تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1390 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:7

این پژوهش به بررسی برخی ویژگی های ریختی و بوم شناختی موش خاردار (Acomys dimidiatus) در محدوده زیستگاه های منطقه حفاظت شده گنو و شهرستان میناب واقع در استان هرمزگان پرداخته است. تعداد 58 نمونه از این گونه با استفاده از تله های زنده گیر، از گستره زیستگاه های یاد شده جمع آوری گردید. یافته ها درصد بالای شب فعال بودن این گونه را نشان می دهد. نمونه ها از ارتفاع کمتر از 100 متر تا بالاتر از 1500 متر از سطح دریا به دست آمدند. تعداد 5 صفت ظاهری و 15 صفت جمجمه ای و دندانی اندازه گیری و نسبت های تمامی اندازه ها به طول سر و بدن محاسبه گردید. برای بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده گردید. نتایج محاسبه آمار توصیفی نشان داد که متوسط اندازه 14 صفت از 20 صفت در نمونه های میناب بزرگتر از نمونه های گنو است. همچنین متوسط اندازه تمامی نسبت ها در نمونه های میناب بزرگتر از گنو است. به منظور نشان دادن اختلاف های معنی دار میان اندازه ها و نسبت های به دست آمده جمعیت های دو منطقه، آزمون  Independent Sample T-Testبه کار رفت. تحلیل ها نشان داد، از میان 20 صفت مورد بررسی، تنها 5 صفت در میان جمعیت های دو منطقه دارای اختلاف معنی داری هستند .(P<0.05) همچنین، 9 نسبت از 20 نسبت مورد بررسی در میان جمعیت های دو منطقه دارای اختلاف های معنی دار هستند .(P<0.01, P<0.05) آزمون MANOVA نیز برای بررسی وجود اختلاف در میان جمعیت ها استفاده گردید، که در سطح (P<0.05) معنی دار بود. یافته های حاصل از تحلیل مولفه های اصلی (PCA)، جمعیت های دو منطقه را تقریبا به طور مشخص از نظر صفات و نسبت های مورد بررسی از هم تفکیک نمود. بر این اساس، دو مولفه اصلی اول بیش از 60 درصد کل تغییرات و تفاوت ها را تشریح می کنند.

حوضه آبخیز رودخانه های اعلا و رودزرد به مساحت 229903.4 هکتار بین استان های خوزستان (شهرستان باغملک و ایذه) و کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. بیشترین مساحت حوضه های مذکور در شهرستان باغملک در استان خوزستان واقع هستند. بررسی انجام شده نشان داد که در منطقه مورد مطالعه 72 خانواده، 255 جنس و 382 گونه گیاهی وجود دارد. از مهمترین خانواده های منطقه، می توان به 56) Asteraceae گونه، 14.65 درصد)، Papilionaceae (50 گونه، 13.08 درصد)، Apiaceae (35 گونه، 9.16 درصد)، Poaceae (32 گونه، 8.37 درصد)، Lamiaceae (21 گونه، 5.49 درصد) اشاره کرد. از بزرگترین جنس های گیاهی منطقه مورد مطالعه می توان به ترتیب به جنس های Astragalus (12 گونه)، Trifolium (10 گونه)، Centaurea (9 گونه) اشاره کرد. از نظر شکل زیستی، 41.36 درصد گونه ها تروفیت، 35.07 درصد همی کریپتوفیت، 13.61 درصد فانروفیت، 8.63 درصد کریپتوفیت، 5.23 درصد کامفیت هستند. از نظر پراکنش جغرافیایی، 58.63 درصد عنصر ایرانی- تورانی، 9.68 درصد ایرانی- تورانی و مدیترانه ای، 7.85 درصد ایرانی- تورانی و اروپا- سیبری، را به خود اختصاص می دهد.

منطقه حفاظت شده ارژن- پریشان که دو تالاب بسیار زیبای پریشان و ارژن را در خود جای داده است، با وسعتی معادل 60000 هکتار در فاصله 60 کیلومتری غرب شهر شیراز واقع شده است. در این پژوهش، فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان موجود در این منطقه حفاظت شده مطالعه شدند. از 393 گونه شناسایی شده در منطقه، سه گونه پتریدوفیت، دو گونه بازدانه، 337 گونه دو لپه ای و 56 گونه تک لپه ای هستند. این گونه ها به 81 تیره و 268 جنس تعلق دارند. مهم ترین تیره های گیاهی منطقه از نظر بیشترین تعداد گونه به ترتیب عبارتند از: Asteraceae، Papilonaceae، Poaceae، Brassicaceae، Apiaceae،Boraginaceae  و .Rosaceae بزرگترین جنس های گیاهی موجود در منطقه به ترتیب عبارتند از: Astragalus، Juncus، Convolvulus،Anthemis  و 230 .Plantago گونه (58.52 درصد) متعلق به ناحیه ایرانی- تورانی هستند. در میان گیاهان جمع آوری شده تروفیت ها با 215 گونه (54.70 درصد) فراوان ترین شکل زیستی این منطقه حفاظت شده محسوب می گردند.

در این مطالعه سیتوتاکسونومی جنس Leucopoa Griseb. در ایران مطالعه شده است. این جنس در ایران واجد دو گونه L. sclerophylla و L. psedosclerophylla است. تاکنون گزارش کروموزومی در مورد گونه های این جنس ذکر نشده است. در این مطالعه، تعداد 3 جمعیت متعلق به دو گونه فوق بررسی شده اند. مطالعات، عدد پایه x=7 و سطح پلوئید 2n=6x=42 و همچنین، کاریوتیپ تقریبا نامتقارن را برای گونه های این جنس نشان دادند.

جنس اسپرس (Onobrychis Mill.) با حدود 130 گونه در 9 بخش از بقولات علوفه ای ارزشمندی است که اساسا در نواحی معتدل شمالی پراکنش دارد، اگر چه مرکز اصلی تنوع آن شرق مدیترانه و جنوب غربی آسیاست. بخش  Heliobrychisبزرگترین بخش این جنس است که دارای حدود 21 گونه در ایران است. در این پژوهش عدد کروموزومی و رفتار میوزی در 6 جمعیت از گونه Onobrychis melanotricha Boiss. بررسی شده است. همه جمعیت های مورد مطالعه دیپلوئید بوده، عدد پایه کروموزومی آنها برابر 8 است (2n=2x=16). گرچه در جمعیت های مورد مطالعه کروموزوم ها رفتار منظمی طی میوز نشان دادند، لیکن برخی ناهنجاری ها مانند کروموزوم های سرگردان و جدا افتاده در آنافاز/ تلوفاز I و II و دیاکینز/ متافاز I، سیتومیکسی در دیاکینز و آنافاز/ تلوفاز I و II، میکرونوکلئوس در تلوفاز II، چندقطبی در تلوفازII ، پل در آنافاز I و ناهمزمانی هسته در متافاز II و تلوفاز I و II مشاهده گردید.

گونه Cynodon dactylon، گونه ای با اهمیت اقتصادی و صنعتی در سطح جهان است و به طور وسیع در مناطق معتدله و گرمسیری به عنوان چمن و علوفه دام استفاده می شود. در این مطالعه تعداد 10 جمعیت متعلق به این گونه با هدف مشخص نمودن عدد کروموزومی و کاریوتیپ گونه و بررسی تنوعات احتمالی آن ارزیابی شد. مطالعات عدد پایهx=9  و سطوح پلوئیدی 2n=4x=36 و 2n=3x=27 و همچنین، کاریوتیپ نسبتا متقارن را برای این گونه نشان داد. وجود جمعیت تری پلوئید این گونه نشان دهنده حضور احتمالی افراد دیپلوئید در منطقه مورد نظر و یا وقوع دورگ گیری میان افراد دیپلوئید و تتراپلوئید این گونه در گذشته و حفظ افراد تری پلوئید از طریق تولیدمثل غیرجنسی و ریزوم است.

جنگل فندق لو در شمال غرب شهر اردبیل، در محدوده ارتفاعی 1500 تا 1850 متر از سطح دریا قرار دارد. مطالعه فلوریستیک منطقه نشان داد که در منطقه مورد مطالعه حدود 191 آرایه از 145 جنس و 47 خانواده وجود دارد. خانواده های Lamiaceae، Rosaceae، Asteraceae،Poaceae  و Fabaceae به عنوان مهمترین خانواده های گیاهی موجود در منطقه هستند که در مجموع 47.6 درصد از کل آرایه ها را شامل می شوند. همی کریپتوفیت ها (45.6 درصد)، تروفیت ها (24 درصد) و فانروفیت ها (16.8 درصد) از مهمترین گروه های ساختاری طیف زیستی منطقه به روش رانکایر بودند. بررسی پراکنش جغرافیایی نشان داد که آرایه های متعلق به منطقه ایرانی- تورانی (29.8 درصد)، ایرانی- تورانی/ مدیترانه ای (17.2 درصد)، ایرانی- تورانی/ اروپا- سیبری (16.2 درصد) و ایرانی- تورانی/ اروپا- سیبری/ مدیترانه ای (15.1 درصد) در منطقه مورد مطالعه غلبه دارند.