نهال و بذر
سال:1386 | دوره:23 | شماره:3 |تعداد مقالات:15

چاودار یکی از علف های هرز مشکل زا در گندم ایران است. برای مطالعه قدرت رقابتی ارقام ایرانی گندم با چاودار آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در ورامین و سه تکرار در مشکین دشت در سال زراعی 82-1381 انجام شد. تیمارها شامل هشت رقم گندم (آزادی، طبسی، مهدوی، کرج 2، نیک نژاد، پیشتاز، شیراز و روشن) در دو سطح چاودار (با حضور و بدون حضور چاودار) بودند. نتایج نشان داد که رقم مهدوی با دارا بودن عملکرد 6.12 تن در هکتار (در حضور چاودار)، زیست توده چاودار 656.5 کیلوگرم در هکتار و شاخص رقابت 2.16 قوی ترین رقم  و رقم کرج 2 با دارا بودن عملکرد 2.6 تن در هکتار (در حضور چاودار)، زیست توده چاودار 2206.16 کیلوگرم در هکتار و شاخص رقابت 0.35 ضعیف ترین رقم در رقابت با چاودار بودند. در حضور رقم مهدوی، چاودار تعداد کمتری سنبله در واحد سطح تولید کرد. این در حالی بود که در حضور رقم کرج 2، چاودار بیشترین تعداد سنبله را در واحد سطح تولید کرد. بنابراین رقم مهدوی می تواند برای کنترل علف هرز چاودار در مدیریت تلفیقی علف های هرز مورد استفاده قرار گیرد.

این تحقیق به منظور آگاهی از اثر جانبی تیمار تلفیقی بذر پنبه با قارچـکش های کربوکسین تیرام (پودر خیس شونده 75%)، کاربندازیم (پودر خیس شونده 50%)، تریادیمنول (پودر تجارتی DS 7.5) و حشره کــش های تیودیکارب (پودر تجارتیDF 80) و ایمیداکلوپراید (پودر تجارتی SW 70 ) برای کنترل توام آفات مکنده و بیماری مرگ گیاهچه در اوایل فصل رویش بر صفات جوانه زنی بذر، رشدگیاهچه و میزان کنترل بیماری مرگ گیاهچه پنبه به صورت فاکتوریل و به ترتیب در قالب طرح کاملا تصادفی و بلوک های کامل تصادفی در شرایط آزمایشگاه و مزرعـه انجام شد. مطالعات آزمایشگاهی به روش کشت بذر درون کاغذ حوله ای مرطوب (Rolled wet paper towels) انجام شد. نتایج نشان داد که کلیه تیمارهای تلفیقی حشره کش تیودیکارب با قارچکش باعث کاهش جوانه زنی و رشد طولی ریشه چه و افزایش پوسیــدگی بذر، تعداد ریشه چه های نابجا، ضخامت، وزن خشک و اشکال غیرطبیعی گیاهچه پنبه می شوند. این عوارض، حساسیت گیاهچه پنبه را نسبت به عوامل بیماری مرگ گیاهچه افزایش داد و باعث کاهش استقرار گیاهچه در شرایط مزرعه شد. جمع بندی نتایج نشان داد که استفاده از ایمیداکلوپراید به صورت تیمار تلفیقی بذر با یک قارچکش اثر سوء کمتری بر صفات جوانه زنی بذر، رویش و استقرار گیاهچه در مزرعه دارد.

در این تحقیق که به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین پایداری عملکرد و  وزن صد دانه نخود (Cicer arietinum L.) در شرایط دیم دراستان کردستان اجراء شد، هفت ژنوتیپ و لاین نخود تیپ دسی به علاوه رقم شاهد (پیروز) در سه ایستگاه تحقیقاتی (گریزه، خرکه و قاملو) به مدت سه سال (1380 تا 1382) در طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس آزمون بارتلت متجانس بودن واریانس خطاها در آزمایش های جداگانه مورد تایید قرار گرفت. برای مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط تجزیه واریانس مرکب و برای تعیین ثبات عملکرد و وزن صد دانه در محیط های مختلف تجزیه پایداری انجام شد. براساس نتایج تجزیه واریانس، بین میانگین محیط ها و میانگین ژنوتیپ ها تفاوت معنی دار وجود داشت. معنی دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ× محیط برای صفات مورد نظر نشان داد که واکنش تعدادی از ژنوتیپ ها در برخی از محیط ها متفاوت بوده است. براساس آماره های پایداری (Pi  ،bi  ،S2di  وCV%)، ژنوتیپ  ICCV 91006 برتر و پایدارتر از سایر لاین ها بود و برای کاشت در مناطق دیم استان کردستان قابل توصیه است.

برای بررسی نحوه توارث مقاومت به سفیدک پودری، از چهار رقم جو به نام های افضل، هبه، لژیا و ایگری و شش نتاجF1  حاصل از آن ها در یک طرح آمیزشی دای آلل یک طرفه استفاده شد. برای این منظور اجزای مقاومت شامل دوره کمون و تیپ آلودگی یادداشت برداری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها برای صفات دوره کمون و تیپ آلودگی اختلاف معنی داری وجود دارد. تجزیه دای آلل با روش های پیشنهادی گریفینگ و هیمن- جینکز نشان داد که برای هر دو صفت واریانس غلبه از اهمیت بالایی برخوردار بود . در میان والدین رقم ایگری، بیشترین ترکیب پذیری عمومی را در جهت افزایش مقاومت داشت و در میان هیبریدها به ترتیب هبه × افضل و افضل × ایگری بیشترین ترکیب پذیری خصوصی را در جهت افزایش مقاومت داشتند. نتایج همچنین نشان داد که فراوانی ژن های مقاومت غالب بیشتر از ژن های مغلوب بود. توارث پذیری عمومی و خصوصی به ترتیب 98.3% و 36.5% برآورد شد. کم بودن وراثت پذیری خصوصی نشان دهنده این بود که انتخاب در جهت کاهش صفت دوره کمون و تیپ آلودگی چندان موثر نخواهد بود. درجه غالبیت برای دو صفت دوره کمون و تیپ آلودگی بیش از یک به دست آمد که تایید کننده عمل غالبیت و فوق غالبیت ژن ها در کنترل این دو صفت بود.

به منظور بررسی واکنش لاین های نخود به تنش خشکی در مرحله جوانه زنی و مراحل بعدی رشد، تعداد 17 لاین در شرایط کنترل  شده در چهار سطح پتانسیل آب، و در مزرعه  در دو شرایط محدود و مطلوب رطوبتی مورد مقایسه قرار گرفتند. خصوصیات فیزیولوژیک پتانسیل آب برگ، آب نسبی از دست رفته برگ و مقدار کلروفیل برگ در دو مرحله گلدهی و غلاف دهی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در شرایط کنترل شده با کاهش پتانسیل آب (از سطح شاهد تا 1.2- مگاپاسکال)، کلیه صفات مربوط به جوانه زنی به طور معنی داری کاهش یافتند. بیشترین شاخص تنش جوانه زنی (GSI) متعلق به دو لاین بیونیج و Flip95-48C بود. همبستگی مثبت و معنی داری بین GSI و حداکثر جوانه زنی مشاهده شد. در مزرعه نیز اعمال تنش در هر دو مرحله گلدهی و غلاف دهی موجب کاهش معنی دار در پتانسیل آب برگ شد، درحالی که کاهش معنی داری در مقدار کلروفیل مشاهده نشد. بر اساس شاخص تحمل تنش (STI)، لاین های 15-59-18 و Flip97-188C برتر بودند. در مرحله غلاف دهی لاین های فوق همراه با لاین 31-60-12 بیشترین پتانسیل آب برگ را در شرایط محدودرطوبتی دارا بودند. در مرحله گلدهی، لاین Flip89-50C و در مرحله غلاف دهی دو لاین برتر از نظر STI همراه با لاین های Flip93-166C و Flip95-42C کمترین آب از دست رفته برگ را داشتند. در هر دو شرایط و در دو مرحله بیشترین میزان کلروفیل به لاین Flip94-111C تعلق داشت. در شرایط محدودرطوبتی و هر دو مرحله رشد گیاه، پتانسیل آب برگ با آب از دست  رفته همبستگی منفی و معنی دار داشت. بر اساس نتایج آزمایش، تحمل خشکی با بالا بودن محتوای آب برگ مرتبط بود. نتایج رگرسیون مرحله ای نشان داد که در شرایط مطلوب عملکرد بیولوژیک و در شرایط محدود درصدپوکی غلاف و وزن دانه، همراه با تعداد غلاف در بوته دارای بیشترین تاثیر بر عملکرد تک بوته بودند.

چهار جدایه Trichoderma harzianum M ، T. harzianum T39 ، T. viride (MO) و  T. virens DAR74290 برای کنترل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه گندم که عامل آن قارچ Bipolaris spicifera است مورد ارزیابی قرار گرفت. در آزمایش های مربوط به کشت متقابل، درصد کاهش رشد قارچ عامل بیماری با جدایه های تریکودرمای فوق به ترتیب 53.39، 37.37 33.11 و 40.40 درصد بود. مواد فرار قارچ های فوق توانست به ترتیب 71.5، 52، 66.5 و 5.64 درصد از رشد قارچ عامل بیماری جلوگیری کند. در آزمایش های گلخانه ای در تیماری که قارچ T. viride (MO) به کار رفته بود میانگین درصد آلودگی بوته ها و شدت آلودگی ریشه به ترتیب صفر و 1.21 بود که از سایر گونه های تریکودرما مورد آزمایش بهتر توانست بیماری را کنترل کند (P<0.01) . در شرایط مزرعه (میکروپلات) شدت آلودگی در تیمارهائی که تریکودرمین، T. viride و T. harzianum به کار رفته بود بین 0.74 تا 1.63 متغیر بود، در صورتی که در تیمار شاهد آلوده شدت آلودگی 3.07 تعیین شد. جدایه های مورد آزمایش توانستند شدت آلودگی ریشه و درصدآلودگی طوقه را کاهش دهند و اثر آن ها با سم بنومیل تفاوت معنی دار نداشت.

اعمال روش های خاک ورزی حفاظتی و ایجاد شرایط بهینه برای کاشت محصول در عمق مناسب که قابلیت جوانه زنی با استفاده از اولین بارندگی موثر و قبل از شروع فصل سرما را فراهم کند، امری مهم در افزایش محصول گندم در زراعت دیم به شمار می آید. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر عمق کاشت بر روی عملکرد دانه یک رقم و دو لاین جدید گندم در قالب طرح آزمایشی بلوک های نواری (استریپ پلات) در پایه  طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت سه سال زراعی ( 83- 1380) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. عامل عمودی شامل ژنوتیپ های گندم آذر 2، Ogosta/Sefid و Fenkang15/Sefid ، و عامل افقی محدوده عمق های کاشت 4 -2، 6 -4 و 8 - 6 سانتی متر بود. نتایج حاصله از تجزیه مرکب نشان داد که با افزایش عمق کاشت میزان عملکرد دانه، تعداد سنبله بارور در مترمربع، وزن هزار دانه و وزن بیوماس خشک به طور چشمگیری کاهش معنی داری نشان دادند. ژنوتیپ های گندم با افزایش عمق کاشت عکس العمل متفاوتی داشتند، به طوری که کاهش عملکرد دانه به ازای افزایش عمق کاشت در رقم آذر 2 نسبت به ژنوتیپ های دیگر بسیار زیاد و معنی‏دار بود. بیشترین میزان محصول رقم آذر2 از عمق 4-2 سانتی متری به میزان 2580 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. براساس نتایج به دست آمده، از نظر عملکرد دانه بین ژنوتیپ های مورد مطالعه تفاوت معنی ‏دار در سطح احتمال 5 درصد وجود داشت و بیشترین میزان محصول مربوط به ژنوتیپ گندم نان Fenkang15/Sefied با 2149 کیلوگرم در هکتار است. بیشترین و کمترین تعداد سنبله به ترتیب 338 و 218  سنبله مربوط به عمق های 4-2 و 8-6 بود.

به منظور مقایسه عملکرد کل و قابل فروش سیب زمینی زمستانه و پاییزه و معرفی ارقام سازگار برای استان خوزستان، دو آزمایش جداگانه از سال 1377 به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا شد. در بهمن ماه 1377، هشت رقم سیب زمینی زودرس و نیمه زودرس در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مطالعه قرارگرفتند. در هر دو سال غده ها در اوایل بهمن ماه کاشته و در اواخر اردیبهشت ماه برداشت شدند. در آزمایش دو ساله دیگری که از پاییز 1378 شروع شد، همان ارقام در یک طرح بلوک های کامـل تصادفی با چهار تکرار مـقایسه شدند. در این آزمایش، در هر دو سال تاریخ کاشت غده ها نیمه دوم مهر ماه و تـاریخ بـرداشت  اوایل اسفند ماه بود. در سال های 1378 و 1379 به ترتیب در تاریخ های 9 آذر و 10 بهمن ماه، دمای هوا به صفر درجه سانتی گراد رسید. پس از برداشت، عملکرد هر رقم به دو قسمت قابل فروش و غیرقابل فروش تفکیک و وزن شد. در پایان آزمایش ها، با استفاده از آزمایش اسپلیت پلات در زمان، عملکرد کل و قابل فروش دو فصل کاشت زمستانه و پاییزه مقایسه شدند. با توجه به نتایج این بررسی ارقام بینلا، آریندا، سانته، کاسموس و آژاکس برای کاشت زمستانه و رقم سانته برای کاشت پاییزه سیب زمینی در استان خوزستان توصیه می شوند. با توجه به احتمال وقوع یخبندان در دوره رشد و نمو سیب زمینی پاییزه، کاشت زمستانه بر کاشت پاییزه ترجیح داده می شود.

به منظور انتخاب و معرفی ارقام سازگار و پرمحصول جو برای مناطق سردسیر دیم کشور، آزمایش های منطقه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 24 ژنوتیپ (با شاهد سهند) در ایستگاه های مراغه، اردیبل و زنجان، و با 22 ژنوتیپ از 24 ژنوتیپ در مکان های مراغه، اردیبل، کرمانشاه، کردستان، شیروان  و زنجان اجرا شد. آزمایش ها در چهار تکرار و به مدت سه سال زراعی (1383-1381) اجرا شدند. پس از تجزیه واریانس ساده عملکرد دانه در هر محیط و تجزیه واریانس مرکب در مکان های مختلف، آزمون یکنواختی واریانس اشتباه های آزمایشی در مکان ها انجام شد. پس از اطمینان از یکنواختی واریانس خطاهای آزمایشی تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه برای کل مناطق و سال ها، یک بار با 22 ژنوتیپ در تمام مناطق و دوباره با 24 ژنوتیپ فقط در مناطق مراغه، اردیبل و زنجان انجام شد. نتایج هر دو تجزیه به طور جداگانه نشان دادکه تمام اثرهای اصلی و متقابل در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه در مکان های مختلف به طور مستقل از هم نشان دادکه بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی دار در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. در تمامی مناطق مورد بررسی دو ژنوتیپ به  شماره های سه Alpha/Gumhuriyet//Sonja)) و 5 ((CWB 117-77-5-9-5 CK-3-2 از هر دو آزمایش 22 و24 ژنوتیپی و ژنوتیپ شماره 9 ((Antares/Ky36-1294//SlrIcbh-0383-0AP-0AP-0AP-8AP-0AP از بررسی 24 ژنوتیپی جزء ژنوتیپ های پرمحصول بودند. برای تعیین پایداری عملکرد دانه از روش های واریانس درون مکانی، ضریب تغییرات محیطی، کلاستر و رتبه ای (Rank) استفاده شد. روش رتبه بندی، پایداری عملکرد ژنوتیپ های شماره  3 و 5 (از آزمایش 22 و 24 ژنوتیپی) و لاین شماره 9 (ازبررسی 24 ژنوتیپی) را تایید کرد. پایداری عملکرد ژنوتیپ شماره 5 نیز با روش ضریب تغییرات محیطی و واریانس درون مکانی تایید شد. روش کلاستر ژنوتیپ های با پایداری عملکرد در روش های قبلی را به اضافه لاین شماره 4 در کلاس شاهد سهند قرار داد، لذا پایداری ژنوتیپ های فوق مورد تایید قرار گرفت. از نظر عملکرد دانه هر چهار ژنوتیپ یاد شده بالاتر و یا  در حد شاهد (سهند) بودند.

این آزمایش به منظور بررسی مبارزه با علف های هرز مزارع یونجه بذری به صورت کرت های نواری خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت سه سال از 1379 تا 1382 در صفی آباد دزفول اجرا شد. تیمارها در سال 80-1379 عبارت بودند از: خاک ورزی به عنوان عامل عمودی در سه سطح شامل کاربرد کلتیواتور بیلچه ای، کلتیواتور بیلچه ای + غلطان در مرحله 30 سانتی متری یونجه و بعد از چین اختصاص به بذر و تیمار بدون خاک ورزی. مصرف علفکش به عنوان عامل افقی در پنج سطح شامل کاربرد بروموکسی نیل به میزان 2 لیتر در هکتار در مرحله دو برگی یونجه + متری بوزین به میزان 0.5 کیلوگرم درهکتار بعد از چین اختصاص به بذر، بنتازون به میزان 2 لیتردر هکتار در مرحله شش برگی یونجه + متری بوزین به میزان 0.75 کیلوگرم در هکتار بعد از چین اختصاص به بذر، بنتازون به میزان 2 لیتر در هکتار در مرحله شش برگی یونجه + بنتازون به میزان 3  لیتر در هکتار بعد از چین اختصاص به بذر و شاهدهای بدون و با علف هرز بود. در سال های 81-1380 و 82-1381، تیمارها بعد از چین اختصاص به بذر اعمال شدند و عبارت بودند از خاک ورزی مانند تیمارهای یاد شده و کاربرد علفکش ها شامل متری بوزین به ترتیب به مـیزان 0.5 . و 0.75 . کیلوگرم در هکتار، بنتازون به میزان 3 لیتر در هکتار و شاهدهای بدون و با علف هرز. در سال 80-1379، تعداد کل علف های هرز برگ پهن به وسیله بروموکسی نیل + متری بوزین، بنتازون + متری بوزین و بنتازون + بنتازون به ترتیب 77، 81 و 56  درصد و به وسیله کلتیواتور بیلچه ای و غلطان + بیلچه ای هر یک 59 درصد کاهش یافت. در سال 81-1380، مجموع تعداد علف های هرز به وسیله تیمارهای متری بوزین و بنتازون به ترتیب 83 ، 95 و 83  درصد و در سال 82-1381، به ترتیب 68 ، 87 و 65 درصد کاهش یافت. کاربردتیمارهای متری بوزین به ترتیب 51  و 11 درصد،  بنتازون 83  درصد و شاهد بدون علف هرز 37 درصدباعث افزایش عملکرد بذر یونجه شدند.

به منظور بررسی و تعیین مناسب ترین رقم و تاریخ کاشت کلزا، در سال های 1379 و 1380 آزمایشی در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی حاجی آباد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات در چهار تکرار اجرا شد که در آن کرت های اصلی شامل چهار تاریخ کاشت (اول آبان، ده آبان، بیست آبان و سی آبان ماه) و کرت های فرعی شامل سه رقم (ساری گل، هایولا 401 و آپشن 501) بود. نتایج تجزیه مرکب دو ساله داده های آزمایش نشان داد که اثر سال، تاریخ کاشت، رقم و اثر متقابل آن ها بر تعداد روز تا شروع گلدهی، طول دوره گلدهی و طول دوره رویش، در سطح 1 درصد معنی دار است. هیبرید هایولا 401 کمترین و رقم ساری گل بیشترین تعداد روز از سبز شدن تا شروع گلدهی و طول دوره رویش را داشتند، در حالی که بیشترین و کمترین طول دوره گلدهی مربوط به ارقام هایولا 401 ساری گل بود، با تاخیر در کاشت، کلیه صفات مورد بررسی روند کاهشی داشتند. اثر رقم بر تعداد غلاف در گیاه و وزن هزار دانه معنی دار بود و هیبرید هایولا 401 دارای بیشترین وزن هزاردانه بود. اثر سال و رقم بر عملکرد دانه در سطح 1 درصد معنی دار بود و بیشترین عملکرد دانه با میانگین 2597 کیلوگرم در هکتار مربوط به هیبرید هایولا 401 بود.

ویروس های کوتولگی زبر و موزائیک ایرانی ویروس های شایع ذرت در استان اصفهان هستند و تنها ناقل شناخته شده آن ها زنجرک Laodelphax striatellus است. در این بررسی رابطه بین ناقل با ویروس های مذکور در یک مزرعه آزمایشی مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور تراکم جمعیت ناقل و میزان آلودگی ویروسی با نمونه برداری هفتگی بررسی و منحنی های روند تغییرات تراکم ناقل و درصد تجمعی آلودگی ویروسی ترسیم شد. نتایج نشان داد که تراکم ناقل در کشت های اول و دوم در ابتدای دوره رویشی و در کشت سوم در انتهای دوره رشد بیشتر است. در هر سه تاریخ کاشت برای هر دو ویروس روند آلودگی تقریبا صعودی بود و پس از مرحله گرده افشانی ثابت گردید. شدت آلودگی ویروسی ارقام در کشت های اول و دوم بیشتر از کشت سوم بود. جهت بررسی تاثیر الگوی کاشت غیرهمزمان روی تراکم جمعیت ناقل و میزان آلودگی ویروسی، در سال 1380 از مزارع همجوار با تاریخ های مختلف کاشت در مناطق مختلف استان نمونه برداری انجام شد. نتایج نشان داد که حداکثر و حداقل آلودگی ویروسی و تراکم ناقل به ترتیب مربوط به مناطق براآن و اردستان است، که این وضعیت را می توان به میزان اختلاف در تاریخ های کاشت مرسوم در این مناطق ارتباط داد. در مجموع پیشنهاد می شود تا حد امکان کاشت مزارع ذرت در هر منطقه همزمان باشد و همچنین از کشت های دیر هنگام خودداری شود.