نهال و بذر
سال:1387 | دوره:24 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

این آزمایش به منظور بررسی تاثیر تاریخ و آرایش کاشت بر عملکرد هیبرید ذرت کرج 700، با استفاده از کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی اسلام آباد غرب طی سال های 84-1383 به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت (5، 15 و 25 اردیبهشت)، فاکتور فرعی سه فاصله ردیف کاشت (55، 65 و 75 سانتی متر) و فاکتور فرعی شامل سه تراکم کاشت 65، 75 و 85 هزار بوته در هکتار بود. بر اساس نتایج دو ساله آزمایش، مناسب ترین تاریخ کاشت ذرت پنجم لغایت پانزدهم اردیبهشت ماه در مناطق معتدله استان کرمانشاه و سایر شهرستان های با آب و هوای مشابه بود. بهترین فاصله کاشت، فاصله خط 65 سانتی متری بود که نسبت به دو فاصله خطوط کاشت دیگر (55 و 75 سانتی متری) برتری نشان داد. بهترین تراکم بوته در شرایط تابش آفتابی استان، تراکم 75 هزار بوته در هکتار بود. بررسی اثر متقابل سه گانه نشان داد که در تاریخ کاشت اول (پنجم اردیبهشت) در فاصله خطوط 65 سانتی متر و تراکم 75 هزار بوته عملکرد 13388 کیلوگرم در هکتار و در تاریخ کاشت دوم (15 اردیبهشت) به فاصله خطوط کاشت 65 سانتی متری و با تراکم 75 هزار بوته عملکرد 12838 کیلوگرم در هکتار تولید شد. بر اساس نتایج این آزمایش می توان در مناطق معتدل این استان کاشت ارقام دیررس ذرت دانه ای را در نیمه اول اردیبهشت ماه با فاصله خطوط کاشت 65 و تراکم بوته حدود 70 تا 75 هزار بوته توصیه کرد.

بیماری سپتوریوز برگ گندم (Septoria tritici Rob. ex Desm.) یکی از مهم ترین بیماری های گندم به شمار می رود که سالیانه خسارات فراوانی را به محصول گندم وارد می سازد. با توجه به اهمیت این بیماری در استان گلستان و به منظور تعیین میزان کاهش محصول ناشی از این بیماری و تاثیر آلودگی بیماری در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مدت دو سال زراعی (1384-1382) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان (عراقی محله) به اجرا درآمد. در این تحقیق مایه زنی مصنوعی در زمان های مختلف رشد (مراحل پنجه زنی، تشکیل اولین گره ساقه، ظهور برگ پرچم و ظهور کامل سنبله ها)، سطوح مختلف یک فاکتور و ارقام تجن، زاگرس و کوهدشت سطوح فاکتور دیگر را تشکیل دادند. یک تیمار بدون آلودگی و کنترل شده با قارچکش به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. در زمان برداشت عملکرد دانه و اجزای آن شامل تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه اندازه گیری شد. تجزیه آماری بر روی داده های به دست آمده انجام و میزان کاهش محصول هر رقم در زمان های مختلف آلودگی تعیین شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اثر زمان های مختلف آلودگی روی عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله معنی دار بود ولی روی تعداد سنبله در مترمربع معنی دار نبود. نتایج این بررسی نشان داد که میزان کاهش محصول در اثر این بیماری روی ارقام مختلف و در زمان های مختلف آلودگی متفاوت بود، به طوری که بیماری بسته به نوع رقم، مرحله آلودگی و شدت آن توانست باعث کاهش 9.17 تا 28.95 درصد محصول شود. آلودگی در مرحله پنجه زنی بیشترین کاهش محصول و آلودگی در مرحله ظهور سنبله کمترین کاهش محصول را داشت. این بیماری روی ارقام تجن، زاگرس و کوهدشت روزانه به ترتیب باعث 0.24, 0.30 و 0.25 درصد و در کل باعث 26.74, 28.95 و 24.69 درصد کاهش محصول شد.

به منظور تعیین مناسب ترین رقم و تاریخ کاشت برای ارقام برنج در منطقه خرم آباد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های خردشده با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات سراب چنگائی واقع در خرم آباد در سال های 83-1382 به اجرا گذاشته شد. فاکتور اصلی شامل چهار تاریخ کاشت از 25 فروردین به فواصل ده روز و فاکتور فرعی شامل سه رقم دمسیاه، بی نام و هاشمی بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تاریخ کاشت، رقم و اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد شلتوک معنی دار بود. بیشترین عملکرد شلتوک به میزان 2985.2 کیلوگرم در هکتار از رقم دمسیاه در دومین تاریخ کاشت (سوم اردیبهشت با میانگین دمای 30 درجه سانتی گراد) به دلیل تعداد پنجه و تعداد دانه در خوشه بیشتر نسبت به دو رقم دیگر به دست آمد. تعجیل و تاخیر در کاشت هر دو موجب کاهش عملکرد شلتوک در منطقه شد. کوتاه شدن دوره رشد رویشی در کاشت دیرتر و انطباق مرحله گلدهی با درجه حرارت های بالا در کاشت زودتر نسبت به تاریخ کاشت مطلوب دلیل این کاهش بود. لذا کشت رقم دمسیاه در اوایل اردیبهشت ماه به علت دیررسی و برخورداری از طول فصل رشد بیشتر و انطباق مراحل مختلف نمو آن با شرایط مطلوب آب و هوایی، برای منطقه خرم آباد و مناطق مشابه توصیه می شود.

به منظور بررسی تاثیر نظام های مختلف تناوب گیاهی بر عملکرد گندم و برخی خصوصیات خاک، پژوهش حاضر با هفت تیمار تناوبی در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و در دو دوره سه ساله (از سال 1378 تا 1384) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب اجرا شد. تیمارهای تناوبی شامل 1- باقلا- ذرت- ماش- گندم؛ 2- شبدر- پنبه- ماش- گندم؛ 3- باقلا- ذرت- چغندرقند- گندم؛ 4- پنبه- گندم- پنبه- گندم؛ 5- ذرت- گندم- ذرت- گندم؛ 6- گندم- کلزا- گندم؛ 7- گندم- گندم- گندم بودند. پارامترهای مورد اندازه گیری شامل عملکرد دانه گندم و اجزای آن، ماده آلی خاک، فسفر و پتاسیم خاک، وزن مخصوص ظاهری و شاخص مخروطی خاک بودند. نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه گندم در دور اول آزمایش از تیمار تناوبی دوم به دست آمد که با تیمارهای تناوبی هفتم، ششم و چهارم تفاوت معنی داری نداشت. کمترین عملکرد دانه در دور دوم مربوط به تیمار تناوبی پنجم بود که با تیمار تناوبی سوم اختلاف معنی داری نداشت. در دور دوم آزمایش، عملکرد دانه گندم در تیمار تناوبی ششم به طور معنی داری از سایر تیمارهای تناوبی بیشتر بود و کمترین عملکرد دانه به تیمار تناوبی پنجم اختصاص داشت. افزایش عملکرد دانه در تیمارهای با عملکرد دانه بیشتر مربوط به وزن دانه، تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله بیشتر بود. همچنین تیمارهای تناوبی، برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک را تحت تاثیر قرار داد، به طوری که کربن آلی، فسفر و پتاسیم خاک در تیمارهای تناوبی با عملکرد زیاد مانند تیمار تناوبی دوم و هفتم در دور اول و تیمار تناوبی ششم در دور دوم نسبت به بقیه تیمارها افزایش یافت. به نظر می رسد، عدم وجود آیش در تیمار تناوبی پنجم، کیفیت پایین بقایای گیاهی ذرت و برداشت بالای مواد غذایی توسط این محصول، موجب کاهش عملکرد دانه گندم در این تناوب گردیده است. در مجموع وجود بقولات (گیاه شبدر) به صورت کود سبز در تیمار تناوبی دوم، هم در کوتاه مدت و هم در درازمدت، و وجود گیاه زراعی کلزا با آیش تابستانه در تناوب با گندم در تیمار تناوبی ششم، در درازمدت علت افزایش عملکرد دانه گندم در این تیمارها بود.

به منظور بررسی تاثیرمحلول پاشی عناصر کم مصرف بر عملکرد کمی و کیفی ذرت سیلویی 704، آزمایشی در دو سال متوالی (1382 و 1383) در مزرعه تحقیقات کشاورزی شهرستان خوی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی انجام شد. زمان محلول پاشی در سه سطح T1: ساقه رفتن، T2: ظهور گل تاجی و T3: ساقه + ظهور گل تاجی به عنوان فاکتور اصلی و نوع کود مصرفی با عنوان فاکتور فرعی در هشت سطح F1: عدم مصرف کود، F2: محلول پاشی آهن، F3: محلول پاشی روی، F4: محلول پاشی منگنز، F5: محلول پاشی آهن + روی، F6: محلول پاشی آهن + منگنز؛ F7: محلول پاشی روی + منگنز و F8: محلول پاشی آهن + روی + منگنز در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده، بیشترین ماده خشک و عملکرد تر به ترتیب 18.34 و 58.60 تن در هکتار در تیمار T3 به دست آمد. زمان مصرف کود بر خصوصیاتی همچون ارتفاع و قطر ساقه، تعداد برگ، عملکرد ساقه و عملکرد بلال خشک، درصد پروتئین و خاکستر تاثیر گذاشت. در بین کودهای مصرفی تیمار F8 بیشترین ماده خشک و علوفه تر را به ترتیب با میانگین 20.18 و 65.86 تن در هکتار داشت. نوع کود مصرفی توانست بر تمام صفات مورد بررسی به جز تعداد برگ در بوته اثر معنی داری داشته باشد. با توجه به نتایج فوق محلول پاشی سه عنصر ریزمغذی آهن، روی و منگنز در دو زمان ساقه رفتن و ظهور گل تاجی برای افزایش عملکرد و بهبود خصوصیات کیفی ذرت هیبرید 704 در خوی توصیه می شود.

به منظور بررسی اثر رژیم های مختلف آبیاری و فاصله ردیف های کاشت بر خصوصیات کیفی و کمی بذر یونجه بغدادی، آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی و به صورت کرت های خرد شده در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول با بافت سیلتی کلی لوم در سال های 1381 تا 1383 اجرا شد. فاکتور اصلی رژیم های مختلف آبیاری بر اساس تشتک تبخیر کلاس A (شامل آبیاری پس از 100، 150، 200 و 250 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) و فاکتور فرعی فواصل ردیف شامل (50، 60 و 75 سانتی متر) بود. نتایج حاصل از دو سال اجرای آزمایش بیانگر عدم وجود اختلافات معنی دار بین رژیم های آبیاری برای صفت عملکرد بذر بود، از این رو آبیاری بر اساس 250 میلی متر تبخیر به علت بالا بودن کارایی مصرف آب آبیاری (0.598 کیلوگرم بر مترمکعب) به عنوان رژیم آبیاری مناسب شناخته شد. از طرف دیگر فاصله ردیف 75 سانتی متر به دلیل عملکرد بذر بیشتر (178.7 کیلوگرم در هکتار) و درصد جوانه زنی بالاتر (80.5 درصد) برتر از فاصله ردیف های 50 و 60 سانتی متر بود. معنی دار شدن اثر سال برای اکثر صفات مورد بررسی نشان دهنده متفاوت بودن روند تغییر میزان این صفات در سال های متفاوت پس از استقرار یونجه است.

به منظور بررسی و مقایسه پتانسیل تولید علوفه شبدر لاکی در مقایسه با دیگر گونه های شبدر در تاریخ های مختلف کاشت، این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و چهار تکرار در کرج اجرا شد. تاریخ کاشت در چهار سطح (اول، 15 و 30 شهریور و 15 مهر) به عنوان کرت اصلی و ارقام شبدر در سه سطح (شبدر لاکی، شبدر برسیم و شبدر ایرانی) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه مرکب سه ساله نشان داد که اثر سال، تاریخ کاشت، رقم و اثر متقابل سال ´ رقم، سال ´ تاریخ کاشت، تاریخ کاشت ´ رقم و سال ´ تاریخ کاشت ´ رقم (به جز علوفه خشک) از نظر عملکرد علوفه تر و علوفه خشک معنی دار است. مقایسه میانگین صفات در تاریخ های کاشت و گونه های شبدر نشان داد که به ترتیب بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک در تاریخ کاشت اول شهریور با 70.20 تن و 13.23 تن در هکتار و گونه شبدر ایرانی با 83.40 تن و 15.23 تن در هکتار (با شبدر برسیم در یک گروه بود) به دست آمد. مقایسه میانگین اثر متقابل تاریخ کاشت ´ رقم نشان داد که تیمار d3v3 (تاریخ کاشت 31 شهریور و گونه شبدر ایرانی) با 90.21 تن علوفه تر و 18.85 تن در هکتار علوفه خشک بهترین تیمار بود.

این بررسی به منظور ارزیابی قابلیت باززایی سوخک از ریزفلس های سوخک در شرایط درون شیشه ای و تاثیر تنظیم کننده های رشد بنزیل آدنین (BA) و نفتالین استیک اسید (NAA) در باززایی سوخک سوسن چلچراغ اجرا شد. تنظیم کننده های رشد BA و NAA به غلظت صفر، 0.01 و 0.1 میلی گرم در لیتر در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) جامد اضافه شد. آزمایش به صورت فاکتوریل 3´3 اجرا شد. نتایج نشان داد که ریزفلس ها به ویژه در غلظت های مناسب تنظیم کننده های رشد به خوبی قابلیت باززایی سوخک را دارند. بیشترین تعداد سوخک و ریشه در غلظت 0.01 میلی گرم در لیتر BA و 0.1 میلی گرم در لیتر NAA به دست آمد. با افزایش غلظت تنظیم کننده های رشد، برخی از سوخک های باززایی شده در شرایط درون شیشه ای مستقیما تولید برگ کردند و این مشخصه منفی برای سوخک های باززایی شده در شرایط درون شیشه ای مستقیما تولید برگ کردند و این مشخصه منفی برای سوخک های باززایی شده سوسن چلچراغ است. بررسی نشان داد که برای باززایی سوسن چلچراغ می توان از ریزفلس های سوخک استفاده کرد. با توجه به کمبود ماده گیاهی و پراکنش کم این گیاه بومی ایران در زیستگاه های طبیعی، نتایج این بررسی می تواند کاربرد ویژه ای برای ازدیاد این گیاه نادر داشته باشد.

به منظور بررسی اثر نوع و مقدار رومی کمپوست بر رشد فیکوس بنجامین، آزمایشی در گلخانه ایستگاه تحقیقات گل و گیاهان زینتی لاهیجان در دو سال (1382 و 1383) انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با دو نوع ورمی کمپوست (ورمی کمپوست کود گاوی و ورمی کمپوست کود گاوی + خاک اره) در پنج سطح (صفر، 10، 20، 30 و 40 درصد حجمی) و سه تکرار انجام شد. این مواد با توجه به نوع و مقدار ورمی کمپوست، به جای پیت در بستر شاهد پیت + پرلیت (درصد حجمی 1:2) جایگزین شد و به گلدان های چهار لیتری منتقل شدند. نتایج نشان داده که اثر ورمی کمپوست کود گاوی + خاک اره بر وزن تر ساقه و برگ، وزن خشک ساقه و برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه و مس بستر کشت بیشتر از ورمی کمپوست کود گاوی است. ورمی کمپوست به مقدار 20 درصد به طور معنی داری وزن تر ساقه و برگ، وزن خشک ساقه و برگ و وزن خشک برگ را نسبت به شاهد افزایش داد. مقادیر 10، 30 و 40 درصد ورمی کمپوست از نظر وزن تر ساقه و برگ، وزن خشک ساقه و برگ و وزن خشک برگ اختلاف معنی داری با شاهد نشان ندادند. با توجه به EC بالای بستر حاوی 40 درصد ورمی کمپوست و قیمت بالای پیت برای بستر کشت گلدانی، کاربرد 20 درصد ورمی کمپوست می تواند اقتصادی باشد.

در اغلب کشورهای در حال توسعه، گیاهان خانواده نخود مهم ترین منبع پروتئین محسوب می شوند. با وجودی که تعدادی از این گیاهان به خوبی با شرایط دیم سازگاری پیدا کرده اند ظرفیت تولید آن ها اغلب پایین است، از این رو جهت دستیابی به لاین های پرمحصول در استان های شمالغزب کشور، آزمایشی با 36 لاین نخود زراعی تیپ کابلی در سال زراعی 83-1382 در استان های زنجان، آذربایجان غربی و کردستان در قالب طرح لاتیس دو گانه 6´6 انجام شد. در طول آزمایش از صفاتی مانند ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، وزن صد دانه و عملکرد دانه یادداشت برداری شد. پس از تجزیه واریانس های جداگانه، اختلاف معنی داری در سطح 1% بین لاین های از نظر عملکرد مشاهده شد و در استان زنجان لاین شماره 26، در آذربایجان غربی لاین شماره 32 و در کردستان لاین شماره 30 نسبت به سایر لاین ها برتری داشتند. برای جمع بندی نتایج سه مکان، داده های آزمایش با نرم افزار SAS 8 تجزیه واریانس مرکب شدند و تفاوت معنی دار بین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ ´ مکان مشاهده شد. میانگین داده های سه مکان محاسبه و علاوه بر همبستگی ساده بین صفات با عملکرد، با استفاده از تجزیه علیت این ضرایب به اثر مستقیم و غیرمستقیم تجزیه شدند. بر این اساس، دو صفت تعداد روز تا رسیدگی و تعداد روز تا گلدهی بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد داشتند. با انجام تجزیه به مولفه های اصلی دو مولفه اصلی استخراج شد که در مجموع 77.23 درصد از کل واریانس مشاهده شده را توجیه می کرد. با تجزیه کلاستر، لاین های مورد بررسی در سه کلاستر، گروه بندی شدند. افراد موجود در کلاستر 1 با افراد موجود در کلاستر 3 بیشترین فاصله ژنتیکی و یا کمترین قرابت ژنتیکی را نشان دادند، بنابراین با توجه به هدف، می توان از انتخاب لاین هایی به عنوان والدین تلاقی در برنامه های دورگ گیری از هر یک از دو کلاستر فوق و تلاقی آن ها، علاوه بر ویژگی ها و صفات تکمیل کننده والدین از وجود حداکثر تنوع ژنتیکی آن ها نیز سود جست.

گندم با سطح زیر کشت جهانی حدود 230 میلیون هکتار و تولید بیش از 600 میلیون تن در سال همچنان مهم ترین محصول زراعی دنیا است (FAO, 2003). متوسط عملکرد گندم در جهان 2.900 تن در هکتار است. سطح زیر کشت گندم در ایران در سال زراعی 1384-1383 برابر 6.357 میلیون هکتار بود که 40 درصد آن یعنی 2.525 میلیون هکتار به کشت گندم آبی اختصاص داشت. متوسط کلی عملکرد گندم در ایران 2.231 تن در هکتار و متوسط عملکرد گندم آبی 3.890 تن در هکتار است (Anonymous, 1993, 2004). سهم قابل توجهی از افزایش تولید گندم آبی در کشور را بایستی مرهون معرفی و ترویج ارقام اصلاح شده و با عملکرد بالا دانست که دارای مقاومت به بیماری های مهم و واجد صفات زراعی مطلوب هستند. مناطق معتدل کشور از مهم ترین مناطق کشت و تولید گندم آبی کشور است و با سطحی معادل 682 هزار هکتار قریب به 30 درصد سطح کشت گندم آبی کشور را در بر می گیرند. بیماری زنگ زرد یکی از بزرگ ترین چالش هایی است که ارقام معرفی شده را در زمان کوتاهی مغلوب خود ساخته و با حساس شدن ارقام، تولید گندم در مخاطره قرار گرفته است.

کمبود علوفه در ایران ایجاب می کند که از گیاهان زراعی با توان تولید عملکرد بالا و سازگار با شرایط آب و هوایی ایران بهره بیشتری گرفته شود. در این راستا سورگوم نه تنها از عملکرد بالایی برخوردار است بلکه با شرایط اقلیمی اکثر مناطق ایران به خصوص مناطق گرم و خشک و معتدل سازگاری خوبی دارد. مراتع موجود در کشور از مهم ترین منابع طبیعی بوده که با توجه به چرای بی رویه به صورت جدی مورد تهدید هستند.