تحقیقات سیاسی و بین المللی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:10

دولت ها برای تامین کالای عمومی و حفظ ثبات سیاسی، نیازمند منابع مالی و غیرمالی قابل اطمینان برای خویش هستند. این منابع یا از طریق مالیات تامین می شود و یا دولت ها با ایجاد محدودیت ها و کمیابی های ساختگی در نظام اجتماعی و اقتصادی آنرا فراهم می سازند. این محدودیت ها ضمن فراهم آوردن منابع مالی برای دولت، بازار را به ابزاری برای کنترل جامعه مبدل می کند. پژوهش حاضر، تاثیر انحصارات و کنترل حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توسط دولت را بر سرمایه های اجتماعی مورد کاوش قرار می دهد. مدعا این است که افزایش و تشدید انحصارات دولتی در حوزه های مذکور، سرمایه اجتماعی به عنوان تنظیم کننده روابط میان مجموعه های انسانی و سازمانی، خلق هنجارها و اعتماد عمومی را دچار ضعف و اختلال می کند به گونه ای که این امر در کوتاه مدت عامل بروز فساد گسترده دولتی و اجتماعی و در دراز مدت زمینه ساز آنومی اجتماعی می گردد. از این رو اگر حفظ مالکیت خصوصی، توزیع عادلانه فرصت ها، برابری همگان در مقابل قانون، تشویق به مشارکت و در نهایت مبارزه با فساد مورد توجه قرار نگیرد، دستیابی به توسعه که هدف نهایی روابط میان دولت و جامعه است، امکان پذیر نخواهد بود.

در سال های گذشته، در نگاه عموم متفکرین غیرمسلمان اسلام گرایی معادل بنیادگرایی اسلامی شناخته می شد و تفاوتی میان این دو اصطلاح وجود نداشت؛ اما در سال های اخیر و با به قدرت رسیدن اسلام گرایان در ترکیه این دو اصطلاح به درستی بار معنایی متفاوتی پیدا کرده اند. ترکیه در حال حاضر و با به قدرت رسیدن اسلام گرایان میانه رو علاوه بر آنکه تبدیل به الگویی موفق برای بسیاری از گروه ها و جوامع اسلامی گشته، موجبات تضعیف بنیادگرایی اسلامی را نیز در این کشور فراهم آورده و دموکراسی را نیز قدرتی دوچندان بخشیده است. به واقع، برای بحث پیرامون رابطه اسلام با دموکراسی می باید به قرائت غالب از اسلام در میان باورمندان توجه داشت و آنچه حکم نهایی را در ارتباط میان این دو روشن می سازد، ماهیت تفسیر غالب از دین در هر گروه یا جامعه اسلامی است. بنابراین نمی توان در خصوص سازگاری و یا ناسازگاری میان اسلام و دموکراسی حکمی کلی صادر کرد. این مقاله درصدد است تا تاثیرات غلبه قرائت میانه رو از اسلام در ترکیه را مورد بررسی قرار داده و نشان دهد که اسلام مبتنی بر این قرائت نه تنها در ترکیه مانعی بر سر راه دموکراتیزاسیون نبوده بلکه موجب گشته تا این کشور در مسیر نهادینه شدن و تعمیق دموکراسی گام بردارد.

با بررسی مطالعات امنیتی در می یابیم که رویکردهایی که در امنیت پژوهی وجود داشته با تحولات تاریخی هماهنگ بوده است. بدین معنی که در هر دوره تاریخی، امنیت و امنیت پژوهی با دیگر دوره ها متفاوت بوده است. اما سوالی که در این بین مطرح می شود این است که آیا تغییراتی که در امنیت پژوهی در دوره های مختلف اتفاق می افتاده، صرفا تغییراتی سطحی و معلول تغییر سلایق پژوهشگران بوده یا تغییر فضای فکری حاصل از تغییر گفتمان ها عامل این تغییرات بوده است؟ به نظر می رسد گفتمان ها در هر دوره درونمایه ای خاص را در خود جای می دادند که این درونمایه بر امنیت پژوهی در آن مقاطع تاثیرگذار بوده است. به عبارت دیگر فضای فکری در هر دوره دچار تغییر می شده است. در گفتمان سنتی به تبع درونمایه خاص آن گفتمان توجه به اصل بقا و موجودیت مورد توجه قرار گرفت. در گفتمان فراسنتی که با رشد ابزارهای نبرد همراه بود، توانایی های نظامی امنیت پژوهی را مورد تاثیر قرار داد. در گفتمان مدرن به تبع رشد اقتصادی و فناوری توانمندی های اقتصادی و فنی، مطالعات امنیتی را تحت الشعاع قرار داد و در نهایت در گفتمان فرا مدرن با شدت گرفتن جهانی شدن و تبلور نظریات نهادگرایانه، ایفای نقش در نظم جهانی سرلوحه مطالعات امنیتی قرار گرفت.

پراگماتیسم، به مثابه یک نظریه فلسفی و روش دستیابی به حقیقت، دیدگاه تقریبا جدیدی است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی در آمریکا رواج پیدا کرد. پراگماتیسم بر این اصل استوار است که درباره هر نظریه یا آموزه ای باید بر پایه نتایجی که از آن به دست می آید، داوری کرد. به نظر پراگماتیست ها، اگر عقیده ای به نتیجه خوب و کار آمد برای انسان بیانجامد، باید آنرا حقیقی قلمداد کرد. در واقع، حقیقت چیزی نیست که مستقل و مجرد از انسان وجود داشته باشد. فلسفه پراگماتیسم نیز همانند سایر فلسفه ها دارای پیوندهای عمیقی با سیاست و مسایل سیاسی است.در مقاله حاضر ضمن بررسی و نقد فلسفه و روش پراگماتیسم، ارتباط پراگماتیسم و سیاست نیز در تئوری و عمل مورد بحث قرار گرفته است. نتایج مقاله حاکی از این است که هر چند نگاه پراگماتیک به پدیده های سیاسی در مواردی لازم است، اما کافی نیست؛ زیرا افراط در این امر، موجب مشکلاتی است که عدم پایبندی به اخلاق، ابزار گرایی، بی توجهی به آرمان های سیاسی و اجتماعی و تقدم منافع بر اصول و ارزش ها از آن جمله اند.

در این مقاله به بررسی مقوله امنیت در اسلام با رویکرد سیره نبوی و امنیت در دیدگاه علوی و مهدوی خواهیم پرداخت. بر این اساس با در نظر گرفتن شاخص های اصلی و کلیدی در گفتمان پیامبر اعظم و حضرت علی و رویکرد فلسفه انتظار به مساله امنیت، ابعاد و قالب های فکری منبعث از ان را تبیین و بررسی می نماییم. از آن جهت که گفتمان امنیت در اسلام توسط سایر امامان شیعه مورد توجه قرار گرفته است، در این نوشتار به واکاوی گفتمان های غالب مفهوم و ساختار امنیت که در رهیافت نبوی، علوی و مهدوی آن مستتراست می پردازیم. آنچه در کلام پیامبر اعظم در زمینه امنیت مورد توجه و تعمق است، التزام ایشان به کلام وحی و امنیت همه جانبه در بلاد اسلامی و برای عموم شهروندان است. در نگاه ائمه اطهار الگوپذیری از سیره نبوی و کلام فاخر قرآن در کنار مقتضیات و مصلحت جامعه اسلامی و حق داشتن امنیت و آسایش برای کلیه اتباع سرزمین اسلامی حایز اهمیت و توجه است. نگارندگان در نوشتار حاضر تلاش دارند تا بنیان های نظری «ایده امنیت» در مکتب اسلام را به بحث گذارده و در این راستا به تحلیل گفتمان اسلامی با هدف استخراج گزاره هایی که حدود گفتمانی امنیت را در مکتب اسلام مشخص می سازد؛ بپردازند. دلیل این امر آن است که ظهور اسلام به مثابه انقلابی تمام عیار قلمداد می شود که ارایه دهنده گفتمانی تازه و منحصر به فرد است. این گفتمان افزون بر ارایه مفاهیم و ایده های نوین به پالایش و پیرایش مفاهیم محوری و رایج در عرصه سیاست عملی نیز می پردازد که از آن جمله می توان به مفهوم «امنیت» اشاره کرد.

موضوع مقاله حاضر، بررسی چالش ها و موانع درونی دموکراسی در خاورمیانه با تاکید بر بحرین می باشد. سووال اصلی تحقیق حاضر این است که مهمترین موانع و چالش های درونی دموکراسی در کشور بحرین چیست؟ فرضیه اصلی استفاده شده در این مقاله عبارت است از اینکه: چالش اصلی در بحرین حکومت اقتدار گرای سنتی است که خود زمینه ساز موانع و چالش های دیگر می باشد. نوع تحقیق در این مقاله نظری می باشد و روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است.از نتایج به دست آمده در این تحقیق اینکه ریشه های مهم اقتدارگرایی را باید در فرهنگ و اقتصاد این کشورها جستجو کرد. بدین معنی که فرهنگ سیاسی کشورهای خاورمیانه، فرهنگی اقتدارگراست که به صورت مانعی جدی و اساسی بر سر راه دموکراسی و جامعه مدنی آزاد و مستقل عمل می کند.

مشارکت سیاسی تنها در انتخابات خلاصه نمی شود؛ ولی در عین حال از قابلیت سنجش برخوردار است. آنچه که نقش تعیین کننده در نتایج انتخابات دارد، رفتار انتخاباتی شهروندان می باشد که از شهرستانی به شهرستان دیگر متفاوت است. رفتار انتخاباتی بر چگونگی انتخاب نامزدها از سوی شهروندان دلالت دارد. این که شهروندان بر اساس چه معیارها و مولفه هایی به انتخاب کاندیداها می پردازند، در نتایج انتخابات تاثیرگذار می باشد.بررسی روند مشارکت سیاسی در جریان انتخابات، یکی از راه هایی است که طی آن می توان به انگیزه های حضور سیاسی شهروندان پی برد. از آنجا که میزان آگاهی و دانش کافی، نقش تعیین کننده ای در رخداد حضور سیاسی ایفا می کند، گزینش منطقه ای حایز این شرایط در کاوش امر مذکور می تواند تسهیل کننده باشد.اصفهان به عنوان یکی از پنچ شهر بزرگ کشور، همواره در عرصه سیاست و انتخابات نقش پر اهمیتی داشته است. روند مشارکت سیاسی شهروندان در این شهر، نشان دهنده اهمیت این شهر در تعیین تصمیم گیری های کشوری می باشد. بنابراین با توجه به اهمیت سیاسی شهر اصفهان، تحلیل رفتار انتخاباتی این شهر می تواند حایز اهمیت باشد. این مقاله در صدد تبیین رفتار انتخاباتی مردم شهر اصفهان پیش از انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلامی، بر اساس سه نظریه، ایدئولوژی مسلط، نظریه انتخاب عقلایی و نظریه هویت حزبی- جناحی می باشد. روش مورد استفاده در این مقاله، روش پرسشگری از یک جامعه آماری در شهر اصفهان است؛ نتایج به دست آمده نیز از طریق تجزیه و تحلیل داده های آماری می باشد.

در دهه 1990 به دنبال درک تکان دهنده اهمیت سلاح های پیشرفته در طول جنگ خلیج فارس (1991-1990)، روند انقلاب در امور نظامی (RMA)، نگرانی های استراتژیک فزاینده به خاطر به چالش کشیده شدن منافع امنیتی چین در تایوان توسط آمریکا، ظهور مجدد ژاپن به عنوان یک قدرت نظامی منطقه ای در کنار قدرت نظامی در حال رشد هند و نفوذ منطقه ای آنکه جنگ را نسبت به گذشته محتمل تر می ساخت، شاهد تمایل دوباره چین به تکنولوژی های دفاعی مدرن و مدرن سازی ارتش آزادی بخش خلق هستیم. بنابر این در تفکر امنیتی چین اولویت پیشرفت نظامی به سطحی معادل اولویت توسعه اقتصادی ارتقا یافت. از این رو رهبران چین در طی دهه گذشته با طرح اهداف راهبردی و سیاست دفاعی منطبق با شرایط نوین به پیشرفت های عظیمی در حوزه تکنولوژی دفاعی دست یافتند.