پژوهش های به زراعی(تنش های محیطی در علوم گیاهی)
سال:1390 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

نوسانات و تغییرات اقلیمی مناطق کشاورزی، تغییر و تحول در روش ها و سیستم های کشت گیاهان زراعی، افزایش روز افزون جمعیت و امکان اندک گسترش زمین مطلوب جهت افزایش تولید فراورده های کشاورزی، تامین تقاضا و نیازهای در حال گسترش کشاورزان، بخش کشاورزی و صنایع ایجاب نموده است که بطور مستمر برای بهبود و تکامل خصوصیات مثبت ارقام موجود گیاهان زراعی اقدام گردیده و نسبت به تولید ارقام جدید تلاش شود.

به منظور ارزیابی شاخص های تحمل به تنش خشکی در ارقام آفتابگردان، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی برای 8 رقم آفتابگردان در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی آزاد اسلامی واحد تبریز در سال زراعی1387 اجرا گردید. بر اساس عملکرد در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش (Ys)، شاخص های کمی مقاومت به خشکی از قبیل: شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (MH)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش (STI) محاسبه شدند. در شرایط تنش و بدون تنش خشکی بیشترین عملکرد دانه و همچنین بیشترینGMP ، MH و STI متعلق به رقم قلمی بود. با محاسبه ضریب همبستگی ساده پیرسون بین شاخص های فوق و میانگین عملکرد دانه و روغن در هر دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی، شاخص TOL با عملکرد روغن و شاخص های STI و GMP با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری را در هر دو شرایط نشان دادند. لذا شاخص های STI و GMP برای گزینش ارقام متحمل از نظر عملکرد دانه و شاخص TOL مناسب برای گزینش ارقام متحمل از نظر عملکرد روغن شناخته شدند. بر اساس شاخص های برتر فوق رقم قلمی متحمل ترین رقم از نظر عملکرد دانه و رقم هایسان 33 متحمل ترین رقم از نظر عملکرد روغن شناخته شدند.

به منظور بررسی اثرمقادیر و دورهای محلول پاشی متانول بر روی برخی صفات کمی و کیفی چغندرقند، آزمایشی بصورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال 1389 در مزرعه آموزشی- پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به اجرا در آمد. فواصل محلول پاشی متانول در دو سطح (هر 10 روز یکبار و هر 20 روز یکبار) به عنوان عامل اصلی و عامل غلظت محلول پاشی متانول در 3 سطح (بدون محلول پاشی، 14 و 28 درصد حجمی) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد که به هر کدام از سطوح 2 گرم در لیتر گلیسین اضافه شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده فواصل و اثر متقابل فواصل و غلظت های محلول پاشی متانول بر تمامی صفات مورد آزمون معنی دار نگردید. اثر ساده غلطت های محلول پاشی بر صفات عملکرد ریشه، عملکرد شکر، عملکرد شکر سفید معنی دار گردید. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که از نظر عملکرد ریشه، محلول پاشی 14 و 28 درصدی حجمی متانول ضمن قرار گرفتن در یک گروه آماری با 85.02 و 83.43 تن در هکتار بیشترین و تیمار بدون مصرف متانول (شاهد) با 66.28 تن در هکتار کمترین عملکرد ریشه را تولید نمود.

به منظور بررسی اثر مدیریت آبیاری و کمپوست آزولا بر عملکرد، اجزای عملکرد و رشد برنج رقم هاشمی، آزمایشی به صورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1388 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت اجرا گردید. در این آزمایش 3 مدیریت آبیاری (I1= شاهد با 100% و I2، I3، به ترتیب آبیاری با 80%و 60% تبخیر از تشت تبخیرکلاس A) به عنوان عامل اصلی و مقادیر مختلف کمپوست آزولا در 4 سطح (C1، C2، C3 و C4 به ترتیب بدون استفاده از کمپوست، 4، 8 و 12 تن در هکتار) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که با کاهش مقدار آب آبیاری در سطح 60% تبخیر از تشت تبخیر، شاخص برداشت، بیوماس کل و عملکرد دانه افزایش معنی داری داشت. اثر مقادیر مختلف کمپوست بر شاخص برداشت، بیوماس کل و عملکرد دانه، معنی دار بود. بیشترین مقدار عملکرد دانه برنج از مدیریت آبیاری 60% تبخیر از تشت تبخیر، همراه با استفاده از 8 تن در هکتار کمپوست آزولا به دست آمد. بیشترین مقدار تجمع ماده خشک کل محاسبه شده در مدیریت آبیاری با 60 درصد تبخیر و کمپوست آزولا به مقدار 8 تن در هکتار حاصل شد. حداکثر شاخص سطح برگ در مدیریت آبیاری به مقدار 60 درصد و استفاده از کمپوست به میزان 8 تن درهکتار حاصل شد.

امروزه به دلایل اکولوژیکی و اقتصادی گرایش به سمت سیستم های کشاورزی پایدار و کم نهاده رو به افزایش است. نیتروژن یکی از نهاده های اصلی در این سیستم بوده که در آلودگی خاک و آبهای زیر زمینی نقش مهمی دارد. بنابراین به منظور ارزیابی تنوع جذب و مصرف و در نتیجه کاهش مصرف نیتروژن، این آزمایش در سال زراعی 87-1386 بصورت طرح کرت های یکبار خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید که در آن کود نیتروژنه در دو سطح بدون مصرف و مصرف 200 کیلوگرم کود اوره در هکتار به عنوان عامل اصلی و 20 ژنوتیپ گندم نان (Triticum aestivum L.) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشانگر تنوع بالایی برای کاهش مصرف نیتروژن در بیشتر صفات بود. تجزیه واریانس اختلاف آماری بسیار معنی داری برای ارقام در صفات نشان داد. اثر متقابل ژنوتیپ × نیتروژن نشانگر اختلاف آماری معنی دار در سطح احتمال 1% برای وزن هزاردانه، غلظت نیتروژن دانه، غلظت نیتروژن کاه و کلش، عملکرد نیتروژن دانه، کارایی جذب و کارایی مصرف نیتروژن و برای تعداد دانه در سنبله در سطح احتمال 5% و عدم معنی داری برای صفات عملکرد دانه، تعداد سنبله در متر مربع، شاخص برداشت و شاخص برداشت نیتروژن بود. مقایسه میانگین صفت عملکرد دانه نشان داد که ارقام کوهدشت، چمران و قوبوستان در هر دو سطح نیتروژن برتر از سایرین بودند. اما ارقام زاگرس، طالع- 38 و گونش لی در N0 عملکرد بالا و N+ عملکرد پایین نشان دادند. کارایی جذب نیتروژن و کارایی استفاده از نیتروژن تنوع بالایی برای همه سطوح نیتروژن، ژنوتیپ و اثر متقابل نشان داد. مقایسه میانگین کارایی جذب ارقام قوبوستان، طالع- 38، زاگرس و کوهدشت در هر دو سطح نیتروژن برتر از سایر ارقام و اکینچی، آرتا، اترک و چمران در N0 کارایی بالایی نشان دادند. مقایسه میانگین کارایی مصرف نیتروژن ارقام گونش لی، طالع- 38 و دریا نشان داد هر سه این ارقام در هر دو سطح نیتروژن کارایی بالایی داشتند. رقم نورلو- 99 بیشترین حساسیت را نسبت به کاهش مصرف نیتروژن دارا بود. بررسی مقایسه میانگین عملکرد دانه، کارایی زراعی جذب و مصرف نیتروژن، در این آزمایش مشخص نمود که ارقام قوبوستان، کوهدشت و چمران برای اهداف اصلاحی برتر از سایرین می باشند.

این پژوهش به منظور بررسی اثرات تاریخ های مختلف کاشت بر خصوصیات خوشه و عملکرد در ارقام برنج و در شرای ط خوزستان به مدت یک سال در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شاوور واقع در 70 کیلومتری شمال اهواز، به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اصلی تاریخ کاشت در سه سطح (25 اسفند، 25 فروردین و 5 خرداد) و عامل فرعی شامل: ارقام دلار، N22، گرده زنجان و سه رقم محلی هویزه، گرده رامهرمز و حمر (متحمل به گرما)، دو رقم خارجی (CR547-1-2-3 و IR1567-228-3-3) و دو لاین شماره 7 و 13 بود. نتایج نشان داد، بیشترین عملکرد، تعداد دانه پر و میزان باروری مربوط به ارقام هویزه و حمر در تاریخ کاشت سوم بود. بالاترین وزن هزار دانه را لاین شماره 7 داشت. بیشترین تعداد خوشه در متر مربع، وزن هر خوشه، انشعابات اولیه و ثانویه مربوط به تاریخ کاشت سوم بود، اما طول خوشه و تعداد گلچه در خوشه در تاریخ کاشت دوم بیشترین مقدار را داشتند. در نهایت با توجه به نتایج بدست آمده رقم IR1567-228-3-3 برای کشت در 25 اسفند (دارای بیشترین شاخص برداشت در هر 3 تاریخ کاشت بود) و ارقام هویزه و حمر برای سایر تاریخ های کشت توصیه می شوند.

به منظور بررسی اثر تنش کم آبی بر فتوسنتز، تبادلات گازی و عملکرد چهار رقم آفتابگردان (Helianthus annuus L.) آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1388 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان اجرا شد. سطوح تنش کم آبی شامل: تامین آب کامل به عنوان شاهد، تنش کم آبی در مرحله تشکیل طبق، تنش کم آبی در مرحله گلدهی و تنش کم آبی در مرحله پر شدن دانه در کرت های اصلی و چهار رقم هیبرید آفتابگردان مستر، لاکومکا، یوروفلور و آذرگل در کرت های فرعی قرار گرفتند.نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر کمبود آب بر عملکرد دانه معنی دار بود و تنش خشکی باعث کاهش عملکرد در سه مرحله تنش نسبت به شاهد در هر چهار رقم شد. بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم آذرگل از آبیاری مطلوب به دست آمد. تنش در مرحله تشکیل طبق بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد داشت و باعث کاهش شدید عملکرد شد، به طوری که در ارقام مستر، لاکومکا، آذرگل و یوروفلور به ترتیب کاهش 62، 52، 65 و 63 درصدی عملکرد دانه را موجب شد. همچنین سطوح تنش تاثیر معنی داری بر صفات فیزیولوژیک داشتند، به طوری که تنش کم آبیاری در مرحله تشکیل طبق در ارقام مستر، لاکومکا، آذرگل و یوروفلور به ترتیب کاهش 26، 27، 20 و 30 درصد، در مرحله گلدهی کاهش 42، 24، 22 و 39 درصدی و در مرحله پرشدن دانه کاهش 34، 22، 16، 25 درصدی را در سرعت فتوسنتز موجب شد. تنش ایجاد شده در هر سه مرحله باعث کاهش هدایت روزنه ای در ارقام شد و موجب افزایش co2 زیر روزنه ای در شرایط تنش گردید و در مجموع رقم آذرگل از نظر ویژگی های عملکردی و فتوسنتزی نسبت به سایر ارقام برتر بود.

به منظور بررسی اثر تاریخ های کشت تاخیری در ژنوتیپ های متفاوت ذرت سیلویی به عنوان محصول دوم، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی استان مازندران واقع در قراخیل قائم شهر در سال زراعی 1389 به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. تاریخ های کاشت در چهار سطح (2، 11، 22 مرداد و 1شهریور) به عنوان عامل اصلی و سه ژنوتیپ ذرت (زودرس S.C540، متوسط رس S.C647 و دیررس S.C704) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین وزن خشک برگ و بلال به ترتیب برای تاریخ های کاشت 2 مرداد و اول شهریور حاصل شد. بیشترین نسبت وزن خشک بلال بهوزن خشک کل به ترتیب برای تاریخ های کاشت 2 و 11 مرداد حاصل گردید. ارتفاع گیاه در مرحله ابریشم دهی با تاخیر در کاشت 21.3 درصد روند کاهشی داشت. عملکرد علوفه خشک با تاخیر در کاشت 33.6 درصد کمتر شد. بیشترین وزن خشک برگ و بلال و حداکثر عملکرد علوفه خشک برای ژنوتیپ زودرس (سینگل کراس 540) بدست آمد. ارتفاع گیاه در مرحله ابریشم دهی و نسبت وزن خشک بلال به وزن خشک کل برای ژنوتیپ متوسط رس (سینگل کراس 647) کمترین بود. حداکثر وزن خشک بلال تحت اثر متقابل ژنوتیپ با تاریخ کاشت برای ژنوتیپ زود رس با کشت در 11 مرداد و کمترین آن برای ژنوتیپ متوسط رس با کشت در اول شهریور حاصل گردید. بلند ترین ارتفاع گیاه در مرحله ابریشم دهی برای ژنوتیپ زود رس با کشت در 11 مرداد و برای ژنوتیپ دیر رس با کاشت در 2 مرداد ایجاد گردید. برای کشت ذرت سیلویی با تاریخ کاشت تاخیری تابستانه در استان مازندران ژنوتیپ زود رس (S.C540) با کشت در 2 و 11 مرداد ماه توصیه می شود.

به منظور بررسی اثر تلفیق کود آلی و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در سیستم نوین مدیریت کشت برنج، آزمایشی در سال زراعی 1389 در مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز انجام گرفت. آزمایش مزرعه ای بصورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 8 تیمار و 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی مشتمل بر تلفیق دو نوع کود آلی با نیتروژن تقسیطی بودند.کودهای آلی مورد استفاده کمپوست آزولا و کود ارگانیک BIOL555 بودند که هر یک با چهار صورت مصرف کود نیتروژن تلفیق شدند: 1- عدم مصرف کود نیتروژن 2- 50% کود نیتروژن به صورت پایه 3- 50% کود نیتروژن که 25% آن به صورت پایه و 25% آن هنگام تشکیل خوشه اولیه مصرف شد 4- 100% کود نیتروژن که 50% آن به صورت پایه، 25% آن هنگام پنجه زنی و 25% آن نیز هنگام تشکیل خوشه اولیه استعمال گردید. عملیات داشت در همه تیمارها منطبق با سیستم کشت SRI بطور یکنواخت انجام شد. در این تحقیق ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد پنجه و خوشه در کپه، تعداد دانه پر و پوک در خوشه، وزن هزار دانه، درصد باروری، عملکرد، زیست توده و شاخص برداشت اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تفاوت بین تیمارها از نظر عملکرد دانه معنی دار نبود. با این حال بیشترین عملکرد دانه با میانگین 4.491 تن در هکتار مربوط به تیمار T8 (کود ارگانیک BIOL555 و 100% کود نیتروژن با 3 تقسیط) و کمترین عملکرد نیز با میانگین 3.678 تن درهکتار مربوط به تیمار T1 (کمپوست آزولا و بدون مصرف کود نیتروژن) بود که نشان دهنده تاثیر مثبت مصرف کود نیتروژن در تولید برنج می باشد. در تمام تیمارها، کود ارگانیک BIOL555 در مقایسه با کمپوست آزولا در کلیه صفات اندازه گیری شده برتری داشت. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت استفاده از کود آلی در اراضی شالیزاری نقش مهمی در کاهش مصرف کود نیتروژن داشت. به منظوراستفاده بهینه از منابع کودهای شیمیایی در کشت برنج، 50% نیتروژن توصیه شده در تلفیق با کود آلی توصیه می گردد.