تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1392 | دوره:4 | شماره:13 |تعداد مقالات:7

در مطالعه حاضر، بررسی مقایسه ای صفات تشریحی ساقه، رگبرگ اصلی برگ های قاعده ای و میوه در خانواده ) Papaveraceaeبه جز جنس Papaver) در ایران ارائه شده است. در این پژوهش، 45 صفت تشریحی مربوط به ساقه، رگبرگ اصلی و میوه در گونه های Glaucium grandiflorum، G. cornicoulatum، G. haussknechtii، G. elegans، G. fimbrilligerum، G. oxylobum، Roemeria hybrida، R. refracta، Hypecoum pendulum و Chelidonium majus مورد بررسی قرار گرفته است همچنین، وجود کرک غده ای در G. oxylobum و G. pulchrum برای نخستین بار گزارش شد. از بین صفات بررسی شده، چندین صفت از جمله: شکل جفت، زاویه برچه ای، شکل زاویه برچه ای، تعداد لایه های پارانشیم داخلی و خارجی دیواره تخمدان، تعداد دستجات آوندی جفت در میوه، وجود حفره مرکزی در میوه، وجود کرک های غده ای، تعداد دستجات آوندی، تعداد دستجات بافت آبکش، عدم وجود بافت استحکامی در اطراف دستجات آوندی در رگبرگ اصلی برخی گونه ها متفاوت است، که می تواند در جداسازی گونه های جنس Glaucium مفید باشد. صفات تشریحی رگبرگ اصلی پهنک در این جنس ها، به رغم برخی از تفاوت ها، اساسا ساختار مشابهی دارد. بنابراین، صفات تشریحی رگبرگ به تنهایی نمی تواند معیار مناسبی برای شناسایی و تشخیص گونه های جنس Glaucium و چهار جنس دیگر باشد. همچنین، صفات تشریحی ساقه، معیار مناسبی برای تشخیص و جداسازی گونه های جنس Glaucium و سایر جنس ها نیست. از سوی دیگر، صفات تشریحی میوه در شناسایی و جدا کردن گونه های جنس Glaucium و همچنین چهار جنس دیگر مفید است به ویژه، برش عرضی میوه H. pendulum اختلاف قابل توجهی را در مقایسه با دیگر جنس ها نشان می دهد. برخی از صفات تشریحی میوه در جنس Glaucium می تواند در گروه بندی تاکسونومیک این جنس مفید باشد. مهم ترین این صفات، شکل جفت تخمدان است.

این پژوهش، شامل مطالعه فلور و بررسی تنوع زیستی پنج مانداب مهم مرزون آباد، لنگور، بصرا، رمنت و آغوزبن در شهرستان بابل در شمال ایران است. برای تحقق مطالعات فلوریستیکی در این مانداب ها، همه گیاهان آوندی در طی دو فصل رویشی (1389-1390) جمع آوری گردید. تعداد کل 196 گونه متعلق به 138 جنس و 58 خانواده گیاهی شناسایی شد. تیره های 24) Poaceae گونه(،19) Cyperaceae گونه(،16) Asteraceae گونه(، Fabaceae (13 گونه) و Polygonaceae ( 9گونه) دارای بیشترین غنای گونه در منطقه مورد مطالعه بودند. جنس هایی که بیشترین تعداد گونه را در بردارند عبارتند از8) Cyperus : گونه(،Polygonum (7 گونه) و Potamogeton (4 گونه). در بین گیاهان منطقه، تروفیت ها با 37 درصد فراوان ترین شکل زیستی منطقه را تشکیل می دهند. از لحاظ پراکنش جغرافیایی، بیشترین گونه ها متعلق به عناصر چند ناحیه ای با 54.5 درصد هستند. زیستگاه های مختلف این مانداب ها ارزیابی شد. از میان پنج مانداب شهرستان بابل، مانداب مرزون آباد بیشترین تعداد گونه ها (111) را به خود اختصاص داده است و مانداب لنگور با 63 گونه در رتبه دوم قرار دارد. به علاوه، مقایسه ای بین اطلاعات به دست آمده از این مانداب ها با سایر مانداب های شمال ایران نیز انجام گردید که نشان دهنده برخی شباهت ها و اختلافات بین مناطق مختلف مورد بررسی است. طبق ضریب تشابه سورنسون مشخص شد که شباهت اندکی بین گونه های گیاهی این پنج مانداب با یکدیگر وجود دارد که دلیل آن مساحت متفاوت و فاصله نسبتا زیاد میان آنهاست.

مناطق پست هیرکانی (خزری) شامل لکه های به جامانده از جنگل های خزان کننده اروپا-سیبری است که در سه استان گیلان، مازندران و گلستان پراکنده است. نور و سیسنگان دو تکه بزرگ از این جنگل های پست هستند که با عنوان "پارک جنگلی" در مفهوم "منابع طبیعی ایران" طبقه بندی شده اند. با وجود برخی مطالعات محلی بر روی این جنگل ها، هنوز دانش کافی در مورد فلور و پوشش گیاهی این مناطق وجود ندارد. گونه های گیاهی جمع آوری شده از این مناطق نشان دهنده وجود 225 گونه گیاهی متعلق به 175 جنس و 77 تیره گیاهی است. Poaceae با 28،Asteraceae  با 18 و Rosaceae با 9 گونه، به ترتیب بیشترین غنای گونه ای را نشان می دهند. جنس های دارای بیشترین تعداد گونه به ترتیب Carex (با 6 گونه)، Veronica (با 5 گونه) و Euphorbia،Polygonum  و Solanum (هر کدام با 4 گونه) هستند. به لحاظ طیف شکل زیستی، تروفیت ها با 30.2% اشکال زیستی غالب را تشکیل می دهند و به دنبال آن، ژئوفیت ها (27.1%)، همی کریپتوفیت ها (20.9%) و فانروفیت ها (18.2%) قرار دارند. فلور این مناطق، عمدتا از عناصر چندناحیه ای با 60 تاکسون (27.3%) و سپس عناصر اروپا-سیبری/ایرانی-تورانی/مدیترانه ای با 43 تاکسون (19.5%) تشکیل شده است. درصد هر کدام از عناصر جغرافیایی و اشکال زیستی به طور اختصاصی برای هر جنگل ارائه می شود. بر اساس شاخص تشابه سورنسن، برخی شباهت های فلوریستیکی بین دو جنگل وجود دارد. جنگل های پست نور و سیسنگان، به علت فشار فعالیت های انسانی و چرای دام، در معرض خطر حذف گونه های گیاهی و یا تغییر جوامع طبیعی هستند.

الگوی باندینگ پروتئین ذخیره ای بذر بر اساس الکتروفورز SDS-PAGE با استخراج عصاره پروتئینی گونه های Phalaris در ایران بررسی شد. نتایج نشان داد که دو واریته P. Paradoxa L. یعنی Praemorsa و Paradoxa ارتباط بسیار نزدیکی دارند. ارتباط بسیار نزدیکی نیز بر مبنای ضریب شباهت بالای پروتئینی (J=0.385) بین دو گونه P. Arundinacea L. و P. brachystachys Link. مشاهده شد. نتایج الکتروفورزی با نتایج بررسی های پیشین در مورد ساختمان تشریحی و تنوع ریختی مقایسه شده است.

رفتار و تعداد کروموزوم های میوزی چهار جمعیت ایرانی گونه Astragalus anserinifolius Boiss. از جنس گون، بخش Malacothrix مورد مطالعه قرار گرفت. تمامی این جمعیت های خودرو دیپلوئید بوده، عدد کروموزومی 2n=2x=16 را نشان دادند که مطابق با عدد پایه پیشنهادی  x=8از ICPN است. گرچه در تمامی تاکسون ها جفت شدن کروموزوم ها و جدا شدن آنها در مرحله میوز منظم بود، لیکن بی نظمی های میوز شامل درجات متفاوتی از کروموزوم های جدا افتاده و چسبندگی کروموزوم ها در متافاز I، چند هسته ای و شمار متفاوتی از کروموزوم های تاخیری، پیشرو و پل در آنافاز /Iتلوفاز I، ناهمزمانی هستک ها و مهاجرت زود هنگام کروموزوم ها در متافاز II و تاخیر و تشکیل پل ها و سیتومیکسی در آنافاز /IIتلوفاز II مشاهده شد.

روابط فنتیک میان 35 نمونه جمعیتی جمع آوری شده از جمعیت های طبیعی دو واریته از گونه Glycyrrhiza glabra در ناحیه زاگرس مرکزی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. 21 صفت ریخت شناسی کمی روی 27 نمونه جمعیتی اندازه گیری شد و آنالیزهای مختصات اصلی، خوشه بندی،K-means و MDS روی داده های ریخت شناسی صورت گرفت. محتوای فلاونوئیدی 24 نمونه جمعیتی استخراج و با روش کروماتوگرافی لایه نازک خالص سازی و بررسی در سطح تعیین اسکلت و کلاس فلاونوئیدی صورت گرفت. محتوای گلیسیریزین ریزوم ها با استفاده از روش پردازش تصویر در 24 نمونه به صورت کمی اندازه گیری شد. نتایج آنالیزهای چند متغیره روی داده های ریخت شناسی و داده های پروفایل لکه های فلاونوئیدی نشان داد که می توان نمونه های جمعیتی مطالعه شده را بر اساس موقعیت جغرافیایی محل جمع آوری نمونه ها به دو گروه عمده تقسیم نمود. اندازه سطح بذر، متغیرترین صفت ریخت شناسی کمی بر اساس مقادیر CV تشخیص داده شد و عرض نیام در عریض ترین بخش، کمترین تغییرات را نشان داد. نمونه های هر دو واریته، فلاونوئیدهای متنوعی را از کلاس های فلاون و فلاونول تولید کرده بودند. در مجموع، تعداد 7 ترکیب فلاونوئیدی مختلف با R¦های متمایز از دو واریته بدست آمد. نتایج، سطوح متوسطی از تنوع میان نمونه های مورد مطالعه را نشان داد. نتایج این مطالعه، جداسازی دو واریته در منابع موجود بر اساس یک تک صفت کیفی را تایید می کند. ریزوم های هر دو واریته، مقادیر مشابهی از گلیسیریزین و انواع مشابهی از فلاونوئیدها را در پروفایل کرواتوگرام های لایه نازک ارایه نمودند که اهمیت و کاربرد یکسان ریزوم های هر دو واریته را از نظر کاربرد به عنوان دارویی گیاهی در طب سنتی نشان می دهد.

تیره Poaceae چهارمین تیره بزرگ گیاهان گل دار است. این تیره دربردارنده 700-800 جنس و 11000-13000 گونه با پراکنش جهانی است. این خانواده، از اهمیت بوم شناختی و اقتصادی بی نظیری برخوردار است. پیدایش این تیره به دوره کرتاسه نخستین و گونه گونی عمده آن به دوره سنوزوئیک میانی باز می گردد. در حال حاضر، این تیره نزدیک به یک پنجم سطح خشکی ها را پوشش می دهد و تقریبا در تمامی زیستگاه ها در سطح جهان وجود دارد. با وجود شرایط بوم شناختی نیمه گرمسیری و موقعیت اقتصادی منطقه پنجاب، گندمیان بخش قابل ملاحظه ای را در منطقه تشکیل می دهند. با وجود اهمیت قریب به اتفاق، مطالعات تاکسونومیک در مورد گندمیان در این منطقه از توجه کافی برخوردار نبوده است. تنها در مطالعات Sharma و(1989) Khosla  است که گونه های گندمیان به زیر تیره ها و طایفه ها طبقه بندی شده اند. با این حال، پس از تاسیس کارگروه تبارشناسی گندمیان (GPWG) جهان تحولی نوین در زمینه طبقه بندی گندمیان داشته است. اما کشور هند تا آنجا که به تنوع گندمیان مربوط می شود هنوز به طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است. تحقیقات ما برای اکتشاف و رده بندی فلور تیره گندمیان منطقه، تلاشی برای تقویت و به روزرسانی اطلاعات درباره تنوع آن در منطقه مورد مطالعه است. مطالعات حاضر، جمع بندی 192 مجموعه گونه از جمله 7 گزارش جدید را ارائه کرده است. نمونه های گونه ای از زیرتیره ها عبارتند از: Aristidoideae (5)،(5) Arundinoideae ،(4) Bambusoideae ،(55) Chloridoideae ،(1) Centothecoideae ،(3) Erhartoideae ،(98) Panicoideae  و.(21) Pooideae