پژوهش های تولید گیاهی
سال:1398 | دوره:26 | شماره:4 |تعداد مقالات:24

سابقه و هدف: شوری یکی از مهمترین تنش های محیطی است که رشد و عملکرد گیاهان زارعی را کاهش می دهد. اصلاح ژنتیکی و تولید ارقام متحمل، مؤثرترین راه مقابله با تنش شوری می باشد. بهبود تحمل به شوری در گیاهان زراعی نیازمند وجود منابع ژنتیکی متنوع است. تنوع ژنتیکی برای تحمل به شوری در گندم مشاهده شده است. ذخایر ژنتیکی گندم منابع با ارزشی برای تحمل به تنش های غیرزیستی از جمله تنش شوری محسوب می شوند. این تحقیق با هدف غربال و گزینش ژنوتیپ های متحمل به شوری در ژرم پلاسم گندم انجام گرفت. مواد و روش ها: تعداد 97 ژنوتیپ گندم نان گزینش یافته از تحقیقات قبلی به همراه ارقام متحمل شاهد کویر، روشن و ماهوتی درمزارع پژوهشی کرج (شرایط نرمال) و میبد (شرایط خاک و آبِ آبیاری شور با هدایت الکتریکی به ترتیب 55/6 و 61/5 دسی زیمنس برمتر) درقالب طرح لاتیس 10×10 درسه تکرارکشت گردیده و صفات زراعی مطابق با توصیف نامه بین المللی ارزیابی شدند. شاخص های تحمل به تنش محاسبه گردید و ژنوتیپ های برتر با استفاده از تجزیه به مؤلفه های اصلی و تجزیه خوشه ای، متمایز شدند. به منظور شناسایی صفات مؤثر در تغییرات شاخص های تحمل به تنش، از تجزیه رگرسیون مرحله ای استفاده شد. یافته ها: از بین ارقام شاهد، عملکرد دانه رقم کویر در شرایط تنش بیشتر از ارقام روشن و ماهوتی بود. تعداد نُه ژنوتیپ عملکرد دانه بیشتری نسبت به رقم شاهد برتر در شرایط تنش داشتند. ژنوتیپ 4419KC. دارای بیشترین مقدار عملکرد دانه در شرایط نرمال (67/966 گرم در کرت)، و بیشترین مقدار تحمل به تنش شوری برای شاخص های STI، GMP، HM و MP بود. شاخص های STI، GMP و MP همبستگی بالایی با هر دو صفت عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش داشتند. ژنوتیپ های مورد مطالعه در چهار ناحیه بای پلات مبتنی بر عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش از یکدیگر تفکیک شدند و تعداد 38 ژنوتیپ به همراه هر سه رقم شاهد در گروه A با عملکرد دانه بالاتر در شرایط نرمال و تنش قرار گرفتند. در تجزیه به مؤلفه های اصلی براساس صفات ارزیابی شده به همراه شاخص STI، سه مؤلفه اصلی اول در مجموع 79/74 درصد از واریانس داده ها را شامل شدند. مؤلفه اصلی اول بر افزایش عملکرد دانه در شرایط تنش از طریق افزایش طول دوره پرشدن دانه و تولید دانه های درشت تر و مؤلفه اصلی دوم بر تجمع ماده خشک در اندام های رویشی تأکید داشت. نتایج تجزیه رگرسیون مرحله ای برای شاخص STI نشان داد که صفت شاخص برداشت در هر دو مدل رگرسیون مربوط به شرایط نرمال و تنش شوری و صفت ارتفاع بوته بطور اختصاصی وارد مدل رگرسیون مربوط به تنش شد. نتیجه گیری: ژنوتیپ های 1514KC.، 4382KC.، 4419 KC. و 4407 KC. (از اصفهان)، 142KC. (از خوی)، 3100 KC. (از مشهد)، 1143KC. و 388 KC. (از ایران با منشاء داخلی ناشناخته) و 7106 KC. (از ایالات متحده آمریکا) با عملکرد دانه برتر در شرایط تنش نسبت به ارقام شاهد مورد انتخاب قرار گرفتند. با توجه به همبستگی بالای شاخص های STI، GMP و MP با صفات عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش، این شاخص ها به عنوان مناسب ترین معیارهای گزینش برای ژنوتیپ های گندم نان متحمل به تنش شوری شناسایی شدند.

سابقه و هدف: بدلیل وابستگی زیاد باغداران نسبت به درآمد حاصل از تولید انگور در بسیاری از مناطق کشور، وقوع سرمای بهاره در بعضی سالها خسارات قابل توجه به معیشت سالیانه آنان وارد می نماید. به دلیل توسعه باغات انگور در مناطق سرد، بسیاری از باغداران این مناطق برای مصون ماندن تاک ها نسبت به سرمای پاییز، زمستان و اوایل بهار، تاک های تربیت یافته در سیستم تربیت خزنده را در فصل پاییز زیر خاک می نمایند. هدف از این آزمایش تعیین بهترین زمان خارج سازی بوته های انگور رقم بیدانه سفید از خاک طی دوره زمانی اواخر زمستان تا اوایل بهار بود تا جوانه ها کمترین خسارت احتمالی در مقابل سرماهای زودرس بهاره را داشته باشند. مواد و روش ها: آزمایش در طی دو سال (از اسفند 1393 تا اردیبهشت 1395)در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 6 تکرار و 3 تیمار در تاکستانهای شهرستان شازند استان مرکزی به انجام رسید. تیمارها شامل: : T1 خارج سازی بوته ها در 25 اسفند T2: خارج سازی بوته ها در 15 فروردین و T3: خارج سازی بوته ها در 4 اردیبهشت (شاهد1) بود که با دو سرمای طبیعی در تاریخ های 6/2/1394 و 15/1/1395 مواجه شدند. علاوه برآن بعد از هر مرحله خارج سازی تاک از زیر خاک دو مرحله سرمای مصنوعی بر روی جوانه شاخه های یکساله با دماهای 0، 4-، 8-و 12-درجه سانتی گراد اعمال شد. یافته ها: بر طبق نتایج بدست آمده، تیمار زمانی پانزدهم فروردین بعد از اعمال سرمای مصنوعی کمترین نشت الکترولیت را در دماهای صفر تا 8 درجه سانتی گراد نشان داد. درصد جوانه های سبز شده در بین تیمارها بعد از مواجه شدن با سرما زدگی طبیعی بهاره تفاوت معنی داری نداشت. علاوه بر این در سال اول درصد جوانه های بارده در تیمار زمانی 25 اسفند (به مقدار 29 درصد) در مقایسه با تیمارهای زمانی 15 فروردین و 6 اردیبهشت (شاهد) بیشترین بود. همچنین مقادیر کربوهیدرات های محلول به ترتیب زمان خارج سازی بوته ها کاهش و بالعکس مقادیر پرولین و درصد محتوی آب جوانه ها افزایش داشت. در سال دوم مقادیر کربوهیدرات محلول تیمارها که در زمانی واحد اندازه گیری شد، تیمار 15 فروردین بیشترین مقدار را داشت و درصد مواد جامد محلول میوه در تیمار مذکور نسبت به سایر تیمارها افزایش یافت. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بهترین زمان خارج سازی تاک از خاک پانزدهم فروردین است و این زمان با توجه به تغییرات دما در دو سال آزمایش برای رشد بهتر و درصد بالای جوانه های بارده مناسب تر است. ضمن آنکه درصد مواد جامد محلول میوه در این تاریخ تفاوت معنی دار نسبت به دو تیمار دیگر داشت و میوه ها در این تیمار زمانی PH بیشتر و درصد اسید آلی کمتر داشتند.

سابقه و هدف: کشت گیاهان دارویی و معطر به دلیل تنوع شرایط آب و هوایی ایران و قدمت استفاده از گیاهان دارویی از دیرباز از جایگاه ویژه ای در نظام های سنتی کشاورزی ایران برخوردار بوده و این نظام ها از نظر ایجاد تنوع و پایداری نقش مهمی ایفا کرده اند. در همین راستا این مطالعه به منظور بررسی تأثیر استفاده از دو گیاه جاذب حشرات بابونه و زنیان در کشت مخلوط با پیاز بذری روی بهبود گرده افشانی و عملکرد بذر پیاز در مزرعه ای واقع در 10 کیلومتری غرب شهرستان شیروان واقع در خراسان شمالی اجرا شد. مواد و روش: آزمایش بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 10 تیمار و سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص زنیان، کشت مخلوط با نسبت های 1: 1، 2: 2، 3: 3 زنیان و پیاز، کشت خالص بابونه، الگوهای کشت مخلوط 1: 1، 2: 2، 3: 3 بابونه و پیاز، کشت خالص پیاز در داخل تور و کشت خالص پیاز بدون تور بودند. صفات مورد اندازه گیری برای پیاز ارتفاع بوته، تعداد چتر در متر مربع، تعداد کپسول بارور در چتر، تعداد کپسول نابارور، تعداد دانه در کپسول، تعداد ساقه گل دهنده، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در هکتار و شاخص برداشت بود و بذر گیری از پیاز به صورت دستی انجام شد. برای زنیان صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بذر در هکتار، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت و برای بابونه، صفاتی از قبیل ارتفاع گیاه، عملکرد گل خشک شده در هکتار، عملکرد بیولوژیک در هکتار و شاخص برداشت اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد بیشترین تعداد گل آذین در متر مربع (46/32)، بیشترین عملکرد دانه پیاز (462 کیلوگرم در هکتار)، بیشترین عملکرد بیولوژیکی (9973 کیلوگرم در هکتار) در کشت خالص بدون تور و بیشترین شاخص برداشت دانه (001/7) و سوخ پیاز (31/95) در کشت خالص پیاز دارای تور مشاهده شد. از طرفی، بیشترین تعداد کپسول بارور در گل آذین پیاز در کشت مخلوط سه ردیفه با زنیان و بابونه (57/151 و 36/154) و بیشترین وزن هزار دانه پیاز (82/4 گرم) در کشت مخلوط سه ردیفه پیاز با بابونه بدست آمد. بیشترین وزن هزار دانه زنیان (33/1 گرم) در کشت مخلوط سه ردیفه با پیاز و بیشترین عملکرد دانه (2001 کیلوگرم در هکتار) و بیشترین عملکرد بیولوژیک (2915 کیاوگرم در هکتار) در کشت خالص زنیان بدست آمد. در خصوص گیاه بابونه، بیشترین وزن خشک گیاه، وزن خشک گل و شاخص برداشت (به ترتیب 6/358، 164 و 84/45) در کشت خالص بابونه و سپس کشت مخلوط سه ردیفه با پیاز مشاهده شد. بیشترین نسبت برابری زمین در کشت مخلوط سه ردیفه با زنیان و سه ردیفه با بابونه (به ترتیب 16/1 و 15/1) مشاهده شد که نشان دهنده برتری این الگوهای کشت بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان بیان کرد که کشت مخلوط سه ردیفی پیاز با بابونه و زنیان، با داشتن تراکم مناسبی از هر گیاه، امکان استفاده بهتر گیاهان از منابع محیطی را فراهم ساخته و با جذب بهتر حشرات، سبب بهبود گرده افشانی پیاز و افزایش عملکرد هر سه گونه می شود.

سابقه و هدف: کشاورزی پایدار با رعایت اصول بوم شناختی می تواند ضمن ایجاد توازن در محیط زیست، کارایی استفاده از منابع را افزایش دهد و زمینه بهره وری طولانی تر را برای انسان فراهم آورد (43). کاربرد کودهای آلی با هدف جایگزینی یا کاهش قابل ملاحظه در مصرف کودهای شیمیایی، موجب افزایش کیفیت و عملکرد در تولید پایدار گیاهان می شود. کنجد یکی از گیاهان دانه روغنی و دارویی مهم در کشاورزی نواحی گرم به شمار می رود که به دلیل داشتن درصد روغن و پروتئین بالا و مواد آنتی اکسیدان در غذا، مکمل های غذایی، دارو و صنعت استفاده می شود. لذا این پژوهش به منظور ارزیابی سامانه های مختلف تغذیه آلی و زیستی بر عمکرد و اجزای عملکرد کنجد در شرایط رقابت و عدم رقابت با علف های هرز انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش حاضر در سال 1394 در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد؛ که عامل اصلی رقابت گیاه زراعی و علف های هرز (در دو سطح آلودگی علف هرز و وجین) و عامل فرعی منابع کودی شامل: کود دامی، کود کبوتر، ورمی کمپوست، کود زیستی نیتروکارا، کود دامی + کود زیستی، کود کبوتر + کود زیستی، ورمی کمپوست + کود زیستی، کود شیمیایی اوره و شاهد بودند. علف های هرز غالب شناسایی شده در مزرعه گاوپنبه (Abutilon theophrassti L. )، سوروف (Echinochloa crusgalli L. )، پنجه مرغی (Cynodon dactylon)، خربزه وحشی (Cucumis melo var. Agrestis) بودند. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل: عملکرد و اجزای عملکرد کنجد، تراکم و زیست توده علف های هرز و همچنین شاخص های رقابتی بود. یافته ها: نتایج نشان داد که بالاترین عملکرد دانه در واحد سطح (2992 کیلوگرم در هکتار) در تیمار تلفیقی کود دامی و کود زیستی و همچنین بالاترین شاخص برداشت (44 درصد) در تیمار تلفیقی ورمی کمپوست و کود زیستی بدون رقابت با علف های هرز مشاهده شد؛ درحالیکه، کمترین عملکرد در تیمار شاهد و در شرایط رقابت با علف های هرز مشاهده گردید. همچنین تراکم و زیست توده علف های هرز تحت تاثیر منابع نیتروژن نسبت به تیمار شاهد اختلاف معنی داری را نشان داد. در بررسی توانایی تحمل رقابت (AWC) نتایج نشان داد که از نظر توانایی تحمل رقابت با علف های هرز تیمار کود کبوتری بالاترین توانایی رقابت با علف هرز را داشت. قدرت رقابتی بوته کنجدی که با کود کبوتری تغذیه شده بود نسبت به سایر تیمار ها بیشتر بوده و مشاهده شد که بعد از کود کبوتری، کاربرد تلفیقی کود ها با بالا بردن عملکرد گیاه کنجد، قدرت رقابتی را نیز افزایش داد. نتیجه گیری: در نهایت با استناد به نتایج حاصل از این پژوهش می توان این گونه نتیجه گرفت که به کارگیری تلفیقی کودها ضمن بالا بردن رشد کنجد و نیز نداشتن عواقب سوء زیست محیطی، با کاهش وزن خشک علف های هرز موجب کاهش خسارت علف هرز و همین طور کاهش مصرف علف کش گردیده، به همین دلیل روش مناسبی برای تولید سالم و پایدار این گونه محصولات می باشد.

سابقه و هدف: استفاده از آب های نامناسب برای آبیاری زمین های کشاورزی و ایجاد خاک های شور، تهدیدی جدی برای کشاورزی محسوب می شود. تنش شوری می تواند ویژگی های مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد. تحقیقات متعددی نشان داده است که آستانه تحمل اکثر درختان میوه هسته دار ازجمله بادام نسبت به تنش شوری پایین است، به طوری که در شوری 8/2، 1/4 و 7 دسی زیمنس بر متر به ترتیب 25، 50 و 100 درصد از عملکرد آن کاهش می یابد. در بادام نیز همانند سایر درختان میوه، انتخاب پایه و پیوندک های متحمل، راهبرد بسیار مناسبی به منظور کاهش عوارض ناشی از شوری به ویژه در نواحی خشک می باشد. هدف این تحقیق بررسی ویژگی های مورفولوژیکی و بیوشیمیایی چندین ترکیب پایه و پیوندک بادام در مقایسه با خود پایه های بدون پیوند جهت یافتن متحمل ترین ترکیب پایه و پیوندک در مقایسه با پایه های بدون پیوند به تنش شوری بود. مواد و روش ها: در این تحقیق، اثر تنش شوری بر صفات مورفولوژیکی میزان نکروزه شدن برگ، درصد ریزش برگ، درصد برگ های سبز و مجموع تعداد برگ همچنین، در پایان آزمایش ویژگی های بیوشیمیایی شامل محتوای پرولین، فنول کل، پروتئین، مالون دی آلدئید و سایر آلدئیدها و کربوهیدرات های محلول و نامحلول در بادام رقم شاهرود 12 پیوند شده روی برخی پایه های پرونوس (پایه بذری بادام تلخ و پایه های رویشی تترا، GF677 وGN15 ) و در مقایسه با خود پایه ها در قالب یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور شامل فاکتور اول، هشت ترکیب پیوندی و پایه و فاکتور دوم، پنج سطح شوری آب آبیاری (3/0، 2، 4، 6 و 8 دسی زیمنس بر متر) در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد در همه تیمارها با افزایش سطح شوری از 3/0 تا هشت دسی زیمنس بر متر، میزان نکروزه برگ و درصد ریزش برگ افزایش یافته به عنوان مثال در شاهرود 12 روی پایه تترا میزان نکروزه برگ به ترتیب از 0 به 66/7 و همچنین در این ترکیب درصد ریزش برگ از صفر درصد به 3/10 درصد رسید. در سطح شوری هشت دسی زیمنس بر متر کمترین در رقم شاهرود 12 پیوند شده روی پایه GF677 به میزان 66/2 درصد و بیشترین درصد نکروزبه ترتیب در رقم شاهرود 12 پیوند شده روی پایه تترا به میزان 66/7 درصد و، مشاهده شد. همچنین، نتایج بیشترین میزان پرولین (91/67 میکرو مول بر گرم وزن تازه) در ژنوتیپ شاهرود 12 پیوند شده روی پایه GF677 و شوری هشت دسی زیمنس بر متر به دست آمد که اختلاف معنی داری با سایر ترکیبات پیوندی (پیوند بادام شاهرود 12 بر روی سایر پایه ها) و پایه های مورد بررسی داشت. با افزایش شوری از 3/0 تا هشت دسی زیمنس بر متر، بیشترین (112 درصد) و کمترین (6/41 درصد) مقدار افزایش در میزان آلدئیدها به ترتیب در پایه بادام بذری و شاهرود 12 پیوند شده روی پایه GF677 مشاهده شد. با افزایش شوری تا چهار دسی زیمنس بر متر، مقدار فنول در همه ترکیبات پیوندی و پایه های بدون پیوند افزایش یافته و به مقدار حداکثر خود رسید اما افزایش بیشتر شوری تا هشت دسی زیمنس بر متر سبب کاهش قابل ملاحظه این ترکیبات شد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده می توان نتیجه گیری نمود که در بین ترکیبات پیوندی و پایه های مورد بررسی، رقم شاهرود 12 پیوند شده روی پایه GF677 متحمل ترین ترکیب پیوندی به تنش شوری و همان رقم پیوند شده روی پایه بادام بذری حساس ترین ترکیب پیوندی بود.

سابقه و هدف: ژنوتیپهای محلی و گونه های وحشی به عنوان ذخایر ژنتیکی گیاهان در هر کشور، ثروت ملی تلقی شده وباید در جهت حفظ و جلوگیری از انقراض آنها کوشش فراوانی به خرج داد. با توجه به اینکه ایران یکی از خاستگاه های زیتون در جهان است، شناسایی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی زیتون کشور، شناسایی باغ های قدیمی و سازماندهی ژنوتیپ های موجود از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش، مشخصات 32 ژنوتیپ با استفاده از شاخص های ریخت شناختی و مطابق با روش های استاندارد شورای بین المللی زیتون، که مورد تأیید موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال نیز می باشد، صورت گرفت. این دستورالعمل شامل 33 صفت ریخت شناختی در مورد برگ، هسته و میوه است. در این میان 11 صفت کمی و 22 صفت کیفی مطالعه شدند. صفات با اندازه گیری شاخص مورد نظر در 30 میوه و هسته و 15 برگ تعیین شدند و سپس تجزیه خوشه ای، گروه بندی، تحلیل عاملی و تجزیه به مؤلفه اصلی در آنها انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر وزن، طول، قطر و نسبت طول به قطر میوه و درصد گوشت و وزن، طول، قطر و نسبت طول به قطر هسته اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1/0 درصد وجود داشت. بیشترین وزن میوه به ژنوتیپ I7 (88/3 گرم) و بیشترین طول میوه به ژنوتیپ های B13 (28/25 میلی متر) و F1 (15/25 میلی متر) تعلق داشتند. بیشترین قطر میوه در ژنوتیپ I7 (84/16 میلی متر) مشاهده شد. بیشترین وزن هسته مربوط به ژنوتیپ G4 (95/0 گرم) و بیشترین طول هسته مربوط به ژنوتیپ F1 (55/21 میلی متر) بود. ژنوتیپ F12 بیشترین طول برگ (66/65 میلی متر) را داشت که البته اختلاف معنی داری با ژنوتیپ D2، F9، D10، A12 و A10 نداشت. ژنوتیپ F12 بیشترین عرض برگ (77/14 میلی متر) را نشان داد. در بررسی صفات کیفی میوه اکثر ژنوتیپ ها دارای شکل متقارن و حدود یک سوم ژنوتیپ ها تا حدی قرینه بودند، این درحالی بود که شکل نامتقارن در بین ژنوتیپ ها وجود نداشت. تجزیه همبستگی نشان داد که بین اکثر صفات اندازه گیری شده همبستگی معنی داری وجود داشت. طبق نتایج بیشترین همبستگی بین وزن هسته و قطر هسته (86/0= r) مشاهده شد. در تجزیه خوشه ای، 32 ژنوتیپ مورد مطالعه در فاصله 68/0 به شش خوشه اصلی تقسیم شدند. بر اساس تحلیل عاملی داده های تحقیق حاضر دارای چهار عامل اصلی بودند که در مجموع حدود 91 درصد از واریانس کل را توجیه کرد. تجزیه به مؤلفه اصلی، وجود تنوع ریخت شناختی بین ژنوتیپ های مورد مطالعه را تأیید کرد. نتیجه گیری: طبق نتایج این بررسی، بین ژنوتیپ های زیتون واقع در مجموعه هاشم آباد گرگان تنوع ریخت شناختی و به طبع آن تنوع ژنتیکی بالایی وجود داشت و می توان از آنها به عنوان ژنوتیپ های امیدبخش در برنامه های تکثیر، بهنژادی و توسعه باغات تجاری زیتون و همچنین انتخاب رقم در استان گلستان بهره گرفت.

سابقه و هدف: بادام یکی از محصولات باغی استان چهارمحال و بختیاری است که بیش ترین تولید آن در شهرستان سامان می باشد. تغذیه صحیح بادام و وجود تعادل بین عناصر غذایی، عامل مهمی در افزایش عملکرد و بهبود کیفی محصول بادام می باشد. با توجه به سبک بودن بافت خاک در باغات بادام منطقه و همچنین افزایش بارندگی، آبشویی و خارج شدن عناصر غذایی از اطراف ریشه یکی از مشکلات باغات این منطقه می باشد. خارج شدن عناصر غذایی از منطقه ریشه باعث ایجاد کمبود در گیاه و کاهش رشد و عملکرد گیاه می شود. مدیریت صحیح مصرف کودها یکی از عواملی است که می تواند در افزایش کمیت و بهبود کیفیت میوه بادام نقش موثری داشته باشد. مواد و روش ها: برای تعیین وضعیت تعادل عناصر غذایی در درختان بادام با روش دریس، آزمایشی به مدت 2 سال در تعداد 36 باغ از باغات حاشیه زاینده رود که دارای شرایط نمونه برداری بودند در مسیری به طول 60 کیلومتر اجرا گردید و بانک اطلاعاتی داده های مربوط به تجزیه خاک و گیاه تهیه شد. در هر واحد نمونه برداری سن، پایه و رقم درختان یکسان بوده و برگ ها از سرشاخه های غیر بارده همان سال همراه دمبرگ تهیه شد. نمونه های برگ پس از شستشو و خشک شدن، با آسیاب خرد شده و برای تجزیه های آزمایشگاهی آماده شد. کل نمونه های مورد مطالعه بر اساس وضعیت ظاهری رشد گیاه و عملکرد محصول، به 2 گروه دارای عملکرد زیاد و کم تقسیم شد. انتخاب باغات با عملکرد زیاد بر اساس عملکرد های حداکثر به دست آمده از باغات نمونه برداری شده در پایان فصل رشد و در نظر گرفتن 30 درصد باغات نمونه برداری شده به عنوان باغات پرمحصول بود. شاخص دریس برای عناصر مختلف و برای باغ های با عملکرد کم محاسبه گردید. یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده متوسط ترتیب نیاز غذایی در بادام بر اساس شاخص دریس به صورتZn>Cu>Mn>S>Cl>Ca>B>N>P>Fe>Mg>K>Mo به دست آمد. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد که عنصر روی دارای بیش ترین کمبود در درختان بادام مورد مطالعه می باشد. پس از آن به ترتیب عناصر مس، منگنز، گوگرد، کلر، کلسیم، بور، نیتروژن، فسفر، آهن، منیزیم و پتاسیم قرار می گیرند. به عبارت دیگر زیادترین بیش بود به ترتیب برای عناصر مولیبدن، پتاسیم، منیزیم، آهن، فسفر، نیتروژن، بور، کلسیم، کلر، منگنز، مس و روی به دست آمد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از روش دریس و شاخص تعادل، باغ های بادام مورد مطالعه در این تحقیق از نظر وضعیت غذایی متعادل نبودند. در بین عناصرغذایی، عناصر ریزمغذی به دلیل کمتر مصرف کردن کودهای حاوی آن عناصر و عواملی مانند شیب تند اراضی، سبک بودن بافت خاک ها و آهکی بودن آن ها، دارای کمبود می باشند و لازم است به منظور تأمین نمودن نیاز غذایی درختان بادام در این منطقه تمهیدات لازم اندیشیده و بِکار گرفته شود. این اعمال شامل: کاربرد کودهای حیوانی، استفاده از انواع کودهای حاوی ریزمغزی، استفاده از مواد اسیدی همراه با آب آبیاری و ترجیحاً آبیاری به روش قطره ای به منظور اصلاح خاصیت آهکی خاک ها و به دنبال آن بالا رفتن قابلیت جذب عناصر ریزمغذی می باشند. در نهایت می توان گفت روش دریس به عنوان روشی کارآمد در تعیین نیاز غذایی باغ های بادام در این مناطق بوده و قابلیت کاربرد دارد.

سابقه و هدف: چای (Camellia sinensis (L. ) O. Kuntze) یکی از مهمترین محصولات منطقه شمال ایران می باشد. امروزه بسیاری از بوته های چای به دلایل مختلف در معرض از بین رفتن قرار دارند، بنابراین داشتن اطلاعات درباره ژنتیک آن برای طراحی برنامه های اصلاحی جهت دست یابی به گیاهان مناسب و با اهداف خاص کمک شایانی است. بنابراین در این تحقیق، تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ های چای در مناطق عمده کشت این محصول در شمال ایران با مقایسه با هشت کلون وارداتی شناسایی شد. مواد و روش ها: در این بررسی 42 درختچه چای با استفاده از دو نشانگر مورفولوژی و ISSR مورد بررسی تنوع ژنتیکی فرار گرفتند. بررسی مورفولوژی توسط توصیف نامه ثبت شده برای چای انجام گرفت و 31 صفت بررسی شد. پس از نمونه برداری از برگ های جوان و کاملا توسعه یافته، DNA ژنومی آنها استخراج شد و از 10 عدد نشانگرISSR برای بررسی روابط ژنتیکی 42 ژنوتیپ چای استفاده شد. داده های بدشت آمده توسط ضریب فاصله اقلیدسی برای نشانگرهای مورفولوژی و ضریب تشابه ساده برای ISSR استفاده شد و کلاستر بر اساس الگوریتم UPGMA طراحی گشت. آنالیز PCA توسط نرم افزار SPSS انجام گرفت. یافته ها: تجزیه و تحلیل 31 ویژگی مورفولوژیکی در ژنوتایپ ها و کلون های چای نشان دهنده تغییرات ملایم بود و دامنه باریک را نشان دادند. در تجزیه خوشه ای در سطح تفاوت 6/6، نمونه ها به شش گروه تقسیم شدند گروه اصلی تشکیل شده گروه ششم بود که 88% نمونه ها را در خود جای داده بود. نتایج آزمون PCA در خصوص ویژگی های مورفولوژیکی نشان داد که پنج مولفه اصلی اول 21/54%، از واریانس کل را نشان می دهند. کاربرد 10 آغازگر ISSR تولید 92 نوار نمود که 72 نوار حالت چندشکلی نشان دادند (26/78 درصد). آزمون PIC دامنه 43/0 تا 50/0 را نشان داد. نتایج آزمون کوفنتیک نشان داد که ضریب تشابه SM و الگوریتم UPGMA برای تجزیه کلاستر مناسب ترین است. بر اساس داده های ISSR دامنه تشابه در محدوده 28/0 الی 93/0 بدست آمد. در تجزیه کلاستر نمونه ها در سطح تشابه 55/0 به چهار گروه تقسیم شدند که گروه چهارم بزرگترین گروه تشکیل شده با پوشش 66/66% کل نمونه ها بود. آزمون PCA نیز نشان داد که پنج مولفه اصلی اول 98/72% تفاوت ها ایجاد می نمایند. نتیجه گیری: در ژنوتیپ های چای انتخاب شده در سطوح مورفولوژیکی و مولکولی، تغییرات قابل توجهی مشاهده شد. بررسی مورفولوژی نشان داد که این توزیع گیاه چای در گذشته هر چند بر اساس ویژگی های مطلوب بوده است اما با توجه به محدود بودن منبع اولیه وارداتی این گیاه تنوع چندانی در بین ژنوتیپ های مناطق دیده نمی شود. در ارتباط با نشانگر ISSR نیز درصد چندشکلی و محتوای اطلاعات چندشکلی قابل توجه حاصل از آغازگری بکار رفته در این پژوهش بیانگر توانمندی این نشانگرها در تفکیک ژنوتیپ های چای است. از این نتایج می توان درک کرد که این سری از صفات و آغازگرها می توانند تفاوت های ژنتیکی را بسیار خوب تشخیص دهند. با استفاده از این نشانگرها تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ های چای مشاهده شد اما این تنوع به گونه ای نبود که قادر باشد ژنوتیپ های مناطق مختلف را از هم منفک نماید. به نظر می رسد شاید با افزایش تعداد آغازگرهای مورد استفاده و استفاده از سایر نشانگرها همانند SSR، SNP و غیره بتوان به این تفکیک دست یافت. همچنین نتایج این بررسی نشان داد که ژنوتیپ های چای ایران به دلیل آنکه اکثرا به صورت جنسی تکثیر شده اند دارای تنوع ژنتیکی بالایی می باشند.

سابقه و هدف: گسترش پدیده خشکسالی و شوری در کشور و تحمل ارزن به شرایط خشک و شور سبب گسترش کشت ارزن شده است. علف های هرز یکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد ارزن هستند. بنابراین مدیریت مناسب علف های هرز باعث بهبود عملکرد محصول و افزایش کارآیی نهاده های مصرفی در آن می شود. کنترل شیمیایی علف های هرز از نظر سهولت در کاربرد و کاهش هزینه های کارگری همواره مورد توجه بوده است. از سوی دیگر تاکنون تحقیق جامعی در مورد امکان استفاده از علف کش ها در کنترل علف های هرز مزارع ارزن (دم روباهی) کشور انجام نشده است. بنابراین هدف از انجام این تحقیق، بررسی کارآیی چند علف کش دو منظوره و باریک برگ کش با نحوه عمل متفاوت بر روی علف های هرز مزارع ارزن بود تا علف کش های قابل استفاده در این محصول معرفی و توصیه شوند. مواد و روش ها: به منظور بررسی امکان مصرف پس رویشی علف کش های مت سولفورون متیل+ سولفوسولفورون (توتال® WG) 32 گرم در هکتار، سولفوسولفورون (آپیروس® WG) 95/19 گرم در هکتار، مزوسولفورون+ یدوسولفورون (آتلانتیس® OD) 18 گرم در هکتار، ایزوپروتون+ دیفلوفنیکان (پنتر® SC ) 1100 گرم در هکتار، آنیلوفوس+ اتوکسی سولفورون (سان رایس پلاس® EC) 945 گرم در هکتار، اگزادیارژیل (تاپ استار® SC 400) 1200 گرم در هکتار، اگزادیازون (رونستار® EC 25) 1000 گرم در هکتار و باریک برگ کش های فنوکساپروپ پی اتیل (پوماسوپر® EW%5/7) 2/55 گرم در هکتار، دیکلوفوپ متیل (ایلوکسان® EC ) 5/867 گرم در هکتار، پینوکسادن (آکسیال® EC 100) 150 گرم در هکتار، کلودینافوپ (تاپیک® EC 240) 192 گرم در هکتار و پینوکسادن+ کلودینافوپ (تراکسوس® EC) 300 گرم در هکتار (دز علف کش ها بر اساس ماده موثره ذکر شده است) در کنترل علف های هرز در ارزن دم روباهی رقم باستان، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در ایستگاه تحقیقات طرق مشهد در تابستان سال زراعی 1391 انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد علف های هرز پهن برگ غالب مزرعه ارزن شامل تاج خروس (Amaranthus retroflexus L. )، سلمه (Chenopodium album L. ) و خرفه (Portulaca oleracea L. ) بودند و علف های هرز باریک برگ غالب مزرعه شامل چسبک (Setaria viridis (L. ) P. Beauv. ) و سوروف (Echinocloa crus-galli (L. ) P. Beauv. ) بودند. تمامی علف کش های دو منظوره و باریک برگ کش ها، باعث کنترل مناسب علف های هرز و کاهش معنی دار تراکم و وزن خشک علف های هرز پهن برگ و باریک برگ نسبت به شاهد بدون مبارزه شدند. مصرف فنوکساپروپ پی اتیل، دیکلوفوپ متیل، پینوکسادن، کلودینافوپ، پینوکسادن+ کلودینافوپ، مت سولفورون متیل+ سولفوسولفورون، سولفوسولفورون و مزو سولفورون+ یدوسولفورون به دلیل ایجاد خسارت شدید و کاهش معنی دار عملکرد ارزن توصیه نمی شوند. نتیجه گیری: مصرف علف کش های دو منظوره آنیلوفوس+ اتوکسی سولفورون، ایزوپروتون+ دیفلوفنیکان، اگزادیارژیل و اگزادیازون ضمن کنترل مناسب علف های هرز، باعث افزایش معنی دار عملکرد نسبت به شاهد بدون مبارزه شدند و بنابراین به نظر می رسد مصرف آنها در ارزن قابل توصیه است.

سابقه و هدف: به لیمو با نام علمی citriodora Lippia درختچه ای از خانواده ی شاهپسند (Verbenaceae) می باشد که به دلیل اهمیت فراوان اقتصادی، امروزه در صنایع غذایی و عطرسازی در اکثر کشورها کشت و کار می شود. برگ های این گیاه که بخش های قابل استفاده این گیاه هستند دارای اسانس معطر و ترکیبات ارزشمندی هستند که به صورت دمنوش مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از مشکلات خاک های ایران، شوری آن می باشد که یکی از عوامل مهم محدود کننده تولید محصولات کشاورزی می باشد. با توجه به اهمیت اقتصادی گیاه به لیمو و مشکل شوری که می تواند سبب محدودیت در کشت این گیاه شود این پژوهش صورت گرفت. مواد و روش ها: در این پژوهش اثر غلظت های مختلف سالیسیلک اسید بر تحمل به شوری دانهال های گیاه دارویی به لیمو در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی بود. فاکتورها شامل شوری در چهار سطح (0، 50 و 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) و سالیسیلیک اسید در سه سطح (0، 5/0، 1 میلی مولار) با 3 تکرار بودند. پارامترهای وزن خشک برگ، ارتفاع ساقه، محتوای آب نسبی برگ، نشت یونی، میزان کلروفیل، کربوهیدرات کل، پرولین، آنزیم های آنتی اکسیدان و درصد اسانس در گیاهان اندازه گیری شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر شوری بر همه پارامترها به جز محتوای نسبی آب برگ معنی دار بود (01/0 ≥ P). اثر سالیسیلیک اسید نیز بر همه پارامترها به جز وزن خشک برگ، محتوای نسبی آب برگ و میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز معنی دار بود. در شرایط تنش شوری وزن خشک برگ، ارتفاع ساقه، میزان کلروفیل کاهش یافتند. درصد کاهش وزن خشک برگ در مقایسه با تیمار عدم شوری در تیمارهای 50، 100 و 150 میلی مولار به ترتیب 3/10، 4/24 و 1/30 درصد بودند. بیشترین مقدار تجمع پرولین، کربوهیدرات، آنزیم های آنتی اکسیدان و نشت یونی در تیمار شوری 150 میلی مولار مشاهده شد. به طوری که بالاترین میزان نشت یونی (77/78 درصد) متعلق به سطح شوری 150 میلی مولار و کمترین مقدار (5/52 درصد) در شرایط عدم شوری بدست آمد. کاربرد سالیسیلیک اسید 1 میلی مولار سبب افزایش ارتفاع ساقه، افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، کلروفیل، کربوهیدرات، پرولین و درصد اسانس شد. غلظت 1 میلی-مولار سالیسیلیک اسید به طور معنی داری سبب افزایش ارتفاع ساقه، افزایش قندهای محلول، افزایش میزان کلروفیل و پرولین و کاهش میزان نشت یونی برگ دانهال های به لیمو در مقایسه با عدم محلول پاشی گردید. بیشترین میزان فعالیت کاتالاز (u/mg. fw-1 1/95) و پراکسیداز (u/mg. fw-1 4/26) نیز در شوری 150 میلی مولار و غلظت سالیسیلیک اسید 1 میلی مولار مشاهده شد. از نظر درصد اسانس نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری تا 100 میلی مولار درصد اسانس 25 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت و از نظر آماری اختلاف معنی دار بود. نتیجه گیری: به طورکلی محلول پاشی سالیسیلیک اسید به ویژه غلظت 1 میلی مولار توانست تاثیر سوء تنش شوری بر دانهال های به لیمو را کاهش دهد.

سابقه و هدف: بخش کشاورزی، تاثیر پذیرترین زیر مجموعه ی اقتصاد نسبت به نوسانات اقلیمی است. تغییر اقلیم از عوامل ناپایدار مؤثر بر عملکرد محصولات کشاورزی است. بنابراین شناخت پارامترهای آب و هوایی و اثر آن ها روی گیاهان زراعی یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش عملکرد و به تبع آن بالا بردن تولید می باشد. تولید سبزیجات در سطح جهان به عنوان حرفه ای درآمدزا، در بهبود سطح اقتصاد عمومی کشورها بسیار مؤثر است. عدم استفاده مناسب از امکانات بالقوه اقلیمی سبب تخریب منابع طبیعی و هدر رفتن سرمایه های ملی می گردد. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی عملکرد و تولید دو محصول پیاز و گوجه فرنگی در اثر تغییر اقلیم در استان هرمزگان و پیش بینی آن ها برای سال های 2025 تا 2100 می باشد. مواد و روش ها: به این منظور برای برآورد دقیق تر تابع واکنش عملکرد سبزیجات به مولفه های اقلیمی، با استفاده از شاخص های اقلیمی استان هرمزگان به دو منطقه اقلیمی، منطقه(1) شامل شهرستان های میناب، حاجی آباد و رودان و منطقه (2) شامل شهرستان های بندرلنگه، بندعباس، قشم و جاسک پهنه بندی شد. تابع واکنش عملکرد دو محصول پیاز و گوجه فرنگی در دو منطقه مورد مطالعه به کمک روش داده های تابلویی با استفاده از نرم افزار Eviews برآورد گردید سپس با استفاده از سناریوهای پیش بینی آب و هوا، عملکرد و تولید سبزیجات (پیاز و گوجه فرنگی) یرای سال های 2025 تا 2100 پیش بینی شد. داده های کشاورزی و آب و هوا طی سال های 1382-1396 جمع آوری گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که عامل دما تاثیر عکس و عامل بارندگی و رطوبت تاثیر مستقیم بر عملکرد محصول پیاز و گوجه فرنگی دارد. مهمترین عامل تاثیر گذار بر محصول پیاز در هر دو منطقه (1) و (2) مورد مطالعه دما و بر محصول گوجه فرنگی در منطقه (1) رطوبت و در منطقه (2) عامل دما و رطوبت از نظر شدت تاثیرگذاری تقریباَ یکسان با این تفاوت که دما اثر منفی و بارندگی اثر مثبت بر عملکرد دارد. اثر منفی دما بر عملکرد محصول پیاز بالاتر از محصول گوجه فرنگی بدست آمد. اثر منفی دما بر محصول پیاز در منطقه (2) از شدت بالاتری نسبت به منطقه (1) برخوردار است. پیش بینی عملکرد تا سال 2100 نشان داد که محصول پیاز از شدت کاهش عملکرد بالاتری نسبت به محصول گوجه فرنگی برخوردار است. در دو منطقه مورد مطالعه کاهش عملکرد در منطقه (2) بالاتر از منطقه (1) می باشد. در مقابل محصول گوجه فرنگی عملکرد در منطقه (1) بالاتر از منطقه (2) است. متناسب با کاهش عملکرد دو محصول، کاهش تولید را در دو منطقه برای هر دو محصول تا سال 2100 پیش بینی گردید. نتیجه گیری: با توجه به اثرات منفی تغییر اقلیم بر محصولات مورد مطالعه، می بایست جهت جلوگیری از این اثرات زیان بار راهکارهایی برای سازگاری با شرایط اقلیمی مانند تغییر الگوی کشت منطقه، مدیریت بهینه منابع و تولید یا معرفی ارقام مقاوم به تغییر اقلیم ارائه گردد. بنابراین می توان بیان نمود که منطقه (1) در تولید محصول پیاز و منطقه (2) در تولید محصول گوجه فرنگی دارای مزیت نسبی هستند.

سابقه و هدف: کتان روغنی گیاهی است که از روغن آن در صنایع مختلف استفاده می گردد. دانه های کتان دارای ترکیبات و اجزای فعال زیستی می باشند که سبب کاهش تشکیل کلون های سرطانی می گردند. خشکی یکی از عوامل کاهنده تولید محصول در بسیاری از نقاط دنیا می باشد. امروزه از تکنیک های فراوانی جهت افزایش تحمل گیاهان به خشکی استفاده می شود. یکی از این روش ها پیش تیمار بذور با باکتری های محرک رشد گیاه است. این باکتری ها از طریق مکانیسم هایی از جمله انحلال فسفات و پتاسیم، تثبیت نیتروژن، تولید سیدروفور و تنظیم کننده های رشد، تولید آنزیم های هیدرولیتیک و اگزو پلی ساکاریدها سبب افزایش تحمل و همچنین تولید گیاهان تحت شرایط تنش زا می گردند. از آنجا که تنش کم آبی یکی از موانع اصلی کاهش تولید در ایران محسوب می شود و از سویی دیگر استفاده از کودهای شیمیایی سبب آلودگی های زیست محیطی فراوانی می گردد، تحقیق فوق با هدف کاربرد و بررسی تاثیر کودهای بیولوژیک تحت کاربرد باکتری های محرک رشد بر تولید گیاه دانه روغنی کتان تحت تنش کمبود آب اجرا گردید. مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و باکتری های محرک رشد در 7 سطح (عدم تلقیح باکتریایی، تلقیح با Bacillus amyloliquefaciens، Bacillus sp strain1، Bacillus sp strain2، Azotobacter chroococcum، Pseudomonas putida و Azospirillium lipoferum) بودند. اعمال تنش ها از زمان شروع رشد طولی ساقه شروع شد. در مرحله رسیدگی عملکرد دانه و میزان عناصر فسفر، آهن و روی در بذر اندازه گیری شد. پس از برداشت محصول هدایت الکتریکی و اسیدیته خاک و میزان عناصر فسفر، آهن و روی در خاک نیز اندازه گیری گردید. تجزیه واریانس نتایج و همبستگی بین صفات با استفاده از نرم افزارSAS، مقایسه میانگین ها به روش LSD و مقایسه میانگین برهمکنش ها از روش برش دهی اثرات متقابل انجام شد. یافته ها: طبق نتایج حاصل برهمکنش آبیاری و تلقیح باکتریایی بر عملکرد دانه، درصد فسفر و غلظت آهن و روی در دانه و هدایت الکتریکی خاک معنی دار بود. تیمارهای باکتریایی در هر سه سطح آبیاری از بیشترین میزان عملکرد دانه، درصد فسفر دانه، غلظت آهن و روی در دانه و هدایت الکتریکی خاک برخوردار بودند در صورتیکه تیمارهای شاهد کمترین مقادیر را نشان دادند. در بررسی اثرات اصلی تنش بر میزان عناصر در خاک، با افزایش خشکی میزان عناصر موجود در خاک از روند افزایشی برخوردار بودند. تیمارهای باکتریایی نیز عناصر کمتری نسبت به تیمارهای شاهد داشتند. در بین تیمارهای باکتریایی، تیمارهای Bacillus sp strain1، Bacillus amyloliquefaciens و Azotobacter chroococcum، تاثیر بیشتری بر افزایش عملکرد و عناصر دانه داشند. همبستگی منفی ولی معنی داری بین درصد فسفر و غلظت آهن و منگنز در دانه با غلظت عناصر فسفر، آهن و روی در خاک مشاهده شد. نتیجه گیری: استفاده از باکتری های محرک رشد گیاه با افزایش جذب عناصر غذایی از خاک می توانند در افزایش عملکرد دانه موثر باشند. در واقع باکتری های محرک رشد با جذب عناصر خاک و کمک به جذب آن توسط گیاه ممکن است سبب کاهش میزان عناصر در خاک شده و در نهایت در افزایش عملکرد موثر باشند.

سابقه و هدف: شیرین بیان گیاهی چند ساله و از خانواده Fabaceae است که بومی نواحی مدیترانه، جنوب روسیه و آسیا بوده ولی امروزه در سراسر اروپا، خاورمیانه و آسیا کشت می شود. این گیاه در مناطق مختلف ایران رویش دارد. هر چند از شمال تا جنوب ایران گیاه شیرین بیان به صورت خودرو می روید، ولی از آنجا که این گیاه را با ریشه از زمین بیرون می آورند، بتدریج از میزان آن در طبیعت کاسته می شود، به طوریکه در استان های جنوبی کشور به ویژه استان های فارس و کرمان این گیاه در خطر انقراض قرار دارد بنابراین توجه خاص و روزافزون به حفظ ذخایر ژنتیکی این گیاه بیش از پیش احساس می شود. تلاش در جهت حفظ رویشگاه ها و به ویژه منابع ژنتیک گیاهی موجود در آنها از طریق شناسایی، محافظت دائمی، احیاء و تکثیر منابع تجدید شونده گیاهی گامی مؤثر در جهت حفظ و بقاء گونه مورد نظر و در نهایت حفاظت رویشگاه طبیعی آن است. بررسی ویژگی های کمی و کیفی این گیاه در رویشگاه های طبیعی موجود در مناطق مختلف کشور نقش بسزایی در شناسایی اکوتیپ های برتر جهت کشت و اهلی سازی این گیاه با ارزش دارویی دارد. مواد و روش ها: به منظور بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی جمعیت های مختلف در شرایط اقلیمی زنجان، پس از جمع آوری جمعیت ها در فصل پاییز، ریزوم های با قطر دو و طول 15 سانتی متر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تکرار با فاصله بین ردیف 60 و روی ردیف 40 سانتی متر کشت شدند. صفات مورفولوژیکی و عملکردی جمعیت ها مختلف در اواخر فصل رشد مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات ارتفاع بوته، عرض بوته، طول برگ، عرض برگ، تعداد برگچه، طول برگچه، عرض برگچه، تعداد شاخه جانبی، قطر ساقه اصلی، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی و وزن خشک ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی، عملکرد اندام هوای در مترمربع، عملکرد ریشه در مترمربع، فنل کل، فلاونوئید کل و اسیدگلیسیریزیک بررسی شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SAS و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به منظور گروه بندی جمعیت ها تجزیه خوشه ای به روش وارد و تجزیه به عامل ها با استفاده از روش چرخش وریماکس انجام شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که در بین 22 جمعیت شیرین بیان از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در سطح یک درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. بیشترین میزان ارتفاع بوته در جمعیت AH (cm 99) بیشترین عرض بوته در جمعیت E (cm 6/86 )، بیشترین وزن تر اندام هوایی در جمعیت D ( gr/plant4/400)، بیشترین وزن تر ریشه در جمعیت E (gr/plant 2/365 )، بیشترین عملکرد اندام هوایی در جمعیت D ( gr/m275/643)، بیشترین عملکرد ریشه در جمعیت E (gr/m25/692) و بیشترین درصد اسیدگلیسیریزیک در جمعیت D (3/8 %) بودند. صفت عملکرد ریشه با صفات ارتفاع بوته، عرض بوته، قطر ساقه اصلی، طول برگچه، تعداد شاخه جانبی، وزن تر اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، عملکرد اندام هوایی، فنل کل، فلاونوئید کل و اسیدگلیسیریزیک همبستگی مثبت و معنی دار در سطح یک درصد و با صفت نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی همبستگی مثبت و معنی داری در سطح پنج درصد است ولی با صفات طول برگ، عرض برگ، تعداد برگچه و عرض برگچه همبستگی معنی داری ندارد. براساس نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، 22 جمعیت شیرین بیان در چهار گروه اصلی قرار گرفتند. تجزیه به عامل ها نشان داد که چهار عامل اول توانستند 841/84 درصد از کل واریانس را توجیه نمایند. نتیجه گیری: نتایج کلی این پژوهش نشان داد که تنوع زیادی در بین جمعیت های مورد بررسی براساس صفات مورفولوژیکی و عملکردی وجود دارد که نشان دهنده پتانسیل ژنتیکی بالا در بین جمعیت های مختلف می باشد. با توجه به نتایج جمعیت های D، E، MS، SH، SP و TF دارای صفات مطلوب و عملکرد مناسبی می باشند و به عنوان مطلوب ترین جمعیت ها در این پژوهش شناسایی شدند و که می توان جمعیت های برتر را در پروژه های اصلاحی به منظور ایجاد ارقام مرغوب و مطلوب صنایع غذایی و دارویی به کار گرفت.

سابقه و هدف: با توجه به کمبود آب در مناطق مختلف ایران معرفی و استفاده از گونه های بومی با ویژگی های ارزشمند زینتی مانند گل ماهور از اهمیت زیادی برخوردار است. گل ماهور (Verbascum thapsus) گیاهی چندساله و همیشه سبز متعلق به خانواده گل میمون است که مانند سایر گیاهان زینتی می تواند تحت تاثیر تنش خشکی در فضای سبز قرار گیرد. خشکی یکی از تنش های محیطی بوده که روی اکثر مراحل رشد، ساختار و فعالیت های گیاهی آثار مخرب و زیان آوری وارد می سازد. پاسخ گیاهان به تنش های محیطی در سطوح مورفولوژی، سلولی و مولکولی متفاوت است. بنابراین تحقیق حاضر به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی در بر خصوصیات موفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گل ماهور طی دو مرحله رشد رویشی و زایشی انجام شد. مواد و روش ها: در این تحقیق واکنش گل ماهور به شدت تنش و تاثیر آن بر مراحل رشد رویشی و زایشی گیاه مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش حاضر به صورت فاکتوریل با دو فاکتور تنش خشکی در 5 سطح دور آبیاری بر اساس تخلیه رطوبت خاک در مکش-های مختلف (شاهد (3/0)، 2، 5، 10 و 15 اتمسفر) و مراحل رشد گیاه در دو سطح (رویشی و زایشی) در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلدانی انجام شد. برای این منظور، صفات وزن تر شاخساره و ریشه، وضعیت سوختگی و پژمردگی گیاه، کلروفیل برگ، فعالیت آنزیم ها آنتی اکسیدانی و پرولین اندازه گیری شد. یافته ها: بیشترین و کمترین دور آبیاری در دو مرحله رویشی و زایشی به ترتیب در تیمارهای 15 اتمسفر و شاهد مشاهده شد. همچنین مقدار آب مصرفی در دوره زایشی بیشتر از دوره رویشی بود. وزن تر شاخساره و ریشه در دوره زایشی بیشتر از رویشی بدست آمد. بیشترین وزن تر شاخساره تحت تنش خشکی در تیمار شاهد و 2 اتمسفر و کمترین مقدار در تیمار 15 اتمسفر گزارش شد، اما بیشترین وزن تر ریشه در تیمار 5 اتمسفر مشاهده شد. بیشترین درصد سوختگی و پژمردگی برگ در تیمار 15 اتمسفر×مرحله زایشی و کمترین مقدار آن در تیمارهای شاهد×مرحله رویشی و شاهد×مرحله زایشی مشاهده شد. کلروفیل کل در دوره زایشی بیشتر از دوره رویشی بدست آمد. همچنین بیشترین کلروفیل کل تحت تنش خشکی در تیمارهای شاهد و 2 اتمسفر و کمترین مقدار آن در 15 اتمسفر مشاهده شد. بیشترین فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز و کاتالاز در تیمار 15 اتمسفر×مرحله زایشی و کمترین مقدار آن در تیمار شاهد×مرحله رویشی مشاهده شد. پرولین در دوره زایشی بیشتر از دوره رویشی بود. بیشترین و کمترین مقدار این صفت تحت تنش خشکی به ترتیب در تیمار 15 اتمسفر و شاهد مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج کلی تحقیق نشان داد که اعمال تنش تا 5 اتمسفر سبب تغییرات معنی داری در صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی نمی شود، اما افزایش شدت تنش در 5 اتمسفر به 10 اتمسفر سبب تغییرات منفی در اکثر صفات در گیاه می شود. بنابرابن با اعمال برنامه مدیریتی در مصرف آب می توان مقدار آب را از 570 سانتی متر مکعب (شاهد) به 130 متر سانتی متر مکعب (5 اتمسفر) در طی دوره رویشی و همچنن از 500 تا 140 سانتی متر مکعب در طی دوره زایشی کاهش داد.

سابقه و هدف: شوری خاک ناشی از کلرید سدیم یکی از مشکلات مناطق پسته کاری کشور می باشد و این مشکل با کمبود منابع آبی در حال تشدید است، در این حالت به کارگیری پایه مناسب و تغذیه صحیح نقش مهمی ایفا می کند. نقش تغذیه با ترکیبات حاوی روی در کم کردن صدمه اکسیداتیو در تنش شوری در گیاهان به طور روشن درک نشده است. اثر تغذیه ای ترکیبات حاوی روی بر میزان رشد برخی گونه های باغی در معرض شوری توسط محققان گزارش می شود اما اطلاعات کمی در خصوص اثر آن بر ویژگی-های مختلف پایه های پسته در دسترس می باشد. مطالعه حاضر به بررسی اثر تیمار سولفات روی بر برخی ویژگی های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و رشد دو پایه پسته تحت تنش شوری می پردازد و هدف آن کاهش اثرات زیان بار تنش شوری در خاک است. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار درگلخانه تحقیقاتی سازمان پارک های شهرداری قم طی سال های 97-1396 انجام گرفت. تعداد 1512 عدد بذر دو پایه پسته بادامی زرند و قزوینی از موسسه تحقیقات پسته کشور تهیه و تحت تیمارهای جوانه زنی قرار گرفتند. جهت پایش دقیق تغذیه با سولفات روی دانهال ها با محلول 50 درصدی هوگلند در شرایط گلخانه ای و کشت هیدروپونیک تا رسیدن به ارتفاع و رشد مورد نظر تغذیه شدند، دانهال های رشد کرده در معرض چهارسطح شوری شامل صفر(شاهد)، پنج، 10، 15 دسیزیمنس بر متر کلرید سدیم و سه سطح روی از منبع سولفات روی آبدار(ZnSO4. 7H2O) شامل صفر(شاهد)، یک و پنج میکرومولار قرار گرفتند. دانهال ها جهت بررسی صفات مورد نظر به آزمایشگاه گروه باغبانی دانشگاه بوعلی سینا منتقل شدند. صفت های ارتفاع نهال، وزن تر برگ، کسر مولی کلسیم در ریشه، گروه های سولفوهیدریل ریشه، نفوذپذیری غشاء ریشه، نشت یونی روی و میزان مالون دی آلدئید در برگ مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: افزایش غلظت کلرید سدیم تا 15 دسیزیمنس بر متر بدون کاربرد سولفات روی سبب کاهش صفات ارتفاع دانهال (بادامی زرند 2/64 درصد، قزوینی 3/53 درصد)، وزن تر برگ (بادامی زرند 7/64 درصد، قزوینی 5/55 درصد)، کسر مولی کلسیم در ریشه (بادامی زرند 5/54 درصد، قزوینی 50 درصد) و گروه های سولفوهیدریل ریشه (بادامی زرند 6/29 درصد، قزوینی 3/14 درصد) نسبت به تیمار شاهد گردید با افزایش سطح شوری تا سطح 15 دسیزیمنس بر متر نفوذپذیری غشاء ریشه، نشت یونی روی و میزان مالون دی آلدئید در برگ افزایش یافت. مصرف سولفات روی سبب افزایش وزن تر برگ، ارتفاع نهال، کسر مولی کلسیم در ریشه و غلظت گروه های سولفوهیدریل در ریشه گردید. مصرف سولفات روی منجر به کمترین میزان نفوذپذیری غشاء ریشه بین تمامی تیمار ها در پایه قزوینی (53 درصد) شد، اثر متقابل تیمار سولفات روی یک میکرومولار و تنش شوری پنج دسیزیمنس بر متر سبب کاهش نشت یونی روی (بادامی زرند 3/14 درصد، قزوینی 2/2 درصد) نسبت به تیمار شاهد گردید. بیشترین میزان مالون دی آلدئیدDW) molgr-1µ 5/2) در تیمار شوری 15 دسیزیمنس بر متر بدون کاربرد سولفات روی در پایه بادامی زرند نسبت به تمامی تیمارها مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج بیانگر اثر مثبت روی در افزایش مقاومت گیاه و مهار بهتر رادیکال های آزاد تولید شده در شرایط تنش شوری ناشی از کلرید سدیم به خصوص در سطوح 10 و 15 دسیزیمنس بر متر است. بافت ریشه پایه قزوینی در مقایسه با پایه بادامی زرند غلظت گروه های سولفوهیدریل بیشتر (بادامی زرند 33/113 درصد، قزوینی 83/191 درصد) و نشت یونی روی کمتری (بادامی زرند 87/15 µ g. g-1 root4h-1، قزوینی 61/4 µ g. g-1 root4h-1) دارد، بر همین اساس پایه قزوینی در مقایسه با پایه بادامی زرند که بالاترین میزان مالون دی آلدئید برگ را دارد در برابر تنش کلرید سدیم مقاوم تر است و پایه قزوینی می تواند با توجه به شرایط اقلیمی هر منطقه به عنوان پایه پایدارتر به تنش شوری معرفی گردد.

سابقه و هدف: سیر یکی از گیاهان دارویی مطلوبی است که از هزاران سال پیش مورد استفاده قرار می گرفت. این گیاه علاوه بر وجود اسانس و مواد مؤثره ارزشمند، دارای عناصری مانند گوگرد و سیلیسیوم می باشد. این عناصر علاوه بر ایجاد خواص دارویی مطلوب، سبب مقاومت گیاه در برابر تنش های زیستی و غیرزیستی می گردند. بنابراین استفاده از این عناصر می تواند اثرات مفیدی در عملکرد و خواص دارویی این گیاه داشته باشد. در پژوهش حاضر، اثر گوگرد و سیلیسیوم بر عملکرد، اجزای عملکرد، پارامترهای فتوسنتزی، عناصر غذایی و برخی از پارامترهای فیتوشیمایی گیاه سیر مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور گوگرد (در سه سطح صفر (S0)، 15 (S15) و 30 (S30) لیتر در هکتار) و سیلیسیوم (در سه سطح صفر (Si0)، 2 (Si2)و 4 (Si4) لیتر در هکتار) با سه تکرار اجرا شد. تیمارها به صورت کودآبیاری و در سه نوبت به فاصله هر هفت روز اعمال گردید. در انتهای آزمایش، صفاتی از قبیل عملکرد، وزن تک سیر، وزن سیرچه، طول و عرض سیر و سیرچه، تعداد سیرچه، پارامترهای فتوسنتزی (شامل درصد رطوبت نسبی برگ، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای، رسانایی روزنه نسبت به بخار آب، نرخ جذب دی اکسیدکربن، تابش فعال فتوسنتزی بالای برگ، تابش فعال فتوسنتزی پایین برگ و تابش فعال فتوسنتزی محیط) اندازه گیری شد. همچنین خصوصیات فیتوشیمیایی (شامل میزان فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل، فلاونوئید کل و اسید کافئیک) مورد ارزیابی قرار گرفت. آنالیز داده ها نیز با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها از طریق آزمون چند دامنه دانکن در سطح احتمال یک و پنج درصد انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که استفاده از تیمارهای کودی (گوگرد و سیلیسیوم) نسبت به شاهد (عدم مصرف کود) در همه صفات مورد بررسی، افزایش داشت. در بررسی شاخص های مربوط به عملکرد و اجزای عملکرد، کاربرد تیمار S15Si0 دارای برتری می باشد و یا تفاوت معنی داری را با تیمارهایی که از غلظت بالاتر گوگرد و سیلیسیوم برخوردار بودند، نشان نداد. بالاترین میزان تابش فعال فتوسنتزی پایین برگ، تابش فعال فتوسنتزی محیط و تابش فعال فتوسنتزی بالای برگ در تیمار S15Si4 به دست آمد. نرخ جذب دی اکسید کربن در تیمار S15Si0 دارای بیشترین مقدار بود که با تیمار S30Si2 از نظر آماری در یک سطح قرار داشت. بالاترین میزان سرعت تعرق با کاربرد تیمار S30Si2 حاصل شد. همچنین استفاده از تیمار S30Si4 سبب افزایش میزان رسانایی نسبت به بخار آب و نیز رطوبت نسبی گیاه گردید. در مورد عناصر غذایی نیز می توان بیان کرد که بالاترین میزان نیتروژن از تیمار S30Si2، بیشترین میزان فسفر، پتاسیم و کلسیم با کاربرد تیمار S0Si4 و بیشترین تجمع گوگرد و سیلیسیوم در گیاه با استفاده از تیمار S0Si2 به دست آمد. همچنین کاربرد تیمار S15Si4 سبب تولید بیشترین مقدار منیزیم گردید که با تیمارهای S0Si4، S15Si0 و S30Si2 در یک سطح آماری قرار داشت. بالاترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی مربوط به تیمار S15Si2 بود. همچنین بیشترین میزان فنل کل نیز در اثر کاربرد تیمار S0Si2 به دست آمد. حداکثر فلاونوئید کل نیز در تیمار S30Si2 مشاهده شد. بالاترین مقدار اسید کافئیک در تیمار S0Si0، S15Si0 و S30Si0 به ترتیب با عدد 9/20، 2/20 و 2/20 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک بدست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار S0Si4 و S30Si2 نداشت. نتیجه گیری: برای تولید بیشترین میزان ماده خشک و نیز تولید بالاترین کیفیت گیاه سیر از نظر مقدار ماده مؤثره در صنایع داروسازی، استفاده از عناصری نظیر گوگرد و سیلیسیوم می تواند بسیار حائز اهمیت باشد، به طوری که عدم مصرف این عناصر سبب کاهش خصوصیات کمی و کیفی این گیاه خواهد شد.

سابقه و هدف: اغلب مناطق ایران خشک و نیمه خشک بوده و آب آبیاری در این مناطق دارای هدایت الکتریکی بالا بوده و اکثراً شور می باشند. اصلاح آب و خاک های شور فرآیندی هزینه بر و زمان بر بوده و عملاً امکان پذیر نیست. بنابراین ارزیابی میزان تحمل گونه ها و ارقام مختلف گیاهی به شوری جهت کشت در این مناطق امری ضروری است. توت فرنگی (Fragaria ananassa Dusch. ) از ریز میوه هایی است که بواسطه ی ترکیبات مغذی فراوان و طعم و مزه ی مطلوبی که دارد، تقاضای بالایی در بازار دارد. این ریزمیوه دارای ارقام مختلف با میزان عملکرد و حساسیت های متفاوت به تنش ها می باشد. لذا در این پژوهش میزان حساسیت توت-فرنگی رقم آروماس به سطوح مختلف هدایت الکتریکی محلول غذایی مورد ارزیابی قرار گرفت. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی تأثیر سطوح مختلف هدایت الکتریکی محلول غذایی بر عملکرد و خصوصیات رویشی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی توت فرنگی رقم آروماس، آزمایشی بصورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی در مرکز پژوهشی به نژادی و به زراعی توت فرنگی دانشگاه کردستان اجرا گردید. بستر کشت کوکوپیت و پرلیت با نسبت مساوی و محلول غذایی مورد استفاده، هوگلند تغییر یافته بود. سطوح مختلف هدایت الکتریکی محلول غذایی (7/0، 2، 3، 4 و 5 دسی زیمنس بر متر) با اضافه کردن کلرید سدیم به آن آماده گردید. برای ارزیابی های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی از نمونه های برگی فریز شده استفاده گردید. سپس در انتهای دوره آزمایش خصوصیات عملکردی بوته ها اندازه گیری شد و داده های بدست توسط نرم افزار SAS آنالیز شده و مقایسه میانگین ها به روش LSD انجام شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس بیانگر تأثیر معنی دار هدایت الکتریکی محلول غذایی بر تمام صفات اندازه گیری شده بود. بیشترین میانگین تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، حجم ریشه، وزن خشک ریشه، تعداد طوقه، وزن خشک طوقه، وزن خشک کل بوته، تعداد میوه، وزن تک میوه و عملکرد کل میوه متعلق به بوته های آبیاری شده با محلول غذایی با هدایت الکتریکی 7/0 دسی زیمنس بر متر بود و با افزایش هدایت الکتریکی محلول غذایی، از میزان صفات یاد شده کاسته شد. همچنین بیشترین محتوی نسبی آب برگ، شاخص پایداری غشاء سلولی، پروتئین های محلول کل، کلروفیل و کاروتنوئید و پتاسیم برگ متعلق به بوته های تیمار 7/0 دسی زیمنس بر متر بود. در حالیکه بیشترین میزان کربوهیدرات های محلول کل، پرولین، پراکسید هیدروژن، میزان فعالیت آنزیم های پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز، مالون دی آلدهید و سدیم برگ در بوته هایی مشاهده شد که محلول غذایی با هدایت الکتریکی 5 دسی زیمنس بر متر را دریافت نموده بودند. شیب کاهش عملکرد، 02/49 به ازای افزایش هر واحد هدایت الکتریکی محلول غذایی بدست آمد و آستانه ی تحمل به شوری این رقم بر اساس عملکرد میوه و ماده خشک کل، کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر بود. نتیجه گیری: براساس یافته های تحقیق حاضر، توت فرنگی رقم آروماس به شدت تحت تأثیر هدایت الکتریکی محلول غذایی قرار گرفت و خصوصیات مورفولوژیک، فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و عملکردی آن بطور معنی داری تغییر یافتند. براساس مشاهدات، به نظر می رسد رقم آروماس توانایی تحمل هدایت الکتریکی بالای محلول غذایی را نداشته و بایستی برای دست یابی به عملکرد مطلوب این رقم، از محلول های غذایی با هدایت الکتریکی کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر استفاده گردد.