منهاج
سال:1390 | دوره:7 | شماره:12 |تعداد مقالات:7

یکی از مسایل مهم کلامی از نظر فرق و مذاهب اسلامی، شناخت ماهیت ایمان و تعیین شاخصه های آن است. طبق کلام شیعی ایمان مفهومی جامع تر از اسلام داشته و با دو شاخصه: اعتقاد صحیح و عمل به فرایض دینی همراه با دوری گزینی از معاصی الهی هویت پیدا می کند. وجود مقدس فاطمه زهرا (س) الگوی کامل از شخصیت با ایمانی است که با برخورداری از اعتقاد صحیح خصوصا ولایت پذیری مثال زدنی، عمل به فرایض دینی و انجام عبادات الهی را در منتهای وسع انسانی به نمایش می گذارد و از این جهت مثل اعلی برای مومنان به ویژه زنان مسلمان به شمار می رود.

یکی از بزرگترین مصائب بزرگ جهان اسلام، حوادثی است که خیلی زود و بلافاصله پس از رحلت پیامبر (ص)، دچار امت اسلام شد؛ این مصائب عبارتند از غصب بنا حق خلافت از علی (ع) و تعرض و بی حرمتی نسبت به اهل بیت (ع) به خصوص فاطمه (ع) می باشد.از آنجا که برخی از اهل سنت، به طور کل منکر وقوع چنین مصائبی نسبت به اهل بیت (ع) می باشند، در این مقاله، به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل و تدوین داده ها، سعی می شود که منابع دست اول و اصلی که از این مصائب به طور صریح یا غیر صریح، یاد کرده اند، نزد فریقین، شناسایی و ذکر شوند تا معلوم شود که این مصائب یک داستانسرایی تاریخی نیست بلکه حقیقت تلخی است که باید نسبت بدان به خداوند پناه آورد.

فاطمه زهرا (سلام اله علیها) از جهات مختلف و برای تمامی انسانها نعمت است. نعمت فرزند صالح برای رسول اله (صلی اله علیه و آله)؛ نعمت همسر شایسته برای امیر المومنین (علیه السلام)؛ نعمت مادر نمونه برای فرزندانش به خصوص حسن و حسین (علیهما السلام) و نه فرزند او؛ وسیله فیض الهی برای گذشتگان و مردم هم عصر خود و نیز آیندگان؛ نعمت هادی و راهنما برای انسانهای هم عصر خود و آیندگان؛ نعمت الگو و اسوه برای همه انسانها چه مرد و چه زن، چه در شئونات اخلاقی ، چه دینی و چه سیاسی؛ شفیع برای امت پیامبر اکرم (صلی اله علیه و آله) و شیعیان علی (علیه السلام) و اولادش است. پس آن حضرت همانند ائمه (علیهم السلام) نعمتی است که روز قیامت درباره او از ما سوال خواهد شد.

در قران کریم درباره مساله امامت و ولایت آیات فراوانی اختصاص یافته است و در این زمینه درباره اهل بیت پیامبر اکرم و به طور خاص حضرت زهرا (س) مباحث زیادی آمده است البته به دلایلی در بیان این حقایق به نام امیر المومنین و امامان معصوم و نیز حضرت فاطمه زهرا (سلام اله علیها) تصریح نشده است. در میان مباحث مربوط به حضرت صدیقه کبری تعابیری بسیار خاص و پرمفهوم وجود دارد در این نوشتار به بیان و توضیح چند مورد از آنها پرداخته می شود. و خصوصا بر تعبیر «کوثر» که صرفا درباره آن حضرت است تاکید بیشتری می گردد. به جز تعبیر «کوثر» تعابیری از قبیل «مشکوه»، «عباد اله»، «القربی» و «اهل البیت» نیز مورد توجه قرار می گیرند.

بسترهای حاکم بر جامعه همواره جهت دهنده افکار و شکل دهنده ایدئولوژی جوامع هستند. بنا بر تحلیل گفتمان انتقادی، مسایل قدرت و سلطه منجر به بروز گفتمانهای متفاوت و با اهداف خاص می گردند. رابطه زبان و ایدئولوژی رابطه ای دو سویه است و در ورای ظاهر گفتمان معانی زیادی قابل دستیابی است.حضرت فاطمه زهرا (س) در خطبه فدک، در انتقاد از اوضاع بعد از رحلت حضرت پیامبر (ص) و تغییر ساختار جامعه، با استفاده از صورت های زبانی، بستر ایدئولوژیک جامعه را مورد انتقاد قرار می دهند و حقایقی راه گشا بیان می نمایند. در این مقاله کوشش می شود با تحلیل گفتمان انتقادی خطبه و در عبور از دال و رسیدن به مدلول کلام، فحوای خطبه فدک رمز گشایی و معنی یابی شود. از جمله موارد قابل ملاحظه در تحلیل گفتمان انتقادی خطبه، دغدغه اصلی حضرت زهرا (س) در هشدار نسبت به ایدئولوژی حاکم و تغییر و تحولات جامعه اسلامی است که نابودی میراث ایمانی-اسلامی نبوی را هدف گرفته اند.

رفتار شناسی حضرت صدیقه طاهره در جامعه و نحوه برخورد ایشان در موقعیت های مختلف، راهنمایی مفید در حوزه بصیرت می باشد. در این مقاله که به روش اسنادی انجام گرفته، سعی بر آن بوده تا سیره فاطمه به عنوان یک الگو در زمینۀ بصیرت از منابع یعنی قرآن و سنت و منابع روایی استخراج گردد.ژدر واقع، مساله اصلی اینست که حضرت فاطمه از چه روشی برای بصیرت سازی و تبیین جایگاه ولایت در جامعه استفاده فرموده است.

حق ولایت و خلافت و امامت هرگز سازش پذیر نیست و تنها یادگار پیامبر که در امر خلافت به حقیقت، الگوی مردان و زنان است، در این راه هیچ گونه مسامحه ای روا نداشت و از بذل مال و جان و حتی فرزند خویش دریغ ننمود. آن حضرت با باور به اینکه ولایت بنیان اسلام است و ترک آن به منزله بازگشت به کفر و ارتداد، سیاستی روشن و صریح و بی ابهام را در پیش گرفت و این همان موضوعی است که در توقیع شریف امام غایب (عج) به ابوعمر عامری بیان می شود: «و فی ابنه رسول اله اسوه حسنه: و دختر رسول خدا برای من الگویی نیکوست» و برای روشن کردن حقیقت از استدلال عقلی و برانگیختن عواطف اصیل انسانی بهره جست. از جمله عملکردهای حضرت زهرا (س) در دفاع از ولایت که ادامه و استمرار خط نبوت است، می توان به موارد زیر اشاره نمود:یادآوری و تذکر، عدم بیعت با خلیفه، مقاومت در مقابل بیعت اجباری و استغاثه، یادآوری غدیرخم، تهدید به نفرین، گریستن های پیاپی حضرت زهرا (س)، مطالبه فدک، بازگویی حقایق نزد زنانی که به قصد عیادت می آمدند، اعتصاب سخن و اعلام نارضایتی از غاصبان خلافت، وصیت نامه سیاسی.بارزترین بخش مبارزه در خطبه فدک متبلور است، از آن جهت که این سرزمین پشتوانه اقتصادی مهمی برای حضرت علی (ع) به شمار می رفت و از سوی دیگر غصب این منطقه که متعلق به حضرت زهرا (س) بود، عملی غیرشرعی و مخالف اصول قرآنی است و همین نمونه ای عینی از عدم شایستگی خلیفه غاصب برای جانشینی پیامبر است.