پژوهش های حفاظت آب و خاک
سال:1397 | دوره:25 | شماره:2 |تعداد مقالات:26

سابقه و هدف: یکی از مهم ترین اهداف علم خاک شناسی بررسی و شناخت تغییر و تحول محیط سطحی زمین در گذشته و استفاده از الگوی کشف شده برای پیش بینی تغییر و تحولات محیطی در آینده، به منظور بهبود مدیریت سرزمین است. از این رو و به منظور درک چگونگی تکوین و تکامل اراضی دشت آبرفتی رودخانه زاینده رود، پژوهش پیش رو در بخشی از اراضی مسیر کنونی رودخانه در مقیاس مطالعاتی نیمه تفضیلی طراحی شد. مواد و روش ها: سطوح زمین ریختی با استفاده از تفسیر استریوسکوپی عکس های هوایی با مقیاس 1: 20000 و بر اساس سیستم طبقه بندی سلسله مراتبی زینک تعیین شدند. تعداد 48 خاک رخ با فواصل 1 کیلومتر در یک کیلومتر براساس شیوه رایج مطالعات نیمه تفصیلی خاک و طبق الگوی نمونه برداری شبکه ای منظم در واحد های زمین ریختی تفکیک شده، حفر گردید. بر اساس نتایج آزمایشگاهی، رده بندی خاک ها مطابق با کلید رده بندی آمریکایی(2014) نهایی شد. درجه تکامل خاک ها طبق شاخص تکامل خاک رخ هاردن (PDI) برای هشت خاک رخ شاهد مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: طبق مطالعات پیشین، مسیر رودخانه زاینده رود در طول زمان جریان آن، یک مسیر واحد و تعداد تراس های مربوطه در دشت زاینده رود تنها سه مورد فرض می شد. در آخرین پژوهش انجام شده، مشخص شد که رودخانه زاینده رود در طول زمان، سه مسیر جداگانه را طی نموده است. اما تا کنون هیچگونه مطالعه ای پیرامون تفکیک تراس های آن در مسیرهای سه گانه انجام نشده است. در این پژوهش، تفسیر استریوسکوپی عکس های هوایی و بازدیدهای صحرایی نشان داد که مسیر کنونی رودخانه زاینده رود خود شامل یک مجموعه با سه تراس است که هر یک از این سه تراس نیز شامل زیرتراس هایی می باشند. همچنین بررسی های صحرایی و آزمایشگاهی نشان داد که 48 خاک رخ حفرشده در این پژوهش در قالب چهار تحت رده argids، calcids، cambids و orthents قرار دارند که در نهایت شامل هشت فامیل خاک متفاوت شده اند. خاک رخ های مذکور بر اساس حضور، عدم حضور و عمق و سایر ویژگی های ژئومورفیک افق های مشخصه آرجیلیک، کلسیک و کمبیک متفاوت بوده و بر اساس مقادیر محاسبه شده شاخص PDI، برای خاک رخ های شاهد درجه تکامل آنها مشخص شده و به اثبات رسید. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که پوشش خاکی در سطح سه تراس مسیر کنونی رودخانه زاینده رود، دارای تنوعی بیش تر از آن چه پیش از این گزارش شده، می باشد و این تنوع نشان دهنده تفاوت در سن تراس های مذکور است. مطالعات خاک شناسی نیز مشخص کرد که خاک های تراس اول مجموعه مسیر کنونی رودخانه، دارای بیشترین مقدار PDI و تکامل نسبت به خاک های دو تراس دیگر می باشند. در پوشش خاکی تراس اول وجود افق های مشخصه آرجیلیک و کلسیک مؤید این نتیجه است. از سوی دیگر خاک های موجود در تراس دوم نیز نسبت به خاک های تراس اول میزان شاخص PDI و درجه تکامل کم تر و نسبت به خاک های مربوط به تراس سوم درجه تکامل بیش تری داشتند. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که اراضی آبرفتی رودخانه ای در مسیر کنونی زاینده رود مستقلاً دارای سه تراس سنی متفاوت هستند؛ در حقیقت تراس های سه گانه خود شامل چند تراس حد واسط می باشند. از نتایج این مطالعه می توان پیش بینی نمود که تعدادی تراس در مسیرهای قبلی رودخانه وجود دارد که برای اثبات آن ها احتیاج به تحقیق بیشتری است.

سابقه و هدف: به علت تغییرات جهانی آب و هوایی، آب های زیرزمینی به عنوان منبع اصلی آب جهت شرب، کشاورزی و تولید غذا در آینده می باشند. در حال حاضر، حوضههای آبگیر در سراسر جهان جهت تامین تقاضاهای رو به رشد آب به علت رشد جمعیت زیر فشار می باشند. مدیریت ذخایر آب زیرزمینی به صورت پایدار یک چالش اصلی میباشد. هدف از ارزیابی ذخایر آب زیرزمینی فراهم کردن اطلاعات در رابطه با وضعیت حال حاضر ذخایر آب و فراهم کردن درکی از وضعیت آبهای زیرزمینی در آینده میباشد. در سالهای اخیر، پژوهشگران مختلفی تلاش کرده اند تا پتانسیل منابع آب زیرزمینی را با استفاده از روشهای مختلف داده محور و دانش محور به همراه تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی ارزیابی کنند. هدف اصلی از این پژوهش شناسایی پارامترهای مؤثر در ذخیره آبهای زیرزمینی و ارزیابی پتانسیل آبهای زیرزمینی با استفاده از رویکرد ترکیبی داده محور در حوضه آبخیز نجف آباد میباشد. ....

سابقه و هدف: مدیریت چالش های جهان امروز مانند امنیت غذایی و مسائل زیست محیطی، نیازمند اطلاعات رقومی خاک با صحت و دقّت کافی و با قدرت تفکیک مکانی ریز است. نقشه های خاک عمدتاً در مقیاس کوچک قابل دسترس هستند. با وجود این، در طی دو دهه اخیر با ظهور روش های نقشه برداری و مدل سازی رقومی خاک، امکان انبوهش زدایی مکانی واحدهای نقشه خاک فراهم شده است. انبوهش زدایی مکانی واحدهای نقشه خاک، روشی است که توزیع مکانی کلاس های منفرد خاک را مدل سازی می کند. طی این فرایند اطلاعات نقشه ی خاک از مقیاس کوچک (قدرت تفکیک مکانی درشت) به مقیاس بزرگ (قدرت تفکیک مکانی ریز) تبدیل می شود و برای اجرای آن، روش های آماری و داده کاوی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از انجام این پروژه، استفاده از روش انبوهش زدائی و یکنواخت سازی واحدهای نقشه خاک از طریق بازچینی توسط درختان طبقه بندی (دسمارت ) برای انبوهش زدایی واحدهای نقشه نیمه تفصیلی خاک است. مواد و روش ها: ناحیه مورد مطالعه با وسعتی حدود 14083. 9 هکتار در استان کرمانشاه قرار دارد. نقشه ی خاک منطقه از 5 واحد نقشه تشکیل شده است و در کل واحدهای نقشه مرکب از 4 زیرگروه خاک می باشند. در این پژوهش، با استفاده از مدل های رقومی ارتفاع با قدرت تفکیک مکانی 10 متر، نقشه ی متغیرهای کمکی شامل ارتفاع، درصد شیب، جهت شیب، تحدب، تابش مستقیم، شاخص رسوب و شاخص همواری درّه با درجه تفکیک بالا، شاخص خیسی، عمق دره و فاصله عمودی تا شبکه آبراهه تهیه گردید. همچنین از تصاویر ماهواره ای لندستETM+7، برای تولید متغیر کمکی شاخص رس، شاخص اندازه ذرات و شاخص پوشش گیاهی نرمال شده استفاده شد. نقشه زمین شناسی با مقیاس 1: 100000 نیز به عنوان متغیر کیفی ورودی به کار رفت. سپس مدل دسمارت برای انبوهش زدایی نقشه خاک منطقه مورد مطالعه اجرا شد. روش دسمارت از درون واحدهای نقشه به طور تصادفی نمونه برداری نموده و از درختان طبقه بندی الگوریتم C5. 0 برای تولید نقشه های سطوح احتمال توزیع کلاس های منفرد خاک استفاده می کند. ارزیابی نقشه های سطوح احتمال با استفاده از داده های اعتبارسنجی شامل 82 نیمرخ خاک و معیارهای مستخرج از ماتریس درهمی شامل صحت تولیدکننده، صحت کاربر، صحت کلی و ضریب کاپا انجام شد. همچنین شاخص آسیمگی بین نقشه احتمال کلاس خاک مرتبه اول و دوم محاسبه گردید. شاخص آسیمگی بیان مختصری از درجه آسیمگی کلاس های خاک است. یافته ها: فاصله عمودی تا شبکه آبراهه، ارتفاع، لیتولوژی، شاخص اندازه ذرات و شاخص همواری درّه با درجه تفکیک بالا از مهم ترین متغیرهای پیش بینی کننده مدل درختان طبقه بندی بودند. شاخص آسیمگی نزدیک به یک، که گسترش فراوانی در ناحیه مورد مطالعه دارد احتمال وقوع یکسان زیرگروه های خاک در هر موقعیت مکانی در هر دو نقشه احتمال کلاس خاک مرتبه اول و دوم را نشان می دهد. اعتبارسنجی نقشه های سطوح احتمال نشان می دهد که صحت کلی احتمال کلاس خاک مرتبه اول (44 درصد)، احتمال کلاس خاک مرتبه دوم (28 درصد) و احتمال کلاس خاک مرتبه سوم (11 درصد) می باشد. این نتایج بیانگر کارایی نسبتاً خوب این روش برای تولید نقشه رقومی کلاس های منفرد خاک است. اما ضرایب کاپا برای نقشه های سطوح احتمال خاک مرتبه اول، دوم و سوم به ترتیب 0. 04، 0. 02 و 0. 08-به دست آمد. پایین بودن ضرایب کاپا را می توان ناشی از ماهیت واقعی داده ها یعنی غالب بودن زیرگروه تیپیک کلسی زرپتز در نقشه سنتی خاک، نقشه پیش بینی مدل دسمارت و داده های اعتبارسنجی دانست. نتیجه گیری: روش دسمارت قادر است احتمال وقوع تمام کلاس های خاک ناحیه مورد مطالعه که توزیع آن ها در واحدهای نقشه نامشخص است را پیش بینی نماید و فرصتی برای تولید نقشه های رقومی کلاس خاک هنگامی که داده های میراثی خاک و متغیرهای کمکی در دسترس هستند فراهم می کند. چنین خروجی هایی می تواند به فهم روابط سیمای اراضی و خاک کمک کند.

سابقه و هدف: نظر به وجود عدم قطعیت در داده های مرتبط با مسائل منابع آبی، ضرورت طراحی سیستم بهینه منابع آب که از اطمینان پذیری بالایی در شرایط وقوع عدم قطعیت برخوردار باشد، بیش از پیش احساس می گردد. ماهیت چندبعدی مسائل تخصیص بهینه آب نیز منجر شده که لحاظ نمودن اهداف متضاد چندگانه درون مدل های بهینه سازی اجتناب ناپذیر باشد. هدف از این تحقیق ارائه یک مدل بهینه سازی کمّی-کیفی است که ضمن برقراری تعادل میان اهداف اقتصادی و زیست محیطی، در برابر عدم قطعیت های موجود، استوار باقی بماند. مواد و روش ها: با کمک اهداف بیشینه نمودن درآمد کل سیستم و کمینه نمودن بار آلودگی ورودی به رودخانه، مدل قطعی تحقیق ساخته شده و در مطالعه موردی سیستم رودخانه ای دز-کارون به کار گرفته شد. با مد نظر قراردادن عدم قطعیت جریان رودخانه و نیازهای آبی و به کارگیری رویکرد بهینه سازی استوار برتسیماس و سیم، مدل قطعی به یک مدل بهینه سازی چندهدفه استوار ارتقاء یافت. حساسیت مدل استوار نسبت به تغییرات سطوح عدم قطعیت و نیز احتمال تخطی قید مختلف مورد بررسی قرار گرفت. حل مسئله از طریق روش اپسیلون محدودیت انجام شد و ارزیابی مدل استوار از طریق مقایسه نتایج آن با مدل قطعی صورت پذیرفت. نقطه زانوی جبهه پارتو به عنوان جواب انتخابی از میان مجموعه جواب های بهینه، مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از به کارگیری روش توسعه یافته در تخصیص بهینه منابع آب مطالعه موردی این تحقیق مبیّن کارایی و توانایی آن در حل سریع و دقیق مسئله بود. مقایسه جواب بهینه نقاط زانو نشان داد که مقاوم سازی مدل بهینه سازی در برابر عدم قطعیت ها به صورت لحاظ نمودن سطح عدم قطعیت و احتمال تخطی قیود 1/0 به منظور جلوگیری از شکست در تأمین آب، ملزم به کاهش بهره برداری از آب رودخانه از 5/8301 به 9/7368 میلیون متر مکعب در سال و تعدیل درآمد اقتصادی حاصل سیستم از 1، 636، 808 به 1، 365، 693 میلیون ریال در سال در مقایسه با مدل قطعی می باشد. این شرایط موجب بهبود وضعیت بارآلودگی تولیدی از 53، 949 به 48، 505 تن در سال خواهد شد. نتایج نشان داد که رویکرد استوار مورد استفاده در این مطالعه قادر است بدون افزودن پیچیدگی به مدل قطعی، امکان ایمن سازی شده نتایج حاصل در برابر عدم قطعیت ها را فراهم آورد و تصمیم گیر می تواند با تعیین سطح عدم قطعیت و مقدار احتمال تخطی قید، درجه استواری مدل تخصیص منابع آب را انتخاب نموده و امکان سازش میان مقادیر اهداف و سطح اطمینان پذیری سیستم را فراهم آورد. نتیجه گیری کلی: نتایج حاکی از رضایت بخش بودن، قابلیت اطمینان بالا و انعطاف پذیری مدل استوار پیشنهادی این تحقیق می باشد. بر این اساس مدل خطی ارائه شده در این مطالعه ضمن کاربری ساده، می تواند به عنوان یک ابزار تصمیم گیری کآرا جهت تخصیص بهینه منابع آب مورد استفاده قرار گیرد.

سابقه و هدف: خاک ممکن است به طور طبیعی ازجمله نزدیکی به مواد معدنی و سنگ معدن و فعالیت های صنعتی بشر با غلظت بالایی از فلزات سنگین آلوده شود. سرب (Pb)، معمولاً مسبب آلودگی خاک است و عامل کاهش قابل توجه فعالیت زیستی خاک در نظر گرفته می شود. گیاه پالایی فن آوری نوظهور و کم هزینه ای است که با بهره گیری از گیاهان و موجودات زنده باعث حذف، تبدیل یا تثبیت آلاینده ها در آب، رسوبات و یا خاک می شود. بنابراین موفقیت گیاه پالایی به اثر متقابل بین ریز/درشت جانداران و ریشه گیاهان در ریزوسفر بستگی دارد. هدف این پژوهش بررسی پیامد مایه زنی جداگانه و هم-زمان کرم خاکی قارچ و باکتری بر قابلیت دسترسی و استخراج و یا تثبیت عنصر سرب توسط گیاه ذرت در خاک آلوده به سرب با اندازه گیری غلظت و جذب سرب در اندام هوایی و زیرزمینی گیاه می باشد. مواد و روش ها: خاک آلوده از منطقه معدن سرب باما واقع در جنوب غربی اصفهان جمع آوری شد. بذر ذرت، پس از استریل سطحی و جوانه زنی، به گلدان های حاوی 4 کیلوگرم خاک آلوده به سرب (استریل شده در دمای oC 121 به مدت 2ساعت) منتقل شدند. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل(2×2×2) انجام شد. فاکتور ها شامل 1) کرم خاکی (بدون کرم و با کرم خاکی ایزینیا فتیدا (Eisenia foetida))، 2) قارچ میکوریزا (بدون قارچ و با قارچ میکوریزا (ترکیبی از Funneliformis mosseae و Septoglomus constrictum)) و 3) باکتری (بدون باکتری و با باکتری (ترکیبی از Bacillus sp. و Bacillus licheniformis)). پس از گذشت 3ماه از دوره رشد تحت شرایط گلخانه، اندام هوایی ذرت از سطح خاک جدا شد. ریشه و اندام هوایی به طور جداگانه به منظور تعیین غلظت سرب هوا خشک، توزین و آسیاب شدند. به منظور عصاره گیری سرب ریشه و اندام هوایی از روش خاکستر استفاده شد و توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. غلظت سرب خاک با روش DTPA-TEA اندازه گیری شد. فاکتور های تجمع زیستی، انتقال و اصلاح برای هر تیمار محاسبه شد. یافته ها: به طور کلی تلقیح گیاه با این جانداران، وزن خشک ریشه و اندام هوایی، سرب قابل دسترس خاک، جذب سرب و فاکتور های تجمع زیستی و اصلاح سرب را افزایش داد. بیشترین وزن خشک اندام هوایی در تیمار های هم زمان کرم خاکی-میکوریزا و میکوریزا-باکتری با افزایش 2/3 برابری نسبت به شاهد مشاهده شد. سرب قابل دسترس خاک نیز در تیمار هم زمان کرم خاکی-میکوریزا-باکتری نسبت به شاهد حدود 3 برابر بیشتر بود. بیشترین مقدار جذب سرب در ریشه و اندام هوایی ذرت در تیمار همزمان کرم خاکی-میکوریزا-باکتری مشاهده شد. علاوه براین، تجمع زیستی سرب در ریشه ذرت در تمام تیمارها، به ویژه در تیمار میکوریزا به تنهایی، بیشتر از یک بود. اگرچه فاکتور انتقال سرب برای گیاه ذرت کمتر از یک بود، اما تنها تیمار هم زمان کرم خاکی و باکتری این نسبت را به بیش از یک(32/1) افزایش داد. این در حالی است که قارچ میکوریزا فاکتور انتقال را نسبت به تیمار شاهد کاهش داد. حداکثر فاکتور اصلاح سرب (14/0%)توسط ذرت با افزایش 23 برابری نسبت به شاهد در تلقیح هم زمان کرم خاکی-میکوریزا-باکتری مشاهده شد اما به اندازه ای نبود که جهت اصلاح خاک آلوده به کار رود. نتیجه گیری: با وجود افزایش قابل توجه غلظت سرب در ذرت، جذب سرب آن به اندازه ای نیست که برای استخراج عملی سرب استفاده شود. همچنین با توجه به مقادیر فاکتور های تجمع زیستی، انتقال و اصلاح زیستی، گیاه ذرت در فرآیند تثبیت گیاهی خاک مفیدتر بوده و بنابراین قارچ میکوریزا به عنوان عامل بهبود دهنده تثبیت گیاهی در افزایش رشد گیاه و همچنین ممانعت از سمیت گیاه از طریق جلوگیری از انتقال سرب به اندام هوایی مؤثر است. حضور قارچ میکوریزا موجب رشد بهتر گیاه در تیمارهای کرم خاکی و باکتری شد، به ویژه در شرایط طبیعی که حضور هر سه موجود زنده با یکدیگر محتمل تر است، که می تواند نقش بسزایی در کاهش سمیت و رشد گیاهان در مناطق آلوده داشته باشد.

سابقه و هدف: تحلیل گروداران یکی از فاکتورهای کلیدی و تأثیرگذار در موفقیت سیاست های مدیریتی در هر زمینه ای است. این ابزار آمار مفیدی در مورد افرادی که در طرح های مدیریت منابع آب اثرگذار هستند ارائه می دهد. اطلاعات حاصل از تحلیل گروداران می تواند به عنوان ورودی مدل ها و تحقیقات دیگر در نظر گرفته شوند که جهت برنامه ریزی طرح ها و سیاست های آینده و ارزیابی میزان موفقیت آن ها استفاده می شوند. استفاده از روش های مدیریت مشارکتی در اجرای طرح های مدیریت منابع آب میزان مشارکت گروداران را در مناطق مختلف بررسی می کند و اثر ایشان را در موفقیت طرح های مدیریتی ارزیابی می نماید. مشارکت گروداران به ترتیب با منافع و قدرت و به تبع آن اهمیت ایشان در ارتباط است. مدل سازی قدرت گروداران و بررسی ارتباط آن میان سایر خصوصیات ایشان ارائه اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این تحقیق ارائه راهکاری جهت تدقیق و تسهیل تحلیل گروداران است، لذا مدلی برای شبیه سازی اهمیت و قدرت گروداران در شبکه آبیاری قزوین جهت تحلیل سیاست های مدیریتی در حوزه مدیریت منابع آب ارائه شده است. مواد و روش ها: جهت جمع آوری اطلاعات اولیه برای مدل سازی و شناسایی خصوصیات گروداران، از پرسشنامه ها و برگزاری جلسات مصاحبه با گروداران کلیدی استفاده شده است. به منظور تعیین گروه های کلیدی گروداران از تحلیل سلسله مراتبی همراه با تلفیق نظرخبره استفاده شد. با استفاده از چهارچوب-های تحلیل گروداران که از پیش تبیین شده بودند مدل شبیه سازی و واسنجی خصوصیات گروداران تعریف و ایجاد شد. جهت واسنجی و تخمین پارامترهای مدلِ شبیه سازی خصوصیات گروداران از الگوریتم ژنتیک استفاده شد. سپس قدرت و اهمیت گروداران با استفاده از مدل خصوصیات ایشان ارزیابی شد و نتایج آن واسنجی و با روش های پیشین مقایسه گردید. یافته ها: از تحلیل سطح آگاهی گروداران مشخص شد که عوامل آگاهی دهنده در میان گروداران مانند رسانه یا سایر گروه ها بایستی اطلاعات بیشتری در زمینه منابع آب منطقه داشته باشند. از سوی دیگر آگاهی پایین سیاست مداران که نقش مهمی در تأمین منابع آب در منطقه ایفا می کنند نگران کننده است. برخی از گروداران در گروه سیاستمداران و مدیران سازمان ها از لحاظ جایگاه اجتماعی در منطقه از مقبولیت قابل توجهی برخوردار هستند که باعث می شود جزو شاخص ترین گروداران قرار گیرند. از لحاظ اهمیت نیز گروداران در گروه های سیاست مداران و مدیران جزو قدرتمندترین افراد و مصرف کنندگان شهری ضعیف ترین گروداران از این منظر هستند. همچنین مشخص شد که مدل ارائه شده از دقت قابل قبولی برخوردار است به طوری که میانگین خطای مطلق در ارزیابی شبیه سازی اهمیت 487/0 بدست آمد. نتایج تحقیقات نشان داد که بین سطح دانش، منابع، رهبری، قدرت و اهمیتِ گروداران اندرکنش وجود دارد. از سوی دیگر خطرات بالقوه و فرصت های ایجاد گروه های گروداران تبیین شدند. از نتایج دیگر این تحقیق می توان به تعیین اندرکنش های پنهان بین گروداران نام برد که با استفاده از چهارچوب تئوری گروداران تبیین شده اند. نتیجه گیری: این تحقیق در راستای کمک به مدیران و تصمیم گیرندگانِ شبکه آبیاری قزوین انجام گرفت تا از این طریق بتوانند عواقب ناشی از فشارهای گروداران ذی نفوذ در بهره بردای بیش ازحد از منابع آب را مشاهده کنند. نتیجه کلی حاصله مشخص کرد که ایجاد دیدگاه مثبت در مورد حفاظت از منابع آب از طریق کاهش گروداران مخالف با استفاده از ایجاد منافع بومی و ارائه تسهیلات قابل انجام است. بنابراین تشویق گروداران مخالف در راستای حفاظت از منابع آب در منطقه می تواند تشکل های حامی منابع آب را در وضعیت بهتری نسبت به گروداران مخالف قرار دهد. نتیجه دیگر اینکه، با بکارگیری تحلیل گروداران به صورت مستمر می توان کمک شایان ذکری برای مشاهده اندرکنش های گروداران و تشخیص فرصت های بالقوه در راهکارهای مدیریتی انجام داد.

سابقه و هدف: کیفیت خاک یکی از مهم ترین عوامل در ارزیابی مدیریت خاک می باشد لذا شناخت همه خصوصیات کیفیت خاک از قبیل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی ضروری می باشد. تخریب جنگل و تغییر کاربری اراضی بر تغییرات ویژگی های خاک تاثیر گذاشته و منجر به کاهش کیفیت خاک می شود. علاوه بر این، خصوصیات خاک به موقعیت توپوگرافی نیز بستگی دارد. منطقه مریوان در استان کردستان جزو مناطق جنگلی زاگرس می باشد که با توجه به افزایش جمعیت در چند دهه اخیر و افزایش نیاز به غذا مورد تهدید قرار گرفته و بخش های از آن تحت کشت زراعت رفته است. هدف از این تحقیق بررسی اثر تخریب جنگل و جایگاه شیب بر روی کیفیت و تحول خاک در غرب استان کردستان می باشد. مواد و روش: 8 نیمرخ خاک در جایگاه های مختلف (شانه شیب، پشته شیب، پای شیب و پنجه شیب) دو شیب تپه مجاور هم، تحت کاربری های زراعت و جنگل (با شرایط یکسان) حفر و تشریح شدند. علاوه بر این در هر کاربری در هر موقعیت شیب، 3 نمونه خاک از عمق 20-0 سانتی متری برداشت شد. ویژگی های بافت خاک، شن ریز، کربن آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، رطوبت ظرفیت مزرعه ای، رطوبت نقطه پژمردگی دائم، هدایت الکتریکی، اسیدیته، کربنات کلسیم معادل، ازت کل، فسفر در دسترس، پتاسیم در دسترس، نفوذپذیری، شدت تنفس میکروبی، تخلخل، نسبت جذب سطحی سدیم (SAR)، رطوبت قابل استفاده و فرسایش پذیری خاک اندازه گیری و محاسبه شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که موقعیت های پایین شیب (پنجه شیب و پای شیب) دارای مقادیر بیشتر رس، کربن آلی، رطوبت قابل دسترس، شن ریز، سیلت، ازت کل، فسفر قابل دسترس، پتاسیم قابل دسترس، ظرفیت تبادل کاتیونی، نفوذپذیری و شدت تنفس میکروبی و مقادیر کمتر کربنات کلسیم معادل، هدایت الکتریکی، فرسایش پذیری، pH و SAR در مقایسه با موقعیت های بالای شیب بودند. خاک های تشکیل شده در موقعیت های پایین شیب دارای عمق و تحول بیشتری در مقایسه با موقعیت های بالای شیب بودند. همچنین نتایج نشان داد دو کاربری (جنگل و زراعت) از لحاظ مقدار جرم مخصوص ظاهری، تخلخل، سلیت، رس، کربنات کلسیم معادل، شن ریز، pH، ماده آلی، شدت تنفس میکروبی، نفوذپذیری، نیتروژن کل، فرسایش پذیری و رطوبت قابل دسترس دارای اختلاف معنی داری بودند و تغییر کاربری اراضی جنگلی به زراعی منجر به تخریب مالی سولزها شده است. بنابراین، خصوصیات خاک وابسته به موقعیت شیب و نوع کاربری بوده و این عوامل، ویژگی ها و تحول خاک را تحت تأثیر قرار داده اند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد تخریب جنگل در منطقه مریوان منجر کاهش کیفیت خاک از طریق کاهش معنی دار کربن آلی، تنفس میکروبی، ازت کل، ظرفیت تبادل کاتیونی، تخلخل، نفوذپذیری و رطوبت قابل استفاده و افزایش معنی دار جرم مخصوص ظاهری، اسیدیته، SAR، شن ریز، فرسایش پذیری و سیلت شده است. همچنین تخریب جنگل و تغییر کاربری اراضی به دلیل کشت و کار منجر به کاهش مقدار ماده آلی و تخریب ساختمان خاک افق مالیک شده است. لذا افق مالیک به اکریک تبدیل شده و رده های انتی سولز و اینسپتی سولز در کاربری زراعت تشکیل شده اند. علاوه بر این نتایج نشان داد که موقعیت های مختلف شیب بر مقدار جرم مخصوص ظاهری، شن، سلیت، رس، نفوذپذیری، فرسایش پذیری، رطوبت قابل دسترس، pH، ماده آلی، کربنات کلسیم معادل، شدت تنفس میکروبی، نیتروژن، فسفر، ظرفیت تبادل کاتیونی و پتاسیم خاک موثر بوده و دارای اختلاف معنی داری هستند. این نتایج نشان می دهد مدیریت کنونی اراضی مورد مطالعه، کیفیت خاک را متأثر ساخته و منجر به تخریب اراضی می گردد. بنابراین، حفاظت خاک مناطق شیب دار با ممانعت از جنگل تراشی در جنگل های مریوان و استفاده از اراضی مطابق با قابلیت شان جهت حفظ کیفیت خاک و اراضی ضروری است.

سابقه و هدف: ایران به دلیل واقع شدن در کمربند خشک و نیمه خشک جهان همواره با مشکل کم آبی و خشکسالی های متناوب مواجه است. در سال های اخیر در زمینه حفاظت منابع آب شهری، به ویژه آبیاری فضای سبز توجه زیادی شده است. به دلیل نقش کلیدی چمن در طراحی و احداث فضای سبز و اهمیت بالای آن در امنیت روانی جامعه، حفظ کیفیت مطلوب چمن در تمام سال ضروری است. آزمایش حاضر با هدف بررسی میزان تامین رطوبت زیرسطحی مورد نیاز و تحریک رشد طولی ریشه در مقایسه با روش های مرسوم انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش حاضر در سال 93-1392 در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت آزمایش کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با نه تیمار و سه تکرار انجام شد. فاکتورهای اصلی شامل روش آبیاری بارانی (شاهد)، آبیاری زیرسطحی به روش کپسول های رسی متخلخل زیرسطحی، آبیاری تلفیقی و فاکتورهای فرعی شامل بدون کاربرد سوپرجاذب، سوپرجاذب A200 و سوپرجاذب آکریل آمید بودند. آبیاری بر اساس رطوبت خاک انجام شد. در طول آزمایش تغییرات رطوبت خاک، حجم آب مصرفی، رنگ و تراکم چمن و طول ریشه اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد نمودار تغییرات رطوبت در همه ی تیمارها دارای یک روند مشابه و میزان رطوبت همواره بین ظرفیت زراعی و حداکثر تخلیه مجاز قرار داشت و گیاه تحت تنش آبی نبوده است. میزان حجم آب مصرفی در تیمارهای آبیاری بارانی، تلفیقی و زیرسطحی به ترتیب 4/7158، 6/4972 و 8/4243 متر مکعب بر هکتار بوده است. که در تیمار آبیاری زیرسطحی و تلفیقی نسبت به آبیاری بارانی به ترتیب 41 و 31% حجم آب مصرفی کاهش نشان داد. این روند کاهش در اثر کاربرد سوپرجاذب ها نیز مشاهده شد. به طوری که تیمار آبیاری زیرسطحی با سوپرجاذب سوپرآب با 68/51 % کاهش، کمترین حجم آب مصرفی در آبیاری بوده است. بیشترین طول ریشه مربوط به تیمار آبیاری زیرسطحی (56/23 سانتی متر) و کمترین مربوط به تیمار آبیاری بارانی (50/20 سانتی-متر) بود که در سطح 5% معنی دار شد. افزایش سوپرجاذب ها منجر به افزایش عمق ریشه شد که در سطح 1% معنی دار بود. همچنین نتایج نشان داد تراکم و رنگ در بین تیمارها معنی دار نبوده است. نتیجه گیری: با توجه به پاسخگویی نیاز آبی چمن با سیستم آبیاری زیرسطحی به روش کپسول های رسی متخلخل می توان از این روش به عنوان یک روش جدید آبیاری برای بهینه سازی مصرف آب استفاده شود. با این حال برای تبدیل شدن این سیستم به عنوان یک روش کاربردی در آبیاری چمن صرف نظر از کاهش حجم آب مصرفی، نیاز به کاهش هزینه اجرای آن در مقایسه با سایر روش-های موجود است.

سابقه و هدف: پایداری خاکدانه یک شاخص فیزیکی مهم برای بیان حساسیّت خاک ها به فرسایش می باشد. بسته به اندازه ی خاکدانه، پایداری خاکدانه می تواند دچار تغییر شود. برخی روش ها شامل الک خشک، الک تر و رهاسازی قطره ی آب، به طور رایج برای ارزیابی پایداری خاکدانه ها در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می گیرند. شاخص میانگین وزنی قطر خاکدانه های پایدار در هر دو روش الک خشک و الک تر مورد استفاده قرار می گیرد و در روش آزمون قطره ی آب، تعداد قطره ی مورد نیاز برای تخریب خاکدانه تعیین می شود. این شاخص ها تنها برای ارزیابی پایداری خاکدانه در نمونه های خاکدانه ی با اندازه ی یکسان انجام می شود. بنابراین استفاده از این شاخص ها در نمونه های خاکدانه ی با اندازه ی مختلف ممکن است سبب برخی از خطاها در ارزیابی حساسیّت خاک به فرسایش شود. بنابراین، این مطالعه به منظور ارائه ی شاخص مناسب پایداری خاکدانه برای اندازه های خاکدانه در برابر فرسایش بین شیاری در یک نمونه خاک منطقه ی نیمه خشک انجام گرفت. مواد و روش ها: چهار کلاس اندازه ی خاکدانه شامل کوچک تر از 2، 2 تا 4، 4 تا 8 و 8 تا 11 میلی متر از یک خاک کشاورزی با بافت لوم رسی در غرب زنجان، واقع در شمال غرب ایران جمع آوری شد. حدود 600 کیلوگرم نمونه از هر اندازه ی خاکدانه از عمق صفر تا 30 سانتی متر با استفاده از الک های مربوطه از زمینی کشاورزی از حجمی معادل 10 مترمکعب خاک برداشت شد. نمونه های خاکدانه به کرت هایی با ابعاد 120 سانتی متر در 130 سانتی متر تحت شیب 9 درصد منتقل شدند. در مجموع 12 کرت با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی برای چهار کلاس اندازه ی خاکدانه با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. کرت ها در معرض هفت رخداد باران شبیه سازی شده با شدّت یکسان 70 میلی متر بر ساعت به مدّت 30 دقیقه با فواصل زمانی هفت روز قرار گرفتند. در پایان هر رخداد مقدار هدررفت خاک هر اندازه ی خاکدانه اندازه گیری شد. پایداری خاکدانه در برابر ضربه ی مکانیکی (MWDdry)، خیس شدن در آب (MWDwet) و ضربه ی قطره ی آب (WDT) به ترتیب با استفاده از روش های الک خشک، الک تر و رهاسازی قطره ی آب برای هر کلاس اندازه خاکدانه تعیین شد. به علاوه پایداری خاکدانه به ازای جرم خاکدانه به ترتیب برای هر سه روش با شاخص های MWDdry-m، MWDwet-m و WDTm بیان شد. در کنار آن، سایر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی شامل توزیع اندازه ی ذرات، سنگ ریزه، چگالی ظاهری، ضریب آب گذری اشباع، کربن آلی و کربنات کلسیم در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. یافته ها: بر اساس نتایج، هم بستگی مثبت معنی دار بین اندازه ی خاکدانه و پایداری خاکدانه اندازه گیری شده با روش های خشک (99/0=r)، الک تر (89/0=r) و آزمون قطره ی آب (93/0=r) وجود داشت. با افزایش اندازه ی خاکدانه، پایداری خاکدانه بر اساس این روش ها، افزایش یافت. با این وجود ارزیابی پایداری خاکدانه به ازای جرم خاکدانه نشان داد که هم بستگی منفی بین اندازه ی خاکدانه و پایداری خاکدانه به ازای جرم خاکدانه در روش الک تر (95/0-=r)، الک خشک (88/0-=r) و آزمون قطره ی آب (88/0-=r) وجود دارد. اگرچه خاکدانه های درشت نسبت به خاکدانه های کوچک، پایداری بیش تری در برابر تنش های خارجی مانند ضربه ی مکانیکی، خیس شدن در آب و ضربه ی قطره ی آب دارند اما پایداری آن ها نسبت به جرم خود، کم تر از خاکدانه های کوچک می باشد. بر خلاف انتظار، هدررفت خاک هر کلاس اندازه ی خاکدانه با افزایش پایداری خاکدانه اندازه گیری شده با روش های خشک، الک تر و آزمون قطره ی آب افزایش یافت در صورتی که هدررفت خاک با افزایش پایداری خاکدانه ی تعیین شده در این سه روش به ازای جرم خاکدانه کاهش یافت. نتیجه گیری: این پژوهش نشان داد که شاخص های MWDwet، MWDdry و WDT، شاخص هایی مناسب برای ارزیابی پایداری اندازه های خاکدانه در یک خاک در برابر فرسایش بین شیاری نیستند؛ بلکه پایداری خاکدانه ی تعیین شده در این سه روش به ازای جرم خاکدانه مفهومی بهتر برای ارزیابی حساسیّت اندازه های خاکدانه به فرسایش بین شیاری هستند. در این میان، MWDwet-m، به عنوان مناسب ترین شاخص در این زمینه است.

سابقه و هدف: فرایندهای ریزوسفر نقش مهمی در قابلیت استفاده روی در خاک ها دارد. ویژگی های فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی خاک ریزوسفری به دلیل فعالیت های موجود در ریزوسفر با توده خاک متفاوت است. در پژوهش حاضر، تأثیر EDTA، اسید سیتریک و عصاره کود مرغی بر قابلیت استفاده روی در ریزوسفر ذرت رقم سینگل کراس 704 در دو خاک آلوده با بافت متفاوت به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملأ تصادفی در سه تکرار در شرایط گلخانه ای بررسی شد. مواد و روش ها: اسید سیتریک و EDTA در سطوح غلظتی صفر، 5/0 و 1 میلی مول بر کیلوگرم خاک و عصاره کود مرغی در سطوح غلظتی صفر، 5/0 و 1 گرم بر کیلوگرم خاک استفاده شدند. تعداد سه بذر ذرت در هر ریزوباکس کاشته شد. بعد از 10 هفته گیاهان برداشت شدند و خاک ریزوسفری و توده جدا شدند. کربن آلی محلول (DOC)، کربن بیوماس میکروبی (MBC) و روی قابل استفاده (با استفاده از 4 روش عصاره گیری شیمیایی شامل DTPA-TEA، AB-DTPA، مهلیچ 3 و روش بر پایه ریزوسفر) در خاک ریزوسفری و توده تعیین شدند. یافته ها: ویژگی های خاک ریزوسفری با خاک توده متفاوت بود. نتایج نشان داد که در هر دو خاک کربن آلی محلول و کربن بیوماس میکروبی در خاک ریزوسفری به صورت معنی داری (05/0p≤ ) از توده خاک بیشتر بود، در حالی که pH کاهش معنی داری (05/0p≤ ) در خاک ریزوسفری نسبت به خاک توده یافت. در هر دو خاک روی عصاره گیری شده با عصاره گیرهای مختلف در خاک ریزوسفری به صورت معنی داری (05/0p≤ ) کمتر از توده خاک بود. دامنه تغییرات روی استخراج شده با عصاره گیرها از 00/9 تا 00/75 میلی گرم بر کیلوگرم در خاک لوم شنی، و از 57/0 تا 46/81 میلی گرم بر کیلوگرم در خاک لوم رسی بود. بیشترین مقدار روی با استفاده از روش مهلیچ 3 و کمترین مقدار آن با استفاده از روش بر پایه ریزوسفر عصاره گیری شد. با افزودن کلات کننده ها به خاک مقدار روی قابل استفاده افزایش یافت. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که در هر دو خاک قابلیت استفاده روی در خاک ریزوسفری کمتر از خاک توده بود. در خاک لوم شنی بیشترین مقدار روی در تیمار اسید سیتریک (1 میلی مول بر کیلوگرم) و کمترین مقدار آن در تیمار شاهد عصاره گیری شد، در حالی که در خاک لوم رسی بیشترین مقدار روی در تیمار EDTA(1 میلی مول بر کیلوگرم) و کمترین مقدار آن در تیمار 1 گرم بر کیلوگرم عصاره کود مرغی عصاره گیری شد. میانگین روی عصاره گیری شده باDTPA-TEA، AB-DTPA و مهلیچ 3 به صورت معنی داری (05/0p≤ ) در خاک لوم رسی بیشتر از خاک لوم شنی بود. میانگین روی عصاره گیری شده با روش بر پایه ریزوسفر به-صورت معنی داری (05/0p≤ ) در خاک لوم شنی بیشتر از خاک لوم رسی بود.

سابقه و هدف: بررسی ضریب مقاومت در جریان ها به ویژه در جریان های آزاد، کانال ها و رودخانه ها از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از عوامل تاثیر گذار بر مقاومت جریان شکل بستر در آبراهه ها می باشد. ریزساختار های کلاستری از جمله شکل های بستر در رودخانه های مناطق کوهستانی می باشند که از نظر بیولوژیک و همچنین هیدرولیک ریزجریان ها (جریان های ثانویه) حائز اهمیت هستند. مطالعه در زمینه شناخت و تاثیرات کلاستر ها در سرتاسر دنیا بسیار نوپا بوده است. هدف پژوهش حاضر بررسی آزمایشگاهی تاثیر شکل کلاستر و اندازه ذرات سازنده کلاسترها بر ضریب زبری جریان می باشد. مواد و روشها: برای بررسی تاثیر شکل و اندازه ذرات تشکیل دهنده کلاسترها، آزمایشهایی در یک کانال آزمایشگاهی به طول 20 متر، عرض6/0 متر و ارتفاع 6/0 متر انجام گرفت. با استفاده از ذرات سنگریزه با سه اندازه متفاوت 5/9، 5/12، 5/15 میلی متری درفلوم آزمایشگاهی، کلاسترهای با شکل های کپه ای، خطی و حلقه ای ساخته و مورد بررسی قرار گرفتند. دو ضریب زبری دارسی ویسباخ و مانینگ با استفاده از اندازه گیری شیب سطح آب محاسبه گردیدند. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که کلاسترهای خطی شکل دارای کمترین تاثیر بر میزان ضریب مقاومت جریان هستند. کلاسترهای حلقه ای و کپه ای دارای ضریب زبری بیشتری نسبت به کلاستر خطی هستند لیکن هر دو تقریبا دارای تاثیر یکسانی بر مقاومت جریان هستند. نتایج این دو شکل از کلاستر، برای ذرات 5/9 و 5/12 میلی متری بسیار نزدیک به هم بوده ولی برای ذرات 5/15 میلی متری ضریب زبری کلاستر کپه ای بالاتر از ضریب زبری اشکال دیگر است. همچنین با افزایش قطر ذرات سنگریزه سازنده کلاسترها میزان ضریب زبری مانینگ افزایش پیدا می کند. با انجام آزمایش ها با ذرات سنگریزه با قطرهای مختلف، درصد تغیرات ضریب زبری نسبت به حالت بدون کلاستر برای کلاستر کپه ای در ذرات 5/9، 5/12 و 5/15 میلی متر به ترتیب 47، 52 و 75 بوده است. برای کلاسترهای حلقه ای شکل و ذرات5/9، 5/12و 5/15 میلی متری درصد تغییرات به ترتیب 48، 49 و 75درصد بدست آمدند و این درصد برای کلاسترهای خطی شکل برای ذرات 5/9 میلی متری19 درصد و ذرات 5/12 و 5/15میلی متری به ترتیب 37 و 67درصد مشاهده شدند که نشان دهنده افزایش مقاومت جریان با افزایش اندازه قطر ذرات است. همچنین نتایج نشان داد که در آزمایش ها افزایش عدد فرود موجب کاهش ضریب زبری می گردد. نتیجه گیری: نتایج بدست آمده از آزمایش ها این نکته را به خوبی روشن ساخت که بسترهای کلاستری با اثر گذاری بر روی جریان باعث افزایش ضریب مقاومت می گردد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که کلاسترهای کپه ای دارای بیشترین اثر بر مقاومت جریان هستند.

سابقه و هدف: جاده های جنگلی موجب دسترسی آسان به منابع جنگلی شده و بدون وجود آنها نمی توان مدیریت مناسب بر عملیات بهره برداری، حمل ونقل، حفاظت و اکوتوریسم اعمال نمود. از سوی دیگر جاده های جنگلی یکی از مهمترین منابع اصلی تولید رسوب در مناطق جنگلی به شمار می روند. امروزه فرسایش خاک و پیامدهای ناشی از آن، یکی از مهم ترین چالش های مدیریت جاده ها به شمار رفته و به طور جدی منابع آب و خاک را تهدید می کند. بنابراین نیاز است تا فرسایش خاک در جاده های جنگلی بررسی و شدت آن به صورت کمی تعیین شود. اندازه گیری میزان فرسایش خاک تحت شرایط طبیعی هزینه بر و زمان بر است. در این زمینه باران ساز ابزار مناسبی جهت جمع آوری اطلاعات رواناب و فرسایش در شرایط طبیعی منطقه به ویژه برای جاده های جنگلی است. مطالعات مختلفی عوامل موثر بر فرسایش آبی را در جاده های جنگلی مورد تحقیق قرار داده اند که نتایج آن ها بیان گر آن بود که رابطه معناداری بین میزان فرسایش خاک با درصد شیب جاده، پوشش گیاهی، اقلیم، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ها، ترافیک جاده دارد. این پژوهش برای شناخت بهتر نقش پوشش گیاهی در کنترل فرسایش خاک، تولید رواناب و رسوب در ترانشه های خاکبرداری جاده جنگلی انجام شد. مواد و روش ها: تحقیق حاضر به منظور بررسی تاثیر درصد تراکم پوشش گیاهی ترانشه خاکبرداریجاده جنگلی بر مقدار رواناب، غلظت رسوب و هدررفت خاک، آستانه ظهور رواناب و ضریب رواناب در طرح جنگلداری کوهمیان آزادشهر انجام شده است. تیمارهای پوشش گیاهی شامل فاقد پوشش گیاهی، کمتر از 25 درصد، 25-50 درصد، 50-75 درصد و 75-100 درصد با 4 تکرار در سطح پلات یک متر مربعی در قالب طرح کامل تصادفی و با استفاده از یک دستگاه شبیه ساز باران با شدت 80 میلی متر در ساعت به مدت زمان 15دقیقه با جمع آوری رواناب نظیر هر 3 دقیقه یک بار انجام گردید. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، متوسط رواناب تولیدی ایجاد شده در پنج سطح فاقد پوشش گیاهی، کمتر از 25درصد، 25-50 درصد، 50-75 درصد و 75-100 پوشش گیاهی به ترتیب 7/24، 82/17، 78/12، 23/5 و 64/2 لیتر بر مترمربع، متوسط غلظت رسوب تولیدی به ترتیب66/15، 41/9 و 37/7، 07/5 و 39/2 گرم در لیتر، متوسط هدررفت خاک به ترتیب 93/386، 27/167، 72/93، 57/26 و 86/8 گرم بر مترمربع، آستانه شروع رواناب 12، 75، 150، 75/238 و 75/365 ثانیه، ضریب رواناب به ترتیب 8/47، 62/35، 71/25، 58/10 و 27/5 درصد برآورد گردید. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری در بین مقادیر مختلف مولفه های رواناب و هدررفت درصدهای مختلف پوشش گیاهی ترانشه جاده وجود دارد و نتایج آزمون توکی نیز نشان داد که با افزایش پوشش گیاهی، میزان رسوب و رواناب به طور معنی داری کاهش می یابد. نتیجه گیری: اثر پوشش گیاهی ترانشه جاده جنگلی روی مقدار رواناب، غلظت رسوب، هدررفت خاک، آستانه ظهور رواناب و ضریب رواناب کاملا" معنی دار بوده و به عبارت دیگر، مقدار رواناب و هدررفت خاک با تراکم پوشش گیاهی رابطه معکوس و معنی-دار دارد. پوشش گیاهی تاثیر و نقش مثبتی در کاهش مولفه های رواناب و رسوب ترانشه های جاده های جنگلی دارد. واژه های کلیدی: فرسایش خاک، ضریب رواناب، غلظت رسوب، باران ساز، شدت بارندگی،

سابقه و هدف: تغییر اقلیم می تواند با تغییر الگوی بارش فرسایش خاک را به عنوان مهم ترین عامل تخریب اراضی جهان، تحت-تاثیر قرار دهد. بنابراین ارزیابی خطر فرسایش خاک و ارزیابی اثر تغییرات اقلیمی بر آن امری ضروری به نظر می رسد. هدف از این تحقیق که در حوزه آبخیز ناورود در استان گیلان انجام شد، بررسی اثر تغییر اقلیم در آینده بر خطر فرسایش و تلفات خاک می باشد. مواد و روش ها: در تحقیق حاضر، روند تغییر اقلیم در استان گیلان با استفاده از برخی متغیرهای موثر اقلیمی با استفاده از نرم افزار XLSTAT بر مبنای آمار دو ایستگاه رشت و بندرانزلی بررسی شد. سپس خطر فرسایش خاک با تلفیق نسخه تجدیدنظر شده معادله جهانی هدررفت خاک، سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در حال حاضر و دو دوره 20 ساله آینده، در حوزه آبخیز ناورود مورد ارزیابی قرار گرفت. لایه های اطلاعاتی مربوط به عامل های K، LS، C و P معادله جهانی تجدیدنظر شده هدررفت خاک از پژوهش قبلی اخذ شد. مدل گردش عمومی جو و سه سناریوی A1B، A2 و B1 به منظور بررسی تغییر اقلیم استفاده شد. بر مبنای خروجی این مدل و با استفاده از آمار روزانه بارش در دوره پایه 2007-2002 و مدل LARS-WG، بارش روزانه دو دوره 20 ساله 2065-2046 و 2099-2080 برای سه ایستگاه خرجگیل، خلیان و ناو که در درون حوزه واقع شده اند، شبیه سازی شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بارندگی در آینده در دو ایستگاه خلیان و ناو، کاهش و در ایستگاه خرجگیل، افزایش می یابد. با این وجود، به دلیل افزایش شدت بارندگی ها، در تمامی حالت ها میزان عامل فرسایندگی باران در آینده بیش تر از دوره پایه می باشد. بر اساس نتایج به دشت آمده، خطر فرسایش در دوره پایه بین صفر تا بیش از 77 تن در هکتار در سال، برای دوره 2065-2046، بین صفر تا بیش از 115 تن در هکتار در سال و در دوره 2099-2080 بین صفر تا بیش از 98 تن در هکتار در سال متغیر است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد طی دوره های آینده، میزان فرسایندگی به علت افزایش شدت بارندگی افزایش می یابد. بیش تر سطح حوزه دارای خطر فرسایش کم، و نواحی جنوب غرب حوزه و بخش های میانی شمال آن عمدتا دارای خطر فرسایش زیاد هستند. هم چنین بررسی نتایج نشان می دهد با وجود این که فرسایندگی باران در تعدادی از ایستگاه ها بیش ترین میزان است، اما مقدار فرسایش آن ها زیاد نیست، که می تواند به علت تاثیر پوشش گیاهی باشد. افزایش تراکم پوشش گیاهی به ویژه اگر از نوع پوشش متراکم جنگلی باشد، می تواند تاثیر فرسایندگی باران را کاهش داده و در نتیجه خطر فرسایش کم شود.

سابقه و هدف: از آنجایی که یکی از اهداف مهم در کشاورزی پایدار با توجه به بحران منابع آبی، افزایش بهره وری مصرف آب می باشد لذا استفاده از تکنیک هایی جهت رسیدن به این مهم ضروری است. با توجه به کمبود آب های با کیفیت، بیش از پیش استفاده از آب های نامتعارف (آب دریا) مورد توجه است. یکی از تکنیک های استفاده از آب های شور (آب دریا) در آبیاری، اختلاط با آب معمولی می باشد. هدف از انجام این پژوهش نیز بررسی اثر سطوح متفاوت شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کینوا (Capsicum annum L) رقم Titicaca تحت شرایط گلخانه ای بود. مواد و روش ها: در این تحقیق از 5 سطح اختلاط آب دریا و آب شهری، جهت بررسی اثر آن بر روی عملکرد و اجزای عملکرد گیاه کینوا استفاده شد. این تحقیق بر پایه طرح کاملاً تصادفی و با 3 تکرار در سال 95 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در شرایط گلخانه ای و در گلدان اجرا گردید. گلخانه مورد استفاده در شمال کشور ایران و در شهر گرگان با موقعیت جغرافیایی 36 درجه و 51 دقیقه طول شمالی و 54 درجه و 16 دقیقه عرض شرقی و ارتفاع 3/13 متر از سطح دریا واقع بود. بافت خاک مورد استفاده در این طرح سیلتی رسی بود. سطوح مختلف شوری مورد بررسی در این تحقیق شامل (صفر، 15، 30، 45 و 60 درصد اختلاط آب دریا و آب شهری) بود. دانه های گیاه کینوا در این تحقیق در عمق 5/2 سانتی متری کاشته شد و نیاز آبی گیاه نیز بر اساس تبخیر از سطح تشت کلاس A اندازه گیری شد. پس از گذشت 6 ماه گیاهان برداشت شده و وزن خشک ریشه و بوته، وزن هزار دانه، عملکرد و ارتفاع بوته جمع آوری گردید. قبل از شروع ازمایش خواص شیمیایی و فیزیکی آب و خاک مورد استفاده در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. در انتها تحلیل آماری صفات مورد بررسی با استفاده از نرم افزار SAS (ver 9. 0) انجام گرفت. مقایسه میانگین ها نیز با استفاده از آزمون LSD در سطح 5 درصد انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که شوری بر وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته، عملکرد و وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده، ولی بر وزن خک ریشه در سطح 5 درصد معنی دار بود. در این تحقیق نتایج نشان دهنده اثر منفی شوری بر روی کلیه صفات مورد بررسی بود. نتایج نشان داد که تیمار 15 درصد اختلاط آب دریا و آب شهری در مقایسه با سایر رژیم های مورد بررسی پس از تیمار شاهد دارای بیشترین میزان وزن خشک ریشه و بوته، وزن هزار دانه و عملکرد در واحد سطح بوده ولی در صفت ارتفاع بوته بیشترین مقدار در تیمار 15 درصد اختلاط آب دریا و آب شهری مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که افزایش شوری از صفر به 15 درصد اختلاط آب دریا بترتیب وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، عملکرد و وزن هزار دانه را به میزان 8/9، 9/9، 1/2 و 4/23 درصد کاهش داد. همچنین نتایج نشان داد که روش اختلاطی، تا حد زیادی اثرات منفی ناشی از استفاده آب های شور به صورت خالص را کاهش داد.

تجمع اجسام شناور در اطراف پایه و تکیه گاه های پل موجب کاهش سطح مقطع رودخانه، انحراف جریان، افزایش سرعت جریان و تغییر در الگوی آبشستگی می گردد. یکی از مباحث مهم در طراحی پل بر رودخانه ها، بررسی اثرات منفی ناشی از تجمع اجسام شناور چوبی می باشد این اجسام چوبی، وضعیت گوناگونی از لحاظ شکل جمع شدگی و نحوه قرارگیری در جلوی پایه های پل دارند که بیشتر در طبیعت به شکل مکعب مستطیل در جلو پایه تجمع می یابند. تاثیر اجسام شناور بر آبشستگی پایه پل توسط محققین مختلف مورد بررسی قرار گرفته ولی تاکنون مطالعه کاملی برای بررسی اثر تجمع اجسام شناور بر الگوی جریان و مشخصه های چاله آبشستگی در حالت ترکیب پایه و تکیه گاه پل صورت نگرفته است. از این رو در این پژوهش تاثیر اجسام شناور با خصوصیات هندسی مختلف بر الگوی جریان و آبشستگی بستر در اطراف تکیه گاه و پایه پل به صورت آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش تاثیر فاصله بین پایه و تکیه گاه و نیز مشخصات هندسی اجسام شناور (شامل ضخامت، طول موثر و شکل آن ها) بر روی آبشستگی به صورت آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش ها در آزمایشگاه تحقیقاتی هیدرولیک و سازه های آبی بخش مهندسی آب دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام شد. کانال آزمایشگاهی دارای طول 8 متر، عرض 80 سانتی متر و ارتفاع 60 سانتی متر می باشد. مدل پایه پل (قطر 3cm) و تکیه گاه (6cm*12cm) از جنس گالوانیزه انتخاب گردید. تکیه ستر رسوبی به ضخامت 16 سانتی متر از رسوبات با اندازه متوسط 91/0d50= تشکیل شده بود. برای جلوگیری از شسته شدن رسوبات، بستر کاذب در بالادست و پایین دست بازه مطالعاتی نصب شد. از اجسام منشوری مستطیلی، مثلثی و نیمه-استوانه ای به عنوان مدل اجسام شناور استفاده شد (ضخامت نسبی اجسام شناور (T_d/D) در محدوده 1 تا 3 و طول نسبی اجسام شناور(D_d/D) در محدوده 4 تا 10 متغیر می باشد). سرعت آستانه حرکت ذرات رسوبی و حداکثر سرعت مربوط به آزمایش-های این تحقیق به ترتیب 4/0 و 2/0 متر بر ثانیه می باشد که نشان می دهد، کلیه آزمایش ها در شرایط آب زلال انجام گرفت. نتایج نشان داد که با کاهش فاصله نسبی بین تکیه گاه و پایه پل (G/D) از 66/6 به 33/3 مقدار عمق حداکثر آبشستگی در اطراف پایه پل و تکیه گاه به ترتیب 8 و 5/12 درصد افزایش یافت. همچنین اجسام شناور مستطیلی در مقایسه با سایر شکل های مورد بررسی بیشترین عمق آبشستگی را ایجاد کردند. با افزایش ضخامت نسبی اجسام شناور استوانه ای(T_d/D) از 1 به 3 عمق حداکثر در اطراف پایه پل و تکیه گاه به ترتیب 6/7 و 1/24 درصد افزایش یافت. آزمایش ها نشان داد که طول موثر اجسام شناور نیز تاثیر قابل توجهی بر ابعاد حفره آبشستگی دارد به طوری که عمق حداکثر آبشستگی در حضور اجسام شناور استوانه ای با طول نسبی (D_d/D) 10 در مقایسه با آزمایش شاهد برای پایه و تکیه گاه پل به ترتیب 8/50 و 58 درصد بیشتر بوده است. بر اساس نتایج این پژوهش مشخص گردید که عمق آبشستگی ایجاد شده در حضور اجسام شناور با ضخامت نسبی اجسام شناور رابطه مستقیمی داشته است به طوری که با دو برابر شدن ضخامت نسبی اجسام شناور مستطیلی، عمق آبشستگی در پایه و تکیه گاه پل به ترتیب 2/1 و 05/1 برابر شد. با افزایش قطر نسبی، ابتدا عمق آبشستگی افزایش یافت و سپس به یک مقدار تقریبا ثابتی رسید. بطور مثال برای اجسام شناور مستطیلی با تغییر طول نسبی از 4 به 10، عمق آبشستگی در پایه و تکیه گاه پل به ترتیب 4/22 و 2/10 درصد افزایش یافت ولی برای طول های نسبی بزرگتر، تغییری در عمق آبشستگی مشاهده نشد. همچنین با کاهش فاصله بین پایه و تکیه گاه پل، حداکثر عمق آبشستگی در مقایسه با آزمایش شاهد به طور قابل توجهی افزایش یافت.

سابقه و هدف: یکی از روش های مناسب برای آبگیری از رودخانه های کوهستانی، بکارگیری آبگیر کفی مشبک می-باشد. از اشکال مختلف آبگیرهای کفی که تاکنون کمتر مورد مطالعه قرار گرفته، استفاده از آبگیرهای کفی با محیط متخلخل است که بلحاظ کاهش مشکلات کف های مشبک و هزینه کم طراحی و اجرا می تواند جایگزین مناسبی برای آبگیرهای کفی مشبک باشد. با توجه به جدید بودن ایده استفاده از آبگیر کفی با محیط متخلخل و محدودیت اطلاعات کافی جهت طراحی و ساخت این نوع آبگیر در پژوهش حاضر سعی شده است با در نظر گرفتن شرایط منطبق بر واقعیت رفتار هیدرولیکی این آبگیرها مورد بررسی قرار گیرد. مواد و روش ها: به منظور مدل کردن آبگیر کفی با محیط متخلخل و انجام آزمایش ها از یک کانال آزمایشگاهی با طول 10 متر، عرض 30 سانتی متر و ارتفاع 50 سانتی متر با جدار شیشه ای بعنوان کانال اصلی و کانالی شیشه ای با طول 1 متر، عرض 45 سانتی متر و ارتفاع 50 سانتی متر بعنوان کانال انحراف استف اده شد. جهت تعبیه آبگیر در فاصله 5 متری از ابتدای کانال اصلی با در نظر گرفتن یک فضا خالی به گونه ای که در این فضا امکان اجرای سه طول cm45= L3، cm30=L2، cm15=L1، سه ارتفاع cm20= H3، cm15=H2، cm10=H1 و سه شیب %20= S3، %10= S2، %0=S1 برای آبگیر فراهم بود، استفاده شد. محیط داخل آبگیر از 4 نوع دانه بندی با قطر متوسط mm 75/17=P4، mm 30/15=P3، mm 41/13=P2، mm72/9 =P1 پرگردید. در هر آزمایش با عبور دبی های مختلف از روی آبگیر و اندازه گیری میزان دبی انحرافی، نسبت های دبی منحرف شده به دبی کل ( ) در مقابل دبی کل جریان بالادست ( ) برای مدل های مختلف آبگیر ترسیم و تاثیر پارامترهای مختلف بر میزان دبی منحرف شده توسط آبگیر کف متخلخل مورد بررسی قرار گرفت. برای اندازه گیری دبی از سرریزهای لبه تیز مستطیلی واقع در ابتدا و انتهای کانال اصلی استفاده شد. یافته ها: نتایج آزمایش ها حاکی از آن بود که با افزایش دبی ورودی میزان دبی انحرافی افزایش می یابد اما نسبت دبی انحرافی به دبی ورودی روند کاهشی دارد. افزایش قطر سنگدانه ها محیط آبگیر افزایش دبی انحرافی از آبگیر را بهمراه دارد به گونه ای که بیشترین میزان دبی انحرافی مربوط به دانه بندی نوع P4 بود که این امر ناشی از بیشتر بودن فضاهای خالی در این دانه بندی بندی است. افزایش ضریب یکنواختی مصالح داخل آبگیر موجب پرشدن خلل و فرج و کاهش تخلخل و بتبع آن کاهش مجاری عبور جریان و تقلیل دبی انحرافی از آبگیر شد. بررسی دبی انحرافی برای طول و ارتفاعات مختلف آبگیر نشان داد که افزایش طول آبگیر از L1 به L3 و نیز افزایش ارتفاع آبگیر از H1 به H3 موجب افزایش دبی انحرافی می گردد. میزان جریان انحرافی با افزایش شیب سطح آبگیر روند کاهشی دارد. این کاهش می تواند ناشی از تغییر ناگهانی شیب سطح آبگیر در محل ورود جریان به ناحیه محیط متخلخل و جداشدگی جریان در این ناحیه باشد. نتیجه گیری: بر اساس تحلیل ابعادی و داده های بدست آمده از آزمایش ها و استفاده از برازش چند متغیره بین پارامترهای بی بعد استخراج شده رابطه ای برای محاسبه ضریب دبی آبگیر کفی متخلخل با ضریب تبیین915/0ارائه گردید. مقایسه نتایج ضریب دبی جریان اندازه گیری شده و نتایج محاسباتی همبستگی مناسب بین داده های آزمایشگاهی و مقادیر ریاضی تخمین شده را نشان می دهد.

سابقه و هدف: حفظ منابع آب و بهره برداری اقتصادی و عادلانه از آن، یک مسأله جهانی است. امروزه به علت کمبود منابع آب در بسیاری از نقاط جهان مناقشات بر سر دستیابی به منابع آب از مرزهای ملی گذشته و دسترسی به این منابع به یک هدف استراتژیک در تعامل بین کشورها تبدیل شده است. براساس آماری که موسسه منابع جهان در سال 2015 منتشر کرده است، 33 کشور جهان با تنش آبی در سال 2040میلادی روبرو خواهند شد که ایران در رتبه 13 این کشورها قرار دارد. با توجه به میزان متوسط بارش در ایران و نیز با در نظر گرفتن میزان منابع آب و سرانه مصرف در کشور، ایران را می توان از جمله کشورهایی که با خظر کمبود منابع فیزیکی آب روبرو است در نظر گرفت. هدف از این پژوهش تامین آب سالم جهت مصارف کشاورزی به عنوان پرمصرف ترین بخش آبی کشور و حتی مصارف آشامیدنی بدون استفاده از منابع آب شیرین و تنها با بهره مندی از رطوبت موجود در هوا می باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش طراحی یک سیستم نوین جهت استحصال آب پاک از طریق رطوبت هوا با استفاده از روش کتابخانه ای و روش های آماری و تحلیلی مدنظر است. سیستم در نظر گرفته شده در این پژوهش با هدایت هوای گرم بیرون به داخل کانالی در عمق زمین دمای آن را کاهش داده و تا حد اشباع خنک می کند تا از این طریق بخشی از رطوبت هوا از آن جدا شده و به شکل قطرات آب بر جداره کانال ظاهر گردد. سپس آب به دست آمده در یک تانکر ذخیره شده و مورد استفاده قرر می گیرد. یافته ها: میزان آب به دست آمده در این روش بسته به اقلیم و شرایط موثر دیگر متفاوت است. در این پژوهش دستگاه در اقلیم بندر عباس مورد بررسی قرار گرفته است و آب به دست آمده روزانه بین 5 تا 20 لیتر در هر ساعت در ماه های گرم می باشد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که می توان با به کار گیری شیوه بیان شده تا حد قابل قبولی به ویژه در مناطق گرم و مرطوب به آب پاک و خالص دست یافت. البته ذکر این نکته ضروریست که تمامی محاسبات در این بخش بر مبنای نظریه ها و روابط تئوری انجام گرفته است، لذا ممکن است در عمل آب پاک به دست آمده از طریق سیستم طراحی شده برابر میزان عددی به دست آمده نباشد ولی با توجه به بحران آب در کشور دستیابی به نیمی از این مقدار نیز می تواند سهم قابل قبولی در کاهش بحران آب و حل مسئله کمبود آب داشته باشد

سابقه و هدف: در حال حاضر بخش اعظم انرژی مورد نیاز بشر از طریق سوخت های فسیلی تأمین می‫ شود. با توجه به کاهش ذخایر سوخت های فسیلی و افزایش آلاینده ها و در نتیجه تغییرات اقلیمی ناشی از آن، تولید و بکار گیری منابع نوین انرژی تجدیدپذیر که آلایندگی کمتری دارند یک ضرورت است. انرژی خورشیدی در میان سایر منابع انرژی تجدیدپذیر به‫ ‬ علت بهینه بودن در تولید انرژی، بارزتر است. دانستن اطلاعات مربوط به تابش خورشید در بسیاری از کاربردهای صنعتی، سیستم های فتوولتائیک، کشاورزی و طراحی کلکتورهای خورشیدی کاربرد دارد. طی این مطالعه برآورد شاخص فرکتال روزانه تابش و شاخص پاکی آسمان به منظور ارائه یک مدل که امکان طبقه بندی روزها به سه تیپ را می دهد، بکارگرفته می شود. روشی که آستانه های بعد فرکتال با استفاده از تابع توزیع تجمعی؛ روزهای ایستگاه کرج را در سه کلاس: آفتابی، نیمه ابری و ابری طبقه بندی می نماید. ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ ‬ مواد و روش ها: پایگاه داده ای این آزمایش شامل داده های تابش کل اندازه گیری شده در ایستگاه هواشناسی سینوپتیک کرج در بازه زمانی 2014-2016 و همین‪ طور داده های ساعات آفتابی همین مدت از ایستگاه موردنظر است. پس از کنترل کیفی داده ها با استفاده از الگوریتم مرادی بعد فرکتال داده ها بطور روزانه محاسبه گردید. به کمک بعد فرکتال داده ها و شاخص شفافیت آسمان طبقه بندی روزانه با استفاده از تابع توزیع تجمعی انجام گرفت. طبق این روش برای هر یک از سال ها دو آستانه برای بعد فرکتال بدست آمد که با استفاده از این آستانه ها روزها در سه کلاس طبقه بندی شدند، در ادامه به تحلیل ماهانه داده ها پرداخته شد. نتایج و بحث: برطبق نتایج بدست آمده در ایستگاه مورد مطالعه بیشترین درصد وقوع کلاس یک در ماه آگست 2015، بیشترین درصد وقوع کلاس دو در فوریه 2016 و بیشترین درصد وقوع کلاس سه مربوط به مارس 2015 می باشد. همچین میزان انحراف معیار کم بعد فرکتال و شاخص پاکی آسمان از میانگین سالانه نشان دهنده طبقه بندی همگن روزها است، بعلاوه میزان انحراف معیار بالای این دو متغیر در کلاس سه (بیش از 10%) ناشی از وجود روزهای بارانی در این کلاس است که باعث می شود سیگنال تابش شکل منظمی داشته باشد و بعد فرکتال در این روزها نزدیک یک محاسبه گردد. تحلیل و بررسی ماهانه بعد فرکتال امکان تشخیص ماه هایی که نوسانات تابش در آن اغلب زیاد است و یا ماه هایی که سیگنال تابش در آن ها منظم است را می دهد. این اطلاعات در تعیین سایز سیستم های فتوولتاییک و در راستای کاستن از هزینه های اولیه طراحی مناسب و ساخت سیستم های انرژی خورشیدی مناسب با آب و هوای منطقه موردمطالعه بسیار مفید است. ‬ ‬ نتیجه گیری: در این مطالعه به منظور بررسی شرایط منطقه مورد نظر جهت استفاده از سلول های فتوولتاییک در راستای بهره برداری از انرژی خورشیدی روشی جدید ارئه شده است. این روش با آستانه های بعد فرکتالی با استفاده از تابع توزیع تجمعی تعریف شده است. از سوی دیگر، امکان طبقه بندی روزانه تابش خورشید با استفاده از آستانه D بدست آمده از روش CDF نشان داده شد. طبقه بندی تابش خورشید در طراحی و نصب سیستم های انرژی خورشیدی بویژه تنظیم PV، بسیار مهم است. روند الگوهای تابش روزانه خورشید اطلاعات با اهمیتی را با توجه به اهمیت فن آوری های تجدیدپذیر، در اختیار می گذارد. اهمیت این فناوری ها بعلت گرمایش جهانی و دیگر تاثیرات مثبت در محیط، بسیار زیاد است. تحلیل ارائه شده در این بخش اهمیت زیادی به جهت کاستن از هزینه های اولیه به جهت طراحی مناسب و ساخت سیستم های انرژی خورشیدی مناسب با آب و هوای ایستگاه، دارا می باشد.

سابقه و هدف: مدل سازی بارش-رواناب یک فرآیند ضروری و پیچیده می باشد که در بهره برداری مناسب از مخازن و مدیریت و برنامه ریزی صحیح منابع آب نقش عمده ای دارد. مدل سازی این فرآیند با استفاده از روش های مختلفی امکانپذیر است. ازنظر تئوری، در مدل سازی یک سیستم می بایست روابط صریح بین متغیرهای ورودی و خروجی معلوم باشند. در حالیکه به علت معلوم نبودن روابط صریح بین متغیرها و عدم قطعیت های ذاتی آن ها، استخراج چنین مدلی بسیار مشکل می باشد. برای مدل سازی بارش-رواناب تا کنون کارایی مدل هایی نظیر شبکه عصبی، مدل-های چند متغیره خود همبسته با میانگین متحرک مورد بررسی قرار گرفته است لذا در این تحقیق میزان دقت مدل-های CARMA و ANN در مدل سازی بارش-رواناب مورد بررسی قرار گرفته است. مواد و روش ها: در این مطالعه، مدل های چند متغیره خود همبسته با میانگین متحرک هم زمان (CARMA) و شبکه عصبی مصنوعی جهت مدل سازی بارش-رواناب مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای مدل ANN سه سناریو در نظر گرفته شد. جهت استفاده از مدل های فوق، از سری زمانی مجموع بارش و رواناب ماهانه در دوره آماری (1394-1353) مربوط به حوضه آبریز نازلو چای واقع در ´ 49 ° 44 طول جغرافیایی و ´ 40 ° 37 عرض جغرافیایی واقع در استان آذربایجان غربی استفاده شد. در ابتدا، داده ها ازنظر تصادفی بودن، روند و همگنی، به ترتیب با استفاده از آزمون های ران-تست، من-کندال و ویلکاکسون مورد بررسی قرار گرفتند و پس از آن داده ها به دو گروه تقسیم شدند. 80 درصد داده ها به آموزش مدل و 20 درصد از داده ها به آزمون مدل اختصاص داده شد. معیارهای عملکرد به کار برده شده نیز معیارهای ریشه میانگین مربعات خطا، نش-ساتکلیف و ضریب همبستگی بوده است. یافته ها: نتایج نشان داد که مدل CARMA دقت به مراتب مناسب تری نسبت به مدل ANN داشته است به طوری که معیار ریشه میانگین مربعات خطا در مدل CARMA برابر با 7/7 و در مدل ANN برابر با 50/9 متر مکعب بر ثانیه بود. همچنین معیارهای نش-ساتکلیف و R2 در مدل CARMA به ترتیب برابر با 41/0 و 54/0 در حالی که مقادیر این معیارها در مدل ANN برابر با 45/0 و 80/0 بوده است. لذا مدل CARMA برای مدل سازی بارش-رواناب از دقت بیشتری نسبت به مدل ANN برخوردار بوده است. نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، استفاده از مدل های چند متغیره خانواده ARMA سبب کاهش میزان خطای مدل به میزان 18 درصد نسبت به مدل ANN شده است لذا مدل CARMA نسبت به مدل ANN از عملکرد مناسب تری برخوردار بوده است و این موضوع اهمیت در نظر گرفتن جزء تصادفی در مدل سازی را نشان می دهد.