پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1391 | دوره:28 | شماره:2 (پیاپی 47) |تعداد مقالات:6

سازند آیتامیر (آلبین - سنومانین) در حوضه رسوبی کپه داغ دارای اثر فسیل های گوناگون و چندین افق پرفسیل است. این اثر فسیل ها حاوی الگوهای رفتارشناسی متنوع شامل پناهگاهی، تغذیه ای، گریزینگ، تعادلی، پیچ و تاب خورده، هم زیست شیمیایی و فراری هستند. انواع افق های پرفسیل را می توان بر اساس تفاوت در خصوصیات رسوب شناسی، پالئواکولوژیکی و تافونومیکی تشخیص داد. افق های پرفسیل و ماسه سنگ های حاوی آثار فسیلی در سازند آیتامیر توالی های تحت تاثیر طوفان را نشان می دهد. با کاهش انرژی محیط و تجمع فوناهای بنتیک، زیست آشفتگی به طور چشمگیری به سمت بالای افق های پرفسیل افزایش پیدا می کند. انواع مختلف افق های پرفسیل شامل 1) بسترهای سفت در محیط های پیش ساحلی تا دور از ساحل که بوسیله ایکنوفاسیس گلوسی فانجیتس و اثر فسیل های گاستروچانولیتس، ریزوکورالیوم و تالاسینوئید مشخص می شود. 2) نهشته های باقیمانده (lag deposits) با قاعده فرسایشی - طوفانی. 3) افق های پرفسیل نابرجا از نهشته های طوفانی که بوسیله ایکنوفاسیس گلوسی فانجیتس دارای افیومورفا مشخص می شود. 4) افق های پرفسیل دریای آرام در نزدیکی ساحل و بالای موجسار هوای آرام، 5) افق های زیستی مرکب یا چندگانه از زمان های مختلف و نهشته های حادثه ای چندگانه. در نهشته های سازند آیتامیر 7 نوع ایکنوفاسیس شناسایی شد که شامل 1) ایکنوفاسیس زئوفیکوس 2) ایکنوفاسیس دور از ساحل کروزیانا 3) ایکنوفاسیس پیش الگوی کروزیانا 4) ایکنوفاسیس مخلوط اسکولایتوس - کروزیانا 5) ایکنوفاسیس دور از ساحل اسکولایتوس 6) ایکنوفاسیس پیش الگوی اسکولایتوس و 7) ایکنوفاسیس اسکولایتوس. این توالی از افق های پرفسیل حاوی آثار فسیلی، کاهش تدریجی در انرژی هیدرولیکی بوسیله طوفان را نشان می دهند.

سازند سروک (آلبین پسین - تورونین میانی) دومین سازند مخزنی مهم پس از سازند آسماری (الیگو - میوسن) در مخازن جنوب غرب ایران به شمار می رود که بخش قابل توجهی از ذخایر هیدروکربنی را در خود جای داده است. کربنات های این سازند به دلیل متحمل شدن شرایط و محیط های دیاژنزی مختلف، دارای خواص مخزنی متفاوت و پیچیده ای می باشند. به منظور تعیین محیط رسوب گذاری سازند سروک و نیز فرآیندهای دیاژنزی اصلی که آن را تحت تاثیر قرار داده اند و ارتباط آنها با جایگاه های سکانسی، مطالعات دقیق رخساره ای و دیاژنزی بر روی مقاطع نازک میکروسکوپی همراه با تفاسیر چینه نگاری سکانسی با استفاده از نتایج مطالعات زیست چینه نگاری (بایوستراتیگرافی)، داده های لاگ و نتایج آنالیزهای تصاویر میکروسکوپی مورد استفاده قرار گرفته اند. انجام مطالعات رخساره ای حاکی از تشکیل کربنات های این سازند در یک محیط پلاتفرمی از نوع رمپ هم شیب است که ویژگی های رخساره ای نظیر گل غالب بودن آنها و تنوع کم رخساره های شناسایی شده در آن در این میدان حاکی از پشت به باد بودن این رمپ می باشد. فرآیندهای دیاژنزی مهمی که کربنات های این سازند را تحت تاثیر قرار داده اند شامل انحلال (در دو مرحله ائوژنتیک و تلوژنتیک)، دولومیتی شدن (شامل دو مدل اختلاط و مرتبط با استیلولیت)، سیمانی شدن (شامل سیمان های مربوط به محیط های دیاژنزی متئوریک، دفنی کم عمق و عمیق)، میکرایتی شدن، فشردگی مکانیکی، استیلولیتی شدن، دولومیت زدایی، سیلیسی شدن، پیریتی شدن، تبلور مجدد و شکستگی می باشند و توالی دیاژنزی این سازند در دو بخش بالای مرز سنومانین - تورونین و زیر این مرز حاکی از دو سرگذشت متفاوت می باشد. بررسی های چینه نگاری سکانسی منجر به شناسایی سه سکانس رده سوم در بخش مورد مطالعه از این سازند گردیده و ارتباط رخساره ها و فرآیندهای دیاژنزی با جایگاه های سکانسی (سیستم تراکت ها) مورد بررسی قرار گرفته است.

مطالعه کنونی، ویژگی های دیاژنزی و کیفیت مخزن خامی بالایی میدان نفتی بی بی حکیمه را در چاه های اکتشافی مورد بررسی قرار می دهد. گروه خامی به دو بخش پایینی (سورمه، هیث) و بالایی (فهلیان، گدوان و داریان) تقسیم می شود. از نظر سنگ شناسی، سازندهای فهلیان و داریان و عضو خلیج سازند گدوان به صورت کربناته و سازند گدوان شیلی است. فرآیندهای دیاژنتیکی مشاهده شده در این مخزن به صورت جانشینی و دولومیتی شدن، انیدریتی شدن، تبلور مجدد، گلاکونیتی شدن، پیریتی شدن، استیلولیتی شدن و چرتی شدن می باشند. مدل زمین شناسی این مخزن جهت توصیف ساختار و نشان دادن عملکرد گسل ها و نقشه های هم ارزش هرزروی گل حفاری و نیز نقشه های هم شکستگی با استفاده از نرم افزار تهیه گردید. نتایج مطالعه آشکار نمود که گسترش خوب شکستگی در این مخزن همراه با تاثیر فرآیندهای دیاژنتیکی دولومیتی شدن و انحلال، کیفیت مخزن را بهبود بخشیده است. شکستگی ها در نیمه شرقی و در یال جنوبی میدان گسترش بیشتری دارند.

به منظور مطالعه بایوستراتیگرافی سازند گرو در ناحیه لرستان مرکزی، یک برش تحت الارضی در تاقدیس نفت در جنوب کرمانشاه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. ستبرای حفاری شده سازند گرو در این برش 485 متر است و از نظر سنگ شناسی از سنگ آهک رسی و مارن خاکستری تیره تشکیل شده است. در این پژوهش در مجموع 1150 مقطع نازک مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعات زیست چینه ای سازند گرو در برش مورد مطالعه ضمن تشخیص 61 گونه متعلق به 17 جنس از روزن داران پلانکتونی، 9 بایوزون شناسایی و معرفی شده است. بر مبنای گسترش چینه شناسی فسیل ها و بایوزون های معرفی شده، سن سازند گرو در بخش حفاری شده برش تحت الارضی چاه نفت آپتین پیشین- سنومانین پیشین می باشد.

نانوفسیل های آهکی و آمونیت ها در سازندهای سرچشمه و سنگانه برش تکل کوه واقع در قسمت های غربی حوضه رسوبی کپه داغ مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. در برش مورد بررسی بیوزون های آمونیتی Heteroceras spp. Zone، Martelites securiformis Zone، Deshayesites oglanlensis،Deshayesites weissi Zone  و قسمت های تحتانی بیوزون آمونیتی Deshayesites deshayesi Zone در لایه های مربوط به سازند سرچشمه و قسمت های میانی و فوقانی بیوزون آمونیتی Deshayesites deshayesi Zone و بیوزون آمونیتی Dufrenoyia sp. Zone در لایه های مربوط به سازند سنگانه تشخیص داده شد. بر اساس بیوزون های آمونیتی موجود سن سازند سرچشمه بارمین پسین - آپتین پیشین و سن سازند سنگانه آپتین پیشین است. همچنین در این برش بیوزون های نانوفسیلی Watznaueria oblonga Zone (NC5) و Chiastozygus litterarius Zone (NC6) در سازند سرچشمه و قسمت فوقانی بیوزون نانوفسیلی Chiastozygus litterarius Zone (NC6) و بیوزون نانوفسیلی Rhagodiscus angustus Zone (NC7A) در سازند سنگانه مشخص گردید. بر اساس نانوفسیل های آهکی موجود سن سازند سرچشمه بارمین پسین - آپتین پیشین و سن سازند سنگانه آپتین پیشین - ابتدای آپتین پسین است. مطالعه نانوفسیل های آهکی بیانگر ثبت رخداد غیرهوازی اقیانوسی در سازند سنگانه (از ابتدای سازند سنگانه تا ضخامت 50 متری) و در قسمت های فوقانی بیوزون نانوفسیلی NC6 و قسمت های ابتدایی بیوزون نانوفسیلی NC7A است. آمونیت ها در این فاصله که بر اساس داده های مربوط به نانوفسیل های آهکی به رخداد غیرهوازی اقیانوسی نسبت داده شده، حضور ندارند اما در ابتدای رخداد غیرهوازی اقیانوسی (مرز سازندهای سرچشمه و سنگانه) حضور داشته که می توان از آنها برای تعیین سن رخداد غیرهوازی اقیانوسی استفاده کرد. آمونیت هایی که در قسمت های ابتدایی رخداد غیرهوازی اقیانوسی یافت شده اند عبارتند از: Deshayesites cf. involutus،Deshayesites cf. consobrinoides  و Deshayesites deshayesi. این گونه های آمونیتی متعلق به بیوزون آمونیتی Deshayesites deshayesi Zone می باشند. بر اساس داده های فوق رخداد غیرهوازی اقیانوسی در بیوزون آمونیتی Deshayesites deshayesi Zone قابل ثبت است.

سازند سروک در تنگ چنارباشی با 712 متر ضخامت، شامل میکروفونایی از روزن بران پلانکتونی آلبین تا سنومانین می باشد. بررسی روزن بران مرز آلبین - سنومانین در این برش نشان می دهد که زون زیستی Rotalipora appeninica حذف شده است. Paracostellagerina libyca شاخص مرز البین - سنومانین است و از آنجایی که همراه با این گونه، هیچ گونه شاخص آلبین نیست اولین ظهور این گونه منطبق بر شروع سنومانین در این مطالعه است. گونه های Favosella voloshinae ,Paracostellagerina libyca برای اولین بار از ایران گزارش می شوند.