اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

رشد گیاهان پوششی در دوره بین دو گیاه زراعی اصلی این پتانسیل را دارد که بعنوان یک راهبرد و یک جزء مهمی از سیستم مدیریت اکولوژیک علف های هرز عمل نماید. به منظور بررسی تاثیر کشت گیاهان پوششی زمستانه بر زیست توده، تراکم و تنوع جمعیت طبیعی علف های هرز، در سال زراعی 88-1387 آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای این آزمایش شامل گیاهان پوششی زمستانه: چاودار، جو و کلزا هر کدام در دو تراکم کاشت معمول و سه برابر معمول و تیمار شاهد (بدون گیاه پوششی) بودند. تیمارهای چاودار و جو با تراکم سه برابر، به ترتیب با تولید 1503.5 و 1392.2 گرم در متر مربع زیست توده بیشتری نسبت به سایر تیمارها تولید کردند. مالچ زنده چاودار، جو و کلزا با تراکم سه برابر، 230 روز پس از کشت زیست توده علف های هرز را که در تیمار شاهد معادل 788.26 گرم در متر مربع بود به ترتیب به 58.65، 27.20 و 41.72 گرم در متر مربع تنزل دادند و بر این اساس زیست توده علف های هرز را 97، 96 و 94 درصد نسبت به شاهد کاهش دادند. همچنین تیمارهای گیاه پوششی مورد اشاره، تراکم بوته علف های هرز را در مقایسه با شاهد به ترتیب 82، 66 و 81 درصد کاهش دادند. و تیمارهای مذکور تنوع گونه علف های هرز را که در تیمار شاهد 19.33گونه در متر مربع بود به ترتیب به 7.66، 10 و 10.33 گونه کاهش دادند. به طور کلی مالچ زنده گیاهان پوششی می تواند موجب کاهش رقابت علف های هرز با گیاهان زراعی اصلی در کشت بهاره شده و ممکن است بانک بذر علف های هرز را نیز در خاک کاهش دهد.

به منظور ارزیابی هیبریدهای آفتابگردان با خصوصیات مختلف رشدی در شرایط تنش کم آبی، سه آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1385 اجرا گردید. در آزمایش اول که در شرایط آبیاری مناسب اجرا شد، زمان آبیاری کلیه کرت ها بر اساس 60 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A از زمان کاشت تا پایان دوره رشد گیاه بود و در آزمایش دوم و سوم که در شرایط تنش متوسط و شدید کم آبی اجرا گردید، زمان آبیاری کلیه کرت های آزمایشی به ترتیب بر اساس 120 و 180 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر انجام شد. همچنین در تیمارهای تنش کم آبی وزن خشک تک گیاه، عملکرد دانه، تلاش بازآوری، شاخص برداشت و عملکرد روغن کاهش معنی داری یافت. در میان هیبریدهای مورد برسی آلستار با دارا بودن بالاترین شاخص سطح برگ در مرحله گلدهی، از بیشترین عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن نیز برخوردار بود. در شرایط آبیاری مناسب هیبریدهای دیررس شاخص سطح برگ بیشتری نسبت به هیبریدهای زودرس داشتند و با اعمال تنش کم آبی شاخص سطح برگ در تمام هیبریدهای آفتابگردان کاهش یافت ولی میزان کاهش در هیبریدهای دیررس بسیار بیشتر از هیبریدهای زودرس بود. در شرایط آبیاری مناسب هیبریدهای دیررس به همراه هیبرید نسبتا زودرس آلستار از بیشترین وزن خشک گیاه برخوردار بودند، درحالی که در تیمار تنش کم آبی هیبریدهای زودرس برتر بودند. همچنین بیشترین عملکرد دانه در سطوح تنش متوسط و شدید کم آبی از هیبرید آلستار به ترتیب به میزان 1671 و 702 کیلوگرم در هکتار و در شرایط آبیاری مناسب از هیبرید مهر به میزان 3861 کیلوگرم در هکتار به دست آمد.

به منظور ارزیابی اثر تنش خشکی بر تجمع آنزیم های آنتی اکسیدانت و پرولین در سورگوم علوفه ایی، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در منطقه شهر قدس به اجرا درآمد، دراین آزمایش 4 رقم ژنوتیپ سورگوم علوفه ایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادکه مقدار پرولین در شرایط تنش نسبت به شرایط نرمال بیشتر است. اثر ارقام بر میزان تجمع پرولین در سطح 5% احتمال معنی دار بود. همچنین میزان آنزیم های سوپراکسید دیسموتازی، دی هیدروکسی گوانوزین،مالون دی آلدئید در شرایط تنش نسبت به دور آبیاری نرمال افزایش معنی دار داشت.

به منظور بررسی تاثیر پتاسیم در تعدیل اثرات تنش خشکی بر روی ذرت، آزمایشی به صورت طرح کرت های دو بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی طی سال 1387 در ایستگاه تحقیقات جهاد کشاورزی شهرستان خوی اجرا گردید. آبیاری به عنوان فاکتور اصلی شامل سه سطح (آبیاری پس از 70، 105 و 140 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A)، رقم به عنوان فاکتور فرعی شامل دو رقم (704 و 666) و مصرف پتاسیم به عنوان فاکتور فرعی فرعی شامل سه سطح (عدم مصرف پتاسیم، مصرف بر اساس توصیه کودی و مصرف دو برابر توصیه کودی) بود. نتایج نشان داد که بین سطوح آبیاری از لحاظ تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه و عملکرد بیولوژیک اختلاف معنی داری وجود داشت. به طوری که در تمام صفات مذکور تیمار آبیاری پس از 70 میلی متر تبخیر برتر از سایر تیمارها بود و تنش خشکی باعث کاهش آنها گردید. بین ارقام آزمایشی رقم 704 از لحاظ اکثر صفات برتر از رقم 666 بود. بین سطوح کودی عملکرد بیولوژیک، در مصرف برابر توصیه کودی و دو برابر توصیه کودی (380 کیلوگرم در هکتار) برتر از سطح عدم مصرف کود پتاسیم بود. اثرات متقابل فاکتورهای آزمایشی بر وزن هزار دانه اثر معنی داری داشت.

در این آزمایش تاثیر استرس خشکی بر سیستم انتقال آوندی در محور سنبله گندم رقم بهار مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با فاکتور تنش خشکی در دو سطح شاهد (بدون اعمال تنش خشکی) و تنش خشکی از مرحله ساقه دهی تا گلدهی کامل با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه در سال زراعی 89-1388 انجام پذیرفت. در فواصل میانگره های طول محور سنبله، دستجات آوند مرکزی مورد مطالعه قرار گرفت و تعداد، اندازه و نحوه پراکنش آنها بررسی شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که در هر دو تیمار شاهد و تنش خشکی تعداد و سایز دستجات آوند مرکزی در طول محور سنبله از پایین به طرف بالای سنبله به طور منظم کاهش یافته به طوریکه بیشترین تعداد و اندازه این کاهش در بخش میانی بوده است. بررسی نمونه های تحت تنش نشان داد که تعداد و سایز آوندهای مرکزی دارای تعداد کمتری نسبت به حالت شاهد می باشد و این تفاوت احتمالا بعلت تنش خشکی اعمال شده می باشد. اندازه دستجات آوندی نیز در طول محور سنبله در هر دو تیمار با یک الگوی ویژه و منظمی کاهش پیدا کرد به طوری که بیشترین اندازه دستجات آوندی در قسمت میانی محور سنبله و سپس به ترتیب در قسمتهای پایینی و بالایی آن مشاهده گردید. همبستگی بین تعداد و وزن دانه ها با تعداد و اندازه دستجات آوندی مربوط به هر سنبلچه در طول محور سنبله مثبت بوده و سنبلچه های قسمت میانی محور سنبله با دارا بودن بیشترین میانگین وزن و تعداد دانه در هر دو تیمار دارای بیشترین تعداد و اندازه دستجات آوند مرکزی در مقایسه با قسمتهای دیگر محور سنبله بودند. ولی در سنبله های تحت تیمار تنش خشکی وزن و تعداد دانه کمتری در بخشهای مختلف سنبله نسبت به همان بخشهای نمونه های تیمار شاهد وجود دارد. بطوریکه نتایج این آزمایش بیانگر کاهش وزن و تعداد دانه ها در شرایط تنش خشکی به دلیل کاهش تعداد و سایز دستجات آوندی در طول محور سنبله بوده است.

به منظور مطالعه تاثیر فصل کاشت و تنش خشکی بر ویژگی های کمی و کیفی ارقام پیشرفته کلزا در یک مزرعه آزمایشی به صورت طرح اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار درسال زاراعی 1388-1387 در ایستکاه تحقیقاتی قزوین، ایران انجام شد. آزمایش در شرایط فصل کاشت و تنش خشکی در دو سطح و چهار رقم کلزا برای محاسبه صفاتی نظیر طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک سازمان یافت. بعد از نمونه برداری از مراحل مختلف اندازه گیری شاخص های رشد نتایج حاصل نشان داد که صفات مورد آزمون در نتیجه عملیات مدیریت مزرعه، مانند فصل کاشت و تنش خشکی اصلاح می شود. در نتیجه اثر ساده فصل کاشت و آبیاری بر روی طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک معنی دار گردید و اثر متقابل فصل کاشت و آبیاری نیز بر روی تعداد دانه در خورجین و عملکرد بیولوژیک معنی دار گردید ولی بر روی طول خورجین و وزن هزار دانه معنی دار نگردید و رابطه منفی قوی بین قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد و فصل کاشت زمستانه (10/12/87) با صفات مورد آزمون بود. که منجر به کاهش طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک شد. در حالی که فصل کاشت پاییز (10/7/87) و آبیاری معمول (شاهد) باعث افزایش طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک در صفات مورد آزمون گردید.

به منظور ارزیابی تاثیر تاریخ کاشت بر وزن خشک و ویژگی های فیزیولوژیک ارقام برنج (Oryza sativa L.) در کشت مستقیم ، طرحی به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 1386 به مرحله اجرا درآمد. تاریخ کاشت در چهار سطح شامل2.10 ، 2.20، 2.30 و 9/3/86 و رقم در سه سطح شامل ارقام هاشمی، طارم محلی و الپاسو در نظر گرفته شدند. نتایج بدست آمده نشان دادند که تاریخ کاشت اثر معنی داری بر صفات روز تا پنجه زنی، طول دوره رشد، میزان کلروفیل برگ، تعداد دانه پوک، وزن هزاردانه، طول دانه و شاخص برداشت داشت. تاریخ کاشت اول با 36.75 روز دارای بالاترین روز تا پنجه زنی و با 110.5 دارای بیشترین طول دوره رشد بود. تاریخ کاشت دوم نیز با 38.16 میلی گرم بر گرم وزن تر بیشترین میزان کلروفیل برگ را به خود اختصاص داد. اثر رقم نیز بر کلیه صفات ذکر شده معنی دار بود. رقم الپاسو با 32.69 روز دارای بالاترین روز تا پنجه زنی و با 113.8 روز، بیشترین طول دوره رشد را به خود اختصاص داد. رقم هاشمی با 39.69 میلی گرم بر گرم وزن تر بالاترین میزان کلروفیل برگ را داشت. اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر صفات تعداد دانه پوک، وزن هزاردانه، طول دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. رقم الپاسو در تاریخ کاشت دوم با 5582 دانه، بیشترین تعداد دانه پوک را داشت. رقم هاشمی در تاریخ کاشت سوم با 23.83 گرم بالاترین وزن هزاردانه و با 10.73 میلی متر بیشترین طول دانه و این رقم در تاریخ کاشت چهارم با 50.49% بالاترین شاخص برداشت را به خود اختصاص داد.

به منظور بررسی کاهش مصرف کود اوره با پوشش گوگردی (عامل اصلی) در 3 سطح (250، 300، 350 کیلوگرم در هکتار) و تیمار کودی پتاسیم و روی (عامل فرعی) در 3 سطح (1-120 کیلوگرم در هکتار پتاسیم 2- محلول پاشی روی با غلظت 6 در هزار 3-120 کیلوگرم در هکتار پتاسیم و محلول پاشی با غلظت 6 در هزار سولفات روی، بر اساس آزمون خاک)، بر برخی خصوصیات کمی و کیفی لوبیا سبز (Phaseolous vulgaris) ژنوتیپ Sunray، تحقیقی به صورت کرت های خرد شده با کمک طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ورامین در 3 تکرار اجرا گردید. نتایج اثرات متقابل مقایسه میانگین نشان داد که بالاترین میزان عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد پروتئین، درصد هیدرات کربن و عملکرد هیدرات کربن به ترتیب با 2817.2 کیلوگرم در هکتار، 6285.2 کیلوگرم در هکتار، 583.5 کیلوگرم در هکتار، 49.3 درصد و 1388.9 کیلوگرم در هکتار از تیمار مصرف 250 کیلوگرم در هکتار و کاربرد توام پتاسیم و برگ پاشی روی به دست آمد و کمترین میزان در تمامی این صفات از تیمار مصرف 350 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره با پوشش گوگردی و کاربرد 120 کیلوگرم پتاسیم حاصل گردید. بالاترین میزان درصد پروتئین از تیمار مصرف 350 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره با پوشش گوگردی و کاربرد توام پتاسیم و برگ پاشی روی با 21.93 درصد حاصل گردید و پایین ترین درصد پروتئین را تیمارمصرف 250 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره با پوشش گوگردی و کاربرد 120 کیلوگرم پتاسیم با 20.06درصد به خود تخصیص داد. بیشترین و کمترین میزان نیترات در غلاف به ترتیب از تیمار مصرف 350 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره با پوشش گوگردی و کاربرد 120 کیلوگرم پتاسیم با 185.4 میلی گرم در کیلوگرم و تیمار مصرف 250 کیلوگرم در هکتار و کاربرد توام پتاسیم و برگ پاشی روی با 76.4 میلی گرم بر کیلوگرم حاصل گردید.

به منظور بررسی اثر روش های مختلف مصرف کودهای زیستی (نیتروکسین و بارور 2) شامل روش بذرمال، اسپری روی برگ و محلول دهی پای بوته، روی جذب عناصر N،P،K و عملکرد دانه در گیاه لوبیا سفید رقم دانشکده، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 14 تیمار (شامل تلفیقی از روش های مختلف در مراحل متفاوت رشد) و 4 تکرار در سال زراعی 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اراک اجرا شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (1807 کیلوگرم در هکتار) و درصد نیتروژن برگ (5.73%) در تیمار T8(بذرمال + محلول دهی پای بوته در مرحله گیاهچه) و بیشترین درصد فسفر برگ (0.62%) در تیمار T9 (بذرمال + محلول دهی پای بوته در مرحله شروع گلدهی) بدست آمد که با تیمار T8 در یک گروه آماری قرار گرفتند. باتوجه به نتایج بدست آمده می توان به موثر بودن استفاده از کودهای زیستی و تاثیر آنها در جذب بهتر عناصر غذایی در روش بذرمال + محلول دهی پای بوته اشاره کرد.

به منظور بررسی مقدار و تقسیط نیتروژن بر شاخص های فیزیولوژیکی و زراعی برنج رقم طارم محلی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر در سال 1387 اجرا شد. مقدار نیتروژن در دو سطح (46 و 69 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به ترتیب معادل 100 و 150 کیلوگرم اوره در هکتار) به عنوان عامل اصلی و شش سطح تقسیط نیتروژن بر حسب نیاز گیاه در مراحل ابتدای کاشت (پایه)، ابتدای پنجه دهی، ظهور خوشه آغازین و خوشه دهی کامل به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد مقدار نیتروژن از نظر آماری بر هیچ یک از صفات مورد مطالعه اثر معنی داری نداشت. تعداد پنجه در متر مربع و تجمع ماده خشک برای تیمار تقسیط نیتروژن با مصرف 50 درصد در مرحله ابتدای کاشت + 50 درصد در مرحله ابتدای پنجه دهی دارای حداکثر میزان بودند، در حالی که کمترین تعداد کل خوشه چه در خوشه و درصد خوشه چه پر شده و حداقل غلظت نیتروژن برگ پرچم نیز تحت همین تقسیط نیتروژن به دست آمد. مصرف 50 درصد نیتروژن در ابتدای پنجه دهی موجب افزایش تعداد پنجه شد و مصرف یک سوم نیتروژن در مرحله خوشه دهی کامل موجب افزایش درصد خوشه چه پر شده گردید. حداکثر عملکرد دانه با تقسیط نیتروژن به نسبت مساوی در مراحل ابتدای کاشت، ابتدای پنجه دهی، ظهور خوشه آغازین و خوشه دهی کامل حاصل شد. اثر متقابل مقدار و تقسیط نیتروژن تنها بر تجمع نیتروژن در کل گیاه اثر معنی داری داشت. بنابراین تیمار تقسیط نیتروژن به نسبت مساوی در مراحل ابتدای کاشت، ابتدای پنجه دهی، ظهور خوشه آغازین و خوشه دهی کامل به علت افزایش شاخص های زراعی و فیزیولوژیکی و در نتیجه افزایش عملکرد دانه برنج به عنوان فاکتورهای مناسب معرفی می گردد.