نهال و بذر
سال:1387 | دوره:24 | شماره:3 |تعداد مقالات:18

زنگ زرد از مهم ترین بیماری های قارچی گندم است که در تمامی قاره ها و بیش از 60 کشور جهان گزارش شده است. گندم وحشی امر Triticum dicoccoides به عنوان جد تتراپلوئید گندم زراعی از منابع با ارزش برای ژن های مقاومت به زنگ زرد برای اصلاح گندم محسوب می شود. نمونه جی (G25) 25 از این گونه دارای ژن Yr15 است که به 31 نژاد زنگ زرد مقاومت نشان می دهد. این ژن روی کروموزوم 1BS مکان یابی شده است. به عنوان اولین قدم جهت همسانه سازی این ژن بر اساس نقشه، مکان یابی دقیق آن با استفاده از یک جمعیت F2 شامل 825 فرد انجام شد. با توجه به حضور رتروترنسپوزون ها در نواحی یوکروماتین و اطراف ژن ها، عمدتا از نشانگرهای مبتنی بر رتروترنسپوزون ها استفاده شد. سه نشانگر SSR، سه نشانگر IRAP و هفت نشانگر REMAP با فاصله کمتر از 2 سانتی مورگان با ژن شناسایی و نقشه ژنتیکی اطراف ژن اشباع شد. برخی نشانگرها در سمت سانترومتری ژن تفرق همزمان داشتند. یکی از نشانگرهای IRAP و دو نشانگر REMAP به نشانگرهای اختصاصی و همبارز تبدیل شدند که نشانگر اختصاصی و همبارز SC792 با ژن تفرق همزمان داشت. نشانگرهای اختصاصی و همبارز SC1600 و SC1028 ژن را در فاصله یک سانتی مورگان احاطه می کردند. این نشانگرها می توانند برای گزینش به کمک نشانگر و همسانه سازی بر اساس نقشه این ژن استفاده شوند. نتایج این تحقیق نشان داد که نشانگرهای رتروترنسپوزونی برای مکان یابی دقیق ژن های کنترل کننده صفات مهم زراعی می توانند بسیار مفید باشند.

زیره پارسی (Bunium persicum Boiss.) که به آن زیره سیاه یا زیره کوهی نیز گفته می شود، یکی از مهم ترین گیاهان دارویی است و ارزش اقتصادی بالایی دارد. به طور کلی اطلاعات محدودی در ارتباط با کشت درون شیشه ای زیره پارسی وجود دارد. در این تحقیق برای اولین بار از ریزنمونه جنین برش خورده برای باززایی زیره پارسی استفاده شد. در این روش به دلیل جوان بودن ریزنمونه و عکس العمل مناسب به محیط کشت، کالوس دهی و باززایی به میزان نسبتا بالایی فقط در یک نوع محیط کشت و بدون نیاز به هیچگونه واکشتی انجام شد که منجر به کوتاه شدن زمان کشت بافت و کم شدن آلودگی و نیاز به مواد مصرفی شد. همچنین، محیط کشت MS حاوی غلظت های مختلف هورمون های NAA (نفتالین استیک اسید) و 2,4-D به تنهایی یا همراه با Kin (کینتین) مورد استفاده قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 30 تیمار مختلف و ده تکرار در هر تیمار انجام شد. در تعدادی از تیمارهای فاقد کینیتین نیز باززایی انجام شد که نشان داد، برای باززایی زیره پارسی وجود هورمون سیتوکینین الزامی نیست. بهترین تیمار از نظر میانگین تعداد ساقه باززایی شده، تیمار با ترکیب هورمونی 0.1 میلی گرم در لیتر NAA و 2 میلی گرم در لیتر Kin بود. بهترین تیمار از نظر القا جنین سوماتیکی تیمار با ترکیب هورمونی 0.1 میلی گرم در لیتر NAA و 0.5 میلی گرم در لیتر Kin بود.

به منظور بررسی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و همچنین قابلیت توارث در هشت رقم کلزا، ارقام به صورت تلاقی لاین در تستر تلاقی داده شدند. پانزده هیبرید حاصل به همراه هشت والد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1381-82 در ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا، نکا مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای اکثر صفات از نظر آماری معنی دار بود، که به ترتیب نشان دهنده تفاوت ارقام از نظر ترکیب پذیری عمومی و تلاقی ها از نظر اثر ترکیب پذیری خصوصی بود. درجه غالبیت بیش از یک و قابلیت توارث عمومی پایین برای صفات، تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه نشان دهنده اثر فوق غالبیت و اهمیت بیشتر اثر غیرافزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی این صفات بود، بنابراین تولید هیبرید در جهت بهره مندی بیشتر از اثر غیرافزایشی ژن های کنترل کننده این صفات قابل توجیه است. برای صفات تعداد روز تا رسیدن، وزن هزار دانه و درصد روغن اثر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی خصوصیات مورد مطالعه بیشتر بود، بنابراین روش های اصلاحی در جهت گزینش این صفات مفید خواهد بود. در بین ارقام، کوانتوم و لیگای و در بین تسترها، فوستو دارای ترکیب پذیری عمومی بهتری برای عملکرد و برخی صفات دیگر بودند، بناراین بهره مندی از ارقام مزبور در پروژه های اصلاحی می تواند در دستیابی به تلاقی هایی با عملکرد بالا موثر باشد. تلاقی های فوستو × لیگای بیشترین عملکرد دانه را داشتند و دارای حداقل یک والد با ترکیب پذیری عمومی بالا برای این صفت بودند، بنابراین انتخاب بر مبنای قابلیت ترکیب پذیری عمومی می تواند در دستیابی تلاقی های با ترکیب پذیری مناسب برای عملکرد دانه سودمند باشند. تلاقی ذکر شده ترکیب پذیری خصوصی مثبت برای صفات تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه نیز داشت.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برای عملکرد و اجزای آن و برخی از صفات مورفولوژیک و فنولوژیک، 364 ژنوتیپ سویا در یک طرح آگمنت با سه شاهد و شش بلوک در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1383 مطالعه شدند. این ژنوتیپ ها شامل ژنوتیپ های خارجی و برخی ژنوتیپ های حاصل از برنامه های به نژادی در داخل کشور شامل 35 ژنوتیپ رشد محدود، 183 ژنوتیپ رشد نیمه محدود و 149 ژنوتیپ رشد نامحدود سویا، اکثرا از گروه های رسیدگی 1 تا 4 بودند. ژنوتیپ های مورد بررسی برای اکثر صفات تنوع مطلوبی نشان دادند زیرا ژنوتیپ ها از گروه های رسیدگی متفاوت بودند. صفات تعداد غلاف در شاخه فرعی، تعداد شاخه فرعی و تعداد گره نازا در مرحله رشد رسیدگی ضریب تغییرات فنوتیپی بالایی داشتند. درصد روغن و پروتئین و تعداد گره در مرحله شروع تشکیل دانه ضریب تغییرات فنوتیپی پایینی داشتند. صفات وزن یک بوته، تعداد دانه در بوته و تعداد غلاف در بوته بالاترین همبستگی را با عملکرد دانه در بوته داشتند. بین ارتفاع گیاه و صفات مربوط به دوره رشد مانند تعداد روز از جوانه زنی تا گلدهی کامل و تعداد روز از جوانه زنی تا رسیدگی کامل همبستگی مثبت و معنی داری در سطح %1 مشاهده شد. تجزیه خوشه ای بر اساس عملکرد و اجزای آن 364 ژنوتیپ را در سه گروه قرار داد. توابع تشخیص برای سه گروه حاصل از تجزیه خوشه ای صفات عملکرد و اجزای آن به دست آمد. دو تابع حدودا %100 از واریانس بین ژنوتیپ ها را تبیین کردند. مهم ترین صفات در تشخیص این گروه ها تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بودند.

بیماری پژمردگی فوزاریومی عدس با عامل Fusarium oxysporum f.sp. lentis (Vasd. and Srin.) Gordon در سال های اخیر به شدت در منطقه بیله سوار مغان ظاهر شده و باعث افت محصول و سطح زیر کشت آن شده است. در این آزمایش، عامل بیماری از گیاهان آلوده عدس جدا و برای ارزیابی واکنش تعدادی لاین پیشرفته در شرایط گلخانه به کار برده شد. لاین ها با دو روش آلوده سازی خاک استریل و غوطه ورسازی ریشه بریده در سوسپانسیون اسپور مایه زنی شدند. در شرایط مزرعه نیز واکنش این لاین ها با کاشت آنها در خاک آلوده طبیعی که آلودگی آن به عامل بیماری قبلا به اثبات رسیده بود، ارزیابی شد. ارزیابی واکنش لاین ها در هر دو شرایط بر مبنای درصد گیاهان مرده بود. تجزیه کلاستر واکنش لاین ها در شرایط گلخانه ای و مزرعه ای منجر به انتخاب لاین هایی شد که در مدت دو سال در شرایط مزرعه ای مقاومت نشان دادند. در سال چهارم آزمایش، لاین های مقاومت منتخب برای بررسی صفات مختلف زراعی در شرایط مزرعه آلوده برای یک سال زراعی مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به نتایج ارزیابی ها، از 32 لاین پیشرفته عدس، لاین های ILL7531 و ILL6037 برای کاشت در منطقه بیله سوار مغان انتخاب شدند.

یکی از عوامل ژنتیکی مهم که میوه دهی گلابی آسیایی را تحت تاثیر قرار می دهد ناسازگاری گرده است. به منظور بررسی آلل های ناسازگاری در تعدادی از ژنوتیپ های گلابی آسیایی، این آزمایش انجام شد. برای این منظور دی.ان.ای (DNA) ژنومی نه ژنوتیپ گلابی آسیایی KS6)، KS7، KS8، KS9، KS10، KS11، KS12، KS13 و KS14) و دو هیبرید بین آن ها از برگ های جوان جداسازی شد و از آن ها با استفاده از آغازگرهای اختصاصی، جهت تکثیر آلل های ناسازگاری استفاده شد. نتایج نشان داد که آغازگرهای مورد نظر توانستند آلل های ناسازگاری را در ژنوتیپ های مورد مطالعه تکثیر کنند. آلل های ناسازگاری ژنوتیپ های KS6، KS7، KS8، KS9، KS10، KS11 و KS12 یک جفت از آلل های S1 یا S3 تا S7 بودند و یک آلل ناسازگاری ژنوتیپ های KS13 و KS14، S2 و آلل دیگر آن S1 یا S3 تا S7 تعیین شد. روش PCR برای تعیین وضعیت ناسازگاری سریع تر و راحت تر از سایر روش ها است که تحت تاثیر عوامل مرتبط با گرده افشانی قرار نمی گیرد.

تعداد 108 جدایه قارچ Fusarium verticillioided عامل بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال ذرت که از نمونه های به دست آمده از مناطق مختلف جغرافیایی و ذرت خیر ایران در سال 1384 جداسازی شده بودند به همراه دو جدایه استاندارد این قارچ از آفریقای جنوبی با استفاده از نشانگرهای AFLP ارزیابی شدند. پس از استخراج DNA جدایه ها، از آنزیم های برشی EcoRI و MseI برای برش استفاده شد و قطعات برش یافته به آداپتورهای دو رشته ای اختصاصی اتصال یافتند. محصولات PCR اولیه پس از رقیق شدن با به کارگیری پنج ترکیب آغازگر از آغازگرهای انتخابی EcoRI نشاندار شده با فسفر 33 و MseI در یک واکنش انتخابی PCR استفاده شدند و در نهایت محصولات تکثیری با استفاده ژل پلی آکریل آمید %5 تفکیک شدند. پس از امتیازدهی الگوهای نواری حاصل به روش مشاهده ای، گروه بندی جدایه ها با استفاده از ضریب شباهت دایس و الگوریتم UPGMA انجام شد. از تجزیه به مختصات اصلی نیز بعنوان روش مکمل تجزیه خوشه ای استفاده شد. بر اساس دندروگرام حاصل از تعداد 98 نشانگر چند شکل، 110 جدایه F. verticillioides به هشت گروه انگشت نگاری مجزا (A-H) منتسب شدند که گروه انگشت نگاری A با 98 عضو بزرگ ترین گروه ژنتیکی و بقیه گروه ها بین یک تا سه عضو را شامل شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) تنوع ژنتیکی در بین افراد هر جمعیت زیاد و بین جمعیت ها پایین ارزیابی شد که علت آن را شاید بتوان به عوامل موثر در تغییرپذیری ژنتیکی نظیر جهش و مهاجرت ژن یا ژنوتیپ در اثر عوامل مختلف نسبت داد.

به منظور تجزیه و تحلیل گرافیکی و برآورد پارامترهای ژنتیکی مربوط به عملکرد و اجزای آن، از تلاقی های دای آلل یک طرفه نه رقم گندم استفاده شد. در این بررسی نتاج F2 به همراه والدها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات به جز تعداد پنجه بارور و وزن دانه در سنبله اصلی بود. نتایج آزمون مقدماتی جینکز و هیمن نشان داد که فرضیات مدل برای طول برگ پرچم، ارتفاع بوته، عملکرد دانه در بوته، طول سنبله اصلی و طول آخرین میانگره صادق هستند اما برای عرض برگ پرچم و وزن آخرین میانگره این فرضیات با حذف یک والد صادق شدند. با توجه به برآوردهای میانگین درجه غالبیت و نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی، عمل ژن برای طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، ارتفاع بوته، عملکرد دانه در بوته، طول سنبله اصلی، طول آخرین میانگره و وزن آخرین میانگره از نوع غالبیت نسبی بود.

معرفی ارقام گندم متحمل به خشکی و گرما، امکان استفاده بهینه از اراضی واقع در مناطق خشک و نیمه خشک را فراهم می کند و موجب افزایش سطح زیر کشت و تولید با ثبات آن ها می شود. تعداد 40 ژنوتیپ گندم نان به عنوان خزانه تحمل به تنش گرما دریافتی از مرکز بین المللی تحقیقات ذرت و گندم (CIMMYT) در قالب طرح آلفا - لاتیس در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران در سال زراعی 1383-84 در شرایط دیم ارزیابی شدند. لاین های منتخب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1384-85 در شرایط دیم مورد بررسی قرار گرفتند. قدرت رشد گیاهچه نسبتا زیاد، زودرسی یک تا پنج روزه نسبت به شاهد، ارتفاع مناسب، طول سنبله و تعداد پنجه متوسط، وزن هزار دانه نسبتا بالا در شرایط دیم (33 گرم) و برتری عملکرد دانه تا 35.6 درصد بیشتر از رقم شاهد گندم نان از مهم ترین ویژگی های مشتقات گندم سنتتیک بود. تظاهر موفق این لاین ها در محیطی با شدت های متفاوت تنش های خشکی و گرما، نویدبخش امکان استفاده از این ژنوتیپ ها در عرصه وسیع و متنوع آب و هوایی دیم زارهای نیمه گرمسیری است، هر چند که برخی لاین های گندم معمولی نیز از نظر صفات زراعی و عملکرد دانه در مقایسه با رقم شاهد رقابت نزدیکی نشان دادند.

به منظور بررسی نحوه توارث صفات مرفولوژیکی موثر زودرسی و ارتباط آن ها با عملکرد، شش ژنوتیپ پنبه در قالب طرح تلاقی های دای آلل یک طرفه در سال 1382 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب با یکدیگر تلاقی داده شدند. پانزده نتاج F1 به همراه شش والد در سال بعد در طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده اختلاف تیمارهای مورد بررسی از نظر تعداد روز تا ظهور اولین غنچه، ارتفاع بوته، شاخص متوسط بلوغ، زودرسی و عملکرد وش معنی دار بود. تجزیه ترکیب پذیری با استفاده از روش 2 مدل 1 گریفینگ نشان داد که قابلیت ترکیب پذیری عمومی (GCA) برای تمامی صفات مورد بررسی معنی دار بود در حالی که قالبیت ترکیب پذیری خصوصی (SCA) فقط برای عملکرد معنی دار شد. نسبت (GCA/SCA) برای تمامی صفات به جز عملکرد وش معنی دار بود، بنابراین می توان تنیجه گرفت که سهم واریانس غیرافزایشی ژن ها در کنترل عملکرد وش بیشتر است. برآورد پارامترهای ژنتیکی، شاخص های آماری و تجزیه گرافیکی با استفاده از تجزیه دای آلل به روش جینکز و هیمن نشان داد که صفات عملکرد وش و زودرسی توسط اثر فوق غالبیت ژن ها کنترل می شوند، در حالی که کنترل ژنتیکی ارتفاع بوته، تاریخ اولین غنچه و شاخص متوسط بلوغ از نوع غالبیت نسبی بود. وراثت پذیری عمومی تمامی صفات نسبتا بالا برآورد شد. وراثت پذیری خصوصی همه صفات به جز عملکرد نیز بالا بود.

بیماری آتشک (Fire blight) با عامل باکتریایی Erwinia mylovora (Burr.) Winslow et al. بیشترین اهمیت را در بین بیماری های درختان میوه دانه دار در بسیاری از کشورها دارد. در بین روش های مبارزه با بیماری، استفاده از ارقام متحمل یا مقاوم اقتصادی ترین و موثرترین روش محسوب می شود. در این تحقیق به منظور به کارگیری جدایه های باکتری در ارزیابی تحمل ژنوتیپ های درخت به (Cydonia oblonga Mill) نسبت به بیماری آتشک، اقدام به جمع آوری، شناسایی و ارزیابی توان بیماری زایی و خصوصیات بیوشیمیایی جدایه های باکتری عامل بیماری شد. از مجموع 25 جدایه باکتری به دست آمده از بافت های میزبان های مختلف آلوده به آتشک، تنها پنج جدایه به طور کامل به 23 آزمون بیوشیمیایی و آزمون بیماری زایی پاسخ مطلوب دادند. از بین پنج جدایه انتخابی، دو جدایه به دست آمده از استان زنجان Z1) و (Z2 و یک جدایه از استان تهران (K2) بیماری زایی قابل توجهی نشان دادند که امکان کاربرد بعدی آن ها را در ارزیابی مقاومت ارقام فراهم می آورد. بررسی الگوی استفاده از منابع کربنی مختلف توسط جدایه های بیانگر یکنواختی قابل توجه جدایه ها بود و جدایه ها سرعت استفاده بیشتری از ساکاروز، گلوکز و فروکتوز داشتند. با توجه به این که ساکاروز از جمله منابع کربن غالب در خانواده گلسرخیان است، به نظر می رسد حداقل بخشی از محدوده میزبانی باکتری با فراوانی این منبع کربن در این خانواده وابسته است. همچنین ارزیابی مقاومت به آنتی بیوتیک ها بیانگر وجود مقاومت زیاد (High-Resistance) در جدایه K1 به استرپتومایسین بود که اولین گزارش از جداسازی جدایه مقاوم به این آنتی بیوتیک در کشور است.

بیماری آتشک (Erwinia amylovora (Burr.) Winslow et al.) یکی از بیماری های مهم و مخرب درختان میوه دانه دار در ایران است و درخت به (Cydonia oblonga Mill.) بیش از سایر میزبان ها از این بیماری آسیب می بیند. طی یک دهه گذشته مقاومت تعدادی از ژرم پلاسم بومی و وارداتی سیب و گلابی موجود در کشور نسبت به بیماری آتشک در شرایط گلخانه ای و باغی مورد ارزیابی قرار گرفته است، بنابراین ارزیابی ژرم پلاسم درخت به با توجه به شدت خسارت بیماری و تنوع ژنتیکی این گونه در کشور از ضروریات است. به این منظور، پس از جداسازی و ارزیابی اولیه جدایه های مختلف باکتری عامل بیماری آتشک، در طی یک برنامه سه ساله (1383-86)، سیزده ژنوتیپ به شناسایی شده در منطقه مرکزی کشور همراه با به رقم اصفهان (کد (KVD3 به عنوان شاهد، روی پایه های بذری تکثیر و در شرایط گلخانه ای با مخلوطی از سه جدایه K2، Z1 و Z2 از نظر مقاومت به بیماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. ارزیابی مقاومت بر اساس سرعت پیشرفت نکروز در فواصل 4، 8، 17 و 22 روز پس از آلوده سازی با باکتری، و شاخص حساسیت واریته ای (I.V.S.) در سرشاخه تعیین شد. در بین مواد گیاهی مورد ارزیابی، به رقم اصفهان با حدود %50 و ژنوتیپ SHA1 با بیش از %90 پیشرفت نهایی نکروز به ترتیب کمترین و بیشترین حساسیت را نسبت به بیماری داشتند. ارزیابی همبستگی صفات مختلف رویشی با تحمل به بیماری بیانگر بالاترین همبستگی بین رشد رویشی جوانه های جانبی با حساسیت به آتشک خصوصا در مرحله ابتدایی استقرار بیماری (4 تا 8 روز اولیه) در سرشاخه ها بود.

به منظور بررسی واکنش پانزده هیبرید ذرت به سطوح مختلف تنش و ارزیابی شاخص های تحمل به خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی 1385 در ایستگاه تحقیقات زراعی قراخیل قائمشهر اجرا شد. سطوح مختلف تنش در کرت اصلی و هیبریدهای ذرت در کرت فرعی قرار داده شدند. شش شاخص تحمل به خشکی برای صفات عملکرد در هکتار محاسبه شد. در شرایط نرمال، تنش ملایم و تنش شدید هیبرید OSGT14 به ترتیب با عملکرد 9.445، 9.270، 8.352 تن در هکتار و در شرایط تنش خیلی شدید هیبرید SPGT12 با عملکرد 7.455 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد بودند. شاخص های MP، GMP، Harm و STI که دارای بیشترین همبستگی با عملکرد در شرایط نرمال و سطوح مختلف تنش بودند به عنوان شاخص های برتر معرفی شدند. پس از رسم نمودار بای پلات، هیبریدهای OSGT14، KSC 710GT و KSC-mog84-062 در منطقه A واقع شدند و به عنوان ارقام متحمل به خشکی و مناسب در شرایط نرمال و هیبریدهای BGT10، KSC708GT، BGT15 و KSC712GT در منطقه D واقع شدند و به عنوان ارقام حساس به خشکی شناسایی شدند. تجزیه خوشه ای به کمک شاخص ها در شرایط تنش ملایم و شدید، ارقام را به پنج گروه و در تنش خیلی شدید، ارقا را به شش گروه تقسیم بندی کرد. شاخص های MP، GMP، Harm و STI که مقادیر بالای آن ها نشان دهنده تحمل به تنش است. هیبریدهای OSGT14 و KSC710GT را به عنوان ارقام متحمل و BGT15 و KSC708GT را به عنوان ارقام حساس به خشکی مشخص کردند. از طرفی شاخص های TOL و SSI هیبریدهای KSC700 و KSC720 را متحمل ترین و KSC712GT و BGT10 را حساس ترین هیبریدها نسبت به تنش خشکی نشان دادند.

در این بررسی 56 ژنوتیپ گلرنگ در قالب طرح لاتیس مستطیل در سال 1380 در ایستگاه کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین ژنوتیپ ها برای صفت تعداد شاخه فرعی در سطح احتمال %5 و برای بقیه صفات بررسی شده در سطح احتمال %1 اختلاف معنی داری وجود دارد، یعنی بین ژنوتیپ ها برای صفات مورد مطالعه تنوع زیادی وجود دارد. تجزیه مسیر (Path analysis) نشان داد بیشترین اثر مستقیم مربوط به تعداد قوزه در بوته (0.557) بود. در تجزیه عامل ها، چهار عامل استخراج شد. بردار بار عامل های مربوط به سه ریشه مشخصه اول نشان داد که سه عامل اول %97.23 کل واریانس را توجیه می کند، که سهم عوامل اول و دوم و سوم به ترتیب %35.19 و %31.11 و %30.93 بود. عامل اول، عامل بهره وری (صفات عملکرد دانه و عملکرد روغن از بار عاملی مثبت بالا به ترتیب 0.96 و (0.95، عامل دوم، عامل مخزن (صفات تعداد شاخه فرعی، تعداد قوزه از بار عاملی مثبت بالا به ترتیب 0.939 و (0.847، عامل سوم، عامل سرمایه ثابت گیاه (صفات تعداد روز تا %50 گلدهی، تعداد روز تا رسیدن و ارتفاع بوته بار عاملی مثبت بالایی به ترتیب 0.68، 0.89 و (0.97 نام گذاری شد. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به چهار گروه تقسیم کرد. گروه سوم با 17 ژنوتیپ دارای تعداد شاخه فرعی، تعداد قوزه در بوته، عملکرد دانه و روغن برتر از میانگین کل بودند. در نهایت با توجه به نتایج می توان شاخص های گزینش در شرایط دیم را عملکرد دانه در واحد بوته، تعداد قوزه در بوته، تعداد روز تا %50 گلدهی و تعداد روز تا رسیدن معرفی کرد.

به منظور بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نان به تنش خشکی و انتخاب ژنوتیپ های برتر، مطالعه ای در شرایط تنش و بدون تنش در شرایط مزرعه و آزمایشگاه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرارود کرمانشاه، به مدت دو سال زراعی 1383-84) و (1384-85 انجام شد. در این بررسی صفات متعددی مانند شاخص استرس جوانه زنی Germination Stress Index (GSI) تعداد ریشه چه، طول ریشه چه، طول ساقه چه، عملکرد دانه، وزن دانه، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، شاخص پایداری غشا سلولی، محتوای نسبی آب برگ (RWC)، میزان پرولین، میزان کلروفیل a و b، شاخص های تحمل به خشکی (STI) و Tolerance Index (TOL)، در هفده ژنوتیپ به همراه دو رقم سرداری و آذر- 2 (شاهد دیم) و رقم مرودشت (شاهد آبی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به سه تکرار مقایسه شدند. نتایج ارزیابی ژنوتیپ ها در مرحله جوانه زنی ژنوتیپ های Bowusn/Gen/Shahi، Ghods*3/Kavvko/Ghods*/Kaz/Kavko، Gene Bank-914، 4848Mashhad/TuiusuIRW921D6 و Roshan/3/F12.71/Coc//Gno79 را برتر از دیگر ژنوتیپ ها نشان داد. در ارزیابی های مزرعه ای نیز همین ژنوتیپ ها به جز Gene Bank-914 با دارا بودن صفات مناسبی مانند محتوی آب برگ، میزان بالای پرولین، حداقل خسارت به غشا سلولی، مجموع کلروفیل a و b در شرایط تنش برتر از سایر ژنوتیپ ها بودند. مطالعه روابط بین صفات نشان داد که بین عملکرد دانه با شاخص تحمل خشکی، صفات مطالعه شده در مرحله جوانه زنی و شاخص استرس جوانه زنی رابطه مثبت و معنی دار و با میزان خسارت غشا سلولی رابطه منفی و معنی دار مشاهده شد. در مجموع با توجه به نتایج حاصله و ارزیابی عملکرد دو سال، چهار ژنوتیپ به عنوان ژنوتیپ های برتر برای مراحل بعدی انتخاب شدند و ژنوتیپ (Ghods*3/Kavvko//Ghods*3/Kaz/Kavko با داشتن بالاترین میانگین عملکرد در مزرعه از بقیه ژنوتیپ ها برتر بود.

برای تولید هاپلوئید در گندم سیستم تلاقی گندم × ذرت توسعه یافت (Snape, 1997). بعد از گزارش (Zenkteler and Nitzsche, 1984) مبنی بر تولید جنین از تلاقی گندم با ذرت، اولین هاپلوئید گندم از این روش در سال 1988 تولید شد (Laurie and Bennet, 1988). تحقیقات زیادی برای توجیه مبانی زیست شناختی این روش توسط لاری و بنت (Laurie and Bennett, 1986, 1988) و سوئناگا و ناکاجیما (Suenaga and Nakajima, 1989) انجام شد. در ابتدا تحقیقات در جهت بهبود روش های تلاقی اجزای این روش (Laurie and Bennett, 1988)، تیمارهای هورمونی Matzk and Mahn, 1994؛ (Suenaga and Nakajima, 1989) و دست ورزی محیط های کشت Kammholz et al., 1996)؛ Suenaga, 1997؛ (Comeau et al., 1992 انجام می شد ولی در سال های بعد بررسی ها و تلاش بیشتر روی کاربرد این مطالعات متوجه شد Lefebvre and Devaux, 1996)؛ Snape, 1997؛ (Zhang et al., 1996. به تدریج شواهدی حاکی بر تاثیر و نقش ژنوتیپ گندم و ذرت در موفقیت تولید هاپلوئید اعلام شد. واژه هاپلوئید یک اصطلاح عمومی مورد استفاده به منظور مشخص کردن یک ارگانیسم با تعداد کروموزوم گامتی است (نصف تعداد طبیعی کروموزوم برای هر گونه). گیاه دابلد هاپلوئید با دو برابر کردن تعداد کروموزوم های یک گیاه هاپلوئید به وجود می آید. در گونه های دیپلوئید و آلوپلوئید، دابل هاپلوئیدهای تولید شده برای تمام مکان های ژنی کاملا هموزایگوت هستند. بزرگی پور و اسنیپ (Bozorgipour and Snape, 1990) ارزیابی تولید هاپلوئید در ارقام گندم ایرانی را با استفاده از روش تلاقی گندم و H. bulbosum انجام دادند. در این آزمایش میزان تلاقی پذیری برای ارقام گندم ایرانی بسیار کم اعلام شد و در نتیجه روش های دیگر نظیر تلاقی گندم و ذرت برای تولید هاپلوئید در ارقام گندم ایرانی پیشنهاد شد. زمان برای تولید لاین های دابلد هاپلوئید از کاشت گیاهان گندم تا مرحله برداشت دانه از لاین های دابلد هاپلوئید کمتر از 12 ماه طول می کشد. به هر حال ذکر این نکته ضروری است که تولید با راندمان بالا نیازمند کنترل شرایط مناسب محیطی است (Masanori, 1997). با توجه به تعداد گیاهان زراعی و روش های مختلف تولید گیاهان دابلد هاپلوئید، در هر روش هاپلوئیدی، دابلد هاپلوئیدهای تولید شده می بایست نمونه تصادفی از گامت های والدین باشند.