پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل
سال:1390 | دوره:18 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

این پژوهش بر پایه راهبرد نظرسنجی و با هدف بررسی عوامل محرک تولیدات پژوهشی علمی در عرصه کشاورزی و منابع طبیعی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق را 300 نفر از متخصصان و اعضای هیات علمی دانشکده های کشاورزی و منابع طبیعی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل می دادند که با روش نمونه گیری ”هدفمند“ انتخاب شدند. روایی پرسش نامه مورد استفاده برای گردآوری داده ها از سوی گروهی از اعضای هیات علمی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی بررسی و تایید شد. پایایی آن نیز با کسب ضریب آلفای کرونباخ 0.87 مورد تایید قرار گرفت. یافته های پژوهش بیانگر آن است که طرح تحقیق دانشجویان دوره های عالی، حس کنجکاوی و علاقمندی محققان، روند فعالیت های علمی، محتوای مجلات علمی و نشریات معتبر، نیاز جامعه، و در نهایت سفارش دستگاه های اجرایی از اولویت های اول تا پنجم در انتخاب موضوع تحقیقات برخوردارند. همچنین، کسب احترام و مقبولیت اجتماعی مهم ترین انگیزاننده پژوهشگران در انجام پژوهش های کشاورزی و منابع طبیعی است. از دید پژوهشگران کشاورزی و منابع طبیعی، منزلت اجتماعی و رضایت مندی دانشمندان و محققان از جایگاه خود در جامعه تاثیر به سزایی بر ارتقا کشاورزی کشور دارد. ”تامین اعتبار و تسهیلات زیر بنایی در امر پژوهش“ نیز به عنوان مهمترین چالش انجام پژوهش های کشاورزی و منابع طبیعی شناخته شد.

در این پژوهش به منظور بررسی اثر مقدار رطوبت بر مقاومت الکتریکی چوب، سه پایه صنوبر دلتوئیدس (p. deloeides) سه درخت از جنگل شصت کلاته گرگان قطع و از تنه هر کدام، هشت آزمونه جور سالم و بدون عیب به ابعاد 2×7.5×10 سانتی متر تهیه گردید. مقاومت الکتریکی و دمای داخلی متناظر هر آزمونه به طور جداگانه، با افزایش تدریجی دما بین 95-15 درجه سانتی گراد اندازه گیری شد. اندازه گیری مقاومت الکتریکی در چند نوبت تکرار شده و همه آزمونه ها در ابتدا و انتهای هر نوبت از اندازه گیری توزین شدند. در پایان، برای تعیین مقدار رطوبت آزمونه ها، تمامی آن ها به مدت 24 ساعت در آون با دمای 2±103 درجه سانتی گراد خشک شدند و با فرض خطی بودن تغییرات مقدار رطوبت چوب طی هر نوبت آزمایش، مقدار رطوبت متناظر با هر یک از مقادیر مقاومت الکتریکی و دمای داخلی در هر آزمونه محاسبه شد. تجزیه واریانس در سطح اطمینان 95 درصد نشان داد، تفاوت بین مقادیر مختلف دمایی معنی دار می باشد و مقاومت الکتریکی در یک مقدار رطوبت ثابت با افزایش دما، کاهش می یابد. به این ترتیب، 8 مدل خطی جهت تعیین ارتباط بین مقدار رطوبت با مقاومت الکتریکی در مقادیر دمایی مختلف به طور جداگانه بررسی شد. با توجه به تجزیه واریانس ضرایب همبستگی، بهترین مدل انتخاب و بر اساس آن، منحنی های مقدار رطوبت - مقاومت الکتریکی در دماهای مختلف رسم گردید. نتایج نشان داد، در همه مقادیر دمایی، مقاومت الکتریکی با افزایش مقدار رطوبت، با شیبی مشابه، کاهش می یابد، اما در دمای 95 درجه سانتی گراد، شیب منحنی کاهش پیدا می کند.

ارزیابی توان اکولوژیک یک رویشگاه جنگلی، در واقع ارایه شاخص یا شاخص هایی است که توان یک رویشگاه جنگلی را در ایفای نقش های متفاوت مختص جنگل نشان می دهد. جنگل خانیکان چالوس با توجه به موقعیت مکانی اش در بخش پایین بند حاشیه خزری و با توجه به کارکردهای متفاوتی که داراست، نیازمند بررسی دقیقی بوده تا به عنوان معرفی از جنگل های پایین بند اکوسیستم های جنگلی شمال مورد ارزیابی قرار گیرد. به همین منظور در این پژوهش گروه های چوبی جنگل خانیکان بر اساس مشخصه های خاک (اسیدیته، کربن، نیتروژن، فسفر) با استفاده از تئوری منطق فازی و تحلیل رگرسیونی مورد ارزیابی قرار گرفت. برتری این تئوری در آن است که به جای یک عدد، دامنه ای از اعداد با درجه امکان مشارکت در ارزیابی توان اکولوژیک در نظر گرفته می شود. تعداد 180 قطعه نمونه با روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک و با سطح نمونه 400 مترمربع جهت برآورد عناصر چوبی به کار گرفته شد. در داخل هر یک از قطعات نمونه، تعداد و درصد حضور هر یک از گونه های چوبی با اندازه گیری قطر تاج پوشش ثبت گردید. در هر یک از قطعات نمونه پیاده شده، نمونه خاک ترکیبی با گودبرداری از چهار گوشه و مراکز قطعات نمونه از عمق 30-0 سانتی متر برداشت گردید. در مجموع 180 گروه چوبی در منطقه مورد مطالعه تشخیص داده شد که متشکل از گونه های ممرز، انجیلی، ولیک، بلوط، شمشاد، خرمندی، خاس، ملج، ازگیل وحشی، توسکای قشلاقی، لرگ، پلت، انجیر و کوله خاس بوده اند. هر یک از گونه های یاد شده با نسبت های مختلف در قطعات نمونه پراکنده شده بود. به منظور ارزیابی هر یک از گروه های جنگلی، مشخصه های خاک به عنوان داده های ورودی در سیستم فازی درج شد. برای هر یک از این مشخصه ها توابع عضویت مثلثی تعریف گردید. در مجموع 81 الگوریتم فازی بر اساس مشخصه های مورد بررسی نوشته شد. برای هر یک از قواعد فازی، اوزانی در نظر گرفته شده و کلاسه های ارزیابی به عنوان خروجی تعریف گردید. در نهایت، کلاسه های ارزیابی داده های ورودی به سیستم فازی نیز به صورت مجزا ساخته شد. نتایج ارزیابی صورت گرفته نشان داد که گروه های جنگلی که با ترکیب خالص گونه ممرز قرار گرفته اند دارای توان و پتانسیل بالاتری از نظر مشخصه های خاک نسبت به سایر گروه های دیگر بوده اند. همچنین تجزیه رگرسیونی روش گام به گام نشان داد که با استفاده از متغیر pH، توان اکولوژیک گروه های جنگلی قابل پیش بینی است.

در این پژوهش به منظور بررسی قابلیت داده های سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 در تفکیک تیپ های جنگلی منطقه زاگرس، داده های رقومی مربوط به 7 مردادماه 1381 از جنگل های قلاجه استان کرمانشاه، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اطلاعات زمینی از طریق نمونه برداری خوشه ای - سیستماتیک و با قطعات نمونه 0.36 هکتاری تهیه گردید. پس از بررسی های کیفی هیچ گونه خطای رادیومتری قابل ملاحظه ای مشاهده نشد. تطابق هندسی با استفاده از 55 نقطه کنترل زمینی و خطای میانگین ریشه مربعات برابر 0.39 در جهت محور X و 0.46 در جهت محور Y انجام شد. تصحیح اتمسفری داده ها با استفاده از مدل Cost انجام گردید. شاخص های گیاهی مناسب برای کاهش اثر بازتاب خاک ایجاد شد. باندهای مصنوعی از طریق اعمال نسبت گیری طیفی، تجزیه مؤلفه های اصلی و تبدیل تسلدکپ، ادغام داده های چند طیفی با تصویر پانکروماتیک به روش تبدیل فضای رنگ و آماری نیمه اتوماتیک روی داده ها صورت گرفت. انتخاب مجموعه باندی مناسب برای طبقه بندی به کمک نمونه های تعلیمی و با استفاده از شاخص واگرایی انجام شد. طبقه بندی داده ها به روش نظارت شده و با طبقه بندی کننده های حداکثر احتمال، حداقل فاصله از میانگین، متوازی السطوح انجام و با نقشه واقعیت زمینی مورد ارزیابی صحت قرار گرفت. نتایج نشان داد نقشه به دست آمده از اعمال الگوریتم حداکثر احتمال نسبت به دیگر الگوریتم ها جهت تفکیک تیپ های جنگلی مناسب تر بوده و صحت کلی 68 درصد و ضریب کاپای 0.29 برای 2 تیپ عمده جنگلی بلوط و آمیخته و صحت کلی 55 درصد و 0.15 برای 4 تیپ بلوط، بنه غالب، کیکم غالب و آمیخته به دست آمد. نتایج نشان دهنده قابلیت ضعیف داده های ETM+ در تهیه نقشه تیپ 5 طبقه و 4 طبقه در جنگل های زاگرس می باشد و پیشنهاد می شود از داده های با قدرت تفکیک طیفی بهتر استفاده گردد.

در این پژوهش تاثیر استفاده از چوب شاخه ممرز و راش با حفظ نسبت مشابه چوب تنه و به میزان 3 به 1 به جای بخشی از چوب تنه ممرز و راش در تولید و ارزیابی خمیر CMP مخلوط پهن برگان مورد بررسی قرار گرفت. درصدهای مصرف چوب شاخه در ترکیب نهایی مخلوط تنه پهن برگان با حفظ مقدار ثابت 20 درصد برای چوب تنه توس، 0، 16، 40، 56 و 80 درصد بود. نتایج نشان داد که تحت شرایط پخت ثابت، زمان پخت برای رسیدن به بازده حدود 85 درصد و نیز میزان پالایش برای دست یابی به درجه روانی ثابت 300 میلی لیتر استاندارد کانادائی، با افزایش درصد مصرف چوب شاخه کاهش می یابد. همچنین، اگرچه با افزایش چوب شاخه در مخلوط تنه پهن برگان، خواص نوری و مقاومتی کاغذ به دست آمده اندکی کم شد، ولی استفاده از چوب شاخه تا حدود 40 درصد در ترکیب نهائی ماده اولیه مصرفی برای ساخت خمیرکاغذ CMP قابل توصیه است.

در این بررسی امکان استفاده از ضایعات ساقه کلزا، در ساخت تخته خرده چوب مورد مطالعه قرار گرفت. درصد اختلاط ضایعات ساقه کلزا با خرده چوب صنعتی به ترتیب در 4 سطح 75:25، 50:50، 25:75، 0:100، مقدار چسب مصرفی (اوره فرمالدئید) در سه سطح 8، 10 و 12 درصد بر اساس وزن خشک ماده اولیه و زمان پرس در 3 سطح 5، 6 و 7 دقیقه به عنوان عوامل متغیر انتخاب گردیدند. نمونه شاهد نیز از خرده چوب با شرایط صنعتی تهیه شد. خواص فیزیکی و مکانیکی تخته ها شامل، مدول گسیختگی، مدول الاستیسیته، چسبندگی داخلی و واکشیدگی ضخامت در طی 2 و 24 ساعت غوطه وری در آب نمونه ها بر طبق استاندارد 2-EN312 اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که استفاده از ساقه کلزا در ساخت تخته خرده چوب سبب افزایش مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته نمونه ها می گردد. به طوری که بیش ترین مقدار مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته مربوط به نمونه های ساخته شده با 100 درصد کلزا بوده و در مقابل افزایش مقدار ساقه کلزا سبب کاهش چسبندگی داخلی و افزایش واکشیدگی ضخامتی شده است. همچنین نتایج نشان داده که افزایش مقدار چسب و زمان پرس باعث بهبود خواص مکانیکی و فیزیکی نمونه ها شده است. به طورکلی می توان گفت که با استفاده از 25 درصد ساقه کلزا، مقدار چسب 12 درصد و زمان پرس 7 دقیقه تخته های با ویژگی های فیزیکی و مکانیکی قابل قبول تولید می گردد که در حد استاندارد 2-EN312 و مناسب برای مصارف کلی و داخلی باشد.

جهت حفظ تعادل پایدار زیست بوم های حساس مناطق خشک و نیمه خشک، ضرورت دارد پوشش گیاهی این مناطق از طریق گونه های گیاهی مقاوم احیا گردد. برای این منظور باید گیاهان مستقر در عرصه شناسایی و عوامل موثر در استقرار و بقای آن ها مانند وضعیت اقلیم و خاک، که به طور موثری در تعیین رویشگاه گیاهان نقش اساسی ایفا می کنند، بررسی شود. این پژوهش به منظور، دست یابی به میزان اثر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر ویژگی های ریخت شناسی گونه کرت (Acacia arabica Wild var. nilotica)، در ایستگاه تحقیقاتی پخش سیلاب تنگستان واقع در استان بوشهر انجام گرفت. ابتدا سه شبکه پخش سیلاب معرف وضعیت منطقه، انتخاب و سپس جهت بررسی اثرات پخش سیلاب در سطوح ارتفاعی، هر شبکه پخش سیلاب به دو پهنه ارتفاعی بالادست و پایین دست تقسیم گردید. آماربرداری به روش خوشه ای انجام شد، هر خوشه شامل 4 پلات 1600 مترمربعی (40×40 متر) پیاده و ویژگی های رویشی (قطر یقه، ارتفاع درخت و قطر تاج در دو جهت اصلی) برداشت شدند. در مرکز هر خوشه یک نیم رخ حفر و از دو عمق 20-0 و 45-20 سانتی متری نمونه برداری انجام شد و برخی خصوصیات خاک مشتمل بر: اسیدیته، هدایت الکتریکی، ازت، فسفر، پتاسیم، درصد شن، رس و لای تعیین گردید. تجزیه واریانس صفات به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن انجام گرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهد در سطوح ارتفاعی پخش سیلاب تفاوت معنی داری در سطح 1 درصد از نظر قطر یقه درختان کرت وجود دارد، که در این میان سطوح پایین دست از وضعیت رویشی بهتری برخوردارند. نتایج تجزیه همبستگی متعارف بیانگر رابطه معنی داری (0.009= سطح معنی داری) ویژگی های رویشی گونه کرت و برخی خصوصیات خاک دارد و مشخص نمود که ریزتر شدن بافت خاک از مهم ترین عوامل موثر در توسعه تاج پوشش درخت یاد شده است.

در این پژوهش نقش عوامل خاک بر روی ویژگی های رویشی کهور پاکستانی مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور سه قطعه مجاور هم، با میزان ورودی سیلاب مختلف در ایستگاه تحقیقاتی پخش سیلاب تنگستان در استان بوشهر انتخاب و در هر قطعه، 6 پروفیل احداث و از عمق 45-0 سانتی متری نمونه خاک برداشت گردید و برخی از خصوصیات خاک تعیین شد. پوشش درختی به روش خوشه ای با پلات های 1600 مترمربعی، 4 پلات در اطراف هر پروفیل با ابعاد 40×40 متر برداشت شد. نتایج تجزیه همبستگی متعارف بیانگر همبستگی بالای درصد رس با توسعه قطر تاج کهور می باشد.