زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)
سال:1391 | دوره:4 | شماره:3 (پیاپی 13) |تعداد مقالات:7

نظریه سازی در ادبیات جامعه شناسی به طور عام و در حوزه جامعه شناسی خانواده به طور خاص، کم و بیش دچار اغتشاش مفهومی است. طرح کننده مفهوم «نظام سه پایه ایرانی»، سعی در تحلیل وضعیت خانواده و تغییر و تحولات آن در ایران از رهگذر پدیده مدرنیته را دارد. این مقاله با بررسی چارچوب مفهومی نظام سه پایه ایرانی و مفاهیم وابسته به آن به این نتیجه می رسد که این دیدگاه در چهار مفهوم «جامعه ایرانی»، «خانواده ایرانی»، «زن ایرانی» و «فمینیسم خاص ایرانی» با یک دیدگاه جزءنگرانه به فرهنگ، دچار کاستی مفهومی و در تبیین وضعیت خانواده و رابطه با دولت و دین، دچار گسست تحلیلی است. کاستی های مفهومی این دیدگاه در متن مقاله غالبا به شکل سوال مورد توجه واقع شده است. سوالاتی که عمدتا بدون پاسخ از سوی صاحب دیدگاه رها شده و یا به شکل متناقضی صورت بندی شده است. در مجموع به نظر می رسد چارچوب های مفهومی و نظری این دیدگاه که بعضا در کتاب های درسی رشته های جامعه شناسی و مطالعات زنان و خانواده استفاده می شود، محتاج بازنگری، بازاندیشی و انسجام بخشی است.

آسیب های اجتماعی و فرهنگی دختران نظیر رفتارهای ناهنجار، فراغت غیرمفید، سردرگمی هویتی، استعمال مواد مخدر، جرایم جنسی، بی تفاوتی یا پرخاشگری سیاسی و... در بین بخشی از دانشجویان به طور نسبی وجود دارد که عمدتا ناشی از علل و عوامل خارج از دانشگاه است.مطالعات در این زمینه به ویژه در بخش دختران دانشجو اندک، موضوعات غیرکاربردی و نتایج آن ها مبهم است و ارتباطی با راهبردهای فرهنگی ندارند. اندک بودن مطالعات برای شناخت هدفمند آسیب های اجتماعی بیانگر لزوم تصویب سیاست ها و برنامه های لازم برای مطالعه، پیشگیری و کاهش این آسیب ها در دانشگاه ها است.هدف از این مطالعه، بررسی آسیب های اجتماعی و فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه ها با تاکید بر دانشجویان دختر می باشد که با روش اسنادی و فراتحلیل مطالعات انجام یافته است. با لیست برداری، غربالگری و اعتبارسنجی مطالعات موجود، 16 مطالعه و سند علمی مجزا شده و مشخصات و نتایج آنها فراتحلیل شد. یافته حاکی از آن است که مطالعه و شناخت آسیب های اجتماعی دختران دانشجو، بازنگری در راهبردها و نظارت بر اجرای آن ها، تربیت نیروی انسانی آموزش دیده، تشکیلات فرهنگی مناسب، استفاده از اطلاعات کمیته های علمی و آموزشی و مراکز مشاوره دانشجویی، بکارگیری شیوه های فرهنگی کارآمد، استفاده از نیروهای مددکار همگی زمینه تحقق راهبردهای فرهنگی را افزایش داده و کاهش آسیب های اجتماعی در بین دانشجویان را امکان پذیر می سازد. آسیب های اجتماعی دختران دانشجو با آسیب های روانی آنان ارتباط داشته و سیاست ها و برنامه های فرهنگی مناسب برای آن ها باید تنظیم و اجرا گردد.

در آیین ها و ادیان پیش از اسلام خدایان مونث زیادی پرستش می شدند که در تمدن های بین النهرین، عیلام و یونان جلوه پررنگ تری داشتند. الهه های متعددی چون الهه باروری و حاصلخیزی، غله، زمین، کشاورزی، آب و... مونث بودند و در معابد متعددی پرستش می شدند. با این وجود، خدایان مونث از قدرت زیادی برخوردار نبوده و بخشی از قدرت خود را از خدایان مذکر دریافت می کردند و هر گاه شرایطی پیش می آمد، مغلوب خدایان مذکر می شدند. می توان گفت قدرت خدایان مذکر و مونث متاثر از نگاه برتری طلبی مرد بوده است.این مقاله با روش توصیفی- تبیینی در صدد است به بررسی علل تاثیرگذار بر دیدگاه قدسی به زن در تمدن های بین النهرین، عیلام و یونان بپردازد. هر چند که در بین مللی چون ایران، مصر و... نیز خدایان مونث وجود داشت اما بسیاری از آن ها متاثر از تمدن بین النهرین بودند.به نظر می رسد دو عامل، باروری، زایش زن و ارتباط اولیه زن با کشاورزی در پیدایش دیدگاه قدسی به زن موثر بوده باشد.

این مقاله با رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی و نگاه امیک به مطالعه چگونگی بازنمایی زن در ضرب المثل های کردی می پردازد. با در نظر گرفتن دانش عامیانه در فرآیند تولید معرفت، هدف تحقیق حاضر درک جایگاه زن در فرهنگ مردم کرد با تکیه بر بخشی از ادبیات شفاهی یعنی ضرب المثل ها است. جامعه آماری مطالعه، ضرب المثل های کردی با موضوعیت زن در زبان کردی با گویش سورانی- مکریانی است. روش شناسی مورد استفاده در این مطالعه روش کیفی است و از دو روش مطالعه اسنادی و مصاحبه عمیق در گردآوری داده ها استفاده شده است. برای تفسیر و تحلیل داده ها، روش تحلیل موضوعی یا تماتیک به کار رفته است.یافته های پژوهش نشان می دهند در فولکلور کردی به صورت عام و ضرب المثل ها به صورت خاص، نگاه به زن متنوع و نامتعین و گاه متناقض است. با تحلیل موضوعی داده ها هفت مقوله استخراج شده اند که عبارتند از: زن به مثابه سوژه ای غیرعقلانی، برابر با مرد، فرودست، دیگری، امری قدسی، توانمند و شخصیتی معماگونه. این مقوله ها در قالب یک الگوی موضوعی تحت عنوان «زن سوژه ای نامتعین» در ادبیات شفاهی کردی ترسیم و بحث شده است.

موضوع زن، نماد نفس کوششی است در تبیین چرایی زمینه های نمادین زن و نفس. در این نوشتار، ابتدا خلاصه داستان «اعرابی و خلیفه» از منظر نماد پرداخته شده و در ادامه تعریفی از نفس، نماد، چرایی نماد نفس بودن زن از منظر عرفا مطرح شده است. نتیجه تمثیلی داستان بر اساس نظریه نجم رازی، بیانگر آن است که همپویگی و سلوک نفس با عقل، عشق را در سالک به ظهور می رساند؛ سر «من عرف نفسه، فقد عرف ربه» اینجاست و با نگاهی انتقادی به باور نماد نفس بودن زن؛ با استناد به آیات الهی قرآن، نشان داده شده است که از منظر کلام اله، سیر الی اله خاص مردان نیست و زنان نیز می توانند به قله کمال انسانی و عشق الهی دست یابند.

برخی از مضامین شعر معاصر فلسطین همواره مورد توجه و اقبال شاعران این سرزمین قرار داشته است که از این میان می توان به جلوه های گوناگون شعر عاطفی به ویژه غزل و شعر عاشقانه اشاره کرد. غزل از مهم ترین موضوعات شعر معاصر فلسطین به شمار می رود که شعرای مرد و زن این دیار بسیار در این عرصه هنرنمایی کرده اند. اما اختلاف چشمگیری میان غزل زنان و مردان فلسطینی وجود دارد که این امر از وجود تفاوت های جسمی و روانی آن دو نشات می گیرد. در این مقاله سعی بر آن شده است تا این تفاوت ها مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و علل و انگیزه های آن واکاوی شود. در خلال این بررسی ها که به روش اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است، مشخص گردید که زنان به هنگام سرایش اشعار عاطفی و عاشقانه کمتر به ذکر مسائل جسمی و توصیف زیبایی های ظاهری محبوب می پردازند؛ نمود جلوه ها و مظاهر عاطفی در شعر آنان به مراتب قوی تر از شعر مردان است و استفاده از رمز، نماد و استعاره در شعر عاطفی زنانه کاربرد بیشتری دارد.

با دو سویه فرض کردن رابطه بین جامعه و رسانه می توان تغییرات نحوه ارائه هویت زن در رسانه سینمای ایران را بررسی کرد، و از این راه شاید بتوان تحلیل قابل قبولی از روند تغییر اجتماعی در زمینه هویت زنانه به دست داد. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا در صدد است تاثیر متقابل جریان های اجتماعی عمده بعد از انقلاب اسلامی ایران و نحوه بازتاب زنانگی در سینمای ایران بر یکدیگر را مورد تحلیل قرار داده و به این پرسش پاسخ گوید که آیا جریان های مسلط سینمایی این مقطع از تاریخ، تاثیر قابل ملاحظه ای بر نحوه هویت زن در فیلم های سینمایی گذاشته است؟ بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که تغییرات اجتماعی با روند رو به رشدی در زمینه ارائه تصویر فرهنگی پیشرفته تر از زنانگی در سینمای ایران همراه بوده است.