تحقیقات سیاسی و بین المللی
سال:1393 | دوره:6 | شماره:20 |تعداد مقالات:9

ساختار سیاسی غیرمتمرکز و توزیع شده ایالات متحده آمریکا سبب شده است که جریان ها و تشکل های بسیاری بتوانند روند پیچیده تصمیم گیری سیاسی در این کشور را تحت تاثیر قرار دهند. با آن که یهودیان تنها حدود سه درصد از جمعیت آمریکا را تشکیل می دهند اما توانسته اند به تاثیرگذارترین اقلیت قومی در ساختار قدرت آمریکا تبدیل شوند. یهودیان آمریکا مجموعه چشمگیری از سازمان های مختلف را برای تاثیرگذاری بر سیاست خارجی آمریکا به وجود آورده اند که در این میان نقش «کمیته امور عمومی آمریکا و اسراییل» (آپیک) به عنوان قدرتمندترین و شناخته شده ترین سازمان یهودی آمریکا بسیار شاخص است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که آیپک در انتخاب اعضای کنگره و رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا چه نقشی را ایفا می کند؟ در پاسخ به این پرسش فرضیه پژوهش بیان می کند که اکثر نامزدهای نمایندگی کنگره و ریاست جمهوری سعی می کنند نظر مثبت این سازمان را به خود جلب کنند و از حمایت های مالی و تبلیغاتی گسترده آن بهره مند شوند و در عوض سازمان آیپک نیز با ارائه این حمایت ها در پی هدایت افکار عمومی و دستگاه های سیاست گذاری خارجی آمریکا برای تحقق اهداف خود در حمایت از اسراییل است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سیاست خارجی ایران تغییرات بنیادی ایجاد شد. تقویت برنامه هسته ای که یکی از نمودهای بارز این تحولات بود، باعث چالش امنیتی اتحادیه اروپا در برابر ایران شد. ترس از ایران هسته ای، قاره سبز را به سمت ائتلاف جدید با ایالات متحده آمریکا و حتی تعدادی از همسایگان ایران به خصوص دولت های محافظه کار عرب راند. با چرخش در سیاست خارجی اروپا نسبت به ایران، جمهوری اسلامی نیز به بازبینی متحدان و دشمنان احتمالی پرداخت. بر همین اساس مقاله حاضر به بررسی محدودیت ها و فرصت های پیش رو در روابط ایران و اتحادیه اروپا تحت تاثیر برنامه هسته ای می پردازد. راهبرد اساسی اتحادیه اروپا در قبال برنامه هسته ای جمهوری اسلامی جلوگیری از دست یابی احتمالی ایران به توانایی تولید تسلیحات اتمی است و از ابزارهای لازم از قبیل تحریم، مذاکره و تقویت رقباء ایران هم زمان بهره می گیرد. بخشی از سیاست گذاری خارجی این اتحادیه تحت تاثیر روابط ایران با کشورهای چین و روسیه و حتی تقابل یا تعامل احتمالی ایران با ایالات متحده آمریکا در میان مدت تغییر یافته است.

کشور پاکستان به عنوان یکی از کشورهای مهم جهان اسلام، همواره پس از استقلال با بی ثباتی های داخلی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رو به رو بوده است. در واقع یکی از این عوامل شتاب دهنده بی ثباتی، برآمده از درگیری های قومی در این کشور است. در این میان، شهر کراچی به عنوان قطب اقتصادی و صنعتی پاکستان بیش از پیش درگیر بروز منازعات شدید قومی و مطالبات جدایی طلبانه بوده است. پرسش اصلی این است که ریشه ها، ماهیت و علل منازعات قومی در کراچی چیست؟ این مقاله تلاش دارد با نگاهی گذرا بر عوامل بی ثبات کننده فضای داخلی پاکستان، با تاکید بر چند بعدی بودن ماهیت درگیری های قومی، علل و زمینه های این مساله را در دو بعد داخلی و خارجی مورد بررسی قرار دهد.

ایالات متحده به مثابه یک هژمون منطقه ای نمی خواهد که در دیگر مناطق، هژمون های رقیبی برایش شکل گیرد. بنابراین پس از رسیدن به هژمونی منطقه ای در نیم کره غربی، در صدد بوده است که مانع کنترل آسیا و اروپا توسط دیگر قدرت های بزرگ شود. چندین قدرت بزرگ یعنی ژاپن و آلمان تا پیش از 1945.م و پس از آن شوروی قابلیت تبدیل شدن به هژمون های منطقه ای را داشته اند. هم اکنون نیز چین پس از چهار دهه نوسازی چشم گیر، قابلیت بخش های حیاتی اش را برای دست یابی به هژمونی منطقه ای در آسیا پاسیفیک افزایش داده، به گونه ای که بر محاسبات کلان ایالات متحده در منطقه آسیا پاسیفیک تاثیر گذاشته است. در این مقاله سعی شده است که به این پرسش پاسخ داده شود که اساسا سبب حضور ایالات متحده در مناطق مختلف جهان چیست؟ و چه چیزی موجب تغییر استراتژی این قدرت بزرگ، در آسیا پاسیفیک شده است؟ در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، این فرضیه طرح شده است که امنیت ملی امریکا متاثر از توازن قوا در دیگر مناطق است و حضور امریکا در مناطق مختلف جهان پاسخی به رشد هژمون های منطقه ای است و استراتژی جدید این کشور در آسیا پاسیفیک نیز در همین راستا پاسخی به افزایش قدرت چین است. در این پژوهش سعی شده است که این فرضیه به شیوه تبیینی بررسی شود.

تعامل حکم رانی جهانی و سازمان های جهانی با قدرت نرم، موضوع بررسی این نوشتار است. جهانی شدن و به دنبال آن بحث حکم رانی جهانی، باعث ظهور و اهمیت یافتن سازمان های بین الدولی در عرصه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در دنیای امروز شده است. از سوی دیگر، یکی از ابعاد بسیار مهم قدرت هر کشور که علی رغم وجود دیرینه آن، به تازگی توجه سران ملل و اندیشمندان جهان را به خود جلب کرده، بحث قدرت نرم است. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده منابع مختلف موجود در مورد سازمان های بین الدولی به ویژه یونسکو و با در نظر داشتن نظریه قدرت نرم جوزف نای، این نظریه را به فعالیت های این سازمان ها بسط داده شود. منابع اولیه مورد بررسی شامل اسناد و سخنرانی هایی منتشر شده توسط یونسکو است. چنین به نظر می رسد که وجود قدرت نرم در شماری از سازمان های بین الدولی هم چون یونسکو به دلیل سابقه انجام فعالیت های فرهنگی، علمی و آموزشی در تمامی دنیا نسبت به سازمان های دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار است. در پایان به موضوع به عضویت درآمدن فلسطین در یونسکو به عنوان نمونه ای از تاثیرگذاری قدرت نرم یونسکو در سطح بین الملل اشاره شده است.

به قدرت رسیدن سیاست مداران توسعه گرا موجب تغییر شاخص های توسعه سیاسی و اقتصادی ترکیه در ده سال اخیر شده است. بررسی روند تحولات این کشور نشان می دهد که دولت اسلام گرا با رهبری حزب عدالت و توسعه در این کشور توانسته است برخی موانع توسعه و رشد اقتصادی را از پیش رو بردارد و در یک دوره گذار حرکت خود را به سمت توسعه یافتگی ادامه دهد. عامل مهم در این زمینه برنامه ریزی برای رشد تولید داخلی بر اساس صادرات به خارج از کشور بوده است. در این زمینه دولت به عنوان عامل بازاریاب برای صنایع تولیدی عمل کرده است و بر طبق هدف خود توانسته است دیپلماسی اقتصادی فعالی را در سطح جهان و منطقه به پیش ببرد. ابعاد دیپلماسی اقتصادی ترکیه بر پایه حل مشکلات با همسایگان، بهره گیری از نخبگان اقتصادی، ارایه راهنمایی به شرکت های خصوصی و حضور فعال و موثر در سازمان های اقتصادی بین المللی قرار دارد. یافته های این پژوهش نشان می دهند که دیپلماسی اقتصادی در این دوره باعث بهبود قابل ملاحظه شاخص های خرد و کلان توسعه اقتصادی در این کشور شده و اکنون این کشور را در رتبه شانزدهم اقتصاد دنیا قرار داده است.

پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران در طول 13 سال اخیر به یکی از مهم ترین موارد در معادلات خاورمیانه بدل شده است. در این میان ایالات متحده آمریکا، ایران و کشور های حاشیه خلیج فارس بازی گرانی هستند که به طور مستقیم در معرض پیامد های امنیتی پرونده هسته ای هستند. با توجه به موضع چالشی آمریکا و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نسبت به برنامه صلح آمیز هسته ای ایران پرسش اساسی این مقاله این است که چرا ایالات متحده می کوشد با تمرکز بر تهدید آمیز جلوه دادن این برنامه به«معضل امنیت» در میان بازی گران منطقه ای دامن می زند؟ فرضیه پژوهش حاضر نیز بر این مطلب استوار است که امنیتی کردن پرونده هسته ای ایران به موازات پروژه ایران هراسی، ضامن منافع استراتژیک آمریکا در منطقه خاورمیانه به ویژه خلیج فارس بوده و برداشت کشور های حوزه خلیج فارس از این پرونده تحت تاثیر همین القائات است. در این مقاله چارچوب نظری مورد استفاده، رئالیسم تهاجمی است.

مصر از جمله کشورهای مهم و تاثیرگذار در میان کشورهای عربی و خاورمیانه است که در فاصله میان 25 ژانویه تا 11 فوریه 2011 شاهد انقلابی گسترده و مردمی بود. انقلاب ظرف مدت 18 روز پرالتهاب حسنی مبارک، رئیس جمهور سی ساله این کشور را مجبور به کناره گیری از قدرت کرد. هدف مقاله پیش رو، تحلیل زمینه های داخلی انقلاب مصر در سال 2011.م است. پرسش اصلی پژوهش این است که مردم مصر برای مشارکت گسترده در انقلاب و قیام علیه دولت حسنی مبارک چه انگیزه هایی داشته اند؟ مقاله به روش توصیفی- تحلیلی به این نتیجه می رسد که در مقایسه با سایر عوامل و انگیزه ها، محرومیت در سه حوزه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی از گستره و توانایی بیشتری برای کشف انگیزه های انقلابیون و طبقات مختلف مصری در انقلاب 25 ژانویه 2011 برخوردار است. براین اساس، متغیرهایی نظیر محرومیت اقتصادی در میان طبقات پایین، محرومیت سیاسی در میان طبقات متوسط، نخبگان سیاسی، احزاب و گروه های سیاسی مخالف و محرومیت اجتماعی در میان اقشار مختلف، موجبات نارضایتی عمومی و سپس انقلاب علیه ساختار سیاسی مصر را فراهم کرد.