تاکسونومی و بیوسیستماتیک (مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان)
سال:1396 | دوره:9 | شماره:31 |تعداد مقالات:6

در پژوهش حاضر، فلور منطقه سربند دیباج بررسی شده است. منطقه شکارممنوع سربند با مساحت تقریبی 4 هزار هکتار و گستره ارتفاعی 2000 تا 3650 متر در 12 کیلومتری شمال شرقی شهر دیباج (52 کیلومتری شمال دامغان، استان سمنان) واقع شده و بر اساس طبقه بندی دومارتن دارای اقلیم خشک و میانگین بارندگی سالانه 137.5 میلی متر است. درمجموع، 285 گونه متعلق به 178 جنس و 45 تیره شناسایی شدند. تیره های Asteraceae (تیره گل ستاره ای) با 22 جنس و 40 گونه، Brassicaceae (تیره کلم) با 25 جنس و 32 گونه و Poaceae (تیره گندم) با 16 جنس و 26 گونه تیره های بزرگ منطقه و جنس های Astragalus (گون) با 12 گونه، Allium (پیاز) با 7 گونه، Cousinia (هزارخار) و Alyssum (قدومه) با 6 گونه و Gagea (نجم طلایی) با 5 گونه دارای بیشترین غنای گونه ای هستند. بررسی پراکنش جغرافیایی گونه های گیاهی منطقه نشان داد 60.52 درصد گونه ها به ناحیه ایرانی - تورانی، 20.67 درصد به نواحی ایرانی - تورانی/اروپا - سیبری و غیره تعلق دارند. همی کریپتوفیت ها (54.67 درصد) بیشترین شکل زیستی منطقه را تشکیل داده اند. از مجموع گیاهان شناسایی شده در منطقه، 36 گونه انحصاری ایران و 44 گونه دارای ارزش دارویی هستند. بر اساس معیارهای اتحادیه بین المللی حفاظت طبیعت 33 گونه در فهرست گونه های در معرض خطر قرار می گیرند که از این تعداد، 4 گونه Cousinia rhabdodes، Astragalus catacamptus، A. megalocystis و A. perdurans جزو گونه های آسیب پذیر منطقه هستند.

دانه های گرده 32 جمعیت مختلف از 13 جنس موجود در قبیله بابونه در ایران (یک تا سه جمعیت از هر گونه) با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی مطالعه شدند. دانه های گرده تمام نمونه های بررسی شده، سه شیار - روزنه ای و از نظر شکل دانه گرده، 55 درصد بیضی- دایره ای، 22 درصد تقریبا بیضی، 15 درصد دایره ای و 8 درصد کشیده - دایره ای بودند. دانه گرده بیضی- دایره ای و دایره ای در تمام جنس های این قبیله مشاهده شد. دانه های گرده همه تاکسون ها دارای درپوش و سه شیار روزنه ای هستند. بر اساس بررسی تزیینات دانه گرده با میکروسکوپ الکترونی نگاره، به جز جنس Artemisia که دارای خارچه و فاقد منفذ است، سایر جنس ها دارای خار و منفذدار هستند. در دندروگرام حاصل از روش UPGMA بر اساس چهار صفت کمی و کیفی دانه گرده، دو خوشه عمده مشاهده شد: خوشه اول (A) شامل جمعیت های جنس Artemisia با تیپ گرده Artemisia و خوشه دوم (B) سایر آرایه ها با تیپ دانه گرده Anthemis بودند. در خوشه دوم (B)، آرایه های دارای دانه گرده بزرگ تر (طول قطبی 28.64 تا 32.5 میکرومتر و عرض استوایی 30.65 تا 33.2 میکرومتر) در زیرخوشه B-1 و آرایه های دارای دانه گرده کوچک تر (طول قطبی 21.69 تا 30.38 میکرومتر و عرض استوایی 23.29 تا 32.4 میکرومتر) در زیرخوشه B-2 قرار گرفتند. نتایج نشان دادند صفت های ریز ریخت شناسی دانه گرده در تعیین روابط خویشاوندی بین جنس های قبیله بابونه مفید هستند. همچنین نتایج نشان دادند با وجود ثابت بودن تیپ دانه گرده، صفت هایی مانند شکل و اندازه صفت های متمایزکننده جنس ها و دارای کاربرد تاکسونومیکی هستند.

در پژوهش حاضر، دوگونه Rhamnus pallasii و catharticaRhamnus از تیره Rhamnaceae در شمال ایران ازنظر ریزریخت شناسی سطح دانه و گرده شناسی بررسی شدند. ویژگی هایی ازجمله محور قطبی (P)، محور استوایی (E) و نسبت طول محور قطبی به طول محور استوایی (P/E) گرده با میکروسکوپ نوری، شکل کلی دانه گرده در نمای قطبی و استوایی، تزئینات سطح اگزین و سطح اندوکارپ (درون بر میوه) دانه با عکس برداری میکروسکوپ الکترونی (SEM) بررسی شدند. نتایج نشان دادند شکل عمومی دانه گرده گونه Rh. pallasii از دید قطبی کروی Spheroidal تا سه گوش Subtriangular و از دید استوایی subprolate، سه شیاره (tricolporate) و دارای پل های عرضی استوایی در محل شیارهاست. تزئینات خارجی در زیرگونه Rh. pallasii subsp. sintenisii مشبک توخالی با ابعاد متفاوت، در زیرگونه Rh. pallasii subsp. iranica مشبک پر با سطح صاف و در Rh. × spathulifolia مشبک و میزان تراکم شبکه ها کم است. در تمام تاکسون های فروگونه ای، میوه شفت شامل 2 تا 3 دانه، دانه تخم مرغی شکل به رنگ قهوه ای روشن و تیره، دارای یک شیار در سطح شکمی و تزئینات سطح آن Foveolate (دارای چاله های آبله گون و برجستگی های نامنظم) است. بزرگ ترین دانه درگونه Rh. pallasii، طولانی ترین ترین شیار در زیرگونه Rh. pallasii subsp. pallasii، کوچک ترین دانه در زیرگونه Rh. pallasii subsp. sintenisii، کوتاه ترین ترین شیار در Rh. × spathulifolia و گونه Rh. cathartica و بزرگ ترین دانه در واریته Rh. cathartica var. cathartica مشاهده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهند تزئینات سطحی دانه گرده برای جداسازی زیرگونه ها و واریته ها مفید است و طبقه بندی کلاسیک در مورد زیرگونه یا بخش را تایید می کند، ازسویی، اندوکارپ دانه صفت تاکسونومیک مناسبی برای تقسیم بندی زیرگونه ها نیست و صفت های بررسی شده بین تاکسون ها بسیار مشابه هستند.

هدف مطالعه حاضر، بررسی ساختار ژنتیکی جمعیت های پایکای افغانی (Ochotona rufescens) در خراسان شمالی برای دستیابی به میزان جدایی جمعیت های آن است. 122 نمونه متعلق به چهار جمعیت پایکای افغانی (قورخود، گلول - سرانی، سالوک و ساریگل) صید و ویژگی های ژنوتیپی آنها با استفاده از هفت نشانگر ریزماهواره بررسی شدند. نتایج نشان دادند تمام لوکوس های مطالعه شده چندریختی دارند و تعداد آلل ها در این جایگاه ها بین دو تا هفت آلل متغیر است. بر اساس روش تحلیل واریانس مولکولی، Fst و Rst معناداری بین جمعت های بررسی شده وجود دارد. نتایج آزمون تطبیقی نشان دادند نسبت زیادی از افراد کل جمعیت ها (90 درصد) به درستی به جمیعت اولیه متعلق بودند و فقط 10 درصد افراد جمعیت ها از سایر جمعیت ها مهاجرت کرده اند. بررسی تفاوت ژنتیکی جفتی بین جمعیت های بررسی شده نیز نشان داد تفاوت جفتی بین جفت جمعیت های مختلف بر اساس Fst، رابطه معناداری در تمام مقایسه های جفتی نشان می دهد. نتایج گروه بندی الگوی پریچارد نیز نشان دادند نمونه های جمع آوری شده در مطالعه حاضر تقریبا هفت گروه تشکیل می دهند. نتایج تحلیل AMOVA، وجود ساختار ژنتیکی معناداری بین جمعیت های مختلف بررسی شده نشان دادند و بیشتر واریانس به واریانس درون جمعیت ها مربوط بود. به نظر می رسد ساختار ژنتیکی مختلف هرچند اندک بین جمعیت های مطالعه شده وجود دارد.

رده بندی و نام گذاری علمی گونه های جنس Silene در ایران با مشکلات بسیاری مواجه است. در پژوهش حاضر، نام های علمی نمونه های مربوط به دو گونه Silene marschallii و S. tenella از بخش Lasiostemones با بررسی جامع نمونه های هرباریومی و جمع آوری نمونه های جدید از رویشگاه های طبیعی مناطق مختلف ایران بازنگری شد. بر اساس نتایج، گونه های S. lineata و S. subtenella که گیاهان انحصاری محدوده جغرافیایی ایران گزارش شده بودند، مترادف S. tenella در نظر گرفته شدند، S. marschallii نیز گونه ای مستقل بود ولی S. sahendica که در فلورا ایرانیکا به عنوان S. marschallii subsp. Sahendica آورده شده است مترادف با S. lasiantha است. این گونه که مطابق اطلاعات موجود در ترکیه، ایران و ارمنستان پراکنش دارد مستقل از S. marschallii است. شرح تاکسونومیکی، تصویر، پراکنش جغرافیایی و ویژگی های رویشگاه S. lasiantha ارائه شد.

علم عنکبوت شناسی تاریخچه ای طولانی دارد، اما پیشرفت اصلی آرایه شناختی عنکبوت ها به عصر طلایی علم مربوط است. درواقع، از دوره یادشده به بعد اندام های جفت گیری (اولیه و ثانویه) جایگاه حقیقی خود را در تعریف گونه های جدید و تعیین حدود آنها پیدا کردند، هرچند تعجب برانگیز است که با وجود تعدد مفاهیم گونه، تنها چندین عنکبوت شناس موضع خود را درباره گونه مشخص کرده اند. باتوجه به اهمیت گونه در مطالعه های آرایه شناختی، هدف مطالعه حاضر ارائه تعریف مقبولی از مفهوم گونه و بررسی نقش ساختارهای جفت گیری در شناسایی گونه است. مطالعه ها نشان داده اند گونه ها جوامع حقیقی تولیدمثل کننده هستند که ازنظر ژنتیکی از سایر جوامع جدا شده اند. تکامل نسبتا مستقل در گونه های مختلف به تنهایی دلیل بر اینست که مفهوم گونه مفهومی جهانی و جامع برای تمام گونه ها نیست. از سویی با توجه به اینکه صفت های ژنیتالیک، بیشتر تکامل سریع تری نسبت به سایر صفت های ریختی نشان می دهند نقش این صفت ها در شناسایی گونه های نزدیک به هم و تعیین حدود گونه انکارنشدنی است، با وجود این، هیچ قطعیتی درباره گونه ویژه بودن ساختارهای جفت گیری وجود ندارد. در نتیجه گیری نهایی باید به این نکته اشاره کرد که احتمالا بررسی تنوع و تحلیل های همخوانی داده های ریختی و مولکولی چندگانه به بهبود سطح دانش ما در زمینه درک اهمیت ساختارهای جفت گیری در سیستماتیک گونه های مختلف عنکبوت ها منجر می شود.