هدف تعیین غلظت و مدت زمان مطلوب تیمار 1-MCP روی عمر گلدانی گل های شاخه بریده میخک رقم تمپو صورت گرفت. در این آزمایش 6 سطح غلظت (صفر، 20،40،60،80 و 100 نانو لیتر در لیتر) و سه زمان (3 ،6 و 9 ساعت) در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بر روی ویژگی های طول عمر گلدانی، تولید اتیلن، وزن خشک و شاخص باز شدن گل مورد مطالعه قرار گرفتند. 324 شاخه گل در اتاق مخصوص ارزیابی عمر پس از برداشت گل ها با دمای 2±20 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 70-60 درصد، شدت نور 20 – 15 میکرو مول بر ثانیه بر متر مربع و طول روز 12 ساعت، نگهداری شدند. نتایج نشان می دهند که در تفاوت بین تیمارها، فقط تیمار غلظت روی طول عمر گلدانی تفاوت معنی دار دارد. از نظر عمر گلدانی، تولید اتیلن و شاخص باز شدن گل در سطح آماری 1% و در مورد ماده خشک در سطح آماری 5 % معنی دار بوده و در بین غلظت های به کار رفته، تیمار60 نانو لیتر در لیتر با 49/15 روز عمر گلدانی، 34/0 نانو لیتر در لیتر در ساعت در گرم تولید اتیلن و 75/19 درصد ماده خشک، در مقایسه با گیاهان شاهد، تیمار برتر بوده است.

به منظور بررسی ریزازدیادی چهار رقم گلابی، سه آزمایش مجزا انجام شد. در آزمایش اول اثر چهار نوع محیط کشت (MS, MS/2, MSN/2 and MQL) روی صفاتی مثل طول شاخه، تعداد شاخه و رنگ برگ مورد مقایسه قرار گرفت.محیط کشت MS/2 و MSN/2 به ترتیب بیشترین میزان پرآوری شاخه و بلندترین شاخه ها را تولید نمودند. محیط کشت MS در مقایسه با MSN/2 برگ های توسعه یافته تری ایجاد نمود و محیط کشت MQL باعث زردی مفرط برگ ها و کاهش رشد گردید. به منظور ارزیابی دقیق تر محیط های کشت (در آزمایش دوم) 10 نوع محیط کشت شامل محیط های قبلی به اضافه تغییر یافته های آنها مورد آزمایش قرار گرفت و صفت اندازه برگ نیز اندازه گیری شد. بر اساس نتایج بدست آمده از آزمایش اول و آزمایش دوم، برتری محیط کشت MS/2 از بقیه محیط های کشت مشخص شد. آزمایش سوم، به منظور بررسی اثر غلظت BA و نوع اکسین بر پرآوری شاخه در ارقام مورد ارزیابی با استفاده از محیط کشت پایه MS/2 انجام شد. ارقام شاه میوه و درگزی در غلظت 2 میلی گرم در لیتر و ارقام ویلیامز و نطنزی در غلظت 3 میلی گرم در لیتر بیشترین میزان پرآوری شاخه را نشان دادند. غلظت یکسان IBA و 1/0) NAA میلی گرم در لیتر) در ترکیب با BA نشان داد که اثر IBA بر طول شاخه بیشتر از NAA بود.