تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1395 | دوره:8 | شماره:28 |تعداد مقالات:7

مطالعه حاضر به بررسی صفات تشریحی برگ و دمبرگ 24 گونه Alchemilla از ایران اختصاص دارد. پس از جمع آوری و شناسایی نمونه های گیاهی، با روش دستی از برگ های قاعده ای و دمبرگ آنها برش عرضی تهیه و بهترین برش ها برای رنگ آمیزی و مطالعه با میکروسکوپ نوری انتخاب شد. در پژوهش حاضر، 43 صفت تشریحی با دقت بررسی و اندازه گیری شد. برای تعیین روابط بین گونه ها، 39 صفت کمی تشریحی برگ و دمبرگ با روش تحلیل مولفه اصلی (PCA) تحلیل شد. نتایج بررسی حاضر نشان داد که کرک غده ای برگ و دمبرگ، تعداد، الگوی آرایش سلول های اپیدرمی اطراف روزنه، صاف یا موج دار بودن جدار آنها، همچنین حضور یا عدم حضور فیبر خارج از چوب درون دسته آوند رگبرگ اصلی و دمبرگ از مهم ترین صفات برای تفکیک گونه های این سرده هستند. تحلیل داده ها با روش PCA به تفکیک کامل گونه های: A. caucasica، A. erythropoda، A. hessii، A. hyrcana، A. melancholica، A. microscopica، A. persica، A. pseudocartalinica و A. rechingeri، تشکیل سه گروه اصلی و دو زیر گروه منجر شد. یافته های بررسی حاضر نشان داد که صفات تشریحی برگ و دمبرگ در این سرده دارای ارزش تاکسونومیک محدود است و آنالیز عددی این صفات، قادر نیست حد و مرز و روابط بین گونه ها را به روشنی آشکار سازد.

پژوهش حاضر در نظر دارد کاربرد روش ترکیب گونه های معرف را در طبقه بندی بانک های اطلاعاتی پوشش گیاهی بزرگ بررسی کند. برای این منظور، از بانک اطلاعاتی پوشش گیاهی شمشاد در استان های گلستان و مازندران مشتمل بر 442 رولوه و 89 گونه استفاده شد. برای اجرای روش ترکیب گونه های معرف، نخست طبقه بندی اولیه توسط روش TWINSPAN اصلاح شده انجام شد و با اجرای آنالیز تعلقه فی در گروه های حاصل از سطح قطع دوم این طبقه بندی، پنج گونه که دارای بالاترین مقدار تعلقه بودند، انتخاب شد. سپس، با بررسی وقوع مشترک هر یک از این پنج گونه توسط آنالیز اجتماع پذیری فی با دیگرگونه های بانک اطلاعاتی، گروه گونه های گیاهی تشکیل شد. در پایان، با استفاده از فرمول نویسی گروه گونه های مزبور (معروف به فرمول های منطقی) و با تخصیص 379 رولوه به فرمول های مزبور، تعداد 21 اجتماع گیاهی در بانک اطلاعاتی شمشاد شناسایی شد که متعلق به تعداد شش واریانت، 17 زیرجامعه، 11 جامعه، چهار اتحادیه، یک رده و یک راسته گیاهی است. همچنین، تعداد 63 رولوه که توسط فرمول های منطقی به هیچ کدام از اجتماعات گیاهی اختصاص نیافتند، توسط شاخص اجتماع پذیری FPFI به اجتماع گیاهی که دارای بیشترین مقدار این شاخص بودند، اختصاص یافت. به طور کلی، نتایج تحقیق حاضر تصریح می کند که با توجه به انطباق 91 درصدی دو روش طبقه بندی براون- بلانکه و ترکیب گونه های معرف، می توان روش ترکیبی را به عنوان جایگزین مناسب روش مبتنی بر تجربه براون- بلانکه برای طبقه بندی بانک های اطلاعاتی پوشش گیاهی بزرگ به متخصصان پوشش گیاهی داخل کشور پیشنهاد کرد.

به منظور بررسی ساختار ژنتیکی سگ ماهی کسلر (Paraschistura kessleri) که از گونه های بومی آب شیرین ایران است، تعداد 84 نمونه از رودخانه های رادکان، زاوین و کارده واقع در استان خراسان رضوی جمع آوری و با استفاده از شش جایگاه ریزماهواره ای ارزیابی شد. تمام جایگاه های مورد استفاده چند شکلی نشان دادند. نتایج نشان داد که سگ ماهی کسلر از غنای آللی (میانگین تعداد آلل: 9.16) و هتروزیگوسیتی مناسبی (میانگین هتروزیگوسیتی مشاهده شده: 0.65) در مناطق رادکان، زاوین و کارده برخوردار است. از 18 آزمون جایگاه ژنی-جمعیت، تنها 4 آزمون در تعادل هاردی-وینبرگ قرار داشت. میزان Fst و Rst به عنوان شاخص های تمایز ژنتیکی به ترتیب 0.034 و 0.061 به دست آمد. در این خصوص، جریان ژنی نسبتا بالای مشاهده شده (Nm:28.7) را می توان به عنوان عاملی مهم در تمایز ژنتیکی پایین به دست آمده بین نمونه های رودخانه های مورد بررسی در نظر گرفت. جریان ژنی مشاهده شده نیز احتمالا مرتبط با عواملی همچون: آلودگی ها، سیلاب ها و تاریخچه زندگی سگ ماهی کسلر است. نتایج آنالیز واریانس مولکولی نیز نشان داد که بخش عمده تنوع مشاهده شده مربوط به درون جمعیت ها است. بالاترین میزان شباهت و فاصله ژنتیکی به ترتیب بین نمونه های مناطق رادکان با کارده و زاوین با رادکان مشاهده شد. دندروگرام UPGMA ترسیم شده بر اساس فاصله ژنتیکی نیز نشان داد که احتمالا دو گروه جدا از سگ ماهی کسلر در مناطق رادکان، زاوین و کارده وجود دارد به طوری که منطقه زاوین در شاخه ای جدا از مناطق کارده و رادکان قرار گرفت.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی گیاهان و معرفی فلور، تعیین شکل های زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان کوه خرگوشان انجام گرفت. این کوه، با مساحت 6000 هکتار، در شرق شهرستان پلدختر و جنوب غربی شهرستان خرم آباد واقع شده است. حداکثر ارتفاع این کوه از سطح دریا 2329 متر است. نمونه های گیاهی از نقاط مختلف کوه خرگوشان طی دو فصل رویشی بین سال های 1392 تا 1393 جمع آوری و شناسایی شد. طیف زیستی گیاهان این منطقه با تعیین درصد گونه های متعلق به هر یک از شکل های زیستی ترسیم شد. جایگاه کوه خرگوشان از نظر جغرافیای گیاهی ایران بر اساس اطلاعات به دست آمده از پراکنش جغرافیایی گونه های شناسایی شده و منابع موجود بررسی شد. از 211 گونه شناسایی شده در منطقه کوه خرگوشان سه گونه نهانزاد آوندی، یک گونه بازدانه، 176 گونه دولپه و 31 گونه تک لپه حضور دارد. این گونه ها به 50 تیره و 150 جنس تعلق دارد. بیشترین غنای گونه ای در تیره های Fabaceae (27 گونه، 12.79 درصد)، Asteraceae (22 گونه، 10.42 درصد)، Apiaceae (17 گونه، 8.05 درصد) و Lamiaceae (16 گونه، 7.58 درصد) دیده شد. از نظر شکل زیستی، 36.49 درصد تروفیت، 31.28 درصد همی کریپتوفیت، 18.96 درصد کریپتوفیت، 8.06 درصد فانروفیت، 5.21 درصد کامفیت هستند. 138 گونه (65.4 درصد) در فلور کوه خرگوشان، بوم زاد ناحیه ایرانی-تورانی هستند، از این تعداد 32 گونه بوم زاد ایران است که در میان آنها پراکنش چهار گونه (Astragalus lurorum، Dionysia gaubae، Hedysarum gypsophilum و Phlomis lurestanica) به استان لرستان محدود می شود.

فون بال ریشکداران استان قزوین طی سال های 1393-1392 بررسی شد. در این مطالعه، 38 گونه متعلق به 4 خانواده و 20 جنس جمع آوری و شناسایی شدند که از این تعداد 27 گونه برای اولین بار از استان قزوین گزارش و در زیر با علامت ستاره (*) نشان داده می شوند. در بین گونه های جمع آوری شده، 5 گونه شکارگر و سایر گونه ها گیاه خوار هستند، در بین گونه های گیاه خوار نیز Thrips tabaci و Frankliniella intonsa پراکنش وسیعی دارند. لیست گونه های شناسایی شده به شرح زیر است: I. Suborder TEREBRANTIA: Family AEOLOTHRIPIDAE: Aeolothrips albicinctus Haliday*، A. collaris Priesner*، A. fasciatus (L.) *، A. intermedius Bagnall; Family MELANTHRIPIDAE: Melanthrips fusus (Sulzer) *، M. knechteli Priesner*; Family THRIPIDAE: Dendrothrips phyllirea (Bagnall) *، Heliothrips haemorrhoidalis (Bouche) *، Neohydatothrips gracilipes Hood*، Anaphothrips obscures (Muller)، A. sudanensis Trybom*، Aptinothrips elegans Priesner*، A. rufus (Haliday) *، Chirothrips kurdistanus zur Strassen*، Ch. manicatus (Haliday) *، Ch. meridionalis Bagnall*، Drepanothrips reuteri Uzel*، Frankliniella intonsa (Trybom)، F. occidentalis (Pergande)، F. pallid (Uzel)، F. tenuicornis (Uzel) *، Limothrips transcaucasicus Savenko*، Microcephalothrips abdominalis (Crawford) *، Mycterothrips tschirkunae (Yakhontov) *، M. weii Mirab-balou، Shi & Chen*، Odontothrips confusus Priesner، Rubiothrips vitis (Priesner) *، Scolothrips longicornis Priesner*، Tenothrips discolor (Karny) *، T. frici (Uzel)، Thrips atratus Haliday*، T. hawaiiensis (Morgan) *، T. meridionalis (Priesner) *، T. tabaci L.، T. trehernei Priesner;II. Suborder TEREBRANTIA: Family PHLAEOTHRIPIDAE: Bagnalliella yuccae (Hinds) *، Haplothrips reuteri (Karny)، and Haplothrips tritici (Kurdjumov).  

در پژوهش حاضر فلور و پوشش گیاهی بخشی از منطقه حفاظت شده بهرآسمان از ارتفاعات جنوب شرقی ایران مطالعه شد. منطقه هنزاکوه در محدوده دهستان «زمین حسین» تا ارتفاعات هنزاکوه در شمال شهر جیرفت، استان کرمان واقع شده است. این پژوهش با هدف شناسایی گونه های گیاهی آوندی، تعیین اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی آنها انجام شد. بر اساس این تحقیق 309 گونه گیاهی متعلق به 198 جنس و 60 خانواده شناسایی شدند که 3 گونه به نهانزادان آوندی، 4 گونه به بازدانگان، 45 گونه به نهاندانگان تک لپه ای و 257 گونه به نهاندانگان دولپه ای تعلق دارند. مهمترین خانواده های گیاهی منطقه از نظر غنای گونه ای به ترتیب عبارتند از: خانواده کاسنی (Astereaceae) با 48 گونه، خانواده گندم (Poaceae) با 27 گونه، خانواده نعناع (Lamiaceae) با 26 گونه و خانواده نخود (Fabaceae) با 20 گونه. 53 درصد یعنی حدود 166 گونه فلور منطقه، انحصاری ناحیه فلوریستیک ایران - تورانی هستند. در بین گیاهان منطقه، تروفیت ها با 28 درصد، همی کریپتوفیت ها با 27 درصد، کریپتوفیت ها با 18 درصد، کامفیت ها با 15 درصد، فانروفیت ها با 10 درصد و انگل با 2 درصد فراوان ترین شکل های زیستی هستند. از کل گونه های شناسایی شده در منطقه هنزاکوه، 30 گونه درختی و درختچه ای، 21 گونه اندمیک منطقه جنوب شرق ایران و 40 گونه نادر هستند. درباره سیمای رویشی، کاربری و نیز عوامل تهدید کننده پوشش گیاهی منطقه بحث شده است.

خانواده Onychiuridae متعلق به رده پادمان (Collembola) و راسته Poduromorpha از جمله بندپایان خاکزی هستند که نقش مهمی در تجزیه و چرخه مواد در طبیعت ایفا می کنند. در تحقیقی که برای بررسی فون پادمان طی سال های 1393-1392 در مناطق مختلف شهر تهران و اطراف آن انجام شد، نمونه هایی از پادمان خانواده Onychiuridae شامل 6 گونه متعلق به 5 جنس مختلف جمع آوری و شناسایی شدند. قیف برلیز تغییرشکل یافته برای استخراج این گونه ها از خاک و خاک برگ استفاده شد و نمونه های جمع آوری شده از روی کلیدهای موجود شناسایی شدند. نتایج شناسایی ها جنس Allonychiurus (Yoshii, 1995) و گونه Orthonychiurus stachianus (Bagnall, 1939) را برای نخستین بار از ایران گزارش می دهند. گونه های O. folsomi (Schaffer, 1900)، Heteraphorura japonica (Yosii, 1967)، Porotaphorura fimata (Gisin, 1952) و Thalassaphorura encarpata (Denis, 1931) نیز برای نخستین بار برای فون تهران گزارش می شوند.