دانش کشاورزی و تولید پایدار
سال:1398 | دوره:29 | شماره:1 |تعداد مقالات:22

شوری یکی از تنش های غیر زنده مهم می باشد که تولید محصولات زراعی را در کل دنیا تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور بررسی اثر ژنوتیپ، محیط و اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد جو تحت تنش شوری، 18 لاین امید بخش جو به همراه دو شاهد در یک آزمایش طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سه ایستگاه تحقیقات کشاورزی متاثر از تنش شوری در اصفهان، بیرجند و یزد در طی سال های زراعی 93-1391مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای عملکرد دانه نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل سال×ژنوتیپ×مکان معنی دار می باشند. برای بررسی اثر متقابل و مشخص کردن ژنوتیپ های پایدار از مدل AMMI استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس AMMI نشان داد که اثر چهار مولفه اصلی بر عملکرد دانه معنی دار بود و مجموعا 02/96 درصد از کل واریانس عملکرد را توجیه کردند. بر اساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین، ارزش پایداری AMMI و شاخص پایداری ژنوتیپ، لاین شماره 8 با شجره L. 527/NK1272//JLB70-63/3/1-BC-80320 به عنوان لاین پایدار و دارای عملکرد مطلوب شناسائی شد که می تواند به عنوان رقم جدید در مناطق متاثر از تنش و یا در برنامه های آتی اصلاحی مورد استفاده واقع شود و رقم خاتم نیز به عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ شناسائی شد.

به منظور بررسی عملکرد کمی و کیفی علوفه 15 توده بومی ماشک، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال 1394 اجرا شد. گونه های مورد بررسی شامل ماشک معمولی (توده های 2، 7، 10، 15، 16، 23، 29، 30، 33 و 36)، ماشک گل خوشه ای (توده های 12، 28 و 35) و ماشک خزری (توده های 22 و24) بودند. نتایج نشان داد بیشترین (8/530 گرم در متر مربع) و کمترین (16/91 گرم در متر مربع) عملکرد علوفه خشک به ترتیب در توده های 30 و 36 بدست آمد. همچنین بیشترین عملکرد دانه (43/43 گرم درمتر مربع)، به توده 28 متعلق بود. بیشترین مقادیر ماده خشک مصرفی (DMI)، کل ماده مغذی قابل هضم (TDN)، قابلیت هضم علوفه (DDM)، ارزش نسبی تغذیه ای (RFV)، انرژی ویژه شیردهی (NEL) و انرژی متابولیسمی (MED) به توده 28 ماشک گل خوشه ای مربوط بود. علاوه بر این کمترین میزان دیواره سلولی (NDF) و دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF) به ترتیب در توده های 28 و 30 مشاهده شد. تجزیه کلاستر صفات کمی و کیفی، توده های مورد بررسی را در سه گروه دسته بندی نمود، به طوری که از لحاظ کمی و کیفی به ترتیب توده 30 و 28 یک گروه را به خود اختصاص دادند. لذا توده 30 به دلیل عملکرد علوفه بالا و توده 28 به دلیل دارا بودن کیفیت علوفه بالا به عنوان توده های مناسب برای کشت در شرایط دیم توصیه می شوند.

این تحقیق در سه شهرستان اقلید، شیراز و لار که به ترتیب با آب و هوای سرد، معتدل و گرم و خشک هستند صورت گرفت. بدین منظور از مدل گردش عمومی HadCM3 تحت سه سناریوی انتشار A2، B1 و A1B طی سه دوره اقلیمی آینده (30-2011، 65-2045 و 99-2080) استفاده شد. همچنین از مدل APSIM به منظور شبیه سازی رشد و عملکرد گندم استفاده شد. نتایج نشان داد که در دوره آینده بیوماس، عملکرد دانه و شاخص برداشت در مناطق و سناریو های مختلف انتشار با افزایش غلظت دی اکسید کربن (531 پی پی ام، متوسط تمامی سناریوها و دوره ها) و دما، روندی صعودی خواهند داشت به طوری که دوره 99-2080 تحت سناریوی A2 در شهرستان اقلید با بیوماس و عملکرد دانه به ترتیب حدود 2786 و 2/1051 گرم بر متر مربع بیشترین مقدار را خواهند داشت. همچنین در دوره آینده میزان فتوسنتز با افزایش غلظت دی اکسید کربن افزایش می یابد بنابراین سطح برگ و دوام آن نسبت به دوره پایه روند صعودی خواهد داشت. چنانچه دوره 99-2080 به طور متوسط 23/23 درصد و دوره 30-2011 به طور متوسط با 83/10 درصد بترتیب بیشترین و کمترین افزایش سطح برگ را در شهرستان ها و سناریو های انتشار خواهند داشت. در دوره های اقلیمی آینده تحت سناریو های مختلف انتشار میزان سرعت رشد و سرعت رشد نسبی با افزایش فتوسنتز و بیوماس افزایش پیدا کرد. همچنین با افزایش غلظت دی اکسید کربن سرعت جذب خالص نیز افزایش می یابد که دوره 30-2011 کمترین و دوره 99-2080 بیشترین سرعت جذب را بین دوره های اقلیمی آینده خواهند داشت.

رویکرد جهانی در تولید گیاهان دارویی به سمت استفاده از نظام های کشاورزی پایدار و روش های مدیریتی نظیر کشت مخلوط، کاربرد کودهای زیستی و مالچ به منظور ارتقاء عملکرد می باشد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تبریز در دو سال زراعی 1394 و 1395 اجرا شد. عامل اول شامل الگوی کشت در پنج سطح کشت خالص خرفه، کشت خالص بالنگوی شهری، کشت مخلوط افزایشی خرفه و بالنگوی شهری با نسبت های 100: 20، 100: 40 و 100: 60 بالنگو به خرفه، عامل دوم شامل مالچ کلش گندم در دو سطح با و بدون مالچ و عامل سوم شامل مصرف کود در دو سطح 100 درصد کود شیمیایی و مصرف تلفیقی کود زیستی ازتوبارور1+ 50 درصد کود شیمیایی بودند. نتایج نشان داد که بیشترین درصد روغن و اسیدهای چرب غیراشباع دانه در سیستم کشت مخلوط افزایشی 20 درصد بالنگوی شهری + 100 درصد خرفه مشاهده شد در حالی که بیشترین میزان اسید پالمیتیک در کشت خالص بالنگو مشاهده شد. کاربرد مالچ بیشترین مقادیر عملکرد دانه و صفات رشدی را به خود اختصاص داد. همچنین در صورت جایگزینی کودهای زیستی با شیمیایی صفات کیفی و کمی بالنگوی شهری تحت تاثیر قرار نگرفت، به عبارت دیگر می توان از مصرف تلفیقی کود زیستی + 50 درصد کود شیمیایی استفاده نمود. بیشترین میزان نسبت برابری زمین و ضریب ازدحام نسبی در سیستم کشت مخلوط افزایشی 40 درصد بالنگوی شهری + 100 درصد خرفه تحت تیمار مصرف تلفیقی کود زیستی بعلاوه 50 درصد کود شیمیایی به همراه مصرف مالچ کلش گندم در سال دوم آزمایش حاصل شد. به نظر می رسد سیستم کشت مخلوط (100: 40) و کاربرد کودهای زیستی و مالچ را می توان بعنوان یک روش زراعی مناسب برای کاهش مصرف نهاده های شیمیایی و افزایش عملکرد برای بالنگوی شهری پیشنهاد نمود.

به منظور ارزیابی تاثیر ورمی کمپوست و کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر بر عملکرد و اجزاء عملکرد چهار رقم نخودتحت تنش خشکی آخر فصل آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال زراعی93-92 انجام گرفت. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. آبیاری در دو سطح: بدون تنش خشکی (آبیاری کامل) و تنش خشکی (تنش از مرحله ی غلاف دهی) در کرت های اصلی و تیمارهای کودی در چهار سطح مصرف 100 درصد ورمی کمپوست، 100 درصد کود شیمیایی، 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد ورمی کمپوست و بدون مصرف کود و چهار رقم نخود بیونیج، آرمان، آزاد و هاشم در کرت های فرعی قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده برهمکنش آبیاری در رقم اثر معنی داری بر صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی داشت. همچنین کل صفات مورد مطالعه به طور معنی دار تحت تاثیر برهمکنش آبیاری در کود قرار گرفتند. تنش خشکی در مرحله غلاف دهی عملکرد ارقام هاشم، آرمان، آزاد و بیونیج را به ترتیب 41، 43، 37 و 34 درصد کاهش داد. کاربرد 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد ورمی کمپوست، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت را به ترتیب به میزان20، 19، 6/47، 8/23 و 16 درصد در شرایط تنش خشکی افزایش داد. قابل ذکر است تیمار 100 درصد ورمی-کمپوست صفات مذکور را به ترتیب 7/29، 5/14، 39، 20 و 8/4 درصد بهبود بخشید. بر اساس نتایج بدست آمده در همه ارقام به ویژه رقم هاشم کاربرد 50 درصد کود شیمیایی + 50 درصد ورمی کمپوست جهت بهبود عملکرد گیاه نخود در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی قابل توصیه است.

برای بررسی اثر کاربرد تلفیقی کودهای آلی و زیستی بر ویژگی های کمی و کیفی گیاه دارویی بابونه (Matricaria chamomilla L. )، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار و سه تکرار در مزرعه شرکت کشاورزی و دامپروری ران در فیروزکوه در سال 1392 انجام شد. تیمارها شامل 4 تن در هکتار ورمی کمپوست، 8 تن در هکتار ورمی کمپوست، کود زیستی نیتروکسین، مصرف تلفیقی 4 تن ورمی کمپوست و نیتروکسین، مصرف تلفیقی 8 تن ورمی کمپوست و نیتروکسین و شاهد (عدم مصرف کود) بودند. نتایج نشان داد که تیمارها تأثیر معنی داری بر صفات مورد مطالعه، داشتند به طوری که بیشترین وزن خشک بوته (109 گرم بر بوته)، عملکرد خشک گل (720 کیلوگرم در هکتار)، میزان اسانس (4/. درصد)، عملکرد اسانس (9/2 کیلوگرم در هکتار) و درصد کامازولن در اسانس (7/24 درصد) در تیمار کاربرد تلفیقی 8 تن ورمی کمپوست و نیتروکسین به دست آمد. همچنین بیشترین درصد بیسابولول A در اسانس (4/44 درصد) در تیمار مصرف 4 تن ورمی کمپوست و بیشترین درصد بیسابولول B در اسانس (4/12 درصد) در تیمار مصرف نیتروکسین حاصل گردید. در مجموع، بیشترین عملکرد و کمیت و کیفیت اسانس در تیمار تلفیقی 8 تن ورمی کمپوست و نیتروکسین حاصل شد.

به منظور بررسی اثر کاربرد کودهای آلی و شیمیایی و همچنین عناصر غذایی میکرو رایج و نانو بر اجزای عملکرد، عملکرد و اسانس رازیانه، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه اجرا شد. فاکتور اول کاربرد کودهای آلی و شیمیایی شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، ورمی-کمپوست، کمپوست زباله شهری و کود شیمیایی و فاکتور دوم شامل محلول پاشی ریزمغذی های آهن، روی و منگنز (شاهد، رایج و نانو) بود. نتایج نشان داد بیشترین تعداد چتر در بوته با کاربرد کود شیمیایی متداول، بیشترین تعداد دانه در چترک و عملکرد دانه با کاربرد کود شیمیایی و کمپوست زباله شهری و بیشترین عملکرد بیولوژیک با کاربرد هر سه نوع کود به دست آمد. در رابطه با کاربرد عناصر کم مصرف، بیشترین تعداد دانه در چترک، وزن هزار دانه و عملکرد دانه با محلول پاشی عناصر کم مصرف رایج و بیشترین عملکرد بیولوژیک با کاربرد هر دو نوع کود کم مصرف رایج و نانو به دست آمد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که برهمکنش کاربرد کودهای شیمیایی و آلی و کم مصرف بر تعداد چترک درچتر، درصد اسانس و عملکرد اسانس معنی دار شد. به طوریکه بیشترین تعداد چترک در چتر (9/12 عدد) در تیمار کود شیمیایی + کود نانو با 6/39 درصد افزایش نسبت به شاهد (عدم کاربرد هر نوع کودی) و بیشترین مقادیر درصد اسانس (78/2 درصد) و عملکرد اسانس (53/4 گرم در مترمربع) در تیمار کود شیمیایی + کم مصرف رایج به ترتیب با 4/54 و 7/98 افزایش درصد نسبت به شاهد به دست آمد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد کودهای آلی کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست جهت جایگزینی کود شیمیایی و همچنین محلول پاشی عناصر کم مصرف رایج و یا نانو در بهبود اجزای عملکرد و عملکرد کمی و کیفی رازیانه مؤثر می باشند.

باکتری های حل کننده فسفات، تثبیت کننده نیتروژن و قارچ های میکوریز آربوسکولار نقش مهمی در تامین نیاز گیاهان به عناصر غذایی دارند. به منظور بررسی اثر کارایی باکترهای محرک رشد گیاهان و قارچ های میکوریز آربوسکولار بر صفات فیزیولوژیکی تره ایرانی آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 10 تیمار و 3 تکرار در مزرعه به اجرا در آمد. در این آزمایش بذر تره ایرانی توده محلی تبریز با باکتری های موجود در کودهای زیستی بارور 2 (Pseudomonas putida و Pantoea agglomerans P5) و نیتروکسین (Azotobacter sp. )، باکتری-هایAzospirillum AC46I، Azospirillum AC49VП ، باکتری هایP. fluorescens Chao، P. putida Tabriz و دو گونه قارچ میکوریز آربوسکولار Glomus versiforme، G. intraradices تلقیح و کاشته شد. نتایج نشان داد که شاخص های محتوای کلروفیل، ویتامین ث، پلی فنل کل، فسفر و نیتروژن و درصد کلنیزاسیون در سطح احتمال یک درصد و اسیدپیروویک، پروتئین-های محلول و مقدار جذب فسفر و نیتروژن در سطح احتمال 5 درصد تحت تاثیر تیمار کودهای زیستی معنی دار شد. ه است. تیمار تلفیقی قارچ های میکوریز به همراه باکتری های تثبیت کننده نیتروژن به ویژه Azotobacter نتایج بهتری را نسبت به بقیه تیمارهای میکروبی در افزایش صفات کیفی تره ایرانی داشته به طوری که این باکتری ها باعث افزایش کارایی قارچ های میکوریز در تیمارهای تلفیقی شد که دلیل آن تغذیه بهتر و بیشتر مواد غذایی به ویژه فسفر و نیتروژن می باشد.

به منظور بررسی ویژگی های گیاه کتان روغنی تحت تأثیر منابع مختلف کودهای آلی و نیتروژن، آزمایشی در سال زراعی 95-94 در مزرعه تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول منابع مختلف نیتروژن در چهار سطح شاهد، کود اوره (150 کیلوگرم در هکتار)، کود اوره (75 کیلوگرم در هکتار) +کود بیولوژیک نیتروکارا و کود اوره کند رها (100 کیلوگرم در هکتار) و فاکتور دوم منابع مختلف کودهای آلی در چهار سطح شامل شاهد، ورمی کمپوست (5 تن در هکتار)، هیومیک اسید و ورمی کمپوست (5/2 تن در هکتار) + هیومیک اسید بودند. صفات موردمطالعه شامل عملکرد دانه، درصد روغن دانه، شاخص سطح برگ، وزن خشک و سرعت رشد نسبی بود. نتایج نشان داد که حداکثر سرعت رشد محصول (8/22 گرم بر مترمربع در روز) و شاخص سطح برگ (35/4) در تیمار کود اوره و بین منابع کود آلی بیشترین سرعت رشد محصول (28/22 گرم بر مترمربع در روز) و شاخص سطح برگ (15/4) را تیمار ورمی کمپوست + هیومیک اسید در 737 درجه روز (مرحله کپسول دهی) نشان دادند. در 527=GDD (شروع گلدهی)، کود اوره (09/0) از منابع کود نیتروژن و هیومیک اسید (02/0) از منابع کود آلی بیشترین سرعت رشد نسبی را داشتند. بیشترین درصد روغن (80/28درصد) مربوط به تیمار ورمی کمپوست + هیومیک اسید و بیشترین عملکرد دانه (67/2706 کیلوگرم در هکتار) مربوط به برهمکنش اوره با ورمی کمپوست + هیومیک اسید بود. به طورکلی نتایج این تحقیق حاکی از آن است که کاربرد کودهای آلی و زیستی به تنهایی و یا در ترکیب با کود شیمیایی می تواند تاثیر مثبتی در بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی کتان روغنی داشته باشد. به نحوی که در این آزمایش کاربرد کودهای آلی در مقایسه با کود نیتروژن اثر بهتری نشان داد و به طور معناداری بیشتر از تیمار شاهد بود.

شوری از مهم ترین تنش های غیر زیستی است که اثرات منفی زیادی بر رشد گیاهان دارد. مقدار بالای سدیم برای اغلب گونه های گیاهی سمی بوده و رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور بررسی اثر تنش شوری آب آبیاری و کود ورمی کمپوست بر ویژگی های کمی و کیفی گیاه بادرشبی آزمایشی در سال زراعی 1396در گلخانه پژوهشی دانشگده کشاورزی، دانشگاه مراغه بصورت گلدانی انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل تنش شوری در چهار سطح صفر، 50، 100 و150 میلی مولار کلرید سدیم و ورمی کمپوست در چهار سطح شاهد (بدون مصرف کود)، 5، 10، 15 درصد وزنی بود. نتایج نشان داد که در شرایط بدون تنش شوری، کاربرد کود ورمی کمپوست منجر به افزایش معنی دار ارتفاع بوته، وزن تر کل بوته، وزن خشک کل بوته، تعداد برگ، کلروفیل ها و درصد پروتئین شد. بیشترین کربوهیدرات محلول (547/3 میکرو گرم در وزن تر)، در سطح شوری 150 میلی مولار کلرید سدیم و کاربرد 15 درصد کود مشاهده گردید. کمترین مقدار پرولین مربوط به تیمار شاهد شوری (بدون تنش) با کاربرد 15 درصد وزنی و نیز کمترین مقدار سدیم (3/1 درصد) مربوط به اعمال تنش شاهد (بدون تنش) و کاربرد 15 درصد ورمی کمپوست بود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که کاربرد ورمی کمپوست باعث افزایش معنی دار در تمام صفات کمی و کیفی اندازه گیری شده به جز پرولین شد. بنابراین استفاده از ورمی کمپوست، می تواند روش مناسبی در جهت کاهش اثرات منفی سمیت کلرید سدیم بر رشد این گیاه در شرایط آبیاری با آب شور و توسعه کشاورزی پایدار باشد.

برای توسعه پایدار و مصرف بهینه آب در فضای سبز تاثیر تنش خشکی بر دو نوع زمین پوش دم عقربی و گل ناز بررسی شد. تیمار های آبیاری شامل 25%، 50%، 75% و 100% ظرفیت مزرعه بودند که یک ماه پس از کاشت گیاهان در گلدان ها و مستقر شدن آنها با آبیاری عادی، این تنش ها به مدت دو ماه اعمال شد. بعد از دو ماه اعمال تیمار، صفات رویشی اندازه گیری و در مورد گیاه گل ناز تعداد گل شمارش شد. نتایج نشان داد که گونه، تیمارها و اثر متقابل آنها بر صفات طول ساقه، تعداد برگ، وزن تر، وزن خشک، شاخص کلروفیل و تعداد گل (در مورد گل ناز) تاثیر معنی داری داشتند. در بیشتر موارد گیاه دم عقربی در مقایسه با گل ناز کارایی بهتری داشت. همچنین اختلاف معنی داری بین سطوح مختلف آبیاری برای پارامترهای فوق ثبت شد. تعداد گل در گیاه گل ناز بطور معنی داری تحت تاثیر میزان آبیاری قرار گرفت. هرچند تنش های شدید باعث کاهش معنی دار میزان رشد این گونه ها شد اما این گیاهان توانستند حتی تنش 25 درصد ظرفیت مزرعه را تحمل کرده و زنده باقی بمانند و در مواردی کاهش میزان آبیاری از 75% ظرفت مزرعه به 50% تفاوت معنی داری در نتایج ایجاد نکرد. لذا برای صرفه جویی در مصرف آب و داشتن منظری با گیاهان سالم و رشد مناسب از لحاظ تامین رضایت کاربران می توان آبیاری این گیاهان را به میزان 25 تا 50 درصد ظرفیت مزرعه کاهش داد.

امروزه پایداری عملیات کشاورزی در فرایند توسعه پایدار امری اجتناب ناپذیر می باشد. پایداری و ارتقای کارایی در کنار هم می تواند رشد و توسعه اقتصادی را در بخش کشاورزی رقم بزند. از همین رو هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه کارایی و پایداری کشت سیب زمینی در شهرستان کبودرآهنگ می باشد. برای این منظور اطلاعات لازم از طریق تکمیل پرسشنامه از 154 سیب زمینی کار در سال زراعی 95-1394 جمع آوری گردید. برای تعیین پایداری از رهیافت سنانایاک و جهت تعیین کارایی از رهیافت تابع تولید مرزی تصادفی بهره گرفته شد. برآورد میزان کارایی فنی کشاورزان نیز نشان داد که مزارع کشت این محصول در دامنه 53 تا 96 درصد از کارایی فنی قرار دارد و میانگین کارایی آن ها نیز 84 درصد می باشد. همچنین نتایج حاصل از رهیافت سنانایاک بیانگر آن است که 6/2 درصد از مزارع در طبقه کاملاً ناپایدار، 8/9 درصد از مزارع در طبقه ناپایدار، 1/72 درصد در طبقه متوسط، 6/13 درصد در طبقه پایدار و 9/1 درصد در طبقه کاملا پایدار قرار دارند. نهایتا نتایج حاصل از برآورد الگوی رگرسیونی نشان داد که رابطه معنی داری بین پایداری کشاورزی و کارایی وجود دارد. ضمن این که متغیرهای سن کشاورز، سطح سواد، تعداد جلسات حضور در کلاس های ترویجی، نوع مالکیت و کارایی فنی تاثیر مثبت و شغل اصلی بهره بردار اثر منفی بر پایداری کشاورزی داشتند. لذا از آنجائکه کارایی تاثیر مثبتی بر پایداری علیات کشاورزی دارد، اتخاذ تدابیری نظیر توجه به نوع مالکیت، تحصیلات، شرکت در کلاس های ترویجی و تجربه می تواند پایداری نظام تولید را قوت بخشد.

یکی از مهم ترین مشکلات در تولید محصولات کشاورزی، کمبود آب است. با کاربرد برخی مواد جاذب رطوبت می توان از بارندگی های پراکنده استفاده و موجب کاهش تبخیر آب از خاک، حفظ و ذخیره آب در خاک شد. این پژوهش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار بصورت گلخانه ای اجرا شد. در این تحقیق چهار سطح سوپرنانوجاذب ASN-320 شامل صفر (شاهد)، 2/0 درصد سوپرنانوجاذب (2 گرم سوپرنانوجاذب به ازای هر کیلوگرم خاک)، 4/0 درصد سوپرنانوجاذب (4 گرم سوپرنانوجاذب به ازای هر کیلوگرم خاک)، 6/0 درصد سوپرنانوجاذب (6 گرم سوپرنانوجاذب به ازای هر کیلوگرم خاک) و سه سطح آبیاری، FC85/0-I1: FC، FC65/0-FC85/0 I2: ، FC5/0-FC65/0 I3: ، روی برخی صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک کلزا مورد بررسی قرار گرفت. این صفات، به طور معنی داری تحت تاثیر سوپرنانوجاذب قرار گرفتند. بیش ترین قطر ساقه، ارتفاع بوته، شاخص کلروفیل، تعداد غلاف، تعداد خورجین، وزن تر و خشک بخش هوایی و وزن هزار دانه در بالاترین سطح سوپرنانوجاذب (6 گرم سوپرنانوجاذب به ازای هر کیلوگرم خاک) حاصل شد. با توجه به نتایج به دست آمده سوپرنانوجاذب موجب کاهش خسارات وارد شده در تنش خشکی گردید. بیش ترین میزان وزن تر و خشک بخش هوایی گیاه با استفاده از سوپرنانوجاذب نشان دهنده نقش تأثیر گذار آن در شرایط تنش خشکی است. در این پژوهش مشخص گردید که هر چند که با کاهش مقدار آب، شاخص های رشدی کاهش یافت، ولی با اضافه نمودن سوپرنانوجاذب میزان کاهش کمتر از عدم کاربرد سوپرنانوجاذب بود.

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی اسید سالیسیلیک، اسید هیومیک و دفعات برداشت بر خصوصیات مورفولوژیک و اسانس بابونه آلمانی، آزمایشی در سال زراعی 1394 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه آزمایشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به اجرا در آمد. عوامل آزمایش، چهار سطح اسید هیومیک شامل عدم کاربرد، 200، 400 و 600 میلی گرم در لیتر و چهار سطح اسید سالیسیلیک شامل عدم کاربرد، 200، 400 و600 میکرومولار در مرحله ی رشد رویشی و اوایل گل دهی و دفعات برداشت گل، شامل یک بار برداشت و سه بار برداشت (بعد از 20 درصد گل دهی به فواصل زمانی 10 روز) بود. نتایج نشان داد بیش ترین تعداد گل (6/87 عدد) در تیمار سه بار برداشت به دست آمد که نسبت به یکبار برداشت 45 درصد افزایش داشت. همچنین در تیمارهای دارای اسید هیومیک در شرایط سه بار برداشت در مقایسه با یکبار برداشت، عملکرد گل افزایشی حدود 70 درصد نشان داد. استفاده از اسید سالیسیلیک (400 میکرومولار) و اسید هیومیک (600 میلی گرم در لیتر) موجب افزایش 18 و 38 درصدی در تعداد گل نسبت به تیمار عدم کاربرد آنها شد. در مجموع بهترین تیمار جهت حصول بالاترین عملکرد گل، محتوا و عملکرد اسانس مربوط به ترکیب تیماری 400 میکرومولار اسید سالیسیلیک همراه با سطوح 400 یا 600 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک طی سه برداشت بود که افزایش معنی دار و قابل توجهی را نسبت به شاهد در صفات مورد اشاره نشان داد.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی سطوح مختلف اسید سالیسیلیک و گلایسین بتائین بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی گیاه دارویی کارلا ( (Momordica charantia L تحت تنش کم آبی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح آبیاری) 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی (به عنوان فاکتور اصلی و دو سطح اسید سالیسیلیک (2 و 4 میلی-مولار)، دو سطح گلایسین بتائین (50 و 100 میلی مولار) به همراه شاهد به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج نشان داد که افزایش شدت تنش کم آبی به طور معنی داری میزان کلروفیل کل، ویتامین ث برگ، وزن هزار دانه، طول بوته و تعداد میوه در بوته را کاهش داد. ولی این افزایش شدت تنش موجب افزایش معنی دار میزان پرولین و نشت یونی شد. کاربرد برگی اسید سالیسیلیک و گلایسین بتائین موجب افزایش معنی دار میزان نشت یونی، کلروفیل کل، ویتامین ث، پرولین، طول بوته، تعداد میوه در بوته شد، اما تاثیر معنی داری بر وزن هزار دانه بذر نداشت. در کل با توجه به این که کاربرد برگی اسید سالیسیلیک و گلایسین بتائین توانست گیاهان تیمار شده را از لحاظ مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی بهبود بخشد به نظر می رسد کاربرد این تیمارها بتواند تحمل گیاه کارلا را نسبت به تنش کم آبی افزایش دهد.

یکی از مهم ترین قدم ها به سمت توسعه پایدار حفاظت از تمامیت اراضی کشاورزی است. سالیانه بخشی از بهترین اراضی کشاورزی کشور به دلایل متعدد تغییر کاربری یافته و به مصارف غیر کشاورزی تبدیل می گردند و خروج این گونه اراضی از مسیر تولید زراعی و باغی لطمات جبران ناپذیری را ایجاد می نماید. بدین منظور در این مطالعه عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی در شهرستان تبریز که تغییر در سطح وسیعی در آن انجام گرفته است، بررسی می شود. داده-های لازم برای انجام این تحقیق از طریق طراحی و تکمیل حضوری پرسشنامه توسط 200 نفر از کشاورزان از روستاهای شهرستان تبریز و در سال زراعی 93-92 به دست آمد. در این مطالعه، ابتدا به اولویت بندی عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی از دیدگاه کشاورزان منطقه بر اساس معیار ضریب تغییرات پرداخته شد، سپس برای بررسی عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی از مدل رگرسیون لاجیت استفاده گردید. نتایج نشان داد حدود 107 نفر از پاسخ گویان اقدام به تغییر کاربری اراضی خود نمودند. بر اساس نتایج مدل رگرسیونی لاجیت عوامل سن، شغل اصلی کشاورزی، تجربه کار کشاورزی، مرغوبیت و حاصلخیزی اراضی کشاورزی، داشتن شغل دامداری علاوه بر زراعت و باغداری و نگرش کشاورزان نسبت به حفظ اراضی کشاورزی اثر منفی و معنادار، همچنین متغیرهای سطح تحصیلات و درآمد کل سالانه کشاورزان، مساحت کل اراضی تحت مالکیت و دیمی بودن اراضی اثر مثبت معناداری را بر احتمال تغییر کاربری اراضی داشتند.

به منظور بررسی سطوح مختلف محلولپاشی متانول بر سیب زمینی بهاره تحت مدیریت کودی آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در مزرعه آموزشی در شهرستان هیرمند انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 7 سطح کودی شامل 100 درصد کود NPK، ورمی کمپوست، کود دامی، کود نانو، تلفیقی از 50 درصد کود NPK + 50 درصد ورمی کمپوست، 50 درصد کود NPK + 50 درصد کود دامی و 50 درصد کود NPK + 50 درصد کود نانو به عنوان عامل اصلی و سطوح مختلف متانول در چهار سطح صفر، 10، 20 و 30 درصد حجمی به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده های آزمایش نشان داد که اثر متقابل مدیریت کودی و محلول پاشی متانول تاثیر معنی دار بر تمامی صفات مورد مطالعه به جز روز تا 50 درصد گلدهی، روز تا پوشش کامل، روز تا رسیدگی و کربوهیدارت غده داشت. ﻧ ﺘ ﺎ ﯾ ﺞ ﻣ ﻘ ﺎ ﯾ ﺴ ﻪ ﻣ ﯿ ﺎ ﻧ ﮕ ﯿ ﻦ اثرات متقابل نشان داد که در تیمار کاربرد تلفیقی کود شیمیایی و نانو بهمراه مصرف 20 درصد حجمی متانول بیشترین میزان عملکرد غده بزرگ و عملکرد کل (05/28 تن در هکتار) بدست آمد. همچنین بیشترین میزان کربوهیدرات و کمترین میزان کاتالاز و پراکسیداز از این تیمار کودی بدست آمد. می توان نتیجه گیری کرد که برای افزایش و بهبود ویژگی های کمی و کیفی سیب زمینی کاربرد تلفیقی کود شیمیایی و نانو بهمراه محلولپاشی 20 درصد حجمی متانول قابل توصیه است.

به منظور بررسی تاثیر کود های فسفره شیمیایی و زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ در شرایط متفاوت رطوبتی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل انجام شد. کم آبیاری شامل: آبیاری معمولی، قطع یک نوبت آبیاری قبل و بعد از گلدهی به عنوان عامل اصلی و انواع کود های فسفره در 4 سطح شامل: شاهد (عدم مصرف کود)، 100درصد کود شیمیایی فسفره، 50 درصد کود شیمیایی فسفره + کود زیستی فسفات بارور2 (کود تلفیقی) و کود زیستی فسفات بارور 2 به عنوان عامل فرعی بودند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس ارتفاع بوته، تعداد شاخه های اصلی و فرعی و شاخص برداشت تنها بطور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای مختلف کودی قرار گرفتند. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین مقدار صفات مذکور متعلق به تیمار تلفیقی کود های فسفره زیستی و شیمیایی بود که نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 2/1، 7/1 و 6/1 و 55/1 برابر افزایش یافتند. همچنین نتایج نشان داد تعداد طبق در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، میزان کلروفیل و کاروتنوئید بطور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای مختلف کودی، آبیاری و برهمکنش آنها قرار گرفتند. بیشترین مقدار این صفات در تیمار تلفیق کود زیستی و شیمیایی در شرایط آبیاری نرمال مشاهده شد که نسبت به تیمار کودی شاهد به ترتیب 2، 4/1، 12/2 و 59/2، 24/2 برابر افزایش یافتند.

مدیریت آب بویژه در بخش کشاورزی نیازمند ارزیابی های جامع منابع آب با درنظر گرفتن سایر ابعاد می باشد. برای ارزیابی این مسئله رویکردی جامع توسعه داده شده است، که نمود کارکردی آن در قالب شاخص فقر آبی کشاورزی معرفی شده است. بر همین اساس، مطالعه ای با هدف سنجش شاخص فقر آبی کشاورزی در سطح شهرستان دزفول انجام شد. روش پژوهش مطالعه مبتنی بر پیمایش بود. جامعه آماری مطالعه شامل کلیه ی گندم کاران آبی شهرستان دزفول (5000N=) بودند که از میان آنها 205 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و به روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شد. داده های مورد نیاز برای سنجش شاخص به کمک پرسشنامه جمع آوری شد و بخش دیگری از اطلاعات مورد نیاز شامل اطلاعات جغرافیایی مزارع کشاورزان، شوری نمونه آب در دسترس آنها بود که به ترتیب به کمک ابزارهای GPS و دستگاه شوری سنج (ECmeter) جمع آوری شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSSv20، Super Decisions و ArcGIS صورت پذیرفت. همچنین برای وزن دهی سنجه های معرفی شده در شاخص از فرایند تحلیل شبکه ای استفاده شد. در نهایت با استفاده از فرمول، شاخص فقر آبی کشاورزی برای تک تک کشاورزان مورد بررسی محاسبه شد. نتایج حاکی از آن بود که ظرفیت پایین کشاورزان برای مصرف بهینه آب وسطح پایین دسترسی کشاورزان به منابع آب موجود از عوامل مهم ایجاد کننده فقر آبی کشاورزی در سطح شهرستان دزفول بود. همچنین از نظر میانگین ارزش نیز از بین زیرمولفه های مربوط به مولفه های منابع آب، دسترسی، ظرفیت و محیط زیست به ترتیب میانگین ارزش، منابع آب سطحی (25/35)، دسترسی کشاورز (85/51)، سرمایه انسانی (67/40) و سموم شیمیایی (74/90) در اولویت های بالاتری قرار گرفتند. همچنین برای تعیین نقاط بحرانی مواجه با فقر آبی کشاورزی، نقشه فقر آبی کشاورزی تهیه شد که به عنوان ابزاری مفید در تعیین علت های فقر آبی کشاورزی در منطقه مورد مطالعه عمل نمود. مقدار متوسط شاخص فقر آبی کشاورزی برای حوزه مورد مطالعه 66/42 نسبت به 100 به دست آمد. در نهایت این نتیجه حاصل شد که شاخص فقر آبی کشاورزی می تواند در شناخت، تدوین برنامه و سیاست های مقابله با بحران آب ابزاری کارآمد باشد.

به منظور بررسی اثر کشت مخلوط باقلا و همیشه بهار بر جمعیت شته باقلا، طرح آزمایشی به صورت بلوک کامل تصادفی اجرا شد، هفت تیمار آزمایشی شامل تیمارهای 100 درصد باقلا، 100 درصد همیشه بهار، 50 درصد همیشه بهار و 50 درصد باقلا، 35 درصد همیشه بهار و 65 درصد باقلا، 35 درصد باقلا و 65 درصد همیشه بهار، 25 درصد همیشه بهار و 75 درصد باقلا و 25 درصد باقلا و 75 درصد همیشه بهار در سه تکرار بود. نتایج نشان داد که تراکم پوره های شته در الگوهای کشت مختلف، از 4/15 پوره در کشت 35 درصد همیشه بهار و 65 درصد باقلا، تا 125 پوره در کشت 100 درصد باقلا، نوسان داشت. میانگین جمعیت حشرات کامل باقلا روی الگوهای کشت مختلف اختلاف معنی داری را نشان داد؛ به طوری که کشت خالص باقلا بیشترین جمعیت و کشت 50 درصد همیشه بهار و 50 درصد باقلا، کمترین تعداد شته بالغ را داشتند. هم چنین بیشترین تعداد دشمنان طبیعی در کشت های ردیفی مشاهده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که غنای گونه ای گیاهان عامل مهم بر افزایش غنای گونه و فراوانی کل حشرات است. بیشترین میانگین عملکرد دانه در واحد سطح ( 2/250 گرم در متر مربع) در کشت خالص باقلا مشاهده شد. در بین تیمارهای مخلوط بیشترین عملکرد دانه (2/234 گرم در متر مربع) مربوط به الگوی کشت، 25 درصد همیشه بهار و 75 درصد باقلا بود. بیشترین نسبت برابری زمین (32/1) در تیمار 25 درصد باقلا و 65 درصد همیشه بهار به دست آمد. همچنین نسبت برابری زمین در همه تیمارها بالاتر از یک بود که نشان می دهد کشت مخلوط بر کشت خالص برتری دارد.