نهال و بذر
سال:1381 | دوره:18 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

به منظور بررسی شاخص های تحمل به تنش خشکی در ژنوتیپ های مختلف ذرت، آزمایشی به مدت دو سال (76-1375) در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج به اجرا درآمد. قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود که سه هیبرید تجارتی دیررس به نام های SC704,SC711و SC704M همراه با لاین های والدی مربوطه به نام هایB73، B84×B73 MO17, وL105 در چهار رژیم آبیاری شامل آبیاری به شکل عادی (بدون تنش)، قطع دو دور آبیاری در مراحل رویشی (7-6 برگی)، گلدهی (تنش دوره گلدهی) و پر شدن دانه (تنش دوره پرشدن دانه) مورد مطالعه قرار گرفتند. خاک مزرعه از نوع لوم رسی با اسیدیته 7.9 بود. از میان چهار شاخص محاسبه شده به نام های شاخص بهره وری متوسط (MP)، شاخص تحمل (TOLI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص اخیر از مزایای بیشتری جهت گزینش ارقام مطلوب در شرایط تنش و بدون تنش برخوردار بود. همچنین از میان ژنوتیپ های مورد آزمون، هیبرید SC704 با پتانسیل عملکرد بالا، بیشتر مناسب شرایط بدون تنش و هیبرید SC704M بیشتر مناسب شرایط تنش بود. تغییر شرایط محیطی بر هیبرید اخیر تأثیر کمتری نسبت به SC704 داشت. هیبریدSC711 وضعیت بینابینی دو هیبرید دیگر در آزمایش راداشت. به جز لاین والدی B84×B73 که عملکرد بالایی داشت، لاین متحمل به تنش در این آزمایش MO17 تشخیص داده شد. همبستگی میان هیبریدها و لاین های والدی در شرایط عادی منفی و ضعیف بود که با تغییر شرایط به حالت تنش، همبستگی ها مثبت و قوی تر شد.

به منظور مطالعه رقابت بین دو رقم سویا(ویلیامز و کلارک) و بررسی اثر آن بر عملکرد دانه و برخی از خصوصیات زراعی در تراکم ها و نسبت های مختلف کاشت، در سال 78-1377 آزمایشی در قالب طرح کرت های خردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوی به اجرا گذاشته شد. کرت های اصلی شامل 3 سطح تراکم(20،33 و 50بوته در متر مربع) و کرت های فرعی، نسبت های مختلف کاشت از دو رقم) نسبت های 0:1، 3:1، 1:1، 1:3 و 1:0) بود. نتایج بدست آمده مؤید آن بود که ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی در هر بوته، فاصله اولین غلاف از سطح زمین، تعداد غلاف در هر بوته و وزن هزاردانه تحت تأثیر تراکم و نسبت های کاشت قرار گرفتند. ولی تعداد دانه در هر غلاف در هر دو رقم مورد مطالعه از ثبات بیشتری برخوردار بود و تحت تأثیر تیمارها قرار نگرفت. کشت مخلوط دو رقم به نسبت 1:1 درتراکم زیاد با 4615 کیلوگرم در هکتار، بالاترین عملکرد دانه رادر واحد سطح تولید نمود که با محاسبه نسبت برابری زمین (LER) افزایش محصولی به میزان 10% رانسبت به تک کاشتی نشان داد.

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام سور گوم دانه ای، آزمایشی در سال 1379 در مزرعه تحقیقاتی زهک زابل، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات که کرت های اصلی آن شامل سه سطح ارقام سورگوم دانه ای) محلی، پیام و کیمیا) و کرت های فرعی شامل پنج سطح تراکم 10،15،20،25و 30 بوته در مترمربع در سه تکرار به مرحله اجراء درآمد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر تراکم های مختلف بوته بر تعداد دانه در پانیکول، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد تک بوته دارای اختلاف معنی دار می باشد بیشترین عملکرد دانه 3850 کیلوگرم در هکتار به تراکم کاشت 30 بوته در متر مربع تعلق داشت. با افزایش تراکم، عملکرد تک بوته، تعداد دانه در پانیکول و وزن صددانه به طور معنی داری کاهش نشان دادند. ارقام مورد بررسی از نظر تعداد دانه در پانیکول، وزن صد دانه با هم اختلاف معنی داری داشتند. بیشترین و کمترین تعداد دانه درپانیکول به ترتیب دررقم محلی و کیمیا وجود داشت. اثرات متقابل تیمارها بر روی هیچ یک از صفات اندازه گیری شده، اختلاف معنی دار نشان ندادند. از بین تراکم های فوق، مناسب ترین تراکم بوته برای ارقام مورد بررسی 30 بوته در متر مربع در شرایط آب و هوایی سیستان قابل توصیه می باشد.

این تحقیق به منظور تعیین زمان مناسب برای انجام پیوند و بستر مناسب برای کالوس زایی در پیوند گاه با بهره گیری از روش خواباندن نهال پیوندی در داخل خاک اره مرطوب و گرم در گلخانه های گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در سال 1379 انجام شد. این تحقیق در قالب دو آزمایش جداگانه انجام شد. در آزمایش اول برای نهال های گردوی ایرانی با قطر بین (3-2 سانتی متر) از روش پیوند جانبی و در آزمایش دوم برای نهال های با قطر بین (2-1) سانتی متر از روش پیوند زینی استفاده شد. عوامل مورد بررسی در این تحقیق شامل زمان پیوند(اول دی ماه و بهمن ماه سال 1379) و نوع بستر (بستر مجهز به سیستم پاگرما و بدون پاگرما) بود. این تحقیق به صورت فاکتوریل درقالب طرح کاملا تصادفی به سه تکرار و تعداد 20 عدد نهال در هر تیمار برای هر تکرار انجام شد.پایه ها نهال های یکساله بذری بودند و پیوندک از یک رقم منتخب در منطقه ضیاآباد قزوین تهیه شده بود. نتایج نشان داد که درآزمایش اول زمان تاثیر بسزایی در گیرایی پیوند جانبی داشته است، به طوری که زمان اول (اول دی ماه) بمراتب نتایج بهتری را نسبت به زمان دوم(اول بهمن ماه ) ایجاد نمود. بستر کالوس زایی در پیوند گاه اختلاف معنی داری را در گیرایی پیوند نداشت. با این حال در این آزمایش بهترین نتیجه با میزان گیرایی 65 درصد در زمان اول با بستر مجهز به سیستم پاگرما حاصل شد. در آزمایش دوم هیچکدام از عوامل مورد بررسی تاثیر معنی داری بر گیرایی پیوند زینی نداشت هر چند که درصد گیرایی در زمان اول بیشتر بود.

به منظور تعیین نوع مرکبات و زمان مناسب برداشت جهت استحصال هسپریدین که یک فلاونوئید مورد استفاده در صنایع داروسازی می باشد، آزمایشی در سال های 1376و1377 در سه تکرار روی پرتقال محلی، پرتقال تامسون ناول، نارنگی کلمانتین و نارنگی انشو در ایستگاه مرکزی مؤسسه تحقیقات مرکبات کشور در رامسر اجرا گردید. این آزمایش براساس تجزیه واریانس دوطرفه نمونه برداری و تجزیه گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که مقدار عصاره کل و مقدار هسپریدین در همه ارقام حدود 50 الی 60 روز پس از مرحله تمام گل به حداکثر رسیده و بالاترین عملکرد هسپریدین را دو رقم پرتقال محلی و نارنگی کلمانتین دارا بودند. با توجه به این که رقم پرتقال محلی در شمال کشور از سطح زیر کشت زیادی برخوردار است می تواند برای تولید هسپریدین مورد استفاده قرار گیرد.

از باغات مرکبات مناطق مختلف جنوب ایران دو باغ آزمایشی در دو منطقه کهنوج و جیرفت انتخاب و هر باغ به دو بخش تقسیم گردید. در یک بخش از باغ عملیات هرس زمستانه انجام شد و بخش دیگر به صورت دست نخورده باقی ماند. در هر دو بخش باغ غلظت های 3، 1.5 و 1 در هزار اکسی کلرور مس و غلظت های 1، 0.75 و 0.5 درصد از محلول بوردو در سه زمان زمستان اوایل فصل رشد و پس از گلدهی درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار استفاده گردید. در پایان دوره رشد تعداد لکه های ناشی از بیماری بر روی 200 برگ از هر تکرار اندازه گیری شد و با نرم افزار SAS آنالیز گردید. نتایج نشان داد که تیمارهای به کاررفته با همدیگر تفاوت معنی دار داشته و در شرایط مساوی کاربرد عملیات هرس و محلول بوردو به ترتیب مؤثرتر از عدم انجام هرس واکسی کلرور مس است. بهترین نتیجه زمانی حاصل شد که محلول بوردو درسه مرحله زمستانه (محلول1%)، اوایل فصل رشد (محلول 0.75%) وپس از گلدهی (محلول 0.5%) به همراه عملیات هرس به کار رفت.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی لاین های بومی گندم نان ایران، آزمایشی در سال زراعی 78-1377 درقالب طرح سیستماتیک در دانشکده کشاورزی کرج اجرا شد و با استفاده از روش های چند متغیره، تنوع در صفات مورفولوژیک و فنولوژیک این لاین ها مطالعه شد. تحلیل مؤلفه های اصلی، 22 متغیر بررسی شده رابه 8 مؤلفه با واریانس نسبی تجمعی 80.5% کاهش داد. تجزیه عاملی 21 متغیر مورد بررسی رابه شش عامل مشترک باواریانس نسبی ـ تجمعی 63.6% کاهش داد. عامل ها عبارت بودند از : تولید و توزیع عملکرد اقتصادی (17.4%)، تولید ماده خشک (15.2%)، عامل مؤثر بر پنجه دهی(10.3%)، باروری (8.2%)، عوامل مؤثر بر ارتفاع گیاه (6.9%) و طول دوره رشد قبل از گلدهی (5.6%). واریانس اشتراکی و واریانس خاص صفات عملکرد دانه، وزن صددانه، تعداد دانه در سنبله و تعداد پنجه بارور در گیاه تحت مدل شش عاملی فوق محاسبه و واریانس های اشتراکی آن ها به ترتیب 98%، 93%، 93% و 84% از واریانس کل این صفات را توجیه کردند. عوامل مشترک ششگانه فوق برای تعیین عملکرد و اجزاء آن بسیار مناسب و توجیه کننده بود. تجزیه کلاستر به روش UPGMA با درنظر گرفتن 65% شباهت درون گروهی مکان های مورد بررسی را در شش گروه قرار داد. تجزیه کلاستر به روش WARD، 600لاین محلی رادر شش کلاستر طبقه بندی نمود و اجرای تجزیه واریانس یک طرفه بر روی کلیه صفات (با استفاده از عضویت کلاسترها به عنوان عامل گروه بندی) نشان داد که شش کلاستر از نظر کلیه صفات در سطح یک هزارم با هم تفاوت معنی داری داشتند. به طورکلی تنوع ژنتیکی تابعیت و الگوپذیری قابل ملاحظه ای از تنوع جغرافیایی نشان نداد.

آزمایش هایی به منظور بررسی ازدیاد درون شیشه ای 9 رقم از ارقام اصلاح شده گلابی آسیایی (Pyrus serotina Rehd.) به نام های "KS6"،"KS7"، "KS8"، "KS9"،"KS10"،"KS11"، "KS12"، "KS13" و"KS14"، انجام و اثر محیط های کشت و تنظیم کننده های رشد بر ریزازدیادی آن ها بررسی شد. بدین منظور، ریزنمونه های تک گره ای از شاخه های رشد فصل بهار پس از برداشت وضدعفونی سطحی، روی سه محیط کشت پایه MS،MS نیم غلظت نمک ها (MS ) و WPM همراه با یک میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپیورین (BAP) کشت شدند. در فاز استقرار، رشد و پرآوری زیرنمونه های ارقام مورد آزمون، تنها در 5 رقم ،"KS7"، "KS8"، "KS12"،"KS13"،"KS14" حاصل شد و بهترین محیط کشت برای رشد ریزنمونه ها، محیط WPM بود. در فاز تکثیر، شاخساره های تولید شده در شرایط درون شیشه ای، جهار بار به فاصله زمان های یک ماهه روی محیط های کشت پایه حاوی غلظت های مختلف) BAP صفر، 1و 2میلی گرم در لیتر) زیر کشت شدند که بالاترین میزان پرآوری در غلظت mgl-1BAP 2 به دست آمد. ضمن آنکه به موازات افزایش غلظت BAP در این فاز، از طول شاخساره های پرآور شده کاسته و به درصد شاخساره های شیشه ای شده افزوده شد. بهترین محیط کشت برای پرآوری شاخساره های رقم "KS7"، محیط WPM بود در حالی که تفاوت معنی داری بین محیط های کشت پایه در میزان پرآوری شاخساره های ارقام دیگر (به جز رقم "KS14" که پرآوری آن در محیط کشت WPM نسبت به محیط MSبرتری داشت) مشاهده نشد. به علاوه، به موازات افزایش تعداد زیر کشت در این فاز، به میزان پرآوری شاخساره نیز افزوده شد. به منظور ریشه زایی شاخساره ها، از محیط کشت MSهمراه با غلظت های مختلف ایندول بوتیریک اسید (IBA) استفاده شد بدین صورت که شاخساره ها ابتدا برای زمان های مختلف روی محیط کشت مذکور کشت شدند و سپس به محیط کشت MS کامل بدون هورمون منتقل شدند. پس از گذشت دو ماه، ریشه زایی شاخساره های ریزازدیاد شده در هیچ یک ارقام مشاهده نشد.

برای تعیین نژادهای  T.laevis، از مناطق مهم گندم کاری کشور نمونه های آلوده جمع آوری شد و پس از شناسایی گونه عامل بیماری 20 جدایه تعیین نژاد گردیدند. بذر ارقام و لاین های تک ژنی و چندژنی متمایز کننده نژادهای قارچ به تلیوسپور جدایه های مختلف آلوده گشته و در مزرعه کاشته شدند. در زمان برداشت درصد سنبله های آلوده هر رقم محاسبه شد و نژاد جدایه های انتخابی به روش استاندارد تعیین نژاد، شناسایی گردیدند. براساس نتایج، برای5 جدایه که فقط روی ژن مقاومت Bt7 بیماریزایی داشتند. نژاد L-1، برای 4 جدایه که روی ژن های Bt2 و Bt7 بیماریزا بودند نژاد L-3، برای 2 جدایه که روی ژن های Bt1 و Bt7 بیماریزا بودند. نژاد4 L-برای 8 جدایه که روی ژن های Bt2، Bt3، Bt7 بیماریزا بودند. نژاد L-10 و برای 1 جدایه که روی ژن های Bt2، Bt3، Bt4، Bt6 و Bt7 بیماریزا بودند. نژاد L-17 تعیین شد. ژن مقاومت Bt7 به تمام نژادها، ژن های Bt2،  Bt3به اکثریت نژادها و ژن های Bt8، Bt9، Bt13 وBt15 به تعدادی از نژادهای شناسایی شده حساس بودند، بنابراین جهت برنامه های اصلاح گندم قابل توصیه نیستند. ژن هایBt1، Bt4 و Bt6 (به استثناء یک نژاد) و ژن های Bt5، Bt10، Bt11، Bt12، Bt14 و Btp در برابر تمام جدایه ها دارای مقاومت بودند. لذا جهت اصلاح ارقام برای مقاومت به این بیماری در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار گیرند.

به دلیل تنوع ژنتیکی و اختلاط موجود در توده های محلی برنج امکان دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی از این توده ها فراهم نیست و اعمال مدیریت در مزرعه با اطمینان کافی انجام نمی شود. لذا به منظور استفاده از توان تولید و کیفیت این توده ها و استفاده از آن ها در برنامه های اصلاحی برنج، ابتدا می بایست این توده ها خالص سازی شوند سپس لاین های برتر در مناطق و سال های مختلف مورد بررسی قرار گیرند تا در انتخاب و معرفی آن ها اطمینان کافی حاصل شود.