نهال و بذر
سال:1379 | دوره:16 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

ده هیبرید سینگل کراس ذرت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و 14 منطقه مختلف به مدت دو سال (1377 و 1378) جمعا در 28 محیط از نظر پایداری عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه، عمق دانه و وزن هزار دانه با استفاده از معیارهای پیشنهادی مختلف از جمله ضریب رگرسیون (bi) و انحراف از خط رگرسیون (S2di)، واریانس پایداری (σi2)، معیار Wi، ضریب تغییرات (C.V.) و بالاخره ضریب تبیین (R2) مورد بررسی قرار گرفتند. علاوه بر این، برای عملکرد دانه طبق روش پیشنهادی کانگ (Kang, 1993) تجزیه های لازم برای گزینش توام برای عملکرد دانه و پایداری انجام شد. بررسی پایداری هیبریدها برای عملکرد دانه با استفاده از معیارهای S2di، σi2، Wi،C.V.  و R2 و همچنین روش گزینش توام برای عملکرد دانه (معیار Ysi) نشان داد که هیبریدهای شماره 6 (KL17.2-5×MO17) و شماره 10 (KSC704) پایدار می باشند. بالاترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین 10.346 و 10.362 تن در هکتار به هیبریدهای شماره 6 (KL17.2-5×MO17) و 10 (KSC704) تعلق داشت. بررسی غیر یکنواختی ضرایب رگرسیون در اثر متقابل هیبرید × محیط نشان داد که این منبع فقط در مورد صفات تعداد ردیف دانه و عمق دانه معنی دار بوده است. بررسی پایداری اجزا عملکرد دانه نشان داد که هیبریدهای پایداری برای عملکرد دانه، تناسبی با هیبریدهای پایدار برای اجزا عملکرد ندارند و این در حالی است که عملکرد دانه با صفات تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه و عمق دانه (به ترتیب با 0.64=r، 0.45=r و 0.40=r) همبستگی مثبت و بالایی را نشان داد. بر اساس ضرایب رگرسیون، هیبریدهای شماره 6 (KL17.2-5× MO17) و 10 (KSC704) برای صفت تعداد ردیف دانه در بلال واکنش خوبی نسبت به بهبود شرایط محیطی نشان نمی دهند.

به منظور بررسی تاثیر صفات زراعی بر روی عملکرد گندم دیم و همچنین تعیین بهترین شاخص گزینش ارقام پرمحصول و سازگار با شرایط دیم مناطق سردسیر، تعداد 385 ژنوتیپ پیشرفته گندم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه در سال زراعی 77-1376 در قالب 9 آزمایش تکراردار با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و یک آزمایش مقدماتی با طرح لاتیس ساده در 2 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه جداگانه آزمایش ها نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر تولید عملکرد دانه، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدن دانه، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه اختلاف معنی دار وجود دارد. گروه بندی ژنوتیپ ها از نظر تعداد روز تا سنبله دهی به گروه های زودرس، متوسط رس، دیررس و خیلی دیررس نیز نشان داد که بیشترین میزان عملکرد دانه به گروه زودرس با میانگین عملکرد 1790 کیلوگرم در هکتار و کمترین میزان عملکرد دانه به گروه خیلی دیررس با میانگین 710 کیلوگرم در هکتار مربوط می باشد. گروه بندی ژنوتیپ ها از نظر ارتفاع بوته نیز مشخص نمود که ژنوتیپ های پابلند و زودرس در دیمزارها عملکرد بیشتری را تولید کردند به طوریکه اکثر ژنوتیپ های دیررس در گروه پاکوتاه با عملکرد کمتر قرار داشتند. همبستگی داده ها نشان داد که بین تعداد روز تا سنبله دهی و ارتفاع بوته در ارقام زودرس رابطه معنی دار وجود ندارد ولی این رابطه در گروه ارقام دیررس منفی و معنی دار می باشد (0.30- =r). در ژنوتیپ های زودرس ارتفاع بوته با عملکرد دانه و وزن هزار دانه رابطه مثبت و بسیار قوی داشت (0.57=r و 053=r) که نشان دهنده اهمیت گزینش ژنوتیپ های پابلند و زودرس در دیمزارها می باشد، نتایج بررسی همچنین نشان داد که بیشترین میزان وزن هزاردانه به ژنوتیپ های زودرس تعلق دارد و با دیررس شدن ژنوتیپ ها وزن هزاردانه کاهش می یابد. گروه بندی ژنوتیپ ها از نظر صفت تیپ رشد نیز نشان داد که ژنوتیپ های با تیپ رشد زمستانه دارای میانگین عملکرد دانه، ارتفاع بوته و وزن هزاردانه و مقاومت به سرمای بیشتری نسبت به تیپ های رشد بهاره و بینابین می باشند، بنابراین برای افزایش عملکرد دانه در دیمزارهای مناطق سردسیر اهمیت گزینش ژنوتیپ هایی با تیپ رشد زمستانه، زودرس، پابلند و مقاوم به سرما و بیماری ها و تنش خشکی در برنامه های به نژادی آشکار می باشد.

ارقام پیاز خوراکی (Allium cepa L.) ایرانی دارای صفات مطلوب فراوانی هستند، اما عملکرد برخی از آن ها نسبت به ارقام هیبرید خارجی کمتر است، بنابراین تهیه هیبرید F1 از آن ها ضروری به نظر می رسد. به روش های مختلفی می توان لاین خالص تهیه کرد. تولید لاین خالص به روش سنتی وقت گیر و پرهزینه است، در صورتیکه با روش ماده زایی در محیط درون شیشه ای در مدت کوتاه تری می توان به لاین های خالص دست یافت. به منظور بررسی عکس العمل توده های بومی ایران به روش ماده زایی در محیط درون شیشه ای، آزمایشی روی شش توده ایرانی قرمز آذرشهر، سفید کاشان، سفید کمره خمین، سفید قم، درچه اصفهان و قولی قصه زنجان و دو رقم ایتالیایی بورتانا (Borettana) و ک ال آر (KLR) در دو محیط کشت JAF و F6 انجام شد. نتایج نشان داد که محیط های کشت مورد استفاده بر درصد تولید جنین، درصد گل های تشکیل دهنده کالوس و درصد گل های شیشه ای شده اثر معنی داری داشته و همچنین اثر متقابل معنی داری بین محیط کشت و توده های پیاز وجود داشت. محیط کشت F6 در مقایسه با JAF دارای درصد جنین و گل های تشکیل دهنده کالوس بیشتر و گل های شیشه ای شده کمتر بود. بیشترین درصد جنین در توده قولی قصه زنجان و کمترین آن در سفید کمره خمین به دست آمد.

به منظور بررسی فرایند تشکیل جوانه های بارده، زمان شروع گل انگیزی، تمایز و تکمیل مورفولوژیکی گل آذین سیب رقم گلدن دلیشز (Golden Delicious)، نحوه اندام زایی در جوانه های این رقم سیب در شرایط اقلیمی ایستگاه تحقیقاتی خلعت پوشان تبریز مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور از اوایل تابستان 1372 تا اردیبهشت 1373 از جوانه های موجود بر روی اسپورها (Spur) به فاصله هر 10 روز یک بار نمونه برداری انجام شد. هر بار تعداد 60-50 عدد جوانه برداشت شده و پس از حذف فلس ها و برگ های اولیه این جوانه ها در ماده فیکساتور FAA تثبیت شدند. پس از طی مراحل آبگیری، نفوذ دادن پارافین در بافت ها و قالب گیری، از جوانه ها برش میکروسکوپی تهیه شد و پس از رنگ آمیزی با میکروسکوپ مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج بررسی های انجام شده و مطالعه میکروسکوپی برش های تهیه شده نشان داد که زمان القا گل انگیزی در مریستم جوانه های این رقم سیب در شرایط اقلیمی تبریز در اواخر تیر تا اوایل مرداد می باشد و اولین تمایز مورفولوژیکی در مریستم القا شده در اواخر مرداد اتفاق می افتد. مراحل اندام زایی در این مریستم ها با گذشت زمان به طور متوالی صورت می گیرد، بدین صورت که کاسبرگ های اولیه در اوایل شهریور، گلبرگ های اولیه در اواسط شهریور و پرچم های جنینی در اواخر شهریور در گل انتهایی گل آذین تشکیل می شوند. نمو و تکامل اندام های تشکیل شده در جوانه ها به صورت تدریجی ادامه می یابد و ضمن نزدیک شدن به اواخر زمستان (اسفند ماه) شکل گیری مادگی آغاز شده و تا اواخر فروردین یک گل آذین کامل در جوانه های بارده سیب تشکیل می شود. این ترتیب اندام زایی در گل های جانبی گل آذین نیز با چند روز تاخیر نسبت به گل انتهایی صورت می گیرد.

به منظور بررسی اثر قارچ های میکوریز وسیکولار- آربوسکولار (VA) فسفر و تنش خشکی بر کارآیی جذب عناصر غذایی در گیاه گندم، سه عامل قارچ (در دو سطح، کاربرد و عدم کاربرد آن)، فسفر در سه سطح 6 و 12 گرم P2O5 در متر مربع) و آبیاری (از مرحله ظهور سنبله در پنج سطح 55.1، 46.2، 36.1، 24.8 و 10.5 میلی متر آب در هر دور آبیاری) بر اساس روش هنکس و همکاران (Hanks et al., 1980) در 3 تکرار بر روی گندم مهدوی بررسی گردیدند. بر اساس نتایج به دست آمده، کاربرد قارچ سبب افزایش کارآیی جذب فسفر و پتاسیم گردید و اثر فسفر نیز بر صفات مذکور در سطح 1 درصد معنی دار بود. بین کاربرد و عدم کاربرد قارچ از نظر کارآیی جذب ازت تفاوت معنی داری وجود نداشت. در حالی که سطوح مختلف فسفر از لحاظ این صفت اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد نشان دادند. مقایسه میانگین اثر متقابل سه گانه قارچ، فسفر و آبیاری بر روی کارآیی جذب فسفر مشخص نمود که در گیاه گندم همزیست با قارچ میکوریز VA در شرایطی که 46.2 میلی متر آب در هر دور آبیاری بدون مصرف فسفر در نظر گرفته شد، بیشترین کارآیی جذب فسفر (428.7 گرم فسفر جذب شده به ازای هر کیلوگرم فسفر قابل جذب خاک) مشاهده گردید. در حالی که در گیاه گندم غیر همزیست، بالاترین میزان این صفت (295 گرم فسفر جذب شده به ازای هر کیلوگرم فسفر قابل جذب خاک) ناشی از مصرف 55.1 میلی متر آب در هر دور آبیاری و 6 گرم P2O5 در متر مربع بود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که قارچ میکوریز VA در افزایش کارآیی جذب فسفر گیاه به خصوص در شرایط فسفر پایین خاک بسیار حایز اهمیت می باشد.

زنگ زرد گندم (Puccinia striiformis f.sp. tritici) یکی از مهم ترین بیماری های قارچی خسارت زا در اکثر مناطق کشت گندم کشور می باشد. به منظور مطالعه نحوه توارث دوره کمون، چهار رقم گندم (Triticum aestivum) دارای مقاومت پایدار از نوع حساس به درجه حرارت و یک رقم حساس در یک طرح دای آلل یک طرفه شرکت داده شدند. پانزده ژنوتیپ شامل 5 والد و 10 نتاج (F1) در گلخانه کشت شده و با استفاده از پاتوتیپ 230E245A+ زنگ زرد در مرحله گیاهچه مایه زنی شدند. دوره کمون (تعداد روز از زمان مایه زنی تا ظهور اولین جوش) بر روی برگ اول اندازه گیری شد و تجزیه دای آلل با استفاده از دو روش گریفینگ و هیمن انجام گردید. هر دو روش نشان دادند که متوسط اثرات آلل ها حالت افزایشی داشته و مدل غالبیت و افزایشی برای آن مناسب می باشد. توارث پذیری عمومی و خصوصی به ترتیب برای این صفت 99% و 88% به دست آمد.  

به منظور بررسی تاثیر تنش شوری و تغذیه ازت بر پرولین آزاد و همچنین تاثیر تنش شوری بر تولید روغن کل در کدوی بذر برهنه (Cucurbita pepo subsp. pepo var. styriaca)، در دو سال متوالی 1377 و 1378 آزمایش هایی انجام شد. با توجه به این که در آزمایش های انجام شده از تیمارهای مختلف استفاده گردیده بود، برای هر گروه از آن ها از طرح های آماری مختلف استفاده شد. طرح آماری کرت های خرد شده برای بررسی تاثیرات تنش شوری و تغذیه ازت بر پرولین آزاد و طرح آماری بلوک های کامل تصادفی برای بررسی تاثیر تنش شوری بر میزان روغن کل بذرهای به دست آمده، مورد استفاده قرار گرفت. این تحقیق در محل گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. در این تحقیق تیمارهای شوری در دو زمان مختلف اعمال شدند. مرحله اول، قبل از کاشت بذرها انجام شد که برای این امر بذرها را در محلول های نمک 0، 2.5، 5 و 10 گرم در لیتر NaCl دارای EC به ترتیب برابر با 0، 390، 780 و 1560 دسی زیمنس بر سانتی متر (mscm-1) برای مدت 36 ساعت خیسانده و سپس کاشته شدند. مرحله دوم تیمارها، از شروع چهار برگی آغاز و تا گل دهی تداوم می یافت. تیمارهای ازت شامل 0، 75، 150، 225 و 300 کیلوگرم در هکتار بود که در سه زمان مختلف (همزمان با کاشت بذر، مرحله چهار برگی و شروع گل دهی) در اختیار گیاهان قرار داده شدند. نتایج به دست آمده از آزمایش های سال 1377 نشان داد که تنش شوری باعث افزایش سطح پرولین آزاد برگ ها در مقایسه با شاهد شده است. بالاترین میزان پرولین آزاد برگ ها در زمانی که سطح تنش شوری 2.5 گرم در لیتر (390 mscm-1) NaCl و سطح ازت در میزان 225 کیلوگرم در هکتار بوده مشاهده گردید. میزان روغن کل نیز زمانی در بالاترین حد خود بود که تنش شوری 2.5 گرم در لیتر (390 NaCl mscm-1) اعمال گردید. نتایج فوق نیز در آزمایش های انجام شده در سال 1378 هم مشاهده شد.

این تحقیق برای بررسی صفات موثر در وزن دانه و مطالعه اثر برخی پارامترهای فیزیولوژیک در عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم بهاره در شرایط مطلوب و تنش خشکی بعد از گرده افشانی اجرا گردید. شانزده ژنوتیپ (4 ژنوتیپ دوروم و 12 ژنوتیپ گندم نان) در دو آزمایش جداگانه هر کدام در چهار تکرار در شرایط مطلوب رطوبتی در طی فصل رشد و تنش خشکی بعد از گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیکی ارزیابی شدند. عملکرد دانه، مقدار وزنی، درصد و سهم انتقال مجدد، حرکت مجدد، و توزیع مجدد مواد فتوسنتزی ذخیره شده قبل و بعد از گرده افشانی در اندام های رویشی به دانه تعیین و با توجه به منابع اصلی تامین کننده وزن دانه، سهم فتوسنتز جاری بعد از گرده افشانی در وزن دانه محاسبه شد. نسبت فتوسنتز به توزیع مجدد، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت، سرعت رشد دانه، مدت زمان موثر پر شدن دانه و شاخص تحمل به تنش نیز تعیین گردیدند. نتایج نشان داد که در هر دو شرایط مطلوب و تنش، وزن دانه با عملکرد بیولوژیکی و سرعت پر شدن دانه همبستگی مثبت و قوی داشت در حالی که سرعت پر شدن دانه با طول دوره موثر پر شدن دانه همبستگی منفی و معنی دار نشان داد. در هر دو شرایط محیطی این تحقیق حرکت مجدد با فتوسنتز و در شرایط تنش با انتقال مجدد مواد ذخیره شده پس از گرده افشانی همبستگی منفی و معنی دار داشت. در شرایط تنش، تنها صفت شاخص برداشت با شاخص مقاومت به تنش ژنوتیپ ها همبستگی معنی دار نشان داد. در تجزیه همبستگی به روش رگرسیون گام به گام در شرایط مطلوب و تنش، دو صفت عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت مهم ترین اجزا توجیه کننده تغییرات وزن دانه بودند. نتایج رگرسیون گام به گام بر اساس کل داده ها بدون توجه به شرایط محیطی نشان داد که سهم فتوسنتز جاری و سهم حرکت مجدد مهم ترین پارامترهای فیزیولوژیک موثر در تغییرات وزن دانه بودند.

کشت و تولید خارج از فصل گوجه فرنگی (Lycopersicon esculentum) در سطح 10-8 هزار هکتار، یکی از زراعت های مهم کشاورزان استان بوشهر و منبع درآمد بالایی برای آن ها می باشد. با توجه به فروش این محصول در بازارهای مرکزی و شمالی کشور و صادرات آن به کشورهای جنوبی خلیج فارس، دستیابی به رقم یا ارقامی را که از لحاظ کمی و کیفی در سطح مطلوب باشند بسیار ضروری می سازد.

زراعت کنجد در ایران از قدیم الایام مرسوم بوده و تحمل آن به خشکی، آشنایی کشاورزان با زراعت این نبات، امکان کشت آن پس از برداشت گندم و جو در مناطق گرمسیر و بالا بودن کمیت و کیفیت روغن آن از جمله عواملی به شمار می آیند که کوشش همه جانبه برای گسترش و تهیه رقم های اصلاح شده جدید برای این محصول را الزامی می سازد. بخش تحقیقات دانه های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر با درک این نیاز برنامه مدونی را برای اصلاح کنجد از دو دهه قبل آغاز کرده است. محور به نژادی کنجد بر ارزیابی و شناخت صحیح صفات زراعی توده های کنجد بومی ایران انتخاب از داخل این توده ها، وارد کردن رقم های خارجی و مقایسه آن ها با توده ها و رقم های بومی ایران و دورگ گیری بین لاین های انتخاب شده از توده های محلی با رقم های خارجی استوار بوده است.