جستارهای زبانی
سال:1398 | دوره:10 | شماره:2 (پیاپی 50) |تعداد مقالات:13

مطالعه ی پیش رو به بررسی تأثیر بازخورد تصحیحی دستوری بر درستی دستوری نگارش زبان­ آموزان می­ پردازد. در این مطالعه انواع مختلف بازخورد تصحیحی با یکدیگر مقایسه شده اند تا به برتری احتمالی یکی از روش­ ها بر دیگری در زمینه ی ایجاد پیشرفت در درستی دستور زبان در نگارش زبان­ آموزان پی برده شود. به این منظور، 85 دانشجوی مقطع کارشناسی گرایش­ های مختلف زبان انگلیسی انتخاب و به صورت تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند. نحوه ی ارائه ی بازخورد برای هر یک از گروه­ ها بدین صورت بود: گروه اول بازخورد مستقیم و گروه دوم بازخورد غیرمستقیم به صورت مشخص کردن خطی از متن که در آن اشتباه وجود داشت (بازخورد «تنها وجود اشتباه» ) دریافت کردند. نحوه ی بازخورد برای گروه سوم به صورت مشخص کردن مکان و کلمه ی دقیق اشتباه (بازخورد «وجود اشتباه و مکان اشتباه» ) بود. از گروه چهارم نیز به­ عنوان گروه کنترل استفاده شد. نتبجه ی به­ دست آمده حاکی از این بود که اگر چه تمامی سه شکل بازخورد فراهم­ شده در این تحقیق در بهبود درستی دستور زبانی نگارش زبان­ آموزان مؤثر بوده­ اند، اما تنها بازخورد مستقیم بود که از نظر آماری به پیشرفتی بارز در پس­ آزمون نگارش منجر شد و تفاوت مشهودی در میان سایر گروه­ ها دیده نشد.

مقوله ی هم­ آیی کلمات به­ عنوان یکی از دشوارترین جوانب یادگیری زبان تلقی می­ شود و توجه بسیاری را در حوزه ی آموزش و یادگیری زبان به خود جلب کرده­ است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش تعمدی و آموزش تصادفی بر درک دانش هم­ آیی کلمات انگلیسی در میان زبان­ آموزان سطح پیشرفته است. از میان 65 دانشجوی ترم اول رشته­ های مهندسی، تعداد 40 دانشجوی مرد و زن از دانشگاه گلستان که در بازه ی سنی 18 تا 32 قرار داشتند، برمبنای آزمون تعیین سطح آکسفورد انتخاب شدند و سپس به سه گروه آموزش تعمدی (تعداد: 13)، آموزش تصادفی (تعداد: 14) و گروه شاهد (تعداد: 13) تقسیم شدند. زبان­ آموزان گروه آموزش تعمدی، مقوله ی هم­ آیی کلمات انگلیسی را به­ طور مستقیم و تشریحی آموزش دیدند؛ در حالی­ که گروه آموزش تصادفی ترکیبات هم­ آیی را به­ طور غیر مستقیم و تلویحی فرا گرفتند. پس از گذشت پنج جلسه از جلسات تدریس، زبان­ آموزان در پس­ آزمون شرکت­ کردند. به­ منظور بررسی میزان درک زبان­ آموزان از مقوله ی هم­ آیی کلمات انگلیسی، جلسات یادآوری نیز برگزار شد. پس از یک فاصله ی زمانی دو هفته­ ای، پس­ آزمون متأخر از زبان­ آموزان گرفته شد و جلسات یادآوری نیز برگزار شدند تا مجدداً، درک و آگاهی آن­ ها از مقوله ی تدریس­ شده ارزیابی شود. نتایج نشان داد که تفاوت معناداری بین روش تدریس تعمدی و تصادفی در پس­ آزمون و پس­ آزمون متأخر وجود داشته و عملکرد گروه تدریس تعمدی بهتر از گروه تصادفی بوده است. همچنین، تفاوت معناداری بین عملکرد گروه آموزش تصادفی در پس­ آزمون و پس­ آزمون متأخر نسبت به شاهد وجود داشته ­ است. امید است که یافته­ های حاصل از این پژوهش بتواند برای دانشجویان، مدرسان و طراحان برنامه­ های تحصیلی زبان انگلیسی مفید باشد.

زبان آلمانی در جمله­ های پایه رده ی فعل مفعول و در جمله­ های پیرو رده ی مفعول فعل دارد. علاوه بر این ویژگی، در زبان آلمانی ترتیب آزاد واژگانی را مشاهده می­ کنیم. نقش­ های دستوری نظیر فاعل، مفعول و قید جایگاه معینی در جمله­ ندارند؛ بلکه می­ توانند پیش از فعل صرف­ شده، در جایگاه میان فعل صرف­ شده و مصدر و همچنین پس از مصدر قرار گیرند. موضوع مقاله ی پیش رو، نحوه ی چینش سازه­ ها در جایگاه میانی جمله، بر اساس قواعد ساخت اطلاع و دیگر فاکتورهای دخیل در این ارتباط نظیر معرفگی، جان­ داری و ضمیرگذاری است. اهمیت پرداختن به این موضوع از این روست که در جایگاه میانی جمله محدودیتی برای تعداد سازه­ ها وجود ندارد. در این مقاله با استناد به قواعد ساخت اطلاع و معرفی دیگر فاکتورهای دخیل در چینش سازه­ ها در جایگاه میانی جمله، نشان می­ دهیم که علاوه بر آزادی نسبی در ترتیب قرارگرفتن اجزای نقش­ دار جمله، فاکتور­ های معناشناختی و کاربردشناختی نیز در ترتیب واژگان جمله مؤثر هستند.

قبایل عرب در سرتاسر شبه­ جزیره عربی می­ زیسته­ و در یک نقطه جمع نبوده­ اند. برخی در حضر و برخی در بادیه در پی آب و توشه به سر می­ برده­ اند. بی گمان قبیله هایی که در بادیه می­ زیسته­ اند، روش های خاص خود را در ادای واژگانی داشته­ اند و این روش ها با قبایل حضری متفاوت بوده و اثر بیشتری در تعدد لهجه های عربی و ویژگی های هر لهجه داشته است. برخی تلفظ ها در شمار عناصر زبان قوم و در قلمرو واژگانی قرآن کریم قرار گرفت و در منطقه­ ای، ادای کلمه ای با حرفی غیر از حرف به­ کار رفته در منطقه ی دیگر بود. هدف از این پژوهش، بررسی تحولات آوایی زبان عربی در قلمرو قرآن کریم از طریق رهگیری فرایند واجی ابدال درچارچوب زبان­ شناسی تاریخی به­ منظور تعیین نقش فرهنگ و اقلیم بر آواهای زبان عربی است. روش این تحقیق، کتابخانه ای است ونخست به انگیزه های عرب، در تلفظ به حرفی متفاوت پی می بریم وسپس با کنکاش درجغرافیای زیستی و تجوید زبانی عرب، سعی می کنیم به خاستگاه پدیده ی ابدال برسیم و آنگاه نظام آوایی زبان عربی را در واکه هایی که مخارج یا صفات مشترک دارند، بررسی می کنیم. آنگاه پدیده ی ابدال را در نسبت میان حرف قدیم و حرف جدید واکاوی می­ کنیم و با طرح نمونه هایی از آن، به نقش و سهم قبایل در این گونه از فرایندها پی می بریم.

هرچه صورت یک نشانه پیچیده­ تر یا نشان­ دارتر باشد درنتیجه معنی هم پیچیده­ تر خواهد بود. نشان­ داری می­ تواند شکل یک رابطه ی دوتایی را به خود بگیرد یا به صورت طیفی باشد که از بی­ نشانی آغاز می­ شود و به نشان­ دارترین صورت ختم می­ شود. در مورد نشان­ دار بودن و پیچیده بودن آنچه در بدو امر مطرح می­ شود این نکته وجود دارد که صورت پیچیده یا نشان­ دار، تکواژهای بیشتری نسبت به صورت بی­ نشان دارد و بسامد وقوع آن­ ها نیز کمتر از صورت­ های بی­ نشان است. بنابراین، بین نشان­ دار بودن یک مقوله و تنوع معنایی و پیچیده بودن آن رابطه ی مستقیم وجود دارد. فرایندهای نحوی که ترتیب کلمات جمله را تغییر می­ دهند فرایندهای مؤکدسازی ازجمله مبتداسازی، اسنادی­ سازی، سازه­ آمیزی، مجهول­ سازی و فراگذری هستند که باعث نشان­ دار شدن جمله می­ شوند. ساخت نحوی ویژه ی دیگر، ساخت افعال متوالی است که ساختی نشان­ دار است و در این مقاله به آن اشاره خواهد شد. فرضیه ی اصلی مقاله ی حاضر عبارت است از اینکه تغییر ترتیب متعارف کلمات در جملات فارسی که منتج از فرایندهای نحوی است با نشان­ داری مرتبط است. هر کدام از موارد ترتیب کلمات و نشان­ داری به تنهایی تاکنون در پژوهش­ های مختلفی بررسی شده­ اند؛ اما در این مقاله ارتباط چگونگی و چرایی تغییر آرایش و ترتیب کلمات در جملات نمونه ی فارسی معیار با موضوع و مفهوم نشان­ داری مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برای نخستین بار نوعی متفاوت از انواع نشان­ داری با عنوان نشان­ داری حرکتی در این مقاله مطرح خواهد شد که از نوآوری پژوهش حاضر است.

زبان مجموعه­ ای منسجم و نظام­ یافته از علائم است که برای انتقال افکار و احساسات انسان­ ها استفاده می­ شود. متن ادبی از بهترین بسترها برای انتقال هیجانات نویسندگان است. داستان هورلا، اثر گی دو موپاسان، که برگرفته از تجربه ی زیسته ی او نسبت به بحران هویت خویش است، بهترین مصداق این موضوع است. در این اثر، نویسنده با استفاده ی چندباره ی واژگان «هورلا» و «نتوانستن»، هیجان خواننده را نسبت به این واژگان و بحران ازخودبیگانگی راوی برمی­ انگیزد. از دیدگاه روان­ شناسان زبان، این هیجان خواننده، از کنش و واکنش ذهن و زبان او ناشی می­ شود. در این پژوهش سعی شده است تا از منظر روان­ شناسی زبان در پرتوی الگوی هَیَجامَد و با درنظر گرفتن مؤلفه­ های سه گانه ی هَیَجامَد (بسامد، حس و هیجان) به مفهوم ازخودبیگانگی در این داستان از طریق هَیَجامَدافزایی واژگان «هورلا» و «نتوانستن» پرداخته شود. این هَیَجامَدافزایی با افزایش بسامد واژگان یادشده که به نوعی نمایانگر عدم آزادی اگزیستانسیال و ازخودبیگانگی راوی است و همچنین با درگیر کردن بیشتر حواس خواننده از طریق توصیف تجربیات حسی راوی از هورلا (به­ منزله ی دیگری)، باعث هیجان ترس در خواننده می­ شود و هَیَجامَد درونی نویسنده نسبت به مفهوم ازخودبیگانگی به خواننده القا می­ شود.

این مقاله به بررسی پدیده ی حرکت سازه­ ها در زبان­ های فارسی باستان و فارسی میانه بر اساس مبانی نظری برنامه ی کمینه­ گرا اختصاص دارد. در مطالعه ی فرایند حرکت سازه­ ها، این موضوع بررسی می­ شود که چرا کپی واحدهای زبانی جابه­ جاشده در زنجیره ی متشکل از واحد زبانی جابه­ جاشده و کپی آن، نمی­ توانند تظاهر آوایی داشته باشند. حذف تمامی عناصر درونی یک زنجیره به غیر از عامل اصلی زنجیره بر طبق «عملیات کاهش زنجیره»، شرایط لازم را برای تحقق اصل خطی­ شدگی فراهم می­ سازد. انتخاب عناصر یک زنجیره برای حذف توسط اصل اقتصادی تعیین می­ شود. با توجه به این موضوع که عامل اصلی زنجیره دارای مشخصه­ های رسمی کمتری نسبت به سایر عوامل آن زنجیره است، حذف کپی عنصر جابه­ جاشده نسبت به حذف عامل اصلی زنجیره، اقتصادی­ تر می­ نماید. هدف از انجام این پژوهش بررسی امکان کاربست اصول برنامه ی کمینه­ گرا به نام نظریه ی کپی حرکت و اصل خطی­ شدگی عناصر واژگانی در زبان­ های فارسی باستان و فارسی میانه است. بررسی متون فارسی باستان و میانه نشان­ دهنده ی وجود پدیده ی نحوی حرکت سازه­ ها در این زبان­ هاست. بر اساس این پژوهش «نظریه ی کپی حرکت» و «اصل خطی­ شدگی» عناصر واژگانی جمله و همچنین« اصل کاهش زنجیره ی» مطرح­ شده توسط نونز (1995) برای تبیین حرکت سازه­ های جمله در زبان­ های فارسی باستان و فارسی میانه دارای کفایت هستند و با استفاده از آن­ ها می­ توان ترتیب خطی اجزای جمله و همچنین تظاهر آوایی اجزای جمله را شرح داد.

یاددهی/ یادگیری مهارت بینافرهنگی امروزه بخش مهمی از آموزش فرانسه به عنوان زبان خارجی است. مهارت بینافرهنگی به عنوان یک مهارت زیستی، توانایی اندیشیدن به فرهنگ خارجی و فرهنگ خودی با یک نگاه تازه و برخورد گشوده با موقعیت های تفاوت فرهنگی را شامل می شود. تدریس این مهارت به­ سبب ماهیت ذهنی اش با انتقال دانش از مدرس به زبان آموز امکان پذیر نیست و لازم است که زبان آموز خود در موقعیت تبادل فرهنگی قرار بگیرد تا بتواند این مهارت را درونی­ سازی کند. در مورد زبان آموزان ایرانی که فرانسه را در کشوری غیر فرانسه­ زبان می آموزند، فراهم کردن این موقعیت ها در کلاس درس یکی از مهم ترین چالش های مدرسان است. با توجه به این مسئله که نگارش، به ویژه انواع خلاق و ذهنی آن، به رشد شخصیتی کمک می کند، در این مقاله ما سعی کردیم با طراحی یک سناریوی آموزشی بر اساس رویکرد بینافرهنگی کولتا، در قالب یک کارگاه نگارش خلاق، موقعیت مناسبی برای شکل گیری هویت بینافرهنگی دانشجویان فرانسه فراهم کنیم. نوشته های دانشجویان ازنظر کارکردهای شناختی، عاطفی و تخیلی نمره گزاری شدند. مقایسه ی به عمل آمده به کمک آزمون T مستقل بین گروه آزمایش و گروه کنترل نشان داد که اگرچه هر دو گروه موفق به ایفای نقش واسطه ی بینافرهنگی در سطح مطلوبی شده بودند، اما اعضای گروه آزمایشی، متن های نسبتاً طولانی تر و خلاقانه تری نوشته بودند.

در این پژوهش قصد داریم با استفاده از نظریه ی طرح واره های تصوری جانسون (1987) به این موضوع بپردازیم که آیا شعر کلاسیک و شعر نو فارسی تنها در قالب تفاوت دارند و یا اینکه به لحاظ مشخصه های زبانی نیز میان آن­ ها تفاوت وجود دارد. در این مقاله به بررسی طرح واره های تصوری در شعر حافظ به­ عنوان نمونه ای از شعر کلاسیک فارسی و شعر سهراب سپهری به­ عنوان نمونه ای از شعر نو فارسی می پردازیم و این موضوع را بررسی می کنیم که علاوه بر قالب شعری، چه تفاوت یا شباهتی در نوع مفهوم سازی از نظر طرح واره های تصوری در شعر کلاسیک و نو فارسی وجود دارد. برای این کار 13 مورد از اشعار حافظ و 8 مورد از اشعار سهراب سپهری به ترتیب از دیوان حافظ و هشت کتاب سهراب سپهری را در چارچوب نظری طرح واره های تصوری بررسی کرده ایم. روش انجام این تحقیق کتابخانه ای پژوهشی است. نتیجه ی مقاله این بوده است که هر دو شاعر بیشتر از طرح واره های حجمی و حرکتی استفاده کرده اند، با این تفاوت که در نمونه ی کلاسیک حافظ تعداد طرح واره های حرکتی و حجمی با اختلاف اندکی نزدیک بوده است؛ اما در نمونه ی شعر نو سهراب سپهری، طرح واره های حجمی با اختلاف زیادی بیشتر از طرح واره های دیگر ازجمله طرح واره حرکتی به کار رفته است. این موضوع بیانگر آن است که شعر این دو علاوه بر قالب، در استفاده از طرح واره های تصوری تفاوت دارند.

اسپونریزم نوع خاصی از لغزش های سهوی زبان است. هدف از پژوهش حاضر تجزیه و تحلیل ساختار اسپونریزم های تولیدشده توسط کودکان جهت تعیین نقش نظم حاکم بر این لغزش زبانی در پیش بینی عملکرد نظام ذهنی کودکان در فرایند تولید آن­ هاست. پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. نمونه های تحقیق شامل 33 مورد اسپونریزم است که از روش نمونه گیری غیراحتمالی دردسترس از گفتار عادی کودکان 4 تا 6 ساله ی فارسی زبانِ 4 مهدکودک شهر تهران گردآوری شده است. گفتنی است وضعیت زبانی تمام کودکان که اسپونریزم ها را تولید کرده بودند به کمک آزمون رشد زبان نیوشا ارزیابی شد و فقط اسپونریزم هایی مورد بررسی قرار گرفتند که کودک روند رشد کلامی طبیعی داشت، درنتیجه از 40 مورد اسپونریزم جمع آوری­ شده 33 مورد در پژوهش بررسی شد. به منظور بررسی داده ها از آزمون دو جمله ای استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند که آغازه ی هجا در کلام کودکان فارسی زبان آسیب پذیرتر است. همچنین، درصد خطا در برنامه ریزی صدا در مغز کودکان فارسی زبان بیشتر از درصد خطا در برنامه ریزی لغات است.

بهره­ گیری از حافظه ی دیداری به منظور حفظ آیات قرآن، به­ عنوان برترین روش حفظ این کلام الهی پذیرفته شده است. از آنجا که بخشی از مدل حافظه ی فعال به اطلاعات دیداری اختصاص دارد، لذا در پژوهش حاضر سعی شده است تا متن قرآن با تکیه بر مفاهیم مطرح در این مدل ازجمله اثر طول کلمه و اثر طول فهرست، مورد بررسی قرار گیرد تا بدین ترتیب به پاسخی برای این پرسش­ ­ دست یابد که آیا نظم خاصی از نظر ساختار ظاهری متن قرآن (طول سوره، طول آیات، طول کلمات) وجود دارد، به گونه­ ای که با درنظر گرفتن دو عامل تأثیرگذار بر عملکرد حافظه یعنی اثر طول کلمه و اثر طول فهرست به حفظ سریع­ تر و سهل­ تر آن­ ها به روش دیداری منجر شود. داده­ های تحقیق حاضر از پیکره ی عربی قرآنی دانشگاه لیدز و با استفاده از نرم­ افزار PHP و بهره­ گیری از روش strlen که یکی از روش­ های مطرح در داده­ کاوی متن است استخراج شد و در ادامه با استفاده از نرم­ افزار اکسل محاسبات موردنظر انجام شد. در ادامه نتایج هر بخش با معیارهای مطرح در اثر طول کلمه و اثر طول فهرست تطبیق داده شد و درنهایت با استفاده از فرمول سنجش دشواری متن فلش (1948)، میزان دشواری متن قرآن تعیین شد. یافته­ های تحقیق حاکی از آن است که ساختار ظاهری ازجمله طول کلمات و طول آیات این کتاب الهی به شکلی است که تا حد بسیار زیادی با مفاهیم اثر طول کلمه و اثر طول فهرست سازگاری دارد و از منظر میزان دشواری متن در سطح ساده­ ای قرار می­ گیرد که همین امر کار حافظه ی فعال را راحت و حفظ دیداری آن را تسهیل می­ کند.

در میان انواع بلاغی کاربردی در شاهنامه، استعاره یکی از تأثیرگذارترین نمونه­ های بلاغی است که فردوسی با استفاده از آن توانسته در آنِ واحد به تخیل­ سازی، اغراق، حرکت و تصویرسازی بپردازد و از آن به­ عنوان ابزاری جهت ایجاد فضای گفتمانی بهره ببرد و با کاربرد آن، فضایی گفت­ وگومحور به­ وجود آورد. از آنجایی ­ که در رجزهای شاهنامه با متن گفتمانی روبه­ رو هستیم، درمی­ یابیم که هر کلمه نقبی است به ادراک کلمه ی پیشین و راهی است به سوی ادراک کلمه ی آتی. هر واژه یا با واژه ی دیگر و بیگانه برخورد می­ کند یا اینکه نظام اعتقادی و ذهنی مخاطب را هدف می­ گیرد. در رجز هر دو حالت وجود دارد. پس رجز نظامی گفت­ وگومدار است و گفت­ وگوهای آن به سوی استعاره­ سازی حرکتمی­ کند؛ یعنی بخشی از استعاره­ سازی­ ­ های رجزهای شاهنامه به ایجاد نوعی فضای گفت­ وگومدار منجر شده­ اند. با توجه به نظریه ی باختین، میان گفت­ وگومندی و چندصدایی رابطه­ ای تنگاتنگ وجود دارد و زبان نیز در سرشت خود «گفت­ وگو» است، صرف­ نظر از اینکه چه پاسخی به­ صورت بالفعل ارائه خواهد شد. چندصدایی نیز ویژگی گفت­ وگومندی است و شاهنامه نیز متن گفت­ وگومدارِ چندصداست. هدف از تحقیق پیش رو این است که با تکیه بر نظریه ی گفت­ وگومداری باختین و ارتباط آن با استعاره­ سازی، به بررسی ارتباط رجزهای شاهنامه با روایت­ سازی بپردازد و نشان دهد که این ویژگی چگونه در بازپردازی وجوه کنش، تعلیق و تعویق آن­ ها دخالت دارد و می­ تواند سبب بروز فضای گفت­ وگومدار و گسترش آن برای انتقال کنش­ ­ ها شود.