اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1396 | دوره:9 | شماره:32 |تعداد مقالات:9

افزایش بی رویه جمعیت، محدودیت منابع آب های سطحی و بهره برداری بی رویه از آبخوان ها سبب وارد آمدن خسارات جبران ناپذیری به منابع طبیعی کشور از جمله منابع آب زیرزمینی شده است. آلودگی های مختلف انتشاریافته در سطح آب های زیرزمینی دارای مضرات زیست-محیطی فراوانی بوده که مستقیما زندگی بشر را تحت تاثیر قرار می دهند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی کیفیت آب زیرزمینی شهرستان سقز جهت شرب و کشاورزی می باشد. به همین منظور از داده های اندازه گیری شده مربوط به سال های 1383 تا 1391 و در مجموع 188 نمونه برای هر کدام از پارامترها که شامل میزان شوری (EC)، کلر (Cl)، غلظت مواد محلول (TDS)، سولفات (SO4)، سختی آب (TH)، سدیم (Na)، نسبت سدیم قابل جذب (SAR) و نیترات (NO3) استفاده شده است. برای مقایسه تیمارها از تجزیه واریانسANOVA و برای آزمون تفاوت بین ایستگاه های مختلف از آزمون LSDاستفاده شد. همچنین برای تعیین مناسب ترین روش میان یابی مکانی و پهنه بندی پارامترهای فوق الذکر، سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) بکار گرفته شد. بدین منظور، از روش میان یابی زمین آمار کریجینگ دایره ای، گوسن و روش های معین مانند وزن دهی عکس فاصله، تخمین گر موضعی و تخمین گر عام استفاده شد. نتایج نشان داد که کیفیت آب شهرستان سقز برای شرب و کشاورزی مناسب و نتایج میان یابی مکانی بر اساس معیارهای ریشه دوم میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین خطای اریب (MBE) و میانگین خطای مطلق (MAE) نشان داده که برای پارامترهای سدیم، کلر، نسبت سدیم قابل جذب و سولفات روش وزن دهی عکس فاصله با توان یک و برای پارامترهای شوری، سختی و غلظت املاح محلول وزن دهی عکس فاصله با توان 2 و برای نیترات روش کریجینگ دایره ای مناسب ترین روش جهت پهنه بندی هستند.

جذب نانوذرات توسط موجودات آبزی (مانند ماهی) با نگرانی هایی در مورد عوارض جانبی احتمالی نانوذرات (NPs) همراه بوده است. هدف این مطالعه بررسی مولفه های رشد ماهی آمور در مواجه با نانو ذرات اکسید روی (ZnO-NPs) به مدت 60 روز می باشد. این پژوهش در قالب یک طرح کاملاً تصافی با 5 تیمار و 3 تکرار انجام شد و بچه ماهیان آمور در یک سیستم جریان مداوم در معرضِ 0 (شاهد)، 1/0، 3/0، 8/0 و 4/2 میلی گرم/لیتر ZnO-NPsقرار گرفتند. بچه ماهیان با میانگین وزنی 20 گرم در بین 15 تانک تقسیم شدند. در سطوح پایین نانو ذرات اکسید روی باعث بهبود رشد طولی و وزنی شدند. با افزایش میزان نانو ذرات اکسید روی فاکتورهای تغذیه ای شامل نرخ رشد ویژه، فاکتور وضعیت، ضریب تبدیل غذایی و نرخ کارایی پروتئین کاهش یافتند. مطالعات ما نشان داد که اندازه گیری فاکتورهای رشد می تواند به عنوان یک ابزار دقیق برای ارزیابی اثرات سمیت نانو ذرات در ماهی مورد استفاده قرار گیرد.

با توجه به وجود گزارشات متعدد از اثرات تحریک ایمنی و رشد پری بیوتیک ایمونوژن در ماهیان و فقدان اطلاعات در مورد تأثیرات آن در ماهی شیربت، در این تحقیق افزودن سطوح مختلف این ماده به خوراک ماهی شیربت و تأثیر آن بر فاکتورهای بیوشیمیایی هدف این بررسی قرار گرفت. به این منظور 360 قطعه بچه ماهی شیربت با وزن متوسط 35 گرم به صورت تصادفی به چهار تیمار، هر تیمار در سه تکرار، تقسیم گردیدند. تیمارها به ترتیب با غلظت های مختلف خوراک حاوی پری بیوتیک ایمونوژن 0، 5/0، 1 و5/1 گرم ایمونوژن در کیلوگرم جیره، به مدت 84 روز تغذیه شدند. در ابتدا، وسط و انتهای دوره از ماهی های هر تیمار پس از بیهوش نمودن توسط ماده بیهوشی MS222، از طریق ورید ساقه دمی خون گیری به عمل آمد و بعد از سانتریفیوژ کردن سرم خون آن ها جدا گردید. فاکتورهای بیوشیمیایی گلوکز، تری گلیسرید، کلسترول، اوره، اسید اوریک، کراتینین، پروتئین کل و آلبومین بین تیمارها موردسنجش و بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که فاکتورهای بیوشیمیایی گلوکز، کلسترول، اسیداوریک، اوره، آلبومین و پروتئین کل بین تیمارها نسبت به گروه کنترل اختلاف معنی داری دارد (05/0>P) ولی در مورد فاکتورهای بیوشیمیایی کراتینین و تری گلیسرید، بین تیمارها نسبت به گروه کنترل اختلاف معنی دار مشاهده نشد (05/0

بروز فر آیندهایی نظیر لایه بندی حرارتی و تغذیه گرایی در مخازن موجب افت شدید کیفیت آب و عدم تامین حد مطلوب برای مصارف مختلف و به مخاطره افتادن حیات آبی اکوسیستم پایین دست می گردد. امروزه مخزن بسیاری از سد های کشور با مشکلات کیفیت آب مواجه هستند و کاهش اکسیژن محلول در پایین دست در شرایط کم آبی و فصول گرم شاید از مهمترین اثرات منفی این مخازن می باشد. مدلهای شبیه سازی کیفیت آب مخزن ابزار مناسبی در پیش بینی کیفیت آب و برآورد اثر آلودگیهای کمی کردن میزان و شدت اثرات زیست محیطی پس از شروع بهره برداری با در نظر گرفتن شرایط فیزیکی و اقلیمی مخزن و جریان رودخانه ورودی می باشد. سد مورد مطالعه گرشا در بالادست مخزن سد کوران بوزان در حدود 65 کیلومتری جنوب-شرقی شهرستان کرمانشاه قرار می گیرد. با توجه به اینکه در مسیر عبور رودخانه بالادست تا محل سد منابع آلودگی متعددی وجود دارد هدف تحقیق حاضر بررسی شبیه سازی لایه بندی حرارتی و اکسیژن محلول در سد مذکور در راستای انجام مطالعات زیست محیطی سد گرشا جهت پیشگیری از ایجاد آثار زیانبار احداث سد بر محیط زیست منطقه می باشد که مطالعات مذکور در سال 1393 انجام پذیرفت. در این راستا ابتدا مدل هیدرودینامیک مخزن سد گرشا به وسیله نرم افزار Ce Qual W2 ساخته و کالیبره شد و برای شبیه سازی لایه بندی حرارتی و اکسیژن محلول در سد مذکور مورد استفاده قرار گرفت. مطالعات مربوط به سال 93 می باشد. نتایج نشاندهنده ایجاد لایه بندی حرارتی در فصل تابستان می باشد.

دمای سطح آب دریاها و اقیانوس ها یکی از شاخص های سنجش ویژگی های اقیانوس شناسی و هواشناسی است، به طوری که در مسائل اقیانوس شناسی، هواشناسی، ماهیگیری و سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های دریایی نقش مهمی ایفا می کند. یکی از پهنه های آبی که نقش بسزایی در اکوسیستم، امنیت غذایی، فرصت اشتغال، امنیت نظامی و غیره برای برخی از کشورهای هم جوار با آن، من جمله ایران دارد، پهنه ی آبی دریای خزر می باشد. کشیدگی دریای خزر در راستای شمالی جنوبی به طول 1200 کیلومتر سبب شده است، الگوهای دمایی مختلفی را تجربه نماید. لذا این تحقیق بر مبنای آمار ماهانه و 25 ساله ی (2009-1985) دمای آب سطح خزر که از تارنمای نوآ استخراج گردید، اقدام به خوشه بندی الگوهای متفاوت دمایی نموده است. نرم افزارهای مورداستفاده در این تحقیق شامل MatLab و Surfer می باشد. بر مبنای خوشه بندی 300 ماه موردنظر، 6 خوشه ی اصلی استخراج گردید که به ترتیب خوشه ی یک با 101 ماه و خوشه ی پنجم با 95 ماه، در رتبه های اول و دوم بیشترین فراوانی قرار دارند. به هرحال در اکثر خوشه ها، ناحیه ی جنوب شرقِ خزر جنوبی به عنوان گرم ترین منطقه شناخته شد و خزر میانی نسبت به سایر نواحی دیگر به عنوان خنک ترین ناحیه معرفی گردید. به طوری که با حرکت از خزر شمالی و جنوبی به ناحیه ی خزر میانی، از مقادیر دما کاسته شده است. لازم به توضیح است که بالاترین ضریب تغییرات و انحراف معیار دمای سطح آب خزر نیز، متعلق به خزر میانی می باشد؛ بنابراین در این تحقیق برای اولین بار در تحلیل دمای سطح آب خزر به جای صرف میانگین ماهانه برای کل دوره زمانی، از خوشه بندی دما برای شناسایی الگوی دمایی ماهانه استفاده گردید و درنهایت یافته های این تحقیق نشان می دهد که در تحلیل های اقلیمی نمی توان تنها از میانگین های تقویمی مانند ماهانه استفاده نمود زیرا یک الگوی دمایی تنها در یک ماه اتفاق نمی افتد و از طرف دیگر نیز ممکن است در بعضی سال ها در ماه های مختلف الگوها متفاوت شوند، پس بنابراین بهترین حالت در تحلیل دمای سطح آب دریای خزر استفاده از الگوهای خوشه ای است.

یکی از مهم ترین نانو ذراتی که استفاده از آن رو به گسترش است، نانو ذرات نقره می­ باشد و شاید بتوان در حال حاضر آن را پر ­ کاربرد­ ترین نانو ماده در صنعت نانو دانست. در این مطالعه نانو ذرات نقره به روش زیستی با استفاده از عصاره­ آبی جلبک سارگاسوم (Sargassum angustifolium) سنتز شد که برای این منظور از محلول نیترات نقره (یک میلی­ مولار) به عنوان دریافت­ کننده یا پیش­ ساز استفاده گردید و اثرات آن بر شاخص­ های خونی ماهی کپور معمولی در رویارویی با سه غلظت از نانو ذره مذکور (AgNPs) شامل 11/0، 13/1 و 67/5 میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره، که انتخاب غلظت­ ­ ها به ترتیب بر مبنای 1، 10 و 50 درصد غلظت کشنده میانی (LC50) بود به همراه تیمار شاهد به مدت 14 روز مورد بررسی قرار گرفت. تعداد گلبول­ های سفید در رویارویی با غلظت­ های مختلف نانو ذرات نقره سنتز شده و گلبول های قرمز در تیمارLc50 1 درصد نانو ذرات نقره سنتز شده در روزهای 1، 3 و 7 و درصد هماتوکریت در تیمار 1 درصد در روز 3 در مقایسه با تیمار شاهد افزایش معنی­ داری نشان داد (05/0 P<). بیشترین میزان هموگلوبین در روزهای مختلف نمونه­ گیری در تیمار 50 درصد نانو ذرات نقره بدست آمد که با سایر تیمارها اختلاف معنی­ دار داشت (05/0P<). همچنین مقادیر حجم متوسط گلبولی (MCV) در روز 1 و نسبت هموگلوبین گلبولی (MCHC) در روز 14 در تیمارهای مختلف نانو ذرات نقره سنتز شده نسبت به گروه شاهد از نظر آماری افزایش معنی­ داری داشت (05/0P<). نتایج یافته­ های حاصل از بررسی حاضر نشان داد که نانو ذرات سنتز شده از جلبک بر شاخص های خون­ شناسی ماهی کپور معمولی به خصوص در غلظت­ های بالا تأثیر گذار بود ولی اثرات منفی قابل توجهی بر روی سلول­ های خونی مشاهده نگردید.

تالاب های مصنوعی سیستم های طبیعی هستند که توانایی تصفیه شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی را دارند و می توانند آلودگی های مختلف را از فاضلاب حذف نمایند. هدف از این مطالعه بررسی کارایی تالاب مصنوعی جریان زیرسطحی افقی در حذف سرب از پساب تصفیه خانه دانشگاه بیرجند بود. این پژوهش در سال 1394 در دانشگاه بیرجند انجام شد. بدین منظور تعداد 12 حوضچه مستطیلی شکل بتونی به صورت موازی در محل موردنظر ساخته شدند. ابعاد کلی 12 حوضچه با طول 220، عرض 75 و ارتفاع 50 سانتیمتر بود. در 6 حوضچه از شن درشت دانه و در 6 حوضچه دیگر از شن ریزدانه استفاده شد که 4 عدد از کل حوضچه ها به عنوان شاهد و بقیه حوضچه ها با جگن(Carex canescens) گیاه کاری شدند. الگوی جریان به صورت افقی از طریق یک لوله تقسیم و شیرآلات کنترل انجام شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد بیشترین مقدار حذف سرب مربوط به حوضچه گیاه دار پر شده با شن ریز به میزان 51 درصد و کمترین حذف سرب مربوط به حوضچه بدون گیاه پر شده با شن درشت به میزان 35 درصد بوده است. همچنین با افزایش زمان ماند هیدرولیکی بیشترین حذف انجام شده است. درنتیجه می توان گفت که بازده حذف فلز سرب در حوضچه گیاه دار با بستر ریزدانه و زمان ماند زیاد به بیشترین مقدار می رسد.

این تحقیق جهت بررسی پراکنش و فراوانی نسبی میگوی غیربومی آب شیرین Macrobrachium nipponense و ارتباط آن با برخی عوامل محیطی در تالاب انزلی و به صورت ماهانه از فروردین 1393 الی مهر 1394 انجام شد. درمجموع 13958 میگو شامل 7170 نر، 6115 ماده و 673 میگوی نابالغ مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه برداری در 12 ایستگاه از چهار ناحیه غرب، شرق، مرکزی و بخش سیاه کشیم تالاب و دو رودخانه سیاه درویشان و هندخاله از حوضه های آبریز آن تالاب با استفاده از تله های مخروطی صید میگو با چشمه های 2 میلی متری انجام شد. نسبت جنسی نر به ماده 1: 17/1 برآورد گردید. فراوانی نرها در ماه های فروردین، اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر، آبان، آذر و بهمن و فراوانی ماده ها در ماه های تیر و مرداد غالبیت داشت. فراوانی نر و ماده ها در نواحی مختلف تالاب متفاوت بود، به طوری که در تالاب غرب و رودخانه های سیاه درویشان و هندخاله نرها و در تالاب شرق ماده ها غالب بودند فراوانی و زی توده زنده نسبی میگو در ماه های مختلف، متفاوت و اختلاف معنی دار بود (05/0p<)، به طوری که بیش ترین و کم ترین فراوانی نسبی تعداد به ترتیب در مرداد (71± 202 عدد در هر تله) و اسفند (6± 11 عدد در هر تله) و میزان زی توده نسبی در مرداد (115± 377 گرم در هر تله) و دی (3/1± 5 گرم در هر تله) به دست آمد. در نواحی مختلف ازنظر شاخص های مذکور اختلاف معنی داری مشاهده نشد (05/0p>)، لیکن بیش ترین آن ها در ناحیه شرقی تالاب و کم ترین آن در ناحیه غربی و مرکزی تالاب بود. بین فراوانی نسبی میگو و عوامل فیزیکوشیمیایی آب از قبیل دما، شوری، سختی و هدایت الکتریکی آب، همبستگی معنی دار مثبت و با اکسیژن محلول، شفافیت و عمق آب همبستگی معنی دار منفی به دست آمد (05/0p<). همچنین بین فراوانی میگو و جنس خاک بستر تالاب همبستگی تقریباً مناسبی مشاهده شد (4/0r=).