تحقیق در عملیات در کاربردهای آن
سال:1392 | دوره:10 | شماره:2 (پیاپی 37) |تعداد مقالات:8

بدون تردید فولاد یکی از کالاهای مهم و استراتژیک کشور می باشد. با وجود انرژی و نیروی انسانی ارزان که از مزیت های نسبی اقتصاد ایران عنوان می شود؛ ولی با استفاده نادرست از منابع، از این مزیت ها بهره مندی لازم صورت نمی پذیرد. هدف مقاله حاضر شناسایی و اولویت بندی راهکارهای بهبود مصرف انرژی در صنعت با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره با مطالعه موردی فولاد آلیاژی ایران می باشد. لذا در این تحقیق برای ارتقای بهره وری انرژی، چرخه دمینگ با تکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره تلفیق شده است. در این مدل ابتدا عوامل بالا بودن شاخص مصرف تعیین گردید. در ادامه با مطالعات کتابخانه ای و استفاده از نظر خبرگان، معیارها و عوامل کیفی موثر در ارزیابی راهکارهای بهبود مصرف انرژی در صنعت فولاد آلیاژی ایران شناسایی شد. سپس با استفاده از پرسش نامه، وزن معیارهای تصمیم گیری به روش آنتروپی محاسبه گردید. سپس راهکارهای به دست آمده، با تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره رتبه بندی شده است. به دلیل مشاهده نتایج مختلف، از تکنیک های ادغامی برای رسیدن به رتبه نهایی استفاده گردید. مهمترین راهکارها برای اجرا در فولاد آلیاژی ایران به ترتیب کنترل دمای کوره پیشگرم، پایین آورن درجه حرارت تختال خروجی کوره پیشگرم و کاهش مصرف غیرضروری آب در قوس الکتریکی می باشند.

با توجه به اهمیت انتخاب تامین کننده در فرآیند تولید، یکی از مسایل مهم مطرح در این بخش زمانی شکل می گیرد که تامین کننده دارای محدودیت در تامین نیازهای شرکت یا کارخانه باشد. بیشتر خطوط تولید صنعت توانایی تولید همزمان چند محصول را ندارند و در صورتی که تولیدشان انعطاف پذیر باشد باید نحوه کار خط تولید خود را تغییر دهند که این تغییر برای تامین کننده، زمان و هزینه در بر دارد و همچنین برای شرکت و یا کارخانه، زمان تحویل گرفتن مواد اولیه مورد نیاز به تاخیر می افتد. برای حل این مشکل در این مقاله ایده ای نوآورانه در صنعت سنگ داده شده است؛ به طوری که با استفاده از وزن های به دست آمده از روش های انتخاب (فرآیند تحلیل سلسله مراتبی) و قرار دادن این وزن ها در جدول روش های تخصیص منابع (الگوریتم مجارستانی) هر ماده اولیه جهت دست یابی به بیش ترین سود ممکن به یک تامین کننده تخصیص داده شد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که زمانی که یک کارخانه یا شرکت برای تامین دسته ای از مواد اولیه خود با محدودیت هایی از سوی تامین کنندگان مواجه می گردد و نیز توانایی پاسخ هم زمان به تمام نیازها را ندارند؛ می تواند از این مدل بهره جوید.

اخیرا مساله ای که توجه زیادی را به خود جلب کرده، پیشرفت فزآینده بازارهای پولی و مالی می باشد. هم اکنون یکی از اهداف اصلی گردانندگان بازارهای پولی و مالی این است که هر کسی، با هر سلیقه و هر مقدار و انتخاب هر نوع دارایی بتواند وارد این بازارها شده؛ فرصت های مناسب سرمایه گذاری را تشخیص دهد و در صورت تشخیص صحیح بتواند سود مناسبی کسب نماید. در توسعه و به کارگیری یک مدل پیش بینی، یکی از مسایل مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد دقت آن ها در مدل کردن روندهای آشوبناک و غیرخطی موجود در اکثر سیستم هاست. امروزه مدل های هوش مصنوعی از قبیل شبکه های عصبی مصنوعی، منطق فازی و الگوریتم های ژنتیک به دلیل توانمندی بالایی که در مدل کردن مسایل پیچیده مهندسی و سیستم های غیرخطی دارند به موضوع رایج تحقیقات در حوزه های مختلف تبدیل شده اند. در همین راستا با توجه به رویکرد سیستم های هوشمند در پیش بینی بازارهای مالی مدل ترکیبی هوشمند بت - عصبی ارایه داده شدکه نتایج حاصل از پیش بینی دو نماد بیمه آسیا و مخابرات ایران در بازار بورس تهران نشان داد این مدل با دقت بالاتری نسبت به مدل های مقایسه ای ژنتیک عصبی و... عمل می کند.

در این مقاله مدلی از نظریه بازی ها در ارتباط با مدیریت رفتار کارکنان که به دلایل مختلف در شرایط بی تفاوتی سازمانی قرار دارند؛ مورد بررسی قرار گرفته است. در این مدل مدیر می تواند با استفاده از ابزارهای آموزش، تغییر ساختار، طراحی مجدد مشاغل، کنترل، اخراج کارکنان و... از پایین بودن بهره وری کار کارکنان بی تفاوت در درون سازمان جلوگیری کند که البته برای اجرایی هر کدام از این ابزار متحمل هزینه هایی می شود. در مقابل اگر این اقدامات را انجام ندهد کارکنان بی تفاوت با انجام بی تفاوتی نسبت به مدیر، سازمان، ارباب رجوع، همکار و کار، موجب تحمیل هزینه هایی خواهند شد که این هزینه ها بقای سازمان را به خطر خواهند انداخت. بازیکنان یعنی مدیر و کارکنان بی تفاوت در تعامل با یکدیگر قرار دارند. مدیر به دنبال یافتن یک استراتژی از میان استراتژی های ممکن خود است تا با حداقل پرداخت هزینه، میزان بی تفاوتی کارکنان سازمان را حداقل و بهره وری سازمان را به حداکثر برساند. در این طرح، استراتژی های مدیر و کارکنان بی تفاوت، تابع هدف هر بازیکن و در نهایت استراتژی بهینه مدیر نسبت به استراتژی های طرفین بازی و پارامترهای مدل، به دست آورده شده است.

هدف این پژوهش آن است که با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها روشی برای ارزیابی دانشگاه ها و دانشکده ها از دیدگاه تولید دانش ارایه نماید. در این پژوهش از شاخص های ورودی نظیر منابع انسانی و فیزیکی و شاخص های خروجی نظیر دانش آشکار و پنهان استفاده شده است. این شاخص ها از طریق مطالعه مقالات و اسناد و نظرسنجی از خبرگان به دست آمده است. نمونه مورد بررسی این پژوهش را پانزده دانشکده فنی و مهندسی از دانشگاه امیرکبیر تهران تشکیل می دهد. داده های مربوط به دانشکده ها از طریق رجوع به اسناد و مدارک موجود و مصاحبه با افراد مسوول به دست آمده است. جهت حل مدل تحلیل پوششی داده ها و استخراج نتایج از نرم افزار DEA استفاده شده. از نتایج به دست آمده در این پژوهش می توان به رتبه بندی دانشکده ها از دیدگاه کارایی در تولید دانش، نمودار توزیع فراوانی کارایی دانشکده ها و پتانسیل توسعه برای رسیدن به مرز کارایی برای هر دانشکده اشاره کرد.

احتمالا مهمترین چالش در علوم و به خصوص مدیریت، اتخاذ تصمیم در موقعیت های مختلف است. در این میان نظریه های سازمان و مدیریت دارای تنوع بسیار گسترده ای است و این امر موجب سردرگمی مدیران و تحلیلگران در انتخاب و به کارگیری نظریه مناسب به هنگام مواجه شدن با مسایل دنیای واقعی، شده است. از آنجایی که هر نظریه پرداز، راه خود را رفته است و منحصرا از دیدگاه خود و بدون توجه به نظریات سایرین نظریه خویش را مطرح کرده است؛ جنگلی از نظریات مدیریت شکل گرفته که چنانچه نقشه و راهنمای درستی نداشته باشیم؛ ممکن است دچار گیجی و گمراهی شویم. نظریه های مختلف برای یک مساله خاص رویکردهای گوناگونی ارایه می کنند؛ سردرگمی تصمیم گیرندگان و مدیران از این نقطه آغاز می شود که کدامین نظریه را به عنوان روش برتر بپذیرند. از این رو به نظر می رسد برای تصمیم گیرندگان حیاتی باشد که آگاهانه نقاط ضعف و قوت و هم چنین شاخص های ارزیابی هر یک از نظریه های سازمان و مدیریت را بدانند و بر این اساس به هنگام مواجهه با مسایل دنیای واقعی، مناسب ترین نظریه را انتخاب کرده؛ به کار بگیرند. در این مقاله از یک روش تحلیل پوششی داده های آرمانی که دارای قدرت تفکیک بالا و توزیع مناسب وزن ها بین شاخص ها می باشد؛ برای اندازه گیری میزان کارآیی نظریه های مورد بررسی، استفاده گردیده. به این منظور؛ 11 شاخص به عنوان شاخص های موثر در انتخاب نظریه مناسب شناسایی شده است. در اندازه گیری میزان کارآیی این نظریه ها به کمک رویکرد تحلیل پوششی داده ها، از این شاخص ها به عنوان ستانده های نظریه های سازمان و مدیریت، استفاده شده است. این شاخص ها در ارزیابی و تعیین کارآمدی 18 نظریه مورد استفاده واقع شده است. نتایج نهایی نشان داد که نظریه های سیستمی و مدیریت اقتضایی، کارآترین نظریه و نظریه بوروکراسی ناکارآترین نظریه در شرایط کنونی می باشد.

در مسایل تصمیم گیری، هدف نهایی رسیدن به انتخاب مناسب و بهینه است. از آن جهت که دسترسی به این مهم با توجه به گزینه های متعدد و محدودیت های شناخته و ناشناخته اغلب غیرممکن می باشد؛ روش های تصمیم گیری مهندسی می تواند برای نزدیک شدن به انتخاب بهینه، ابزاری مناسب و علمی باشد. امروزه در مهندسی معدن با توجه به شرایط پیچیده و گزینه های متعدد، روش های تصمیم گیری چند معیاره، کاربرد فراوان یافته است. انتخاب ماشین آلات معادن روباز با توجه به میزان سرمایه گذاری بالا و شرایط کاربری متغیر، امر مهمی است که در صورت تصمیم گیری نامناسب، می تواند بهره برداری از معدن را با تردید مواجه سازد. از آن جهت که معدن سنگ آهن سنگان در فاز تجهیز و انتخاب ماشین آلات قرار دارد؛ از این رو در این تحقیق با استفاده از سه روش SAW،TOPSIS  و تخصیص خطی که از پرکاربردترین و مهم ترین روش های تصمیم گیری چند معیاره می باشد؛ مناسب ترین ماشین آلات برای معدن مذکور انتخاب شد. بر اساس نتایج به دست آمده، مناسب ترین گزینه برای ماشین حفاری، ماشین Sandvic مدل DI600 معرفی و انتخاب گردید.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) یک روش ناپارامتری برای محاسبه (برآورد) کارایی گروهی از واحدهاست که فعالیت یکسانی را انجام می دهند. مرز به دست آمده از این روش یک مرز نسبی قابل دسترس در دنیای واقعی می باشد. درست برخلاف روش پارامتری که در آن واحدها نسبت به مرزی سنجیده می شوند که عموما در دنیای واقعی، غیرقابل دسترس است. کارایی به دست آمده از این روش یک مقدار نسبی و نه مقدار واقعی آن می باشد. به عبارت دیگر کارایی به دست آمده از این روش برآوردی از مقدار واقعی کارایی است. به دلیل نامشخص بودن توزیع جامعه میزان دقت کارایی برآورد شده مورد سوال قرار می گیرد. فرآیند شبیه سازی بوت استرپ که توسط افرون معرفی شده است، می تواند برای بالا بردن میزان دقت کارایی برآورد شده مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله ضمن تشریح کامل فرآیند بوت استرپ و نحوه استفاده از آن، به اشکالات موجود در مقاله سعید عبادی که بدون توجه به برخی نارسایی های این روش، به کار گرفته شده است؛ اشاره می کنیم. در این مقاله از روش بوت استرپ ساده استفاده شده که با وجود تذکراتی که افرون در استفاده از این روش و به خصوص برای مدل های مرزی داده بود، فریر و هیرچبرگ به گونه ای دیگر از این روش استفاده کردند. علاوه بر این، در مقاله سعید عبادی هیچ اشاره ایی به پیشینه بوت استرپ نشده و خواننده گمان می کند که کار توسط نویسنده مقاله انجام شده است. اما این کار مربوط به مقاله فریر - هیرچبرگ می باشد که بعدها به دلیل برخی نارسایی ها این روش منسوخ شد.