مطالعات سیاسی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:8

سیاست و امر سیاسی به زعم بسیاری از پژوهشگران علوم سیاسی در عصر مدرن دچار نوعی استحاله و انحراف شده است و جایگاه راستین و کارکرد واقعی و اصیل خویش را به مثابه ابزاری برای نیل به سعادت و سامان سیاسی بشری از دست داده است. به بیانی دیگر جای سیاست در اجتماع را علائق اقتصادی و معیشتی گرفته است و حتی ریشه بسیاری از مصائب انسان معاصر را باید در این جابجایی یافت. پژوهش حاضر در یک مطالعه تطبیقی، چیستی امر سیاسی در اندیشه ارسطو به مثابه فیلسوف سیاسی کلاسیک و هانا آرنت به عنوان متفکر سیاسی معاصر را مورد بررسی قرار داده و نسبت رویکرد این دو اندیشمند به چیستی امر سیاسی را مورد تحلیل و تطبیق قرار می دهد و بر آن است که از این طریق به فهمی دیگر از چیستی امر سیاسی و نسبت آن با آنچه در عصر معاصر سیاست نامیده می شود دست یابد.

از مهم ترین عواملی که به تداوم حیات بشری و پایداری نظام سیاسی - اجتماعی کمک می کند، همکاری و مشارکت میان اعضای آن نظام است. در این راستا مشارکت سیاسی زنان یا حق فعالیت آزاد آنها به عنوان بخشی از جامعه در انتخاب حکام و تعیین سیاست ها و قوانین و تصمیم گیری های موثر زندگی جمعی، امری مقبول در جهت کارآمد نمودن نظام اجتماعی و سیاسی است. مشارکت سیاسی زنان گرچه تابع نظام عمومی مشاکت سیاسی جامعه است، ولی در عین حال متاثر از مجموعه عوامل و امکانات خاص فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که این نوشتار سعی دارد با بهره گیری از منابع و اسناد مرتبط در این حوزه با روش اسنادی به مطالعه و بررسی آن پرداخته و موانع و مشکلات فراروی این مقوله را با تاکید بر جامعه ایرانی واکاوی نماید.

فلسفه در دهه های معاصر دچار چرخش ها و دگردیسی های بنیادینی گردیده است. یکی از این دگردیسی ها، ظهور پساساختارگرایی است. در پساساختارگرایی وجود ابژه های بیرونی و عینی شناسائی انکار می شود و کنش های اجتماعی و حقیقت بیرونی آنها به امور عصری، گفتمانی و زبانی ارجاع و احاله می گردد. چنین امری به عرصه فلسفه سیاسی و هویات اجتماعی نیز تسری یافته است و بدین سان، دفاع از آرمان های استعلائی سیاسی و نقد مثمرثمر ایدئولوژی امکان ناپذیر می گردد و گفتمان های نقادانه به گفتمان های ذوقی و بازیهای زبانی فرو کاست می یابند. در این مقاله واقع گرایی و عینیت باوری به مثابه برون شویی از بن بست نقدناپذیری در فلسفه های پساساختارگرایانه معرفی می گردند. این مقاله در گام نخست رویکرد رئالیسم انتقادی هیلاری پاتنام و روی باسکار را بررسی می کند. سپس می کوشد تا بر مبنای آموزه واقع گرایی انتقادی برگرفته از فلسفه علوم طبیعی از ابژه اجتماعی نیز دفاع کند. پذیرش کام یابی تجربی و عملی یک نظریه علمی، عمدتا به دو راه تفسیر گردیده است. رئالیست ها اعتقاد دارند که در پس کفایت تجربی هر نظریه، باوری هستی شناسانه مبتنی بر وجود جهان خارج و تطابق نظریه با آن وجود دارد و آنتی رئالیست ها، بر عکس معتقدند که باور به یک نظریه، تنها بر اساس کفایت تجربی صورت می گیرد. این مقاله با برگرفتن رویکرد نخست، عرصه هویات اجتماعی و فلسفه ساسی را نیز با الگوی واقع گرایانه مطابق تر می بیند. از این رو، در باور به ابژه اجتماعی، فلسفه سیاسی نیز می تواند از موضعی استوارتر به نقادی سیاسی و دفاع از آرمان های استعلایی سیاسی بپردازد.

یکی از مجادله برانگیزترین مباحثات فکری در حوزه نظریه های سیاسی، بحث پیرامون چرخش مفهوم قدرت در دیدگاه متفکرانی نظیر میشل فوکو است. متفکران هم سلک فوکو با عدول از دیدگاه های رایج، قدرت را نه صرفا در ارتباط با سازوکارهای ساختارهای رسمی یا در قالب صرفا سیاسی، بلکه منتشر در تمام حوزه های اجتماعی می دانند. فوکو خود می گوید که می خواهد راه دیگری پیشنهاد کند که ما را زودتر به «اقتصاد جدید روابط قدرت» برساند، راهی که تجربی تر، دارای ارتباط نزدیک تر با وضعیت جاری ما و متضمن رابطه بیشتری میان نظریه و عمل است. در این مقاله سعی می شود ابتدا خاستگاه فکری میشل فوکو به عنوان یکی از تاثیرگذارترین متفکران قرن بیستم مورد بررسی قرار گیرد، سپس مفهوم قدرت و روابط آن با آزادی و دانش در دیدگاه این متفکر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و احساس امنیت صورت پذیرفته است. چهارچوب نظری تحقیق بنا به تناسب موضوع برای سنجش رابطه بین دو متغیر مذکور یعنی سرمایه اجتماعی و احساس امنیت بکارگرفته شده است که از جمله آنها رویکردهای فوکویاما، کلمن، بوردیو، پاتنام، گیدنز، گائوتری، لین و بوزان می باشند و بر این مبنا مدل تحقیق ساخته شده و فرضیات تحقیق تدوین گردیده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایشی و اطلاعات بوسیله پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری گردیده است. جامعه آماری تحقیق کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در سال تحصیلی 90-1389 می باشد که تعداد آنان 27037 نفر می باشد و 379 نفر از این جامعه به روش نمونه گیری تصادفی نسبتی مطبق و از طریق فرمول کوکران انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. به منظور پایایی سوالات از آزمون آلفای کرونباخ و برای سنجش اعتبار از اعتبار صوری و نظر اساتید استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شد و عمده ترین یافته های تحقیق عبارتند از: بین متغیرهای مورد مطالعه رابطه آماری معنی داری و مستقیم وجود دارد. به عبارتی، بین اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، و روابط اجتماعی و سرمایه اجتماعی در حالت کلی با احساس امنیت رابطه مستقیم معنی داری بدست آمده است و در نهایت با استفاده از رگرسیون چندگانه به روش گام به گام مشاهده شد به ترتیب، دو متغیر اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی بیشترین رابطه را با احساس امنیت در این پاسخگویان دارند.

در دهه های اخیر ادبیات سیاسی دستخوش قبض و بسط های زیاد گشته است که به همین فراخور ما شاهد رواج واژه های جدیدی هستیم که درک آنها مستلزم یک تبار شناسی، ترمینولوژی و معرفت شناسی است. یکی از این واژه های کاربردی قدرت نرم می باشد. قدرت نرم اگر چه از بعد پراگماتیستی دارای سابقه طولانی است اما از بعد مفهومی و آکادمیک پدیده ای نوین محسوب می شود. در عرصه محیط و روابط بین الملل، دول و بازیگران سیاسی از اعصار گذشته تاکنون از گونه های مختلفی از قدرت بهره گرفته اند. قدرت سخت در بدو امر مورد بهره برداری قرار گرفت و پس از مدتی به علت بار سنگین هزینه، تلفات جانی، نامعلوم بودن نتیجه کاربرد قدرت و کاهش مشروعیت و محبوبیت استفاده کننده از قدرت سخت، سعی برآورد تا از مرحله سخت افزاری عبور کرده و برای پیشبرد اهداف از قدرت نرم و نرم افزار استفاده کنند. قدرت نرم امری چند بعدی، پیچیده و ماهیتی پلاستیک گونه و انضمامی دارد. قدرت جدید از ابزاری چون رسانه ها، مطبوعات، سایبر، نبرد اطلاعات و عملیات روانی و فریب استراتژیک بهره می گیرد که هر یک از ابزارها خود از پیچیدگی هایی برخوردار هستند. به همین دلیل در این نوشتار بعد از پرداختن به قدرت نرم در ابعاد تئوریک (ترمینولوژی و معرفت شناسی)، به طور موردی، عملیات یا جنگ روانی را بررسی می کنیم.

جهانی شدن را می توان رایج ترین مفهوم، بعد از دهه 1990 میلادی نزد اندیشمندان در اکثر شاخه های علوم به ویژه علوم انسانی دانست. تغییر شرایط جهانی در ابتدای قرن بیست و یکم، همه کشورها را به بازنگری در بینش جهانی و اصلاح و تعدیل ساختار اقتصادی وا داشته است. در شرایط کنونی نظام جهانی، درک واقعیت بین الملل و سیاست گذاری و تصمیم سازی بر اساس وضعیت جهانی شدن، اولین گام در جهت تداوم حیات سیاسی و اقتصادی کشورهاست. روند جهانی شدن در بسیاری از ابعاد زندگی امروز تاثیر گذاشته است. یکی از زمینه های تاثیرگذاری آن را می توان در نظام برنامه ریزی کشورها دانست. پژوهش حاضر به تاثیر بعد اقتصادی فرآیند جهانی شدن بر تدوین پنج برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلا می ایران طی سال های 1390-1368 می پردازد. در روند این پژوهش، ابتدا مفاهیم، شاخص ها، ابعاد و دیدگاه های صاحب نظران در خصوص پدیده جهانی شدن و ارتباط آن با توسعه اقتصادی و تاثیر برنامه ریزی اقتصادی در روند توسعه و سپس سیاست ها، اهداف و موادی از قوانین پنج برنامه توسعه پس از انقلاب اسلامی که متاثر از شاخص های جهانی شدن است، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

تروریسم اعم از داخلی یا بین المللی در سراسر جهان فراگیر شده است و در آغاز سده بیست و یکم از پیچیده ترین و دشوارترین مسائلی است که از حیث اجرای قانون، جهان با آن مواجه است. در سراسر جهان، شرایط سیاسی و اجتماعی بسیار متنوع و گوناگون به پیدایش گروه های تروریست منجر شده است. اساسا تروریسم، استفاده غیرقانونی از خشونت یا تهدید به خشونت بر ضد اشخاص یا اموال به قصد اهداف سیاسی یا اجتماعی است. گروگان گیری، آدم ربایی، قتل سیاسی و ترور، هواپیماربایی، خرابکاری، بمب گذاری و تیراندازی به افراد، اماکن و نهادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی از جمله روش ها و تکنیک های تروریست هاست. هدف از تروریسم، ایجاد رعب و وحشت یا واداشتن حکومت، افراد یا گروه ها به تغییر رفتار یا سیاست های آنها است. این مقاله به بررسی مساله تروریسم، بازشناسی و تحلیل آن می پردازد.