مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)
سال:1387 | دوره:3 | شماره:6 |تعداد مقالات:8

تامین نیازهای غذایی کشور از اولویت های اساسی برنامه دولت در طی دهه های اخیر بوده و در همین ارتباط توسعه کشاورزی به منظور تولید بیشتر و تامین احتیاجات غذایی به عنوان محور قلمداد شده است. محدودیت منابع آب کشور و تشدید این محدودیت که ناشی از تداوم افزایش میزان تقاضا - در بخشهای مختلف کشاورزی، صنعت، شرب و زیست محیطی که خود متاثر از روند رو به رشد جمعیت می باشد- سبب گردیده تا حداکثر استفاده از منابع آب موجود و افزایش بهره وری و بالطبع افزایش تولید در واحد سطح مطرح گردد. در شرایط کشور ایران که آب دارای پتانسیل محدودی است، و توسعه کشاورزی تابع آن می باشد. در این ارتباط بدیهی است که آبهای استحصال شده فعلی و آب قابل استحصال پاسخگوی روند توسعه کشاورزی و تامین مواد غذایی جمعیت رو به رشد جامعه نخواهد بود، لذا آن چه که در این زمینه اهمیت می یابد مدیریت مصرف بهینه آب همراه با مدیریت تقاضا در بخشهای مختلف صنعت، کشاورزی، شرب و محیط زیست می باشد تا توسعه پایدار در کلیه بخش های اقتصادی به ویژه بخش کشاورزی را امکان پذیر سازد. این امر در مقطع کنونی از طریق اتخاذ سیاستهای کاری مناسبی میسر می باشد که از اهم این راهکارهامی توان به انتقال مدیریت شبکه ها به بخش خصوصی یا بهره برداران و یا مشارکت آنان در امر بهره برداری و نگهداری اشاره نمود.

پیامدها و زیان های پس از بحران، البته باتوجه به شدت حادثه کاملا آشکار است. فروریختن ساختمان ها، برهم خوردن تعادل و زندگی عادی جامعه. در این جا مساله این است که وقتی حادثه و یا به عبارتی بحران روی داد، پس از آن چه باید کرد و برنامه های از پیش تعیین شده را برای کاهش خسارات جانی و مالی باتوجه به اولویت اجرا نمود.این مقاله با مراجعه به منابع مکتوب اعم از کتاب، مقاله ها و گزارش ها و با بهره گیری شیوه اسنادی تهیه و تنظیم شده است. در مقاله حاضر مرحله پس از بحران و اقدامات لازمه در این دوره مورد بررسی قرار گرفته است. به گونه ای که با رعایت موارد ذکر شده و اقدامات لازمه از فجایع آتی پیشگیری شود. لزوم بازسازی شهر در مناطق کم خطر، احداث ساختمان ها مطابق قوانین مقاوم سازی، اقدامات اجرایی در زمینه بازسازی، طرح ریزی بافت شهر به شکل مناسب که در مواقع بحران ناشی از وقوع زلزله واجد انعطاف لازم برای جریان سریع اقدامات مقابله با بحران آتی باشد و تطابق الگوهای ساخت و ساز با ویژگی های فرهنگی و زیست معیشتی ساکنین به گونه ای که توسعه های آتی فضاهای مسکونی نیز در صورت وقوع تحت کنترل دستگاه نظارتی بوده و مغایرتی با قوانین مقاوم سازی نداشته باشد.

اکوتوریسم، به طور عمده بر منابع و جاذبه هایی استوار است که محیط طبیعی دراختیار گردشگر قرار می دهد که بهره گیری از آن هم به امکانات و شرایط مناسب نیاز دارد و هم مستلزم حفاظت از منابع طبیعی می باشد، این امر از طریق ارزیابی توان و ظرفیت محیط زیست طبیعی برای پذیرایی از گردشگران قابل تحقق است.از این رو تحقیق حاضر با عنوان (بررسی ظرفیت های توسعه گردشگری منطقه الموت باتاکید بر اکوتوریسم) به انجام رسیده است. شناخت پتانسیل های طبیعی منطقه و تاثیر گردشگری بر رشد و توسعه آن و همچنین شناخت قابلیت های طبیعت گردی و جذابیت های آن از دید گردشگران از اهداف انجام تحقیق می باشد. نقش طبیعت گردی، و پیامدهای آن از ابعاد اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی در منطقه مطالعاتی نشان دهنده اهمیت پرداختن به موضوع تحقیق می باشد.این تحقیق به روش توصیفی انجام شده است، اطلاعات لازم توسط پرسشنامه از ساکنین محلی و گردشگرانی که بخصوص در ایام تعطیل به این منطقه سفر می کنند جمع آوری گردیده است. نمونه گیری به روش تصادفی از بین گردشگران و ساکنین منطقه در گروه های سنی زیر 20 سال، 45-20 و بالاتر از 45 سال انجام شده است. در این تحقیق بر اساس مبانی نظری و پیشینه تحقیقات، فرضیاتی مطرح شده که نتایج آزمون آماری آنها نشان می دهد:بین شاخص های فرهنگی، اعتقاد گردشگران و اعتقاد ساکنین منطقه بر تغییرات فرهنگی رابطه ای نزدیک وجود دارد. یعنی هم گردشگران و هم ساکنین منطقه اعتقاد دارند که رونق گردشگری باعث تغییر در ابعاد فرهنگی منطقه مثل خوراک، پوشاک، آداب و رسوم و ... می گردد.در ابعاد اجتماعی، از دیدگاه گردشگران و ساکنین منطقه، این اعتقاد وجود دارد که صنعت گردشگری نه تنها از ابعاد اجتماعی، اثرات منفی در پی ندارد، بلکه اثرات مثبتی مانند اشتغال زایی و کاهش بیکاری، و جلوگیری از مهاجرت مردم از منطقه الموت به دیگر شهرها را بدنبال دارد.در جمع بندی نهایی این نتیجه حاصل شده است که توسعه و رونق اقتصادی اکوتوریسم و صنعت گردشگری در منطقه موجب پویایی و رونق اقتصادی در منطقه خواهد شد .

دما یکی از عناصر اقلیمی است که نقش بسزایی بر دیگر عناصر اقلیمی دارد. بررسی روند تغییرات آن می تواند در برنامه ریزی محیطی، راهگشای بسیاری از مسایل محیط زیست باشد. در این تحقیق به منظور بررسی روند و شرایط دمایی شهر کرمانشاه، ازمیانگین دمای سالانه و ماهانه طی دوره آماری (2005-1951) استفاده شده است. در ابتدا، با استفاده از روش های آماری و به کمک نرم افزار SPSS ،انواع نمودارها ترسیم و سپس تجزیه و تحلیل گردید. نتایج تحلیل های آماری نشان داد، دمای سالانه ایستگاه کرمانشاه بین 14.46 و 14.53 درجه سانتیگراد تغییرمی یابد. بر اساس آزمون کای دو (c2)، اگرچه دمای ایستگاه کرمانشاه در بعضی از سال ها دارای نوساناتی نسبت به میانگین بود، اما در کل، روند نرمال را نشان می دهد. تحلیل احتمال وقوع دما در سطح مقادیر مختلف احتمال بر اساس فرمول تجربی ویبول و روش جدول موسوم به تبدیل z نشان داد که به احتمال 90-80 درصد دمای سالانه شهرکرمانشاه بین15.5-15 درجه سانتیگراد خواهد بود.

امروزه یکی از اساسی ترین روش ها در جهت بالا بردن ارتباط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، یافتن مشترکات بین کشورها مخصوصا فرهنگ، زبان و ... است ایران و تاجیکستان در آسیای مرکزی دارای مشترکات فراوانی در تاریخ، فرهنگ، زبان و دین هستند، از این رو علایق و پایبندی به آداب و رسوم اجداد و نیاکان موجب افزایش میزان همبستگی بین ساکنان هر دو کشور گردیده است. جشن نوروز و عشق به ادبیات مشترک و شعرای بزرگ فارسی زبان پیوند دیرینه ای را بین مردم هر دو کشور بوجود آورده است که در صورت توجه به آن می تواند در اشاعه فرهنگ ایرانی، اسلامی با حفظ هویت ملی، بصورت منطقه ای تاثیر مناسبی داشته باشد لذا در این باب ایجاد ظرفیت های لازم فرهنگی، هنری با تشکیل انجمن های ادبی و برگزاری برنامه های فرهنگی به همراه آموزش زبان فارسی زمینه و فرصت جدیدی در منطقه آسیای مرکزی برای ایران ایجاد خواهد نمود، که شاید از عمده ترین تاثیرات آن بتواند موجب حیات مجدد جاده ابریشم در منطقه گردد چرا که وضعیت جغرافیایی این کشورها و دوری از آب های آزاد دنیا ایران را به عنوان امن ترین کشور در انتقال انرژی و بازرگانی منطقه ای معرفی خواهد کرد .

یکی از اهداف مهم در مطالعات منطقه ای و آمایش سرزمین، ارزیابی خطرات فرسایشی مناطق و تعیین مقدار آن است. برای برآورد میزان فرسایش روش های زیادی وجود دارد. در این روش ها عوامل گوناگونی دخالت دارند. از جمله این عوامل می توان به فرسایندگی باران، فرسایش پذیری خاک و پوشش گیاهی اشاره نمود. با توجه به مهمترین متغیرهایی که بر هر یک از عوامل فوق و میزان کلی فرسایش موثرند، توزیع و پراکنش جغرافیائی و نحوه دخالت آنها در تغییر نرخ فرسایش خاک تبیین می شود. اگر چه روشهای گوناگونی برای ارزیابی خطرات فرسایشی وجود دارد ولی مدل SLEMSA به دلیل بهره گیری از همبستگی های انحنائی، به کارگرفتن فاکتورهای موثر در فرسایش، تعیین میزان شرکت عوامل بر حسب اهمیت آنها با یک نسبت وزنی و نهایتا منظور داشتن بسیاری از تاثیرات متقابل عوامل در این مدل دارای پتانسیل های بالقوه مطلوب می باشد. در این تحقیق جهت ارزیابی فرسایش خاک در حوضه آبریز موسی آباد تیران با استفاده از مدل SLEMSA ابتدا به گرد آوری، آماده سازی و ورود لایه های اطلاعاتی نظیر عوامل توپوگرافی، اقلیمی، پوشش گیاهی و سطح خارجی زمین پرداخته شد و سپس با تلفیق این لایه ها، حوضه به 410 واحد رسوب زا (شبکه) تفکیک گردید که 200 شبکه در بالا دست و 210 شبکه در پایین دست واقع شده است. در آخر میزان خطر فرسایشی محاسبه شده و ارزش به دست آمده تحت عنوان واحد خطر فرسایشی (EHU) حوضه به شمار می آید.

سرزمین ایران بواسطه شرایط اقلیمی، توپوگرافی و ژئومورفولوژی در بسیاری از مناطق همه ساله در معرض خطر این بلای طبیعی قرار دارد به طوری که بررسی ها نشان داده است بیش از 80% وسعت شهرهای ایران در معرض وقوع سیل قرار دارد که به طور کلی 32% از بلایای طبیعی در ایران مربوط به سیل بوده است. در استان اصفهان نیز، در طول سال های 1330 تا 1383، 213 مورد سیل با شدت های متفاوت در نواحی مختلف این استان رخ داده است. در این مقاله سعی شده است بواسطه اهمیت این پدیده طبیعی در استان، با بررسی کلی سیل و عوامل موثر در ایجاد آن بر اساس مطالعات کتابخانه ای و گزارشات و جمع آوری آمار سیل های استان اصفهان در یک دوره 40 ساله و خسارات های ناشی از این سیلاب ها با استفاده از نرم افزارEXCEL ، علل و عوامل موثر در ایجاد سیلاب ها و همچنین خسارت های مختلف ناشی از این سیلاب ها در شهرستان های پر خطر این استان شناسایی شده است. به طور کلی علت بسیاری از سیلاب ها در نواحی مرکزی ایران از جمله استان اصفهان، بارندگی با شدت زیاد است. علت این بارندگی ها نیز در ارتباط با پدیده النینو و لانینا و همچنین عبور سیستم های کم فشاری است که پس از کسب مقدار متنابهی بخار از روی دریای مدیترانه، قسمت های غرب این استان را که مشرف به ارتفاعات زاگرس می باشد را تحت تاثیر قرار می دهد.

سرگذشت خدمات مسلمانان به جغرافیا، بخشی از آن تجدید حیات فکری است که طلوع تمدن اسلامی را مشخص می کند. رشد و گسترش این تمدن با نمایان شدن روح تازه علمی که به نحوی چشمگیر خِرد را بر قدرت چیره کرد پیوند نزدیک داشت. بطوری که تا قرن نهم هجری ـ قمری (قرن پانزدهم میلادی)، علم جغرافیا و جغرافیدانان در جهان اسلام بر تمامی دنیا تاثیرگذار بود.در شرایط کنونی جهان اسلام، و با هدف تهیه داده های کاربردی جغرافیا در عرصه کشورهای اسلامی (در سطوح منطقه ای، ملی و ناحیه ای)، ترسیم آینده توسعه یافتگی جهان اسلام و تبیین و ارایه راهکارها و راهبردهای علمی توسعه، تجدید جایگاه و نقش جغرافیا و جغرافیدانان مسلمان متناسب با شرایط جدید، تلاش برای تولید علم در مقیاس جهانی و توسعه فناوری اطلاعات جغرافیایی، ضرورت ایجاد اتحادیه جغرافیایی جهان اسلام (I.W.G.U) پیشنهاد می شود. این اتحادیه می تواند، موجب شود تا انجمن های جغرافیایی، موسسات جغرافیایی و دانشگاه ها در کشورهای اسلامی با برنامه ریزی مناسب و بهینه و همگام با تحولات جهانی، در جهت توسعه علم جغرافیا با تاکید بر جنبه های کاربردی آن و همگرایی درون تمدنی در قالب،امت اسلامی به توسعه جهان اسلام بپردازند.