گیاه پزشکی
سال:1394 | دوره:38 | شماره:4 |تعداد مقالات:12

ککهای گیاهی از آفات مرحله رویشی کلزا می باشند. حشرات کامل ککها با تغذیه از برگهای اولیه و جوانه های مرکزی گیاهچه ها موجب خسارت می گردند. بمنظور بررسی اثر روش ضدعفونی بذر با حشره کش های کروزر و گاچو در کاهش خسارت کک های کلزا، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار در دو سال زراعی (89-1388 و 91-1390) در منطقه شویلاشت شهرستان ساری به اجرا درآمد. تیمارها عبارت بودند از: شاهد (بذر ضدعفونی نشده)، بذور ضدعفونی شده با ایمیداکلوپرید (گاچو WS70%) به میزان 12 و 14 گرم در هر کیلوگرم بذر، تیامتوکسام (کروزر FS350) به میزان 7 و 10 میلی لیتر در هر کیلوگرم بذر. ضریب آلودگی (تعداد گیاهان سالم، گیاهان کمی خسارت دیده و شدیدا خسارت دیده توسط حشره کامل ککها در یک متر مربع) تعیین گردید. تعداد لارو کک در داخل بافت گیاه، عملکرد و وزن هزاردانه محاسبه شد. نتایج نشان داد که هر دو حشره کش گاچو و کروزر با دزهای بکار رفته برای ضدعفونی بذر کلزا در مقایسه با شاهد در کنترل ککها کارآیی خوبی داشته و در بین تیمارهای بذور ضدعفونی شده، تیمارهای ضدعفونی بذر با تیامتوکسام (کروزرFS350 ) به میزان 10 میلی لیتر در هر کیلوگرم بذر و ایمیداکلوپرید (گاچو WS70%) به میزان 14 گرم در هر کیلوگرم بذر موثرتر بودند.

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی سیب زمینی یکی از مهمترین بیماریهای خاکزاد سیب زمینی است و خسارت آن در اغلب مناطق قابل توجه می باشد. در این تحقیق امکان کنترل این بیماری توسط ماده بازامید گرانولیت (Dazomet 98%) در شرایط آزمایشگاه و گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. این ماده را به مقدار 266، 333 و 400 گرم در متر مکعب به خاک گلدانها اضافه و خواص قارچکشی آن بر علیه بیماری مذکور مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایشات در هر دو محیط آزمایشگاه و گلخانه نشان داد که بازامید گرانولیت به مقدار 400 گرم در متر مکعب مانع از رشد کامل پرگنه قارچ روی محیط کشت و انهدام کلیه اندامهای قارچ بیمارگر، بخصوص اسکلرت در خاک گردید.میزان شدت بیماری و تغییر رنگ آوندها در این تیمار مشابه با تیمارکنترل به صفر کاهش یافت. کلیه تیمارها در آزمون دانکن در سطح 1% دارای اختلاف معنی دار بودند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بازامیدگرانولیت علاوه بر ایمن و ارزان بودن، می تواند جایگزین خوبی برای سایر سموم تدخینی پرخطر در کنترل عوامل بیماریزای خاکزاد ازجمله پژمردگی ورتیسیلیومی سیب زمینی باشد.

به منظور جایگزینی ترکیبات کم خطر برای سموم آفت کش، پژوهش های وسیعی روی اسانس های گیاهی انجام می شود. در این پژوهش سمیت تنفسی، تماسی و اثر دورکنندگی اسانس برگ نارنج .Citrus aurantium L روی سوسک کشیش Rhyzopertha dominica Fabricius، شپشه آرد (Tribolium castaneum (Herbst و شپشه دندانه دار غلات Oryzaephilus surinamensis L. مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در قالب طرح کاملا تصادفی در دمای 27±2 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و شرایط تاریکی در 5 تکرار انجام شد. به منظور شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس برگ نارنج، با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شده و بوسیله دستگاه GC-MS مورد آنالیز قرار گرفت. آزمایشات تنفسی در ظروف 50 میلی لیتری درپوش دار و آزمایشات تماسی به روش پتری دیش و در 5 غلظت انجام شد و مرگ و میر حشرات پس از 24 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. اثر دورکنندگی با استفاده از آزمون انتخاب آزاد در پتری دیش و با 5 غلظت مختلف و در زمانهای 2 و 4 ساعت مطالعه شد. آنالیز ترکیبات شیمیایی حاکی از مقادیر بالای مونوترپن در اسانس بوده و لینالول (32.41%) بیشترین ترکیب اسانس بود. تجزیه ی پروبیت داده ها نشان داد که مقدار LC50 اسانس درسمیت تنفسی 262.93 میکرولیتر بر لیتر هوا برای شپشه دندانه دار بود ولی برای سوسک کشیش و شپشه آرد سمیت تنفسی مشاهده نشد. نتایج آزمایشات نشان داد که سمیت تماسی اسانس برگ نارنج روی سوسک کشیش (LC50=0.13 ml/cm2) و شپشه دندانه دار (LC50=0.11 ml/cm2) بیشتر از شپشه آرد (LC50=1.84ml/cm2) می باشد. درصد دورکنندگی اسانس برگ نارنج برای سوسک کشیش، شپشه آرد و شپشه دندانه دار پس از 2 ساعت قرارگیری در معرض اسانس در بالاترین غلظت استفاده شده (1.194x10-1mL/cm2) به ترتیب 48، 90 و 84 درصد بود.

بیماری مرگ گیاهچه چغندرقند ناشی از Rhizoctonia solani یکی از مهم ترین بیماری های چغندرقند است که خسارت های اقتصادی زیادی به تولید کنندگان این محصول وارد می کند. در این تحقیق، توانایی بیوکنترلی 16 جدایه تریکودرما و یک جدایه Piriformospora indica مقابل R. solani AG-2-2 در شرایط درون شیشه ای و گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. از بین جدایه های مورد بررسی دو جدایه Trichoderma harzianum 65 و Trichoderma viride 60 موثرترین آنتاگونیست ها در شرایط درون شیشه ای بودند و توانستند در آزمون های کشت متقابل و تولید مواد خارج سلولی از رشد میسلیوم بیمارگر جلوگیری کنند. با این حال، بیشترین درصد کنترل بیماری در گلخانه توسط جدایه T. harzianum 65 با 73.6 درصد به دست آمد که اثر یکسان با تیمار قارچ کش (کربوکسین-تیرام) در کنترل بیماری داشت و تیمار P. indica با درصد کنترل بیماری 69.8 در رتبه بعدی قرار داشت. تیمار بذور چغندرقند با این دو قارچ رشد گیاهان را بهبود بخشید و وزن تر ریشه گیاهچه ها را افزایش یافت. همچنین، کارایی غلظت های متفاوتی از سه ترکیب القاء کننده مقاومت BABA، MeJA و SA برای کنترل R. solani AG-2-2 در گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفت. بیشترین مقدار کنترل بیماری زمانی مشاهده شد که بذور با غلظت 10 میلی مولار BABA و غلظت 1 میلی مولار MeJA تیمار شدند که احتمالا این ترکیبات با القاء مکانیسم های دفاعی چغندرقند مقاومت گیاهچه ها را به R. solani AG-2-2 افزایش داده اند. این اولین گزارش از کنترل بیماری رایزوکتونیایی مرگ گیاهچه چغندر قند با استفاده از P. indica و سه ترکیب القاء کننده مقاومت BABA، MeJA و SA می باشد.

شته ی (Rhopalosiphum padi L. (Hem.:Aphididae یکی از مهمترین آفات غلات، بویژه گندم است و همه ساله با خسارت مستقیم و غیرمستقیم سبب کاهش کمی و کیفی محصول می شود. در این پژوهش اثر سمیت عصاره روناسRubia tinctorum L. (Rubiaceae)  و حنا (Lawsonia inermis L (Lythraceae و دو حشره کش متداول ایمیداکلوپرید و پیریمیکارب رویشته برگ برنج بررسی و مقایسه شد. این آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با 5 غلظت برای هر تیمار روی حشره کامل شته برگ برنج در دمای 2±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±70 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انجام شد. کلیه آزمایش های زیست سنجی روی برگ های یکسان گیاه جو و به روش غوطه ور سازی برگ انجام شد و پس از 24 ساعت حشرات مرده شمارش شدند. نتایج نشان داد که حشره کش ایمیداکلوپرید و عصاره متانولی حنا با غلظت کشندگی 50 درصد به ترتیب 0.0318 و 469.53 گرم بر لیتر به ترتیب بیش ترین و کم ترین سمیت را نشان دادند. نتایج نشان داد عصاره هر دو گیاه و به ویژه عصاره متانولی گیاه روناس در مقایسه با حشره کش های ایمیداکلوپرید و پیریمیکارب می توانند به عنوان گزینه های انتخابی برای ایجاد یک حشره کش طبیعی جهت کنترل آفات باشند. با توجه به اینکه عصاره ها پتانسیل حشره کشی کمتری داشتند و در صورت استفاده باید در تلفیق با روش دیگر به کار گرفته شوند.

کنه تارتن توت فرنگیTetranychus turkestani (Ugarov & Nikolski)  از آفات مهم گیاه زراعی، جالیزی، سبزیجات و محصولات گلخانه ای در ایران است. بیولوژ ی و پارامترهای جدول زندگی سن (Orius albidipennis (Reuter با تغذیه از کنه تارتن توت فرنگی در سه دمای 20، 25 و 30 درجه سلسیوس در شرایط آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفت. طول دوره پیش از بلوغ این شکارگر در سه دمای مذکور به ترتیب برابر با 35.54، 16.82 و 11.68 روز برای سن ماده و 31.83، 16.1 و 11.89 روز برای سن نر بود. میزان مرگ و میر پیش از بلوغ این حشره در سه دمای فوق به ترتیب برابر با 30، 28.12 و 17.25 درصد بود. نسبت جنسی (درصد ماده) این شکارگر در سه دمای فوق به ترتیب 76، 51 و 87 در صد بود. طول عمر حشرات ماده و نر در دماهای 25 و 30 درجه سلسیوس به ترتیب برابر با 26.22، 16.7 و 22.43 و 13.22 روز بود. میزان تخم کل حشره ماده در دو دمای فوق به ترتیب 50 و 39 تخم بود. نرخ ذاتی رشد (rm) این شکارگر در دو دمای مذکور به ترتیب برابر با 0.124 و 0.165 ماده / ماده/ روز بود. همچنین طول دوره یک نسل این سنک در دو دمای فوق به ترتیب برابر با 23.59 و 16.37 روز محاسبه گردید. نتایج ما نشان داد که دمای 30 درجه سلسیوس مناسب ترین دما برای رشد و تولید مثل سنک O. albidipennis بود.

مینوزگوجه فرنگی Tuta absoluta یکی از آفات کلیدی و خطرناک خانواده بادمجانیان بخصوص گوجه فرنگی است. لاروهای این آفت از پارانشیم برگ، ساقه و میوه میزبان تغذیه می کنند. برای توسعه یک برنامه موفق مدیریت تلفیقی آفت، داشتن اطلاعات دقیق ازپارامترهای رشدی وجدول زندگی آفت اهمیت فراوانی دارد. با توجه به عدم مطالعه قبلی درخصوص پارامترهای رشدی مینوز گوجه فرنگی روی سیب زمینی و توتون، هدف از این مطالعه بررسی و تعیین پارامترهای زیستی جدول زندگی این پروانه روی میزبان گیاهی سیب زمینی و توتون بود. شب پره های بالغ از مزارع استان خوزستان جمع آوری گردید و ابتدا برای دو نسل روی گلدان های حاوی بوته های سیب زمینی و توتون پرورش داده شدند. از تخم های هم سن نسل سوم برای شروع آزمایش ها استفاده شد. از روش چی و برنامه TWO SEX – MS Chart به منظور تعیین پارامترهای جدول زندگی استفاده شد. کلیه آزمایش ها درشرایط آزمایشگاهی با شرایط دمایی 25±1oC، رطوبت 5±60%و دوره روشنایی: تاریکی 8:16 ساعت درانکوباتورانجام  شد. براین اساس مقدار پارامترهای رشدیrm ، l، T، R0 و GRR به ترتیب برای سیب زمینی و توتون برابر با (0.07 و 0.065 روز -1)، (1.078، 1.066 روز-1 )، (38.70 و 35.40 روز)، (12.78 و 9.92 نتاج) و (18.68 و15.06  نتاج) بدست آمد. از نتایج بدست آمده می توان در جهت مدیریت این آفت در سطح مزارع و گلخانه ها کشت بادمجانیان استفاده کرد.

زنبورهای پارازیتوئید معمولا با سنین مختلف میزبان مواجه می شوند و این فرصت را دارند که بهترین آنها را به منظور به حداکثر رساندن شایستگی تولیدمثلی خود انتخاب نمایند. در این پژوهش، جمعیت جنسی زنبور پارازیتوئید Lysiphlebus fabarum (Marshall) به منظور بررسی برخی از پارامترهای موثر در شایستگی، روی سنین مختلف پورگی شته سیاه باقلا، Aphis fabae Scopoli، پرورش داده شد. مطابق با نتایج به دست آمده، با افزایش سن پورگی شته (اول تا سوم)، طول دوره نشوونمای مراحل نارس به تدریج کاهش یافت، اما در سن چهارم پورگی طول این دوره ی رشدی به حداکثر خود رسید. نسبت جنسی در زنبورهای پرورش یافته روی پوره های سن اول و سوم بیشتر از سایر سنین پورگی بود، اما تفاوتی در نرخ ظهور این زنبورها مشاهده نشد. نتایج همچنین نشان داد که بزرگترین نتاج زنبور در تغذیه از پوره های سن دوم ظاهر شدند. همچنین بار تخم و اندازه تخم در زنبورهای پرورش یافته در این سن پورگی در وضعیت مناسبی قرار داشتند. در این مطالعه همچنین طول عمر زنبور حاصل از سنین مختلف پورگی شته در حضور میزبان بررسی و بیشترین طول عمر، در زنبورهای پرورش یافته در پوره های سنین دوم و چهارم تعیین شد. در یک جمع بندی کلی زنبورهای L. fabarum پرورش یافته در پوره سن دوم شته از یک برتری نسبی برخوردار بودند، اما زنبورهای پرورش یافته در سایر سنین رشدی میزبان، در یک یا چند ویژگی زیستی منافعی را به دست آوردند.