پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1397 | دوره:34 | شماره:1 (پیاپی 70) |تعداد مقالات:7

سازند سروک یکی از سنگ مخزن های مهم حوضه رسوبی زاگرس است که عمدتا از سنگ آهک تشکیل شده است. مطالعه های صحرایی و بررسی های میکروسکوپی 100 مقطع نازک به شناسایی 12 ریزرخساره در 3 کمربند رخساره ای متعلق به پهنه جزرومدی، لاگون و دریای باز منجر شدند. ریزرخساره های معرفی شده و تغییرات تدریجی ریزرخساره ها در بخش های پایینی سازند سروک در مقایسه با تغییرات ناگهانی ریزرخساره ها و حضور گسترده رودیست ها در بخش های بالایی توالی نشان می دهند بخش های پایینی و بالایی سازند سروک در دو محیط رسوبی متفاوت رسوب گذاری کرده اند. رسوب گذاری سازند سروک در بخش های پایینی در پلت فرم کربناته از نوع رمپ و در بخش های بالایی آن در شلف کربناته انجام شده است. سه سکانس رسوبی رده سوم بر اساس روند عمیق شدن و کم عمق شدگی ریزرخساره ها مشخص شدند. دسته رخساره های پیش رونده عمدتا از ریزرخساره های متعلق به محیط رسوبی لاگون و دریای باز حاوی فرامینیفرهای بنتیک، اکینوئید و الیگوستژنید تشکیل شده است. دسته رخساره های پس رونده عمدتا از ریزرخساره های متعلق به محیط لاگونی غنی از جلبک سبز و فرامینیفرهای بنتیک و همچنین ریزرخساره های متعلق به پهنه های جزرومدی غنی از استروماتولیت و پیزوئید تشکیل شده است. سطح بیشترین پیش روی در سکانس های رسوبی 1 و 2 با ریزرخساره های غنی از اکینوئید و خرده رودیست و در سکانس رسوبی 3 با ریزرخساره های غنی از الیگوستژنید مشخص شد.

در پژوهش حاضر، برش امامزاده بابا به منظور مطالعه زیست چینه نگاری بر مبنای نانو فسیل های آهکی گذر پابده به آسماری در یال شمال شرقی تاقدیس گورپی انتخاب شد. در این برش، سازند پابده با 235 متر ضخامت اساسا از شیل، سنگ آهک مارنی و مارن و سازند آسماری با ضخامت 55 متر از سنگ آهک تشکیل شده است. برای تعیین و معرفی گونه های شاخص، تجمع های فسیلی همراه و بیوزون ها، اسلایدهای گذر سازند پابده به آسماری مطالعه شدند که به تشخیص 39 گونه متعلق به 18 جنس از نانوفسیل های آهکی منجر شد. در مطالعه حاضر، 4 بیوزون در محدوده گذر سازند پابده به آسماری تعیین شدند. زون های Sphenolithus pseudoradians Zone (NP20)، Ericsonia subdisticha Zone (NP21)، Helicosphaera reticulate Zone (NP22) و Sphenolithus predistintusZone (NP23) در سازند پابده با سن پری آبونین - روپلین و زون Sphenolithus distentusZone (NP24) در سازند آسماری با سن روپلین - چاتین از زون بندی Martini (1971) با زون های CNE19 تا CNO5 از زون بندی Agnini et al. (2014) و زون های CP15b تا CP19a از زون بندی Okada and Bukry (1980) همخوانی دارند. مطابق بیوزون های حاصل، بازه زمانی گذر مطالعه شده از ائوسن پسین (پری آبونین) تا الیگوسن پسین (چاتین) است.

در مطالعه حاضر، سازند قم در برش چینه شناسی خانی آباد واقع در جنوب خاوریکاشان ازنظر داده های ژئوشیمیایی بررسی شد. این سازند در برش مطالعه شده 70 متر ضخامت دارد و از لایه های نازک تا ضخیم و توده ای سنگ آهک، سنگ آهک رسی و مارن تشکیل شده است. مطالعه های پتروگرافی نشان می دهند فرامینیفرها، جلبک قرمز، خارپوستان، بریوزوئر، دوکفه ای ها، شکم پایان، مرجان ها و پلوییدها مهم ترین اجزای سازند قم هستند که در کمربندهای رخساره ای لاگون و پشته سدی ته نشست شده اند. داده های ژئوشیمیایی بیان کننده ته نشست کربناته سازند قم در محیط عمدتا نیمه بسته تا باز دیاژنتیکی است. همچنین تغییرات منگنز و نسبت وانادیم به کروم و مولیبدن به زیرکن بیان کننده ته نشست رسوبات کربناته سازند قم عمدتا در شرایط نیمه احیایی هستند. تطابق نسبت وانادیم به کروم، مقادیر منگنز، سدیم و باریم با آلوکم های زیستی و کمربندهای رخساره ای شناسایی شده نشان می دهد فراوانی این عناصر در بخش های کم عمق لاگونی به سمت خشکی، میانه لاگون و بخش های لاگونی به سمت پشته سدی متفاوت است. در بخش های میانه لاگون که انرژی کمتر است، مقدار باریم و منگنز و نسبت وانادیم به کروم نسبت به سایر بخش ها افزایش یافته و بیان کننده نیمه احیایی بودن بیشتر این محیط نسبت به سایر بخش ها ست. در بخش هایی از لاگون که نزدیک پشته سدی قرار دارند، نسبت وانادیم به کروم، منگنز و مقدار عنصر باریم نسبت به سایر بخش ها کمتر است و شرایط محیطی اکسیدی تا نیمه اکسیدی را نشان می دهد.

امروزه، فرسایش خاک به یکی از بزرگ ترین معضل های کشور به ویژه در نواحی خشک و نیمه خشک از جمله سمنان تبدیل شده است. روش های مطالعه و ارزیابی متنوعی برای محاسبه فرسایش خاک و مقابله با آن وجود دارند و بکارگیری روشی سریع و مقرون به صرفه برای ارزیابی مناطق مستعد به فرسایش به منظور توصیف و پایش فرایند کنترل فرسایش ضروری و حیاتی است. در مطالعه حاضر، یکی از روش های سنجش از دور برای توصیف شیوه توزیع تعدادی از عوامل موثر در کنترل فرسایش در حوضه آبریز سمنان استفاده شده است. این حوضه آبریز در شمال دشت کویر و دامنه های جنوبی رشته کوههای البرز قرار دارد و به علت شرایط آب و هوایی، فرایند فرسایش جزو مسائل مهم محیط طبیعی آن است. توپوگرافی، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، ویژگی های خاک و داده های موثر آب و هوایی برای مشخص کردن حساسیت نسبت به فرسایش و تهیه نقشه پایه اقدام های حفاظت آب و خاک استفاده شدند. روش تصمیم گیری درختی برای جمع کردن و ترکیب وزن شاخص های کنترل فرسایش استفاده شد. وزن های اختصاص یافته به هر یک از واحدهای فضایی، میزان حساسیت به فرسایش را بیان می کند. سه نقشه از سه ترکیب متفاوت عوامل کنترلی فرسایش در منطقه مطالعه شده استخراج شدند و برای بهینه کردن ارزیابی کیفی حساسیت نسبت به، هر یک از ترکیبات ایجاد شده بسته به توزیع شاخص های دربرگیرنده فرایند فرسایشی بحث و ارزیابی شدند. در این منطقه، حساسیت نسبت به فرسایش خاک به طور عمده با پوشش گیاهی مرتبط است و پیش بینی می شود بخش هی جنوبی و جنوب شرقی منطقه به علت فقر پوشش گیاهی با افزایش میزان فرسایش همراه شوند. مساحت کلاس حساسیت زیاد فرسایش در هر سه نقشه الگوسازی شده بیش از 75 درصد و برای داده های مشاهده ای نیز این مساحت در هر سه نقشه بیش از 71 درصد است. نتایج ارزیابی نشان می دهند در هر سه نقشه، همبستگی بیش از 99 درصد بین داده های حاصل از الگوسازی و داده های آزمون وجود دارد.

توالی آواری و کربناته مطالعه شده شامل بخش های آغازین کرتاسه پایینی در کوه بجاره واقع در شمال شرق اصفهان است که به عنوان اولین نهشته ها پس از رخداد فاز سیمرین پسین نهشته شده اند. مطالعه رخساره های سنگی به شناسایی چهار رخساره درشت دانه (Gh، Gcm، Gt و Gp)، پنج رخساره متوسط دانه (St، Sp، Sr، Sm و Sh) و دو رخساره ریزدانه (Fm و Fl) و همچنین رخساره حدواسط (Fl/Sh) منجر شد. بررسی مقاطع نازک سنگ های کربناته نیز به شناسایی پنج ریزرخساره مادستون ماسه دار، پلویید گرینستون، بایوکلست پلویید وکستون، پکستون تا گرینستون و اینتراکلست، اکینوئید، اوربیتولین گرینستون منجر شد. بر اساس رخساره های شناسایی شده در این توالی سه مجموعه رخساره آواری و یک مجموعه رخساره مخلوط آواری - کربناته شناسایی شد که در زیرمحیط رودخانه بریده بریده و مئاندری و پهنه فوق جزرومدی تا جزرومدی نهشته شده اند. باتوجه به جهت جریان دیرینه جنوب به شمال منطقه، منشا رسوبات آواری عمدتا زون سنندج - سیرجان در نظر گرفته می شود. ریزرخساره های کربناته شناسایی شده در زیرمحیط های پهنه جزرومدی مخلوط آواری - کربناته، لاگون محصور و غیرمحصور و بخش های رو به سدهای بایوکلستی از بخش داخلی یک پلت فرم کربناته احتمالا از نوع اپیریک نهشته شده اند. این توالی کربناته در بخش نزدیک به ساحل این پلت فرم کربناته کم عمق و وسیع نهشته شده است که طی کرتاسه پیشین بخش هایی از ایران مرکزی را می پوشانده است.