تحقیقات اقتصاد کشاورزی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

با توجه به اهمیت اثر حذف یارانه کودشیمیایی بر هزینه تولید گندم، این مطالعه با هدف ارزیابی آثار رفاهی کاهش یارانه کودشیمیایی بر مصرف کنندگان گندم (نان) صورت گرفت. برای این منظور توابع عرضه و تقاضای نان با استفاده از داده های دوره  1353 85برآورد و آثار رفاهی این سیاست بر مصرف کنندگان در نتیجه تغییر قیمت مشخص گردید. یافته ها نشان داد که به دلیل عدم حساسیت مصرف کنندگان در برابر افزایش قیمت نان، افزایش هزینه تولید گندم، از راه افزایش قیمت محصول به مصرف کنندگان منتقل می شود؛ به گونه ای که با حذف کامل یارانه کودشیمیایی، رفاه مصرف کنندگان به میزان 661.8 میلیارد ریال و مخارج دولت به میزان 3927.6 میلیارد ریال کاهش می یابد که مجموع آن ها حاکی از افزایش رفاه به میزان 3265.8 میلیارد ریال برای جامعه است. همچنین نتایج نشان می دهد که با حذف کامل یارانه کودشیمیایی، قیمت خرده فروشی نان به میزان 6.72 درصد افزایش مییابد. بر اساس یافته های مطالعه، کاهش تدریجی یارانه کودشیمیایی و پرداخت هدفمند یارانه به مصرف کنندگان نان پیشنهاد گردیده است.

با توجه به اهمیت نرخ ارز در ارزیابی سیاست های حمایتی بخش کشاورزی، در این مطالعه اثر انحراف نرخ ارز بر شاخص حمایت از تولیدکننده بخش کشاورزی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، در مرحله نخست با استفاده از یک الگوی خود توزیع با وقفه های گسترده (ARDL)، نرخ ارز واقعی محاسبه و سپس روند تعادلی بلندمدت و میزان انحراف آن مشخص گردید. افزون بر این، معیار حمایت قیمتی بازار و شاخص حمایت از تولیدکننده برای محصولات منتخب (گندم، جو، ذرت، برنج و خرما) با استفاده از نرخ های ارز اسمی و تعادلی محاسبه و اثر انحراف نرخ ارز بر این شاخص ها مورد برآورد قرار گرفت. دوره زمانی مطالعه جهت تخمین نرخ ارز تعادلی 1386 1352 و برای محاسبه شاخص حمایت از تولیدکننده،  1381 1385می باشد. نتایج نشان می دهد که سطح برآورد شده حمایت های کشاورزی، به فرض های جایگزین نرخ ارز حساس است. انحراف نرخ ارز، اندازه حمایت از تولیدکنندگان محصولات کشاورزی را در دوره مورد بررسی کم تر از مقدار واقعی آن نشان می دهد. همچنین اثر تعمیم نتایج بدست آمده از شاخص حمایت از تولیدکننده محاسبه شده برای محصولات منتخب، به کل تولیدات کشاورزی، به سهم محصولات مورد مطالعه در کل ارزش تولیدات کشاورزی بستگی دارد.

تاثیر اندازه دولت بر میزان بهره وری عامل های تولید در بخش های اقتصادی، معیاری برای سنجش میزان موفقیت دولت در دستیابی به هدف های خود دارای اهمیت می باشد. این پژوهش تاثیر اندازه دولت را بر بهره وری نیروی کار و سرمایه در بخش های صنعت و کشاورزی دردوره زمانی 1385 1350 در ایران مورد بررسی قرار داده است. برای بررسی تاثیر دخالت دولت در بازار کار از معیار نسبت شاغلان بخش دولتی به کل شاغلان و برای بررسی تاثیر دخالت دولت در بازار سرمایه از معیار نسبت کل هزینه های دولت در امور اقتصادی به کل سرمایه گذاری استفاده شده است. برای تبیین ارتباط بین معیارهای تعریف شده با بهره وری نیروی کار و سرمایه از روش خود توزیع با وقفه های گسترده بهره گرفته شده است. نتایج بدست آمده نشان داد که در بلند مدت بین بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی و صنعت با اندازه بزرگ تر دولت ارتباطی غیر مستقیم وجود دارد، اما اندازه دولت بر بهره وری سرمایه در بخش صنعت تاثیری معنی دار نداشته است. با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهاد می شود که بمنظور منتفع شدن بخش های اقتصادی مورد بررسی از جریان دخالت دولت در امور اقتصادی، دولت بیش تر سرمایه گذاری انجام شده در بخش کشاورزی را روی نیروی انسانی متمرکز نماید. در بخش صنعت نیز توجه دولت بیش تر به فعالیت های زیرساختی و در اولویت قراردادن سرمایه گذاری های مکمل با سرمایه گذاری های قبلی معطوف شود.

از ویژگی های شاخص داده های فعالیت های کشاورزی، دقیق نبودن آن هاست، بنابراین استفاده از روش های مبتنی بر منطق فازی در برنامه ریزی تولید می تواند مناسب باشد. در این مطالعه روش برنامه ریزی امکان به عنوان یکی از روش های مبتنی بر منطق فازی مورد استفاده قرار گرفت. افزون بر این برنامه ریزی فازی و قطعی نیز در قالب برنامه ریزی ریاضی چندهدفی مورد استفاده قرار گرفت. داده های استفاده شده نیز از میان 100 بهره بردار منتخب منطقه کهگیلویه و بویراحمد در سال 1378 گردآوری شد. افزایش بازده ناخالص و کاهش ریسک به عنوان هدف در نظر گرفته شد. بمنظور انتخاب از میان الگوهای گوناگون نیز از منطق فازی استفاده شد. بر اساس نتایج مشخص شد که ریسک بازده ناخالص در تدوین الگوی بهینه از وزنی بالا برخوردار است. همچنین یافته های مطالعه نشان داد که در تامین توام هدف های یاد شده، روش برنامه ریزی امکان در مقایسه با روش های دیگر از توانی بالاتر برخوردار است و پیشنهاد می شود در شرایطی که بهره برداران با شرایط نا بهینه مواجه اند، از این روش استفاده شود. محصولات پیشنهادی الگوهای بهینه نیز شامل گندم، هندوانه، خربزه، و برنج بود.

یکی از مهم ترین اصول در توسعه پایدار زیربخش زراعت، رعایت تناوب زراعی است. لازمه پذیرش تناوب های زراعی از سوی کشاورزان، تامین درآمد و کاهش ریسک های درآمدی است. با توجه به ماهیت ریسکی فعالیت های کشاورزی، در این مطالعه به تعیین تناوب بهینه در الگوی کشت شهرستان شوشتر در یک دوره پنج ساله با استفاده از الگوی تارگت – موتاد پرداخته شد. درآمد ناخالص و میزان ریسک الگوها با تناوب های زراعی گوناگون، معیارهای تصمیم گیری انتخاب تناوب بهینه بودند. داده های مورد نیاز پژوهش از کشاورزان شهرستان شوشتر، وزرات جهاد کشاورزی استان اهواز و آمارنامه های هزینه تولید وزرات جهاد کشاورزی گردآوری شد. نتایج پژوهش بیانگر وجود تفاوت آشکار در میزان ریسک و بازده برنامه ای الگوها با در نظرگرفتن تناوب های گوناگون می باشد. برای نمونه، سطح بهینه زیرکشت گندم در حالت ریسکی و بدون تناوب تا 32367 هکتار خواهد بود در حالی که این سطوح در حالت تناوب اول و دوم و در شرایط ریسکی به ترتیب بیشینه 15270 و 4200 هکتار خواهد شد. در نهایت از بین تناوب های موجود در منطقه، تناوب بهینه زراعی با توجه به معیارهای بیان شده، انتخاب گردید.

در این مطالعه، برای تعیین عمق بهینه چاههای آب کشاورزی دشت بجنورد با هدف کاهش هزینه حفاری و پمپاژ آب و تامین آب مورد نیاز کشاورزی از مدل برنامه ریزی ریاضی غیر خطی استفاده شد. برای تعیین عمق بهینه حفر چاهها فرض شد که کشاورزان برای دستیابی به دبی اولیه، در شرایطی که بیلان آبی آبخوان، اجازه حفاری دوباره چاه و برداشت اب از آن را بدهد، به حفاری دوباره ( کف شکنی) چاههای موجود می پردازند. بدین منظور از 380 حلقه چاه کشاورزی دشت بجنورد در سال 1385 استفاده شد. نتایج نشان داد که برداشت آب از چاه با کف شکنی چاههای موجود تا ارتفاع 205 متری مقرون به صرفه خواهد بود. با حفاری چاه تا عمق 205 متری دبی چاه و ارتفاع پمپ به ترتیب 29 لیتر برثانیه و 228 متر تعیین شد. افزون بر آن، سطح زیرکشت بهینه برای هر محصول با هدف تامین اب مورد نیاز کشاورزی به وسیله حفر چا ههای موجود تعیین شد. بنا بر یافته های مطالعه، تعیین ارتفاع بهینه حفر چاههای کشاورزی و نظارت مستمر بر میزان برداشت آب از چاهها جهت حفظ منابع آب زیرزمینی برای کاربردهای کشاورزی توصیه شده است.

با توجه به گرایش موجود در گسترش تجارت خارجی در کشورهای در حال توسعه و ایران، این مقاله به آزمون این فرض می پردازد که رابطه ای تقابلی بین تجارت خارجی کشاورزی و بهره وری عامل های تولید در این بخش وجود دارد. به این منظور با استفاده از داده های سال های1385-87  و استفاده ار مدل ARDL این رابطه برآورد شد. نتایج نشان داد که تجارت خارجی در کوتاه و بلند مدت بر بهره وری عامل های تولید در بخش کشاورزی تاثیر مثبت دارد. بر این اساس، کاهش محدودیت های بازرگانی خارجی محصولات کشاورزی توصیه شده است.

امروزه ماهی به طور میانگین 16 درصد از پروتئین مورد نیاز جهان را تامین می کند. با توجه به محدودیت صید در دریاها امروزه صنعت آبزی پروری از اهمیت و جایگاهی ویژه برخوردار شده است. هدف از انجام این مطالعه بررسی ساختار تولید مزارع پرورش ماهی قزل آلا در استان تهران است. برای این منظور از تابع هزینه ترانسلوگ و سیستم معادله های به ظاهر نامرتبط استفاده شده است. داده های مورد نیاز دراین پژوهش از راه پرسشنامه از20 واحد پرورش ماهی قزل آلا در استان تهران که به گونه تصادفی انتخاب شدند، بدست آمده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که فرض همگن و هموتتیک بودن تابع تولید را نمی توان پذیرفت، ولی با توجه به آزمون انجام شده، فرضیه کشش جانشینی واحد بین نهاده ها را نمی توان رد کرد. همچنان که انتظار می رفت کشش های خود قیمتی تقاضای نهاده در همه موردها منفی است و کشش های متقاطع تقاضای نهاده در همه موردها، به جز کشش متقاطع مربوط به نهاده غذای ماهی و نهاده بچه ماهی که مکمل هستند، دلالت بر رابطه جانشینی دارند. همچنین صنعت پرورش ماهی قزل الا دارای صرفه های ناشی از مقیاس می باشد.