تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1396 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:6

در پژوهش حاضر تشریح برگ و ساقه ی 10 گونه از جنسPsephellus (تیره ی مرکبان) متعلق به فلور ایران بررسی شد. پس از جمع آوری و شناسایی نمونه های گیاهی، از برگ و ساقه ی آنها به روش دستی برش عرضی تهیه شد و بهترین برش ها برای رنگ آمیزی و مطالعه با میکروسکوپ نوری انتخاب شدند. صفت های مختلف تشریحی ازجمله تعداد دستجات آوندی ساقه، تعداد دستجات کلرانشیم و کلانشیم ساقه، شکل کلی مقطع عرضی ساقه، شکل سلول های اپیدرمی، تیپ روزنه در برگ، انواع کرک در ساقه و برگ، وجودداشتن و یا نداشتن کوتیکول و مغز بررسی شد. نتایج پژوهش حاضر نشان دادند صفت های تشریحی برگ و ساقه در این جنس دارای ارزش تاکسونومیکی اند و طبقه بندی های پیشین این جنس را تا حد درخور توجهی تأیید می کنند؛ بر این اساس مشخص شد تعداد دستجات آوندی و نوع کرک مهم ترین صفت ها برای تفکیک گونه ها و بخش های این جنس اند. درنهایت، برای نخستین بار کلید شناسایی گونه ها و بخش های این جنس بر اساس صفت های تشریحی ارائه شد.

کپک سیاه (دوده ای) خوشه ها در گندم و جو معمولاً با تغییر رنگ خوشه های این گیاهان به سیاه مشخص می شود و قارچ های مختلف ایجادکننده ی آن خوشه های بالغ و درحال پیرشدن را کلنیزه می کنند. به نظر می رسد کپک سیاه خوشه ها روی گیاهانی که طی بلوغ آنها شرایط رطوبتی شایع می شود یا برداشت محصول به علت شرایط رطوبتی به تأخیر می افتد و یا در بخش هایی از گیاهان به ویژه خوشه هایی که پیش از بلوغ دچار خشکیدگی می شوند توسعه ی بیشتری دارد. در مطالعه ی حاضر و با هدف شناسایی قارچ های همراه با نشانه های کپک سیاه خوشه های گندم و جو در استان های گلستان، البرز و قزوین، طی بهار و تابستان سال های 1393 و 1394 تعداد 133 جدایه متعلق به بخش Infectoriae از جنس Alternaria جمع آوری شد. بر اساس نتایج مطالعه های ریخت شناختی و داده های حاصل از توالی های نوکلئوتیدی دو جایگاه ژنومی شامل ITS از DNA ریبوزومی هسته ای و بخشی از ژن گلیسرآلدهید-3-فسفات دهیدروژناز (gpdh)چهار گونه ی A. arbusti، A. ethzedia، A. incomplexa و A. triticimaculans شناسایی شدند. هر چهار گونه ی شناسایی شده برای نخستین بار به عنوان گونه های همراه با نشانه های کپک سیاه خوشه های گندم و جو در دنیا گزارش می شوند. همچنین به غیراز گونه ی A. arbusti که قبلاً از گیاهان کلم در ایران گزارش شده است سه گونه ی دیگر آرایه های جدیدی برای بیوتای قارچی ایران گزارش می شوند. توصیف کامل گونه ها در مقاله ی حاضر ارائه شده است.

در پژوهش حاضر، نمونه های زنبورهای گرده افشان قبیله ی Anthophorini موجود در موزه ی «حشرات گرده افشان ایران» واقع در دانشکده ی کشاورزی دانشگاه یاسوج بررسی شدند. به منظور انجام ریخت سنجی هندسی ابتدا نمونه ها تا حد گونه شناسایی شدند و پس از آن، پنج گونه از زنبورهای این قبیله از سه جنس Anthophora، Amegilla و Habropoda شامل گونه های Amegilla quadrifasciata، Anthophora (Melea) yasoujensis، Habropoda tarsata، Anthophora(Lophanthophora) agama و Anthophora (Pyganthophora) rogenhoferi به روش ریخت سنجی هندسی بررسی شدند. در بررسی حاضر تعداد 122 نمونه شامل 53 ماده و 69 نر مطالعه شد؛ به این ترتیب که پس از عکس برداری دیجیتالی و لندمارک گذاری روی بال ها، فایل های Tps با نرم افزار Tps Dig نسخه ی 1/2 به دست آمدند و درنهایت داده های حاصل که شامل عکس های لندمارک گذاری شده بودند به نرم افزار MorphoJ وارد شدند و تجزیه و تحلیل انجام شد؛ خروجی وارد نرم افزار PAST نسخه ی 17/2 شد و نتایج به شکل نمودارهای خوشه بندی شده نمایش داده شدند؛ به این ترتیب تفکیک در سطح جنس، زیرجنس و گونه انجام شد. نتایج بررسی حاضر نشان دادند روش ریخت سنجی هندسی روشی مؤثر و مفید با انطباق بسیار زیاد با کاراکترهای ریخت شناختی برای تفکیک نمونه های هر سه سطح است و ابزار قدرتمندی در جداسازی تاکسون های نمونه های این زنبورها به شمار می رود.

جنس Daphne L. متعلق به خانواده ی Thymelaeaceae و دارای دست کم 70 گونه در جهان و 4 گونه در ایران است. گونه های این جنس حاوی ترکیباتی نظیر فلاون، بتولین، سیمارین و. . . هستند که آثار ضدسرطانی، ضدالتهاب، ضدنقرس و ضدمیکروبی دارد. در پژوهش حاضر، ویژگی های ریخت شناسی اندام های رویشی و زایشی، ویژگی های ریزریخت شناسی پوشش بذر و دانه ی گرده 11 جمعیت مختلف از گونه های D. mezerum، D. pontica، D. oleoidesوD. mucronata با استرئومیکروسکوپ، میکروسکوپ نوری و الکترونی نگاره با هدف شناسایی صفت های مفید برای جدایی و تشخیص گونه ها بررسی و مطالعه شد. اطلاعات حاصل از صفت های ریخت شناسی، ریزریخت شناسی دانه ی گرده و بذر با نرم افزار NTSYS pc v 2. 02 e تجزیه وتحلیل آماری شد و دندروگرام به روش UPGMA ترسیم شد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهند دانه ی گرده در گونه های مطالعه شده کروی تا بیضی شکل، سه شیاری، چند منفذی است و تفاوت هایی در سطح اگزین وجود دارند که الگوی Crotonoid و Semicrotonoid را ایجاد می کند. صفت هایی ازجمله شکل برگ، وجود کرک و تراکم آن، رنگ گلپوش، شکل لوب ها و وجود کرک در تخمدان، شکل و قطر دانه ی گرده، آشکار یا مخفی بودن دیواره ی مشبک (muri) و ضخامت اگزین در جدایی تاکسونومیکی گونه ها مؤثر هستند. در مطالعه ی حاضر، سه نوع تزیینات سطح بذر از سلولی و خانه خانه تا موج دار و برآمده مشاهده شد و صفت هایی مانند رنگ بذر، شکل بذر، منقاردار بودن و تزئینات سطح بذر در جدایی گونه ها از هم مؤثر تشخیص داده شد.

جنس و گونه ی Plesiothrips perplexus Beach برای نخستین بار از ایران گزارش می شود. در تمام گونه های این جنس تخم ریز تحلیل رفته است و دندانه های حاشیه ای وجود ندارند و بند سوم شاخک در نرها به طور استثنایی نسبت به ماده ها کوچک شده است. دو ویژگی یادشده در میان جنس های خانواده ی Thripidae غیرمعمول اند. نمونه های این گونه در مهر ماه و 1396 در شیراز از روی مرغ (Cynodon dactylon) و به روش تکاندن گیاه روی سینی سفید جمع آوری و سپس اسلایدهای دائمی نمونه ها در کانادا بالزام تهیه شدند. ویژگی های تشخیصی و تصاویر مربوطه ارائه شدند. پراکنش گونه ی Plesiothrips perplexusدر جهان و ارتباط فیلوژنی جنس Plesiothrips Hoodبادیگر جنس های خانواده Thripidae مانند Thrips Linnaeus بحث شد.

شهرستان ابهر با وسعتی برابر 3362 کیلومترمربع در فاصله ی 90 کیلومتری جنوب شرق زنجان و 230 کیلومتری غرب تهران واقع شده است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا 1540 متر، میانگین بارندگی سالیانه 5/323 میلی متر و متوسط درجه حرارت سالیانه 51/12 درجه ی سانتی گراد است. سه منطقه در سه نقطه ی متفاوت شهرستان ابهر برای بازنمایی الگوی کلی تنوع گیاهی در این شهرستان انتخاب شدند. به منظور شناسایی گونه های گیاهی و معرفی ترکیب فلوریستیکی، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان این مناطق، نمونه های گیاهی طی فصل های رویشی سال های 1394 و 1395 جمع آوری و شناسایی شدند. درمجموع، 310 گونه، 220 جنس و 53 خانواده ی گیاهی شناسایی شد. بزرگ ترین خانواده های گیاهی در منطقه ی مطالعه شده عبارتند از: Asteraceae(29 جنس و 44 گونه)، Fabaceae (14 جنس و 28 گونه)، Poaceae (19 جنس و 25 گونه)، Lamiaceae (12 جنس و 25 گونه)، Apiaceae (19 جنس و 24 گونه)، Brassicaceae (19 جنس و 21 گونه)، Caryophyllaceae(12 جنس و 17 گونه)، Boraginaceae (13 جنس و 15 گونه)، Rosaceae (7 جنس و 12 گونه)، Ranunculaceae (7 جنس و 9 گونه)، Amaranthaceae (5 جنس و 6 گونه)، Rubiaceae (5 جنس و 6 گونه). بزرگ ترین جنس ها شامل Astragalus (8 گونه)، Salvia (7 گونه)، Centaurea (6 گونه)، Silene (5 گونه)، Achillea، Bromus و Stachys (4 گونه) هستند. ازنظر پراکنش فیتوجغرافیایی، بیشترین سهم (2/54 درصد) به ناحیه ی ایرانی-تورانی مربوط است. در بین گیاهان منطقه، همی کریپتوفیت ها (50 درصد) فراوان ترین شکل زیستی را تشکیل می دهند و پس ازآن به ترتیب تروفیت ها (7/29 درصد)، ژئوفیت ها (3/9 درصد)، فانروفیت ها (8/5 درصد) و کامفیت ها (2/5 درصد) قرار می گیرند. یافته های پژوهش حاضر غنای فلوریستیکی شهرستان ابهر را نشان می دهند.