فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:10

تاریخ کاشت مناسب کلزا در اقلیم گرم و خشک جنوب ایران به واسطه تناوب زراعی، شرایط آب و هوایی و خاک بسیار محدود می باشد. لذا تعیین رابطه میان عملکرد و اجزای عملکرد با تاریخ کاشت بسیار ضروری است. این آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار تاریخ کاشت در کرت های اصلی و چهار رقم کلزا در کرت های فرعی در سه تکرار اجرا گردید. طبق نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه، اجزای عملکرد و ماده خشک کل به طور معنی داری تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفتند، تاریخ کاشت نیمه آبان ماه از نظر صفات مذکور برتر بود. ارقام مورد بررسی نیز از نظر عملکرد دانه و اجزای آن و سایر صفات اختلاف معنی داری داشتند. در مجموع هیبرید هایولا 401 به دلیل بیش تر بودن شاخص سطح برگ (3.51)، ماده خشک کل (1248.91) گرم بر مترمربع) و بالاترین عملکرد دانه (2610 کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت نیمه آبان ماه در اولویت اول و در صورت عدم امکان رقم آزاد گرده افشان آر. جی. اس 003 در تاریخ کاشت 15 آبان ماه توصیه می شود.

به منظور تعیین اثر تیوباسیلوس و گوگرد به همراه ماده آلی بر روی صفات کمی و کیفی کلزا، آزمایش گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 87-1386 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین اجرا گردید. در این آزمایش تیوباسیلوس در دو سطح NT (عدم تلقیح با تیوباسیلوس) و T (تلقیح با تیوباسیلوس)، گوگرد در سه سطح (0، 500 و 1000 کیلوگرم در هکتار) و کود حیوانی در دو سطح O1 (بدون کود حیوانی) و O2 (20 تن در هکتار کود حیوانی) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد تلقیح با تیوباسیلوس به طور معنی داری باعث افزایش عملکرد دانه و افزایش آهن و روی در دانه می گردد. با افزایش میزان گوگرد تا سطح 500 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه، ماده خشک کل و درصد روغن به ترتیب 4.39، 15.28 و 1.69 درصد افزایش یافتند. همچنین در گلدان های همراه با کود حیوانی در مقایسه با گلدان های بدون کود حیوانی افزایش معنی داری در میزان آهن و مس در کلش ملاحظه شد. بنابر نتایج به دست آمده، مصرف 500 کیلوگرم در هکتار گوگرد تلقیح شده با تیوباسیلوس به همراه کود حیوانی و یا 500 کیلوگرم در هکتار گوگرد تلقیح شده با تیوباسیلوس می تواند باعث کاهش pH خاک شده و جذب عناصر غذایی کم مصرف را بالا برده و توانسته عملکرد و درصد روغن را بالا ببرد.

به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل شاخص های رشد و کمیت های موثر بر آن ها آزمایشی در مزرعه آموزشی - پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز در سال زراعی 1387- 1386 و 1388- 1387 انجام شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل بررسی سه رقم گندم (چمران، دز و ویناک)، مدت غرقابی (0، 7 و 14 روز) و تنش غرقابی در مراحل مختلف رشد شامل تنش در مرحله ابتدای پنجه دهی (ZG21)، تنش در مرحله ابتدای ساقه رفتن (ZG31) و تنش در مرحله ابتدای آبستنی (ZG45) بود. در بین ارقام مورد استفاده طول دوره رشد رقم ویناک حدود 2 هفته کوتاه تر از سایر ارقام بود. در این آزمایش از طرح آماری فاکتوریل در قالب بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار استفاده شد. نتایج نشان داد افزایش مرحله غرقابی به طور معنی دار باعث کاهش تعداد پنجه در مترمربع و LAI (شاخص سطح برگ) شد. این کاهش خصوصا زمانی بود که تنش در مراحل ZG21 و ZG31 به کار رفت. بیش ترین و کم ترین تعداد پنجه در مترمربع و LAI به ترتیب در ارقام چمران و ویناک مشاهده شد. NAR (سرعت جذب خالص) زمانی که تنش غرقابی در مراحل ZG21 و ZG31 به کار رفته بود کاهش معنی دار یافت ولی اثر مدت غرقابی معنی دار نبود. بیش ترین NAR در رقم ویناک مشاهده شد. TDM (کل ماده خشک گیاه) و CGR (سرعت رشد محصول) با افزایش مدت غرقابی و زمانی که تنش در مراحل ZG21 و ZG31 به کار رفته بود به طور معنی دار کاهش یافت. بیش ترین CGR در مراحل اولیه رشد مربوط به رقم ویناک و کم ترین TDM در انتهای دوره رشد در رقم ویناک مشاهده گردید.

به منظور بررسی اثر قطع آبیاری بر خصوصیات فیزیولوژیکی، عملکرد و کیفیت روغن سه رقم کلزا، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 در اقلید به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل تنش آبی در سه سطح (1) تنش آبی در مرحله گل دهی، 2) تنش آبی در مرحله غلاف دهی و 3) شاهد و فاکتور فرعی شامل سه رقم کلزا (طلایه، اکاپی و لیکورد) بود. صفاتی از قبیل طول دوره گل دهی، طول دوره غلاف دهی، زمان کاشت تا رسیدگی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع پایین ترین غلاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد روغن، عملکرد روغن، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد اعمال تنش آبی باعث کاهش معنی دار تمامی صفات مورد بررسی گردید. رقم نیز اثر معنی داری بر تمامی صفات مورد بررسی (به استثنای شاخص برداشت) داشت. در مجموع رقم اکاپی در شرایط بدون تنش خشکی بیش ترین عملکرد دانه (6880kg/ha) را داشت و با توجه به عدم اختلاف معنی دار با تیمار تنش آبی در مرحله غلاف دهی (6700kg/ha) این رقم به عنوان رقم متحمل به تنش خشکی و رقم لیکورد نیز به واسطه داشتن مقادیر پایین اکثر صفات در شرایط تنش خشکی به عنوان رقم حساس در برابر تنش خشکی ارزیابی شدند.

به منظور بررسی تاثیر کبالت خاک بر محتوی کلروفیل های a وb و کلروفیل کل در گیاه لوبیا چیتی آزمایشی گلدانی در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار و پنج تیمار (0، 20، 70، 150 و 220 میلی گرم کلریدکبالت برکیلوگرم خاک خشک) در گلخانه دانشگاه شهرکرد در سال 90-89 به صورت جداگانه برای دو رقم لوبیاچیتی خمین و تلاش اجرا شد. در پایان مرحله بلوغ فیزیولوژیکی کلروفیل های a وb  و کلروفیل کل در برگ های میانی هر بوته و کلروفیل کل از مجموع دو کلروفیل a و b به دست آمد. نتایج نشان داد یک روند افزایشی (تا 20 میلی گرم کلریدکبالت بر کیلوگرم خاک) و سپس یک روند کاهشی (بیش تر از 70 میلی گرم کلرید کبالت بر کیلوگرم خاک به بعد) در میزان کلروفیل های a و b و کلروفیل کل دیده شد. به طور کلی غلظت های 150 و 220 میلی گرم کلرید کبالت خاک باعث کاهش معنی دار کلروفیل نسبت به شاهد شد (p<0.05). به نظر می رسد علی رغم تاثیر منفی و معنی دار در غلظت های زیاد کبالت خاک بیش تر از 100 میلی گرم کلریدکبالت بر کیلوگرم، غلظت های کم کبالت خاک (کم تر از 20 میلی گرم) برای رقم خمین و کم تر از 70 میلی گرم کبالت برای رقم تلاش تاثیر مثبت بر تراکم کلروفیل های برگ لوبیا چیتی داشته باشد. حد تحمل کلروفیل های a و b و کلروفیل کل در لوبیاچیتی خمین به ترتیب 30، 40 و 60 میلی گرم کلریدکبالت بر کیلوگرم خاک به دست آمد. و برای لوبیاچیتی رقم تلاش حد تحمل کلروفیل b و کل به ترتیب 90 و 55 میلی گرم بر کیلوگرم کلریدکبالت خاک به دست آمد. در شرایط زیادی کبالت خاک سنتز کلروفیل b در برگ لوبیاچیتی در هر دو رقم خمین و تلاش نسبت به سنتز کلروفیل a حساس تر بود.

گندم با نام علمی Triticum aestivum L. یکی از محصولات مهم و استراتژیک بوده و با ارزش ترین ماده غذایی مردم جهان، به خصوص کشورهای جهان سوم است. لذا، هر گونه اقدامی در جهت ارتقای کمی و کیفی این محصول بسیار مهم، امری اجتناب ناپذیر است. بدین جهت، بررسی هایی در خصوص صفات فنولوژی لاین های امید بخش گندم در شرایط آب و هوایی اصفهان صورت پذیرفت. در این پژوهش تعداد 17 لاین پیشرفته انتخابی از آزمایش های مقایسه عملکرد در منطقه کبوتر آباد اصفهان و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مقایسه با رقم شاهد بهار به مدت دو سال زراعی متوالی 89- 1387 بررسی گردید. صفات کمی مورد بررسی شامل: عملکرد دانه، روزتا جوانه زنی، روزتا پنجه زنی، روزتا ساقه دهی، روزتا ظهور سنبله، روزتا شیری شدن بذر، روزتا رسیدگی بودند. نتایج حاصله در خصوص لاین های امید بخش گندم در مقایسه با رقم گندم بهار به عنوان شاهد نشان داد که لاین های مورد آزمون از نظر صفات کمی مورد مطالعه در آزمایش سال اول و دوم و نیز تجزیه مرکب دو سال با یکدیگر و در مقایسه با رقم شاهد متفاوت و با اثر معنی دار در سطح احتمال یک درصد قابل تفکیک می باشند. با توجه به اینکه در میان صفت های فنولوژیک بررسی شده تعداد روز تا رسیدگی دانه مهم ترین می باشد لذا بیشترین تعداد روز تا رسیدگی دانه در میان لاین های مورد آزمون در تجزیه مرکب دو سال مربوط به لاین شماره 4 با 212.6 روز بود در حالی که کمترین عدد مربوط به لاین های شماره 17 و 12 به ترتیب با 206.5 و 205.8 روز بود. همچنین، بر اساس نتایج بدست آمده از مقایسه میانگین عملکرد دانه در تجزیه مرکب دو سال مشخص گردید که بالا ترین عملکرد دانه مربوط به لاین شماره 13 با 8.80 تن در هکتار بود و کمترین میزان را لاین های شماره 16 و 1 به ترتیب با 7.75 و 7.70 تن در هکتار به خود اختصاص دادند.

این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، کشت خالص ذرت شیرین و کشت مخلوط ذرت شیرین با شبدر برسیم در کرت های اصلی و شش آرایش کاشت 65´20، 75´20، 65´25، 85´20، 75´25 و 85´25 سانتی متر مربع در کرت های فرعی در سال 1388 در مزرعه ای واقع در شهرستان بابل اجرا گردید. نتایج نشان داد حداکثر ارتفاع گیاه، تعداد برگ، طول بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن خشک گیاه در کشت خالص ذرت تولید شد و تنها صفت وزن دانه قابل کنسرو در کشت مخلوط ذرت شیرین + شبدر برسیم حداکثر بود. بیش ترین تعداد دانه در ردیف، تعداد دانه در بلال، وزن دانه قابل کنسرو، عملکرد بلال سبز و عملکرد دانه تحت آرایش کاشت 75´20 سانتی متر مربع تولید گردید. حداقل تعداد دانه در بلال، وزن خشک گیاه، وزن دانه قابل کنسرو، عملکرد بلال سبز، عملکرد دانه و شاخص برداشت تحت آرایش کاشت 85´25 سانتی متر مربع به دست آمد. حداکثر و حداقل عملکرد علوفه تر و خشک شبدر به ترتیب تحت آرایش های کاشت 85´25 سانتی متر مربع و 65´20 سانتی متر مربع حاصل شد. بیش ترین عملکرد ذرت و شبدر در کشت مخلوط و تحت آرایش کاشت 75´20 و 65´25 سانتی متر مربع حاصل شد، بنابراین کشت مخلوط و آرایش کاشت 75´20 به عنوان تیمار مناسب تر معرفی گردید.

به منظور بررسی تاثیر میزان نیتروژن و دوره های زمانی تداخل علف های هرز بر عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت (Zea mays L.)، ﺁزمایشی در تابستان سال 89 در محل ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی اهواز، به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا در ﺁمد. فاکتور اصلی مقادیر مختلف نیتروژن شامل 3 سطح N60، N120 و N180 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره و فاکتور فرعی، تداخل علف های هرز شامل 3 سطح، وجین مداوم علف های هرز تا پایان دوره رشد ذرت (W1)، وجین یک بار علف های هرز در مرحله 6 برگی (W2) و تداخل کامل علف های هرز با گیاه ذرت تا پایان دوره رشد (W3) بود. نتایج بدست ﺁمده نشان داد که تداخل علف های هرز بر عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت تاثیر معنی دار داشته است و با افزایش مدت زمان تداخل علف های هرز عملکرد دانه کاهش یافت. افزایش رقابت علف های هرز باعث تاثیر معنی دار وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت گردید. اما افزایش میزان نیتروژن از N120 کیلوگرم در هکتار به N180 کیلوگرم در هکتار تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه ذرت نداشت و در مواردی (تیمارهای یک بار وجین و تداخل تمام فصل) به دلیل فشار زیاد رقابت از سوی علف های هرز، افزایش نیتروژن موجب کاهش عملکرد دانه ذرت شد. در سطح کم نیتروژن عملکرد بیولوژیکی و در سطح زیاد نیتروژن، عملکرد دانه ذرت بیش تر تحت تاثیر رقابت علف هرز قرار گرفت. بر اساس نتایج این آزمایش می توان نتیجه گرفت که با کاهش مدت زمان رقابت علف هرز، افزایش نیتروژن می تواند موجب افزایش عملکرد دانه گردد. در مقابل با افزایش مدت زمان رقابت علف هرز افزودن عناصر غذایی، رشد علف هرز را بیش از گیاه زراعی تحت تاثیر قرار داده و سبب افزایش توان رقابتی علف های هرز شده است.