گیاه پزشکی
سال:1390 | دوره:34 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

باسیلوس ها از مهم ترین عوامل باکتریایی با توان آنتاگونیستی علیه طیف وسیعی از عوامل بیماری زای گیاهی محسوب می شوند. در این راستا، این تحقیق با هدف بررسی اثرات آنتاگونیستی Bacillus subtilis علیه قارچ عامل پوسیدگی ذغالی ریشه آفتابگردان انجام شد. در این تحقیق اثرات آنتاگونیستی 24 جدایه باکتری Bacillus subtilis جداسازی شده از مزرعه آفتابگردان علیه قارچ عامل پوسیدگی ذغالی ریشه(Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid.)  تحت شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین از بین جدایه ها، اثر آنتاگونیستی شش جدایه تحت شرایط گلخانه ای با سوسپانسیونی به غلظت 109 (سلول در میلی لیتر) مورد بررسی قرار گرفت. تعامل بین جدایه های باکتری، بیمارگر و میزبان با اندازه گیری شدت بیماری و فاکتورهای رشدی شامل ارتفاع، وزن تر و خشک گیاه نشان داده شد. نتایج نشان داد که جدایه های باکتری اثرات آنتاگونیستی متفاوتی را در شرایط آزمایشگاهی علیه قارچ عامل بیماری دارند. جدایه Bs15 با 66.5 درصد و جدایه Bs19 با 70.4 و 69.5 درصد به ترتیب بیشترین بازدارندگی را در آزمون تاثیر مواد فرار، غیرفرار و کشت متقابل داشتند. بر خلاف شرایط آزمایشگاهی، در آزمون گلخانه ای جدایه Bs4 بهتر از بقیه جدایه ها عمل کرد و باعث کاهش معنی دار در بیماری و افزایش معنی دار در فاکتورهای رشدی گردید.

شب پره پشت الماسی، Plutella xylostella (L.) (Lep., Plutellidae) یکی از آفات کلیدی مزارع کلم در سراسر دنیا می باشد. در این مطالعه اثر سه دمای 20، 25 و 30 درجه سلسیوس بر پارامترهای زیستی و کیفی زنبورهای پارازیتوئید  T. brassicae, T. embryophagum, Trichogramma Pintoi (Hym.; Trichogrammatidae) در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. به همین منظور یک ماده یکروزه جفتگیری کرده از هر گونه در داخل لوله های آزمایش حاوی 50 عدد تخم شب پره پشت الماسی قرار داده شد و تخم ها روزانه به مدت 3 روز جایگزین شدند. سپس لوله های آزمایش تحت شرایط کنترل شده، رطوبت 5±65 درصد، دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در سه دما نگهداری شدند. آزمایشات در قالب طرح اسپیلت پلات با 5 تکرار انجام گردید. میزان پارازیتیسم زنبور تریکوگراماروی 150 عدد تخم آفت در 3 دمای 20، 25 و 30 درجه سلسیوس به ترتیب 44.62، 52.87 و 51.62 برای T. brassicae؛ 52.12، 59.62 و 54.62 برای T. embryophagum؛ 62.25، 68.50 و 65.75 برای T. pintoi بود. درصد خروج حشرات کامل نیز به ترتیب 89%، 87% و 86% برای T. brassicae؛ 90%، 91% و 90% برای T. embryophagum؛ 89%، 89% و 88% برای T. pintoi بود و نسبت جنسی ماده ها به ترتیب 0.63، 0.60 و 0.59 برای T. brassicae؛ 0.66، 0.64 و 0.58 برای T. embryophagum؛ 0.62، 0.59 و 0.38 برای T. pintoi بود. درصد خروج حشرات کامل تفاوت معنی داری نشان نداد. زنبور T. pintoi بیشترین پارازیتیسم را داشت و بیشترین نسبت جنسی ماده ها متعلق به T. embryophagum و کمترین متعلق به T. pintoi بود. بر اساس نتایج بدست آمده، این مطالعات در برنامه رهاسازی پارازیتوئیدها در جهت کنترل این آفت می تواند مفید واقع شود.

شته سیاه باقلا Aphis fabae یکی از مهمترین آفات محصولات کشاورزی محسوب می شود. در این تحقیق با استفاده از روش های مختلف نمونه برداری، مانند نمونه برداری از برگ و استفاده از تله های زرد آبی، تغییرات فصلی جمعیت شته سیاه باقلا روی دو رقم باقلای برکت و شاخ بزی در طول سال های 1386–1385 در مزرعه دانشکده کشاورزی در اهواز بررسی شد. همچنین میزان پارازیتیسم فصلی شته مذکور توسط زنبور Lysiphlebus fabarum مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شته سیاه باقلا از اواخر آبان ماه در مزرعه باقلا ظاهر شده، جمعیت آن از اواسط دی ماه به تدریج افزایش یافته و در اواسط اسفند ماه به حداکثر رسید. پس از آن میزان جمعیت کاهش پیدا کرد، به طوری که در اواخر فروردین ماه به ندرت در مزرعه دیده شد. محاسبات آماری نشان داد که تراکم جمعیت این شته بر روی باقلای رقم برکت بیشتر از رقم شاخ بزی بود. فعالیت زنبور L. fabarum روی شته سیاه باقلا از اوایل آذر ماه شروع شد. میانگین درصد پارازیتیسم زنبور روی باقلای ارقام برکت و شاخ بزی به ترتیب 25.28 و 20.51 درصد برآورد شد. اوج فعالیت زنبور همزمان با حداکثر شدن جمعیت آفت در نیمه اسفند ماه بود و نقش مهمی در کنترل بیولژیکی شته A. fabae داشت.

رفتار هسته در تلیوسپور، بازیدیوسپور و میسلیوم های Ustilago maydis مورد بررسی قرار گرفت. جهت کشت تلیوسپورها از محیط  %10 +PDAدکستروز استفاده گردید. مطالعه رفتار هسته با استفاده از میکروسکوپ اپی-فلورسنت و رنگ آمیزی با دو رنگ اتیدیوم برماید و اکردین اورنج صورت پذیرفت. هسته در تلیوسپور کروی و بزرگ و اکثر فضای داخلی آن را اشغال نموده است. بازیدیوسپورها (اسپوریدیوم) به صورت غیرانگلی و به روش جوانه زنی رشد می کنند و بازیدیوسپورهای جوانه زده با زاویه 35o الی 45o از اسپوریدیوم مادری قرار دارند. هسته در بازیدیوسپور بیضوی شکل و در هنگام تشکیل اسپوریدیوم جدید، به محل تشکیل اسپوریدیوم مهاجرت و پس از تقسیم میتوز یک هسته به درون اسپوریدیوم در حال تشکیل منتقل می شود. ریسه ها درون بافت آلوده به دو صورت مشاهده شدند. برخی دو هسته ای و ظریف و به اشکال متفاوت شاخه های متورم درون سلولی تا زوائد انگشت مانند و برخی ریسه ها در محل تشکیل تلیوسپور تک هسته ای و ضخیم و دیپلوئید بودند. ریسه های U. maydis حاصل از کشت بافت آلوده در محیط کشت عموما دو هسته ای و هسته ها در ارتباط نزدیک با یکدیگر و در نزدیکی دیواره سلولی قرار داشتند. درون حفره های مملو از تلیوسپورهای جوان و بالغ، همه ریسه ها در حال تبدیل شدن به تلیوسپور بودند و ریسه دو هسته ای مشاهده نگردید.

سن گندم، Eurygaster integriceps Puton، آفت اصلی گندم در منطقه کورائیم استان اردبیل می باشد. در این تحقیق طی سال های 1386 و 1387 گونه های پارازیتویید تخم سن گندم در منطقه کورائیم جمع آوری و شناسایی شدند. همچنین درصد پارازیتیسم تخم در 14 محدوده تعریف شده مختلف در این منطقه تعیین گردید. محدوده های 1 تا 3 در مزارع با کشت آبی گندم با وجود گونه های مختلف درخت در حاشیه مزارع و محدوده های 4 تا 14 در مزارع با کشت دیم گندم و عدم وجود درخت در حاشیه مزارع انتخاب شدند. بعد از مهاجرت حشرات کامل سن گندم از پناهگاه های زمستانی به سوی مزارع گندم از مرحله به ساقه رفتن تا مرحله رسیدگی گندم تعداد 10 کادر (1×1 متر) تصادفی در هر محدوده به صورت هفتگی نمونه برداری شد. در منطقه کورائیم دو گونه زنبور پارازیتویید به نام های (Hym.: Scelionidae) Trissolcus grandis Thomson وOoencyrtus telenomicidia (Vassiliev) (Hym.: Encyrtidae)  به عنوان پارازیتویید تخم های سن گندم شناسایی شدند. زنبور T. grandis بیشترین فراوانی را در محدوده های 1 تا 3 (مزارع آبی گندم و وجود گونه های مختلف درخت در حاشیه مزارع) داشت؛ درصورتیکه در محدوده های 4 تا 14 (مزارع دیم گندم و عدم وجود درخت در حاشیه مزارع) فراوانی O. telenomicidia در مقایسه با T. grandis بیشتر بود. در بررسی های مزرعه ای مشاهده گردید که درصد پارازیتیسم در هر دو سال مورد بررسی در محدوده 1 تا 3 در مقایسه با محدوده های 4 تا 14 به طور معنی داری بیشتر بود. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که درصد پارازیتیسم طی مراحل مختلف رشدی گندم و از سالی به سال دیگر متغیر است. طوری که در اوایل گلدهی گندم تعداد تخم های گذاشته شده سن بیشتر و درصد پارازیتیسم کمتر بود؛ در صورتی که در اواخر شیری شدن تا خمیری شدن تعداد تخم های گذاشته شده سن کمتر و درصد پارازیتیسم بیشتر بود. این نتایج می تواند در مدیریت تلفیقی سن گندم در این منطقه مفید باشد.

سفید بالک نیشکر N. andropogonis در طول فعالیت خود به شدت از شیره گیاهی تغذیه نموده و عسلک فراوانی تولید می کند. این مطالعه به منظور بررسی خسارت کیفی این آفت در مزارع نیشکر و تعیین همبستگی میزان آلودگی به آفت و کاهش شکر انجام شد. در این آزمایش تعداد برگ آلوده به آفت به عنوان شاخص آلودگی در نظر گرفته شده است. این طرح در قالب کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در پنج تکرار انجام شد. در این آزمایش رقم های تجاری CP69-1062, CP57-614, SP70-1143 در سطوح مختلف آلودگی به سفید بالک مورد مقایسه قرار گرفتند. برای اجرای آزمایش در زمان برداشت محصول، ساقه ها بر اساس تعداد برگ آلوده به آفت در هفت گروه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل آماری داده ها نشان داد که آلودگی برگهای نیشکر به مراحل مختلف سفید بالک به طور معنی داری صفات کیفی نیشکر را تحت تاثیر قرار می دهد و درصد بریکس، پل، درصد خلوص شربت و درصد استحصال شکر به طور معنی داری کاهش یافته است. بر اساس نتایج میزان صفات کیفی در تیمارهایی که یک برگ آلوده دارند تفاوتی با نمونه بدون آلودگی ندارد اما با افزایش تعداد برگ آلوده تفاوت معنی دار می شود به خصوص زمانیکه میزان آلودگی از مرز چهار برگ آلوده بیشتر شود کاهش کیفیت شربت مشهود است به طوری که تیمارهایی که میزان آلودگی آنها پنج برگ آلوده است میزان فاکنورهای مذکور به ترتیب 9.2، 10.3، 1.5 و 11.2 درصد کاهش یافته است. همچنین مشخص شد که میزان خسارت سفید بالک در ارقام مختلف متفاوت است و از جهت میزان خسارت دو رقم زود رس CP57-614 وSP70-1143  در یک گروه بود و خسارت بیشتری را نشان می دهند ولی رقم دیررسCP69-1062  در گروه دیگر با خسارت کمتر قرار می گیرد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که از لحاظ خسارت کیفی، رقم های زودرس به آفت حساس تر می باشد.

شرایط آب و هوایی چند سال اخیر باعث افزایش خسارت عوامل زیان رسان از جمله کنه تارتن خرما (Oligonychus afrasiaticus McGregor) در ارقام تجارتی کبکاب و خاصی در منطقه بهبهان شده است. بنابراین نیاز به معرفی ارقام مناسب خرما به عنوان جایگزین در منطقه می باشد. در این تحقیق 9 رقم از بهترین ارقام خرمای موجود در کشور از استانهای هم جوار در کلکسیون ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان جمع آوری و واکنش آن ارقام نسبت به کنه تارتن خرما در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار طی دو سال 86 و 87 بررسی شد. از هر رقم 3 درخت به طور تصادفی انتخاب شد. درصد و شدت آلودگی با شمارش حبه های سالم و آلوده روی چهار خوشه چه از جهات مختلف هر درخت به دست آمد. ارقام عبارت بودند از خاصی، کبکاب، حاج محمدی و زاهدی (بهبهان)، خضراوی و گنطار (شادگان)، پیارم و مضافتی (هرمزگان) و شاهانی (فارس). برای تفکیک حساسیت ارقام علاوه بر تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها به روش دانکن از روش تجزیه خوشه ای و تحلیل رابطه همبستگی استفاده شد. نتایج نشان داد که ارقام خاصی، کبکاب، خضراوی و شاهانی به ترتیب با 93.28، 88، 85.99 و 85.21 درصد دارای بیشترین آلودگی و پیارم با 49.53 درصد دارای حداقل آلودگی بود. ارقام خاصی، کبکاب، شاهانی و خضراوی به ترتیب با 4.31، 3.65، 3.47 و 3.09 دارای حداکثر شدت آلودگی و ارقام پیارم و زاهدی به ترتیب با 1.19 و 1.25 کمترین شدت آلودگی را دارا بودند. بر اساس تحلیل خوشه ای ارقام به دو گروه ارقام حساس (خاصی، شاهانی، کبکاب، خضراوی و حاج محمدی) و غیر حساس (پیارم، زاهدی، مضافتی و گنطار) تفکیک گردیدند. نتایج تحلیل همبستگی نیز نشان داد که بین شدت آلودگی با وزن خوشه و درصد آلودگی، همبستگی مثبت معنی داری و با وزن هسته و ضخامت پوست میوه همبستگی منفی معنی داری وجود داشت.

پروانه برگخوار چغندرقند،Spodoptera exigua Hübner.  یکی از مهم ترین آفات پلی فاژ چغندرقند در ایران و بسیاری از کشورهای دنیاست که کشاورزان هر ساله برای کنترل آن اقدام به چندین نوبت سم پاشی می کنند. ویروس های خانواده Baculoviridae از جمله عوامل بیولوژیک موثری هستند که می توانند به همراه عوامل دیگر در برنامه های مدیریت تلفیقی این آفت مورد استفاده قرار گیرند. به این منظور، آزمایش هایی با استفاده از ویروس MbNPV و حشره کش ایندوکساکارب روی لاروهای این آفت انجام شد. برای آزمایش ویروس بر اساس آزمایش های مقدماتی از دز 185 پلی هدر بر میلی متر مربع سطح ماده غذایی و در مورد ایندوکساکارب از دز 3.75 میکروگرم ماده موثره بر میلی مترمربع سطح ماده غذایی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های مربوط به مرگ و میر لاروها نشان داد که بین تمام سنین مختلف لاروی کرم برگخوار چغندرقند از نظر حساسیت به ویروس مورد نظر اختلاف معنی داری وجود دارد به طوری که با افزایش سن لاروی میزان حساسیت به ویروس کاهش می یابد. در مورد ایندوکساکارب با وجود کاهش حساسیت با افزایش سن لاروی، اختلاف معنی داری بین حساسیت دو سن لاروی متوالی وجود نداشت. بر اساس نتایج بدست آمده، در صورت کاربرد ویروسMbNPV  در سنین پایین لاروی، این عامل بیولوژیک می تواند به عنوان یکی از موارد جایگزین سم ایندوکساکارب همراه با عوامل دیگر در مدیریت تلفیقی پروانه برگخوار چغندرقند مورد استفاده قرار بگیرد.