تحقیقات سیاسی و بین المللی
سال:1394 | دوره:7 | شماره:22 |تعداد مقالات:10

اکثر پژوهش های صورت گرفته پیرامون موضوع هسته ای ایران با رویکرد نظری واقع گرایانه به بررسی روابط دولت ها و دولت مردان پرداخته اند و از بررسی عوامل غیرمادی تاثیرگذار بر موضوع هم چون محیط، نگرش ها و گرایش های اجتماعی غفلت ورزیده اند. یکی از موضوعات غیرمادی تاثیرگذار بر مسائل سیاسی، نظرات و دیدگاه های جاری در سطح جامعه است که از آن به عنوان افکار عمومی نام برده می شود. بر اساس نگاه سازه انگارانه تمامی پدیده های اجتماعی ازجمله تصمیمات سیاست خارجی، به صورت اجتماعی برساخته می شوند و این موضوع شامل تصمیمات استراتژیکی هم چون موضوع هسته ای ایران نیز می شود. بنابراین از آن جا که تصمیم های سیاسی در خلا پایه گذاری نمی شوند بلکه متاثر از ارزش ها و هنجارهای درون جامعه هستند، این تحقیق سعی دارد با توجه به تحقیقات و نظرسنجی های صورت گرفته در دو جامعه ایران و آمریکا به تحلیل و تبیین دیدگاه های مردم دو کشور درباره موضوع هسته ای ایران و تاثیر آن بر مواضع تصمیم گیرندگان دو کشور بپردازد.

کوشش برای افزایش امنیت همواره مهم ترین دغدغه سران رژیم اسراییل بوده است. حفظ امنیت به مثابه یک نیاز حیاتی و یکی از مهم ترین نگرانی های تل آویو از مهم ترین اولویت های سیاست خارجی آن است. یکی از ابزارهای که می تواند تا حدودی به رفع تهدیدات امنیتی این رژیم کمک نماید، دیپلماسی انرژی فعال برای کاهش مخاطرات امنیتی و بهبود امنیت انرژی است. با توجه به این که رژیم صهیونیستی از دیپلماسی انرژی در جهت ارتقای جایگاه منطقه ای و رفع یا تقلیل تهدیدات امنیتی خویش بهره می جوید، این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که مبانی و اهداف دیپلماسی انرژی رژیم اسراییل در محیط منطقه ای چیست و این کشور چگونه از دیپلماسی انرژی برای بهبود امنیت و ارتقای جایگاه منطقه ای خود بهره می گیرد؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد دیپلماسی انرژی رژیم اسراییل در سه محیط منطقه ای خاورمیانه، اوراسیا و مدیترانه فعال بوده و در هر یک از سه محیط فوق اهداف خاص و معینی را دنبال می کند. فصل مشترک اهداف تل آویو در هر سه محیط، تامین انرژی، ارتقای جایگاه منطقه ای، کاهش دغدغه های امنیتی و کسب مشروعیت سیاسی است.

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین را می توان دولت هایی تجدیدنظرطلب در نظام بین الملل کنونی دانست. مبادلات اقتصادی و تجاری میان دو کشور زمینه بروز روابط مناسب را ایجاد کرده است و در مسائلی هم چون پرونده هسته ای ایران و بحران سوریه، مواضع آن ها هم راستا بوده است. حال، ظهور چین به عنوان قدرتی بالاتر از ایالات متحده در سال های آینده، چه تاثیرات امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران در پی خواهد داشت؟ این مقاله با توجه به روی کرد امنیتی بری بوزان در پی پاسخ است و فرض بر آن است که پس از ظهور چین به عنوان یک قدرت بالاتر یا در حد ایالات متحده، نظام بین الملل دست خوش تغییر می شود و دیگر آمریکا نخواهد توانست بر جمهوری اسلامی ایران فشار وارد کند و امنیت آن را به مخاطره اندازد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی با استفاده از ابزار کتابخانه ای است.

صاحب نظران حوزه اقتصاد سیاسی و معرفت روابط بین الملل با استناد به روندهای جاری در اقتصاد سیاسی بین الملل، قرن 21 را قرن «ژئواکونومیک» نامیده اند، چراکه براین باورند یکی از چالش های مهم جهانی در این قرن، چالش بر سر منابع انرژی با تاکید بر نفت و گاز است و مساله «امنیت انرژی» از مسائل مهم پارادایم اقتصاد سیاسی این قرن خواهد بود. هم چنین در این قرن میان امنیت انرژی و میلیتاریسم جهت حفاظت از محموله های نفتی و حفظ بازارهای تجاری انرژی، پیوندی ناگسستنی برقرار است و امنیت عرضه انرژی یکی از اجزای محوری سیاست انرژی تلقی شده و رقابت بر سر تصاحب منابع و بازارهای انرژی از طریق به کارگیری ابزارهای سیاسی، اقتصادی و نیروی نظامی به مساله ای اساسی در روابط و مناسبات بین المللی تبدیل شده است. در این میان تامین امنیت انرژی برای کشوری هم چون چین -که بیشترین رشد شتابان مصرف انرژی را تجربه می کند- به یکی از ارکان مهم سیاست انرژی و نیز سیاست خارجی این کشور تبدیل شده است. با توجه به این مهم، این مقاله تلاش می کند تا از این منظر به مقوله مورد نظر در این پژوهش بپردازد و موقعیت ژئواکونومیک ایران را در همین ارتباط بررسی کند.

دیپلماسی عمومی جدید برنامه های دولت محوری است که هدفش اطلاع رسانی یا تاثیرگذاری بر افکار عمومی کشورهاست. دراین باره کشورهای قدرتمند با اشاعه و ترویج ایدئولوژی، ارزش و هنجارهای خود درصدد صدور پیام و فرهنگ خویش و هم چنین کسب برتری بوده اند. این بستر با همکاری رسانه ها شکل می گیرد. بر این اساس کشورهای قدرتمند نفوذ خود را مدیون رسانه های بین المللی هستند که در پوشش اطلاع رسانی به تامین منافع کشور و پیش برد سیاست خارجی از رهگذر تبلیغات سیاسی، اطلاع رسانی و شکل دهی به افکار عمومی می پردازند. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که کارکرد، جایگاه و عملکرد دیپلماسی عمومی در بستر افزایش قدرت دیپلماسی رسانه ای چگونه ارزیابی می شود؟ به نظر می رسد الگوی ارتباط دیپلماسی عمومی، به لحاظ هدف، ابزار، متدولوژی و دوره زمانی بستر نفوذ رسانه ها بر ساختارهای مدل دیپلماسی و سیاست خارجی را فراهم کرده است. نویسندگان این مقاله بر این باور هستند که دیپلماسی رسانه مهم ترین بخش دیپلماسی عمومی جدید محسوب می شود و استراتژی ضروری و محوری برای قرن 21 است. همچنین پژوهش حاضر به این مساله نیز می پردازد که رسانه ها با تاثیر بر افکار عمومی در فرآیند تصمیم گیری سیاست خارجی نیز اثرگذار هستند.

در دنیای امروزی ورزش مدرن تعامل زیادی را با سیاست داخلی و بین المللی پیداکرده و این باور ایجادشده است که ورزش می تواند نقشی در ارتقای سطح توسعه، ایجاد صلح و حل کشمکش ها داشته باشد. ورزش بین المللی - که شامل ترکیبی از عاملان دولتی و غیردولتی است - در برخی مواقع به عنوان موضوع مناسب بحث های دیپلماتیک در نظر گرفته می شود. اجتماعات بزرگ ورزشی مثل المپیک و جام های جهانی می تواند کشورها را در کنار یک دیگر جمع کند و منجر به شکل گیری روابط نزدیک و صمیمانه تر بین کشورها شود، در این صورت دیپلماسی ورزشی بهترین کارایی خود را بروز می دهد و ملت ها می توانند صلح، دوستی و تعاون خود را نشان بدهند. هم چنین همکاری سازمان ملل با کمیته بین المللی المپیک و فدراسیون های ورزشی به خصوص فیفا می تواند نقش موثری را در این راستا ایفا کند. نتایج مقاله نشان می دهد که ورزش می تواند نقش سازنده ای را در روابط بین المللی به خصوص صلح بازی کند ولی در برخی موارد هم بوده که برای از بین بردن موقعیت های صلح آمیز و تحریک دشمنی استفاده شده است. هدف از پژوهش پیش رو پاسخ به پرسش های پژوهش و بررسی درستی یا نادرستی فرضیه مطرح شده به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی است.

روابط دو کشور ایران و روسیه در حوزه های مختلف از گذشته های بسیار دور وجود داشته و غالبا روسیه نیز دست بالاتر را دارا بوده است. وقوع انقلاب اسلامی در ایران به دلایل مختلف جریان روابط خارجی کشورمان را تغییر داد. ایران و روسیه علیرغم وجود ذهنیت های مشوش از یک دیگر در حوزه های مختلف روابط خویش را با شدت و ضعف ادامه داده اند. مساله اوکراین در سالیان اخیر تاثیر مهمی بر روابط روسیه و غرب داشته و موجب تشدید تنش ها میان روسیه و کشورهای غربی به زعامت ایالات متحده و اتحادیه اروپا شده است. در همین راستا در سال گذشته میلادی تحریم های اقتصادی مختلفی علیه فدراسیون روسیه اعمال شد که این کشور را ناگزیر از جایگزینی شرکای غربی با شرقی کرد. این مساله ظاهرا دو کشور را بیش ازپیش به یک دیگر نزدیک کرده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که تحریم های اعمال شده علیه فدراسیون روسیه چه تاثیری در روابط اقتصادی سیاسی این کشور با جمهوری اسلامی ایران داشته است؟ پاسخ احتمالی به پرسش مطرح شده این است که اعمال تحریم های غربی، روسیه را ناگزیر از تقویت روابط اقتصادی- سیاسی خود با ایران کرده و موجبات نزدیکی بیش ازپیش دو کشور را فراهم کرده است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و الکترونیکی انجام شده است.

بدون تردید تحولات عربی یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین تحولاتی است که طی چند دهه گذشته در خاورمیانه روی داده است. البته در ارتباط با ماهیت و محتوا و حتی عنوان این تحولات اختلاف نظرهای گسترده ای وجود دارد. به واقع استفاده از عناوینی هم چون بهار عربی، تحولات عربی، انقلاب های عربی یا بیداری اسلامی، نشان گر نگاه های مختلف و متفاوت به ماهیت تحولاتی است که طی چند سال گذشته خاورمیانه را فراگرفته و همچنان در حال تداوم است. در این راستا ضمن اهمیت گسترده این تحولات، همچنان ابهامات گسترده ای در مورد منشا، ماهیت و آینده آن وجود دارد و کارشناسان و استادان و هم چنین کشورهای مختلف، دیدگاه های متنوعی دراین ارتباط دارند. در این راستا برای تبیین این ابهامات و درک دقیق تر و عمیق تر آن چه در جهان عرب در جریان است، طی چند سال گذشته کتاب های مختلفی نوشته شده است که هرکدام از چشم انداز خود در پی تبیین، تجزیه وتحلیل تحولات مذبور بوده اند. ازجمله می توان به کتاب حاضر اشاره کرد که به همت «فواز جرجیس» استاد علوم سیاسی دانشگاه لندن و از شناخته شده ترین استادان حوزه خاورمیانه در همکاری با برخی دیگر از استادان نگاشته شده است. این کتاب تلاش شده است از دیدگاه های مختلف تحولات عربی بحث و بررسی شود، به همین دلیل در محافل علمی به شدت مورد استقبال قرارگرفته و تاکنون توسط برخی از استادان در مورد آن نقدهای مثبتی نوشته شده است. از منظر ساختاری، کتاب حاضر مشتمل بر یک مقدمه و چهار بخش است که در ادامه خلاصه مهم ترین محورهای هرکدام از بخش ها بحث و درنهایت نقد و نتیجه گیری ارائه می شود.