پژوهش های به زراعی(تنش های محیطی در علوم گیاهی)
سال:1391 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

گونه های خویشاوند گندم منابع ژنی ارزشمندی برای تحمل به تنش های زیستی و غیرزیستی می باشند. به منظور شناسایی نمونه های ژنتیکی متحمل به تنش گرما در کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران، 512 توده گندم در اهواز مورد بررسی قرار گرفتند. توده های مذکور در قالب دو آزمایش جداگانه در شرایط معمولی و تنش گرما بصورت آگمنت کشت شدند. تنش گرما از طریق تاخیر در کشت اعمال گردید. از بین گونه های خویشاوندان گندم مورد بررسی، 46 نمونه ژنتیکی، شامل 32 نمونه گندم دوروم (T. turgidum ssp. durum)، هشت نمونه گندم تورجیدوم (T. turgidum ssp. turgidum)، پنج نمونه گندم کامپکتوم (T. compactum) و یک نمونه گندم دیکوکوم (T. dicoccum) بقا یافتند. برخی از صفات مهم زراعی و فنولوژیکی نمونه های مذکور اندازه گیری شد. مقدار شدت تنش 0.71 برآورد گردید. بیشترین عملکرد دانه پنج سنبله در شرایط بدون تنش گرما (Yp) و تنش گرما (Ys) به ترتیب متعلق به نمونه های ژنتیکی 40 و 9 (هر دو از زیر گونه دوروم) بود. نمونه ژنتیکی 34 (دوروم) دارای بیشترین مقدار عددی برای شاخص های MP، GMP و STI بود. از بین شاخص های تحمل به تنش، STI و GMP همبستگی قابل قبولی با Yp و Ys داشتند و به عنوان مناسب ترین شاخص های تحمل به تنش گرما در نظر گرفته شدند. تاثیر صفات ارزیابی شده بر تغییرات شاخص های STI و GMP با استفاده از رگرسیون مرحله ای مورد بررسی قرار گرفت. صفات وارد شده در مدل رگرسیون برای هر دو شاخص STI و GMP یکسان و عبارت اند از تعداد دانه در سنبله در شرایط تنش و بدون تنش، وزن صد دانه در شرایط تنش و بدون تنش و قطر ساقه در شرایط تنش بود که اهمیت این صفات را در تحمل به تنش گرما نشان می دهد. در هر دو مدل رگرسیون STI و GMP، صفت وزن صد دانه در شرایط تنش دارای بزرگترین ضریب بود و نشان دهنده اهمیت بیشتر آن است. نمونه های ژنتیکی در نمودار سه بعدی بر اساس Yp،Ys  و STI تفکیک گردیدند. 12 نمونه ژنتیکی شامل نمونه های 2 (دیکوکوئدس)، 6، 9، 15، 21، 34، 40، 42 (دوروم)، 22، 28 (تورجیدوم)، 3 و 5 (کامپکتوم) در ناحیه A (با Yp و Ys بالاتر) قرار گرفتند و به عنوان متحمل ترین نمونه ها به تنش گرما شناسایی شدند.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سویا به عنوان کشت دوم در تابستان سال 1388، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی هواشناسی کشاورزی خرم آباد به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. ارقام مورد استفاده سویا (M7, M9, LODA) و تیمارهای تاریخ کاشت شامل 31 خرداد، 9 ‏تیر و 19 تیر بود. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت بر صفات تعداد دانه در بوته، وزن غلاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، درصد پروتیین، عملکرد روغن و عملکرد پروتیین در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد و برای صفات تعداد غلاف در بوته، درصد روغن و شاخص برداشت تاثیر معنی داری نداشت. تاریخ کاشت 31 خرداد از نظر صفاتی همانند تعداد غلاف در کل بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد، در حالی که تاریخ کاشت سوم (19 تیر) بیشترین وزن هزار دانه را دارا بود ولی از نظر سایر صفات کاهش قابل توجهی نشان دادند. نتایج آزمایش بیانگر این موضوع بود که رقم LODA در تاریخ کاشت 31 خرداد مناسبترین رقم و تاریخ کاشت سویا در منطقه خرم آباد است و در صورت تاخیر در کاشت بهتر است از رقم M7 استفاده شود.

به منظور شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی جو، غربال کردن شاخص های کمی تحمل به خشکی و تعیین بهترین شاخص ها، پژوهشی با استفاده از 20 ژنوتیپ پیشرفته جو در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط بدون تنش و تنش رطوبتی (دیم) در سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقات کشاورزی بروجرد انجام شد. بر مبنای عملکرد دانه ژنوتیپ ها محیط های بدون تنش (Yp) و تنش رطوبتی ((Ys، شاخص های کمی مقاومت به تنش خشکی از قبیل: شاخص تحمل ((TOL‏، میانگین بهره وری MP))‏، میانگین هندسی بهره وری (GMP)‏، میانگین هارمونیکHM) )‏، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش ((STI محاسبه شدند. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبی مربوط به ژنوتیپ  7( (MB-79-4و در شرایط تنش مربوط به ژنوتیپ  (MB-82-4) 14بود. بیشترین میانگین هارمونیک، میانگین هندسی بهره وری، میانگین بهره وری و شاخص تحمل مربوط به دو ژنوتیپ 11 و  14(CB-83-15 و MB-82-4) بود و بیشترین مقدار دو شاخص حساسیت به تنش و تحمل به تنش نیز مربوط به ژنوتیپ 6 بود. نتایج حاصل از تجزیه ضرایب همبستگی نشان داد که چهار شاخص MP, GMP, HM و STI به دلیل همبستگی بالا با عملکرد دانه ژنوتیپ ها در دو محیط، مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن ژنوتیپ ها در دو شرایط آزمایش هستند. با توجه به این چهار شاخص و عملکرد بالای ژنوتیپ ها در دو شرایط محیطی، بهترین ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی، ژنوتیپ های 7، 11، 14 و  19(CB-83-15 MB-79-4، MB-82-4 و CB-84-10) تشخیص داده شدند.

به منظور مطالعه عملکرد و خصوصیات کیفی ارقام اصلاح شده و بومی پنبه آزمایشی در سال 1388 در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل سه رقم پنبه اصلاح شده مهر، ورامین، سیندوز و رقم بومی منطقه به عنوان شاهد بود. صفات مختلف از جمله ارتفاع بوته، عملکرد چین های مختلف، مجموع الیاف دانه و کیل وش اندازه گیری و سپس در هر واحد آزمایشی صفات مختلف کیفی استحکام، ازدیاد طول، ظرافت، نسبت رسیدگی، درصد رسیدگی، دانسیته خطی، نپ، درصد پنبه تمیز، درصد ناخالصی قابل دید، درصد ناخالصی غیر قابل دید، درصد رمق کشی رنگ مستقیم 1%، درصد رمق کشی رنگ مستقیم 2%، درصد رمق کشی راکتیو رنگ 1% و درصد رمق کشی رنگ راکتیو 2% مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ارقام از نظر خصوصیات زراعی و کیفی دارای اختلاف معنی داری بودند و ارقام اصلاح شده زودرس تر از رقم بومی بودند ولی عملکرد آنها در مجموع یکسان بود، همچنین کیل وش رقم بومی پایین تر از ارقام اصلاح شده بود. در مجموع رقم سیندوز با عملکرد 4079 کیلوگرم در هکتار و کیل وش 37.48 درصد به عنوان رقم برتر معرفی گردید.

به منظور بررسی اثر تنش آبی و مصرف مواد جاذب رطوبت کود دامی، زئولیت و بنتونیت آزمایشی در مزرعه آموزشی-تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اراک در سال زراعی 90-1389 اجرا شده است. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح 70%، 85% و 100% نیاز آبی گیاه در تیمار اصلی، مصرف مواد جاذب رطوبت در شش سطح شاهد، کود دامی 30 تن در هکتار، کود دامی 15 تن در هکتار+مصرف 4 تن زئولیت در هکتار، کود دامی 15 تن در هکتار+مصرف 2 تن بنتونیت در هکتار، مصرف 4 تن زئولیت در هکتار+مصرف 2 تن بنتونیت در هکتار و کود دامی 15 تن در هکتار+مصرف 4 تن زئولیت در هکتار+مصرف 2 تن بنتونیت در هکتار در کرت های فرعی روی گندم رقم الوند، انجام شد. نتایج نشان داد که اثر تنش آبی بر صفاتی مانند سرعت از دست دادن آب، آب نهایی برگ، محتوای آب اولیه، عملکرد بیوماس خوشه و عملکرد دانه در خوشه در سطح یک درصد و کمبود آب اشباع در سطح پنج درصد معنی دار شدند. همچنین نتایج تیمارهای مواد جاذب رطوبت نشان داد که صفات سرعت از دست دادن آب، محتوای آب اولیه و کمبود آب اشباع در سطح یک درصد معنی دار شدند. استفاده از 4 تن زئولیت و 15 تن کود دامی در هکتار نشان داد که می تواند باعث افزایش محتوای آب اولیه، عملکرد بیوماس خوشه، عملکرد دانه خوشه و طول خوشه شود.

به منظور بررسی اثر پیش تیمار بذر بر استقرار ذرت علوفه ای رقم S.C704، آزمایشی در سال زراعی 1389 به صورت کرت های دو بار خرد شده درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. عوامل آزمایش شامل تاریخ کاشت تاخیری در دو سطح (7 و 22 مردادماه) بعنوان عامل اصلی و عامل فرعی شامل دو تراکم (70 و 90 هزار بوته در هکتار) و پیش تیمار بذر در چهار سطح (شاهد بدون پیش تیمار، آب خالص، پلی اتیلن گلیکول 8000 با غلظت 8 درصد و نیترات پتاسیم با غلظت 0.5 درصد) عامل فرعی فرعی بودند. عملکرد علوفه خشک و سرعت سبز شدن با تاخیر در کشت از 7 به 22 مرداد به ترتیب 26.7 و 9.6 درصد کاهش یافتند. حداکثر وزن خشک بوته و نسبت وزن خشک برگ و بلال به کل و حداقل نسبت وزن خشک ساقه به کل برای تاریخ کاشت 7 مرداد بدست آمد. عملکرد علوفه خشک و سرعت سبز شدن با افزایش تراکم گیاهی از 70 به 90 هزار بوته در هکتار بترتیب 21.1 و 24.6 درصد افزایش داشتند. حداکثر نسبت وزن خشک ساقه به کل با پیش تیمار بذر با(0.35) KNO3  بدست آمد. بیشترین عملکرد علوفه خشک (12478.91 کیلوگرم در هکتار) و درصد سبز شدن (91.53 درصد) برای تراکم 90 هزار بوته در هکتار و 7 مرداد ماه حاصل شد. اثرات متقابل تاریخ×تراکم کاشت×پیش تیمار بذر بر هیچ یک از صفات مورد مطالعه اثر معنی داری نداشتند.

به منظور بررسی اثر کاربرد آزوسپریلیوم و هیومیک اسید بر محتوی کلروفیل، وزن ریشه و اندام هوایی گیاه کلزا(Brassica napus L.)  رقم Okapi آزمایشی در سال 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری به صورت فاکتوریل در قالب طرح آزمایشی کاملا تصادفی در 4 تکرار انجام پذیرفت. عوامل آزمایشی شامل مصرف فلز سنگین سرب در 4 سطح (0، 250، 500 و 750 میلی گرم سرب در کیلوگرم خاک)، عامل تلقیح باکتریایی آزوسپریلیوم در دو سطح (عدم کاربرد و کاربرد) و هومیک اسید در 2 سطح (عدم کاربرد و کاربرد 8 گرم در هکتار) در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که اثر ساده سرب، باکتری های محرک رشد و هیومیک اسید بر تمامی صفات مورد آزمون معنی دار و اثرات متقابل غیر معنی دار بود. مقایسه میانگین اثرات ساده نشان داد، کاربرد 750 کیلوگرم در هکتار سرب به ترتیب با  3.68 g ،0.94mg/Lو 13.12g کمترین میزان کلروفیل کل و میانگین وزن خشک ریشه و اندام هوایی هر گیاه خردل را از خود نشان داد. در این شرایط به دنبال مصرف باکتری آزوسپریلیوم وزن خشک ریشه و اندام هوایی به ترتیب 10 و 6.5 درصد افزایش یافت. مصرف هیومیک اسید نیز موجب بهبود قابل توجه محتوی کلروفیل (0.75 mg/L) a، کلروفیل (0.39 mg/L) b و کلروفیل کل (1.12 mg/L) گردید.

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک 7 رقم و لاین امیدبخش جو و ارزیابی آنها بر اساس شاخص های تنش، دو آزمایش مجزا به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1389 در مرکز تحقیقات کشاورزی بیرجند به اجرا در آمد. در آزمایش اول شرایط تنش خشکی اعمال شد که قطع آبیاری در مرحله بعد از گرده افشانی بود، اما در آزمایش دوم تا آخر فصل رشد، آبیاری به صورت معمول منطقه انجام گرفت. ارقام جو نصرت، فجر 30 و یوسف و لاین های MB-86-17، MB-86-10،MB-86-6  و MB-86-5 در دو شرایط کشت گردیدند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که تنش خشکی بجز بر تعداد دانه در سنبله، تاثیر معنی داری بر صفات مورد بررسی داشته است. بر اساس مقایسه میانگین ها، بیشترین عملکرد دانه با میانگین 8.26 تن در هکتار در شرایط آبیاری مطلوب و کمترین آن با میانگین 4.58 تن در هکتار در شرایط تنش خشکی حاصل گردید. همچنین نتایج نشان داد، کمترین عملکرد دانه با میانگین 5.3 تن در هکتار مربوط به رقم نصرت و بیشترین آن با میانگین 6.8 تن در هکتار مربوط به رقم فجر 30 بوده و بین لاین های مورد بررسی تفاوت معنی داری از لحاظ عملکرد دانه وجود نداشت. عملکرد در شرایط تنش، ارتباط مثبت و معنی داری با شاخص های MP، GMP، STI و HARM داشت. رقم فجر 30 و همچنین لاین های MB-86-10 و MB-86-17 نیز توسط شاخص های مختلف به عنوان متحمل ترین رقم و لاین ها به تنش خشکی آخر فصل شناسایی گردیدند.