تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1396 | دوره:9 | شماره:32 |تعداد مقالات:6

در پژوهش حاضر، شناسایی و بررسی تنوع گونه ای زنبورهای پارازیتویید گروه های Pimpliformes و Ichneumoniformes (Hymenoptera: Ichneumonidae) در برخی مناطق استان یزد (زارکوئیه، منشاد، بهاباد، دهرت و طوطی آباد) طی سال 1394 انجام شد. نمونه ها با استفاده از تله ی مالیز جمع آوری شدند؛ به طوری که از اواخر فروردین تا اواسط شهریور، دو تله ی مالیز با فاصله ی حدود 50 تا 100 متر از یکدیگر در هر محل قرار داده شد و برداشت نمونه ها به شکل دو هفته یک بار انجام شد. در بررسی تنوع گونه ای، گونه ی Mesoleptus sp. از زیرخانواده یCryptinae با 24فرد ( 28/13 درصد) دارای بیشترین فراوانی و منطقه ی منشاد دارای بیشترین تنوع گونه ای بود. در مجموع، از گروه Pimpliformes 13 گونه متعلق به 9 جنس از سه زیرخانواده و از گروه Ichneumoniformes 16گونه متعلق به 12 جنس از دو زیرخانواده جمع آوری و شناسایی شدند؛ از این تعداد، تمام گونه ها بجز دو گونه ی Diplazon laetatorius (Fabricius, 1781)و Cryptus nr. inculcator (Linnaeus, 1758) برای استان یزد جدید هستند.

رویشگاه زربین واقع در فیروزآباد استان فارس یکی از ذخیره گاه های باارزش درخت زربین (Cupressus sempervirens L. )در ایران است. بارندگی سالانه ی این رویشگاه 8/434 میلی متر و متوسط دمای سالانه یآن 6/20 درجه ی سانتی گراد است. در پژوهش حاضر، فلور، شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی و گونه های دارویی این رویشگاه به روش پیمایشی بررسی و گونه ها با مراجعه به فلورهای معتبر شناسایی شدند. نتایج نشان می دهند 238 گونه ی گیاهی متعلق به 188 سرده و 61 تیره در این رویشگاه می رویند. Asteraceae با 42 گونه و 33 سرده غنی ترین تیره و Astragalusبا 7 گونه غنی ترین سرده در این رویشگاه است. تروفیت ها با 45 درصد و همی کریپتوفیت ها با 25 درصد به ترتیب فراوان ترین اشکال زیستی اند. حدود 38 درصد گونه ها منشأ یک ناحیه ای ایرانی-تورانی، 28 درصد منشأ دوناحیه ای (ایرانی-تورانی/مدیترانه ای، ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری، ایرانی-تورانی/ صحرا-سندی)، 14 درصد منشأ سه ناحیه ای (ایرانی-تورانی/اروپا-سیبری/مدیترانه ای، ایرانی-تورانی/صحرا-سندی/مدیترانه ای) و 3 درصد منشأ چندناحیه ای دارند و 5 درصد جهان وطن هستند. تعداد 28 گونه (12 درصد) از گونه های فلور این رویشگاه انحصاری ایران هستند و 26 گونه به شکل گیاه دارویی استفاده می شوند.

در مطالعه ی حاضر، 35 نمونه از 9 گونه ی Allium از بخشه ی Acanthoprason با نشانگر مولکولی SRAP بررسی شدند. در PCR با استفاده از شش جفت پرایمر SRAP در همه ی نمونه ها 78 باند مشاهده شد. سپس داده های حاصل با نرم افزار NTSYS-pc و با استفاده از ضرایب دایس و جاکارد و روش Neighbor Joining تحلیل شدند. نتایج مطالعه ماهیت تاکسونومیک اغلب گونه ها را تأیید می کند. بر اساس نتایج مطالعه ی حاضر دو گونه ی A. derderianum و A. alamutense ب ا یکدیگر قرابت ژنتیکی نشان می دهند و خویشاوند نزدیک دانسته می شوند. همچنین دو گونه ی A. hamedanense و A. materculae قرابت ژنتیکی بیشتری در قیاس با سایر گونه ها دارند. نتایج پژوهش حاضر نشان دهنده ی ضرورت بازنگری بخشه ی Acanthoprason در ایران است؛ علاوه بر این، مطالعه ی حاضر نشان می دهد SRAP نشانگر مناسبی برای بررسی تاکسونومی گونه های گیاهی نزدیک است. گونه های متعلق به این بخشه به دلیل انحصاری بودن در ایران دارای ارزش زیادی برای تعیین جایگاه حفاظتی هستند.

گونه یTrifolium tomentosum L. گیاهی یک ساله در ناحیه ی مدیترانه و غرب ناحیه ی ایرانی-تورانی است که در غرب و جنوب غرب ایران نیز یافت می شود. این گونه به علت تحمل زیاد نسبت به خاک های شور و غرقابی و مناسب بودن برای تغذیه ی دام گزینه ی مناسبی برای احیای مراتع و دارای سه واریته ی tomentosum، curvisepalumوchthonocephalum در ایران است. پژوهش حاضر به بررسی میزان تنوعات ژنتیکی و روابط خویشاوندی فروگونه ای با استفاده از روشCDDPدر 40 فرد از 10 جمعیت این گونه پرداخته است. از مجموع 12 آغازگر 117 باند حاصل شد که از این میان، 115 باند(29/98 درصد) چندشکل بودند. بر اساس نتایج تجزیه ی خوشه ای، افراد در دو گروه مجزا طبقه بندی شدند که خوشه ی اول شامل واریته ی tomentosum و خوشه ی دوم شامل واریته های curvisepalum و chthonocephalum بود. بیشترین میانگین تنوع ژنتیکی نی (H)و شاخص اطلاعاتی شانون (I) در واریته ی chthonocephalum مشاهده شد. تجزیه واریانس مولکولی نیز نشان داد تنوع ژنتیکی درون جمعیتی (62 درصد) بیشتر از تنوع ژنتیکی بین جمعیتی (38 درصد) است که مؤید دگرلقاح بودن این گونه است. به طور کلی بر اساس نتایج پژوهش حاضر، واریته های curvisepalum و chthonocephalum از گونه ی T. tomentosum شبیه ترند که با نتایج مطالعه های قدیمی تر بر مبنای نشانگرهای SSR و IRAP همخوانی ندارد و ازاین رو، واریته های T. tomentosum بسیار شبیه اند و نشانگرهای مولکولی استفاده شده نمی توانند واریته های این گونه را به خوبی جدا کنند.

جنس گون (Astragalus) بیشترین تعداد گونه ی گیاهی را در ایران دارد. به منظور مطالعه ی پوشش گیاهی استان لرستان، مجموعه ای از گونه های گون استان طی سال های 1378 (2001) تا 1391 (2013) جمع آوری و شناسایی شد. نتایج مطالعه ی حاضر نشان دادند 125 گونه گون متعلق به 29 بخشه در رویشگاه های استان لرستان وجود دارند که 40 گونه (32 درصد) از آنها تاکنون از استان لرستان گزارش نشده اند. 11 بخشه از 14 بخشه انحصاری و نیمه انحصاری ایران در لرستان شناسایی شد. ه‍ م‍ ی ک‍ ری‍ پ‍ ت‍ وف‍ ی‍ ت ها با 59 گونه (2/47 درصد) فراوان ترین شکل زیستی Astragalus در استان لرستان هستند. توپوگرافی عامل مهمی در تنوع گونه های Astragalus در لرستان است. در ارتفاعات پایین دست گونه هایی مانند A. brachyodontus Boiss.، A. siliquosus Boiss.، A. hamosus L. و در ارتفاعات بالادست گونه های بوته ای خاردار و بالشتک مانند A. myriacanthus Boiss.، A. gossypinus Fisch.، A. floccosus Boiss.، A. verus Olivier، A. effusus Bunge و A. ophiocarpus Bunge شناسایی شدند.

در زمینه ی تعیین نام و شناسایی گونه های ایرانی جنس Alopecurus شک و تردید وجود دارد؛ ازاین رو، در پژوهش حاضر جنس یادشده بازنگری شد. تا به حال تعداد 12 گونه و 3 زیرگونه از ایران گزارش شده اند که در پژوهش حاضر، گونه های A. aequalis، A. arundinaceus، A. aucheri، A. mucronatus، A. myosuroides و A. textilis به همراه 4 زیرگونه تأیید می شوند. همچنین گونه های A. apiatus، A. dasyanthus، A. himalaicus، A. pratensis، A. seravshanicus و A. vaginatus که از ایران گزارش شده بودند حضورشان در ایران تایید نمی شود. A. laguroides که در ترکیه و منطقه ی قفقاز پراکنش دارد بر اساس دو نمونه ی جمع آوری شده از کوه سبلان برای نخستین بار از ایران گزارش می شود. زیرگونه های A. arundinaceus subsp. armenusو A. myosuroides subsp. tonsusنیز برای فلور ایران جدید هستند. شرح ریخت شناسی، پراکنش جغرافیایی، کلید شناسایی برای گونه ها به همراه بحث تاکسونومیکی گونه های گزارش شده از ایران ارائه می شود.