تحقیقات سیاسی و بین المللی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:8

سقوط اتحاد جماهیر شوروی از مهمترین وقایع قرن بیستم بوده است و اثرات آن در ابعاد سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک چه در سطح منطقه و چه در سطح بین المللی هنوز محسوس است. این مقاله با ارایه رویکردی مقایسه ای تحلیلی سعی در شناخت علل فروپاشی اتحاد شوروی و نیز مقایسه آن با سقوط سایر امپراتوری های قرن بیستم را دارد. نگارنده با بررسی دیدگاه سیاستمداران اتحاد شوروی مانند ولادیمیر پوتین، میخائیل گورباچف و آلکساندر یاکولوف و نیز محققان آلمانی مانند الریش درو، گرهارد سیمون و هلموت آلتریشتر سعی می کند، دیدگاهی جامع از علل سقوط اتحاد شوروی ارایه کند.نویسنده انتخاب های پیش روی روسیه برای ایفای نقشی موثر در صحنه جهانی را بررسی می کند و نتیجه می گیرد که روسیه برای دستیابی به این هدف می بایست همگرایی هر چه بیشتری در چارچوب اتحادیه اروپا در پیش گیرد.

عده ای از پژوهشگران و صاحب نظران سیاسی، فدرالیسم را موثرترین شیوه برای حل معضل تاسیس دولت – ملت در جوامعی می دانند که با چند گونگی های ساختاری از قبیل قومی، نژادی و مذهبی مواجه هستند.کشور عراق نیز از آن جا که کشوری چند قومی و چند مذهبی است، هم بر اساس ماده چهار قانون اساسی موقت و هم بر اساس ماده اول قانون اساسی دائم، فدرالیسم را به عنوان شکل حکومتی خود برای دوران پس از سقوط صدام انتخاب کرده است. با این وجود، نوعی حالت پروبلماتیک و معضل مانند در مورد آینده فدرالیسم در عراق وجود دارد و علت آن وجود بدعت گذاری ها و پاره ای از ابهامات در قانون اساسی عراق و همچنین معضلات حقوقی و عملی است که در مورد فدرالیسم در عراق وجود دارد.مقاله حاضر به بررسی این ابهامات و بدعت گذاری ها پرداخته و از سوی دیگر نشان می دهد که عدم بهره گیری از تجارب مثبت و موفق سایر سیستم های فدرال و وجود مشکلات عملی همچون وضعیت جغرافیایی – سرزمینی؛ معضل توزیع ثروت اقتصادی و معضلات ناشی از وجود گفتمان های رقیب در خصوص جایگاه کردستان باعث شده است که فدرالیسمی لرزان در عراق جریان یابد و فدرالیسم با مشکلات و چالش های عدیده ای مواجه شود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقاله حاضر، روابط ایران و ترکیه را از زمان روی کار آمدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در ترکیه از سال 2002 میلادی تا سال 2009، مورد بررسی قرار می دهد. به همین دلیل سعی شده است تا با تاکید بر متغیرهایی از قبیل تلاش دو کشور ایران و ترکیه برای تبدیل شدن به قدرت منطقه ای، نگرش دو کشور به مسائل خاورمیانه، مساله هسته ای ایران، مساله کردها در روابط دو کشور، عوامل موثر در بسط و فصل روابط و تاثیر روابط ترکیه با آمریکا و اسرائیل و تحول در روابط ترکیه با این کشورها و تاثیر این متغیرها بر روابط ایران و ترکیه، همکاری های اقتصادی که بخش اعظم روابط دو کشور در این حوزه متجلی است را مورد کنکاش قرار گیرد.

این مقاله بررسی تعاریف، مبانی و لوازم و ارکان توسعه را به عهده دارد. توسعه مورد نظر در این نوشتار توسعه ای است نه غربی، نه صوفیانه و نه دنیا زده، بلکه الگوی چهارمی را مورد کند و کاو قرار می دهد که با فرهنگ ایرانی و اسلامی مرتبط است؛ در تبیین این مدل سعی شده است از رهگذر نگاهی مقایسه ای و از منظر علوم انسانی، مبانی توسعه غربی و توسعه ایرانی - اسلامی در محورهای فلسفی (معرفت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی) اخلاقی، دینی، جامعه شناختی و تاریخی مورد تامل و بررسی و نقد قرار گیرد و مرز دقیق مدل توسعه مورد نظر تبیین گردد. در ادامه پس از اشاره به لوازم و ارکان توسعه، پیشنهادات و راهکارهایی برای تحقق هر چه بهتر این مدل ارائه می گردد.

انتخابات یکی از مهم ترین مظاهر مردم سالاری در جوامع معاصر است و بزرگ ترین نمود حضور مردم برای تعیین سرنوشت سیاسی و اجتماعی تلقی می شود. انتخابات در کشور ما با سابقه ای حدود یکصد سال، حالا به عنوان بزر گ ترین نماد حرکت سیاسی و اجتماعی برای تعیین یک نفر به عنوان بالاترین مقام اجرایی و نفر دوم کشور به شمار می آید. تحلیل رفتار انتخاباتی به عنوان کنشی سیاسی مورد توجه متفکران اخیر علم سیاست و جامعه شناسی قرار گرفته است، در این راستا الگوهای نظری متفاوتی ارائه گردیده که از بین آنها الگوی جامعه شناختی از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این الگو توجه بیشتری به نقش ساختارهای اجتماعی و فرهنگی بر تصمیمات سیاسی فرد می شود. این تحقیق در پی نشان دادن تاثیر فرهنگ سنتی بر رفتارهای انتخاباتی در حوزه انتخابیه هریس می باشد. علاوه بر آن بررسی متغیرهای دیگری چون طبقه اجتماعی، دینداری، تبلیغات، جنسیت، سن و نقش آنها در تعیین گرایشات و رفتارهای سیاسی مورد توجه بوده است. نوع تحقیق کاربردی – توسعه ای است و روش مطالعه توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است نتایج بدست آمده در این تحقیق حاکی از آن است:- مردم حوزه انتخابیه هریس متاثر از فرهنگ سنتی نظیر هم زبانی، هم قومی و ... می باشند که موجب ایجاد رفتار سیاسی خاص می شود و این عوامل در رای دادن آنها بسیار موثر است.- بین رفتار سیاسی رای دهندگان در حوزه انتخابیه هریس و دینداری رابطه وجود دارد و رفتار رای دهندگان تحت تاثیر دینداری و مذهب قرار دارد.- تبلیغات نقش ناچیزی نسبت به سایر عوامل در ایجاد رفتار سیاسی رای دهندگان ایفا می کند و با مطالعه شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رای دهندگان به آسانی می توان جهت گیری های سیاسی آنها را پیش بینی کرد.

منطقه قفقاز به دلیل قرار گرفتن در محدوده ای استراتژیک از جهان که آنرا به مرکز ثقل ارتباط شرق، غرب، شمال و جنوب جهان تبدیل نموده است و واقع شدن در حد فاصل مناطق استراتژیک هارتلند و ریملند و از سوی دیگر همسایگی با روسیه از اهمیت بالایی برخوردار است. از سوی دیگر کشف منابع سرشار انرژی در این منطقه پس از فروپاشی جنگ سرد، نگاه قدرتهای بزرگ را به این منطقه معطوف نموده است.نویسندگان در تلاش هستند در این مقاله، با روشی توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای به بررسی تحولات اقتصادی و سیاسی منطقه قفقاز پس از جنگ سرد بپردازند و به این سوال پاسخ دهند که، واقع شدن منطقه قفقاز در منطقه ای ژئوپولیتیک چه تاثیری در سیاست خارجی این کشورها و سیاست خارجی کشورهای قدرتمند منطقه ای و فرامنطقه ای داشته است؟ برای پاسخ به این سوال این فرضیه مطرح می گردد که کشف منابع انرژی در منطقه قفقاز و اهمیت منطقه هارتلند و ریملند، منطقه قفقاز را دستخوش حضور و بازی جدیدی نموده است.در مجموع می توان گفت که منطقه قفقاز دستخوش تحولات عمیقی است که در نتیجه حضور قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای به وجود آمده است. بهبود وضعیت اقتصادی، کاهش استقلال سیاسی، افزایش اهمیت منطقه به واسطه وجود منابع جدید انرژی، رشد اقتصادی در پرتو جذب سرمایه گذاری خارجی، کاهش منازعات قومی و درگیری های منطقه ای از نتایج آن می باشد.

فروپاشی اتحاد شوروی یکی از مهمترین رویدادهای جهان در نیمه قرن 20 بوده است و تاثیرات عمیقی در سطح جهان، منطقه و روابط بین کشورها به جا گذاشته است. نتیجه این فروپاشی ظهور و حضور جمهوری های جدید در آسیای مرکزی و قفقاز است و از جمله این کشورها جمهوری آذربایجان می باشد (البته این کشور در سال های 1920-1918م (1299-1297ش) نیز دارای استقلال بوده است و سپس به اتحاد جماهیر شوروی الحاق گردید).سیاست کلی ایران در قبال همسایگان شمالی، و به ویژه جمهوری آذربایجان همکاری و حضور فعال است؛ چرا که موقعیت ژئوپلتیک ایران و همچنین تاثیر آن بر کشورهای منطقه، این کشور را در مقام پل ارتباطی که دو منطقه پر اهمیت جهان یعنی آسیای مرکزی و قفقاز و خلیج فارس را به هم متصل می سازد، قرار داده است؛ اما در همین حال حضور ترکیه به عنوان رقیب منطقه ای ایران در جمهوری آذربایجان بر موفقیت ایران در دستیابی به اهداف خود در منطقه و به ویژه جمهوری آذربایجان تاثیراتی داشته است که ما معتقدیم تاثیر آن منفی بوده است؛ البته ترکیه در رقابت با ایران جدای از اشتراکات خویش با جمهوری آذربایجان از حمایت آمریکا نیز برخوردار بوده است و این مقاله معتقد است که پیروزی ترکیه در رقابت با ایران در ارتباط با جمهوری آذربایجان بیشتر متاثر از حمایت آمریکا از این کشور و مخالفت آمریکا با ایران می باشد، و برای تبیین این موضوع از چهارچوب نظری ساختار-کارگزار بهره می جوییم، چرا که ساختار، محدوده عمل کارگزاران را مشخص می کند و البته به کارگزارانی که با ساختار همسو باشند، بیشترین امکان استفاده از فرصت ها را می دهد و برای کارگزاران مخالف با ساختار، بیشترین محدودیت ها را ایجاد می کند. اما باید توجه داشت که ساختار مفهومی انتزاعی نیست و کارگزاری یک شخص، ساختار شخص دیگر است؛ بنابراین مخالفت با قدرتمندترین کارگزار به معنی مخالفت با ساختار می باشد و لذا کارگزاری قدرتمندترین کارگزار (آمریکا) برای مخالفینش به ساختاری تبدیل می شود که مانع از دستیابی مخالفانش به اهدافشان می گردد و بالعکس برای موافقانش بیشترین فرصتها و امکانات را فراهم می آورد و به همین دلیل همراهی ترکیه با آمریکا باعث دستیابی این کشور به اهدافش در رقابت با ایران در جمهوری آذربایجان گردیده است.