اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1393 | دوره:8 | شماره:4 (32) |تعداد مقالات:11

به منظور بررسی اثر طول دوره تداخل علف های هرز در شرایط مدیریت مختلف زراعی بر عملکرد و اجزای عملکرددانه نخود رقم هاشم آزمایشی به صورت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. سطوح مختلف مصرف نهاده (پر نهاده، متوسط نهاده، کم نهاده) به عنوان عامل اصلی و طول دوره تداخل در پنج سطح (0، 15، 30، 45 و 60 روز پس از سبز شدن) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد تراکم علف هرز، وزن خشک علف هرز و تعداد غلاف در بوته تحت تاثیر نوع مدیریت زراعی قرار نگرفت اما ارتفاع نهایی بوته، عملکرد بیولوژیکی و اقتصادی تحت تاثیر نوع مدیریت قرار گرفت و بالاترین مقدار این صفات در سیستم های زراعی پر نهاده مشاهده شد. افزایش طول دوره تداخل سبب کاهش عملکرد دانه، تعداد شاخه جانبی و تعداد غلاف در بوته نخود شد. کاهش عملکرد در تداخل کامل علف های هرز (60 روز تداخل) نسبت به شاهد 80.60 درصد بود. اگرچه تراکم علف هرز با افزایش طول دوره تداخل کاهش پیدا کرد اما وزن خشک علف های هرز افزایش یافت. بررسی ضرایب تابع رگرسیون لجستیکی نشان داد که در شرایط کم نهاده شروع کاهش عملکرد زودتر اتفاق افتاد (24.5 روز بعد از سبز شدن) در حالی که شروع کاهش عملکرد در سیستم پر نهاده تا 26 روز بعد از سبز شدن نخود به تعویق افتاد. نتایج همچنین نشان داد که افزایش طول دوره تداخل تا 60 روز بعد از سبز شدن نخود سبب کاهش عملکرد و اجزای عملکرد دانه نخود می شود اما استفاده از نهاده های بیشتر توان رقابتی نخود را افزایش می دهد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف آبیاری بر جمعیت علف هرز سوروف، خصوصیات زراعی و عملکرد دو رقم برنج (طارم محلی و شفق)، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه موسسه تحقیقات برنج مازندران (آمل) اجرا شد. عامل اصلی دو رقم برنج شامل: شفق و طارم محلی و عامل فرعی در پنج سطح آبیاری شامل: ارتفاع آب صفر سانتی متر (خاک در حالت اشباع)، 5، 8، 12 سانتی متر و شاهد کنترل علف های هرز بود. نتایج حاصل نشان داد که دو رقم اصلاح شده و بومی و سطوح متفاوت آبیاری سبب تاثیر معنی دار بر تراکم و زیست توده سوروف، عملکرد دانه و بیولوژیک برنج شد. بالاترین عملکرد در دو تیمار کنترل علف هرز در رقم شفق (6344 کیلوگرم در هکتار) و ارتفاع آب 12 سانتی متر به همراه رقم شفق (6074 کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه در تیمار ارتفاع آب 5 سانتی متر و رقم طارم (3693 کیلوگرم در هکتار) برداشت شد. در مجموع تیمار ارتفاع آب 12 سانتی متر در حضور رقم شفق به عنوان مناسب ترین تیمار جهت کنترل علف هرز سوروف و حصول عملکردی برابر با وجین دستی در این آزمایش معرفی می گردد.

به منظور ارزیابی اثرات کشت مخلوط نواری گندم (Triticum aestivum) و کلزا (Brassica napus) و کاربرد کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر اجزای عملکرد، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی کلزا آزمایش های مزرعه ای به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی دو سال زراعی 1390-1389 و 1391-1390 در اراضی تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. عامل اول 4 نوع کشت گندم و کلزا شامل کشت خالص کلزا (A1)، کشت مخلوط نواری با الگوی 8: 3 (A2)، 4:12 (A3) و 5:16 (A4) به ترتیب ردیف گندم و کلزا و عامل دوم شامل دو سطح کودی B1: 100% کود شیمیایی (اوره و سوپر فسفات تریپل) و B2: 50% کود شیمیایی+کود بیولوژیکی (نیتراژین و بارور 2) بودند. نتایج نشان داد که کشت مخلوط نواری گندم با کلزا سبب افزایش معنی دار اجزای عملکرد، عملکرد دانه در واحد سطح اشغالی و عملکرد بیولوژیکی کلزا در واحد سطح اشغالی نسبت به کشت خالص گردید. تعداد خورجین در بوته در سیستم های کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص کلزا بود. بیشترین عملکرد دانه در واحد سطح اشغالی در سیستم 5:16 ردیف گندم-کلزا با میانگین 343.76g.m-2 به دست آمد و کمترین آن در کشت خالص کلزا با میانگین 260.1g.m-2 حاصل شد. میزان عملکرد بیولوژیکی در واحد سطح اشغالی و عملکرد دانه در واحد سطح مخلوط در تیمار B2 به طور معنی داری بیشتر از تیمار B2 بودند ولی این تیمار روی سایر صفات مورد ارزیابی تاثیر معنی داری نداشت. به دلیل این که B1 و B2 از نظر عملکرد دانه در واحد سطح اشغالی اختلاف معنی داری نداشتند و همچنین با توجه به اهمیت کاهش مصرف کودهای شیمیایی و سلامت غذا و محیط زیست، سیستم های کشت مخلوط نواری گندم-کلزا هم راه با کاربرد 50% کود شیمیایی+ کود بیولوژیک می توانند به عنوان یک روش زراعی مناسب در منطقه معرفی گردند.

در راستای کشاورزی پایدار و بررسی تاثیر کودهای زیستی و معدنی فسفره همراه با محلول پاشی عناصر ریزمغذی بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا چیتی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی هنرستان کشاورزی رهال در شهرستان خوی، طی سال زراعی 1391 انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و 3 تکرار اجرا شد. فاکتور اول کود فسفره در چهار سطح (شامل عدم مصرف کود به عنوان شاهد، کود زیستی فسفاته بارور-2، کود زیستی فسفاته بارور-2 همراه با مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تریپل و مصرف فقط 200 کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل) و فاکتور دوم محلول پاشی عناصر ریزمغذی با کود مایع میکرو در سه سطح (شامل عدم محلول پاشی به عنوان شاهد، محلول پاشی به نسبت 2 در هزار و محلول پاشی به نسبت 4 در هزار) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تاثیر کود فسفره به جز تعداد دانه در نیام و وزن صد دانه، بر ارتفاع بوته، تعداد انشعاب در بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد نیام در بوته، شاخص برداشت و عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای استفاده از کود سوپر فسفات تریپل و استفاده از کود زیستی فسفاته بارور-2 همراه با 50% کود سوپر فسفات تریپل مشاهده شدند و این دو تیمار از نظر عملکرد دانه در یک گروه آماری قرار گرفتند. بنابراین، به منظور کاهش مصرف کود شیمیایی و حفظ منابع محیطی، مصرف کود زیستی فسفاته بارور 2 قابل توصیه است. تاثیر محلول پاشی عناصر ریزمغذی نیز به جز تعداد دانه در نیام و وزن صد دانه بر ارتفاع بوته، تعداد انشعاب در بوته، تعداد نیام در بوته، شاخص برداشت و عملکرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در حالت استفاده از محلول پاشی 4 و 2 در هزار عناصر ریزمغذی مشاهده شد و این دو تیمار از نظر عملکرد دانه در یک گروه آماری قرار گرفتند.

به منظور بررسی توانایی قارچ تریکودرما هارزیانوم در کاهش اثرات زیان بار کادمیوم (Cd) بر رشد و عملکرد جو رقم صحرا ( ‘Sahra’Hordeum vulgare L. variety)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به صورت گلدانی اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل استفاده از قارچ تریکودرما هارزیانوم (حضور و عدم حضور قارچ) و نیترات کادمیوم (صفر، 50، 100 و 150 میلی گرم بر لیتر) بودند. نتایج نشان داد که برهمکنش تریکودرما و سطوح مختلف نیترات کادمیوم بر عملکردهای بیولوژیک و کاه، شاخص برداشت، تعداد سنبله در بوته و تعداد دانه در سنبله معنی دار بودند. تریکودرما در تمامی سطوح آلودگی به نیترات کادمیوم تاثیر کاملا معنی داری بر بهبود عملکردهای بیولوژیک و کاه گیاه جو داشتند. تریکودرما در دو سطح 50 و 100 میلی گرم بر لیتر نیترات کادمیوم توانست به طور معنی داری تعداد سنبله در بوته را افزایش دهد. افزایش سطح آلودگی به کادمیوم باعث کاهش معنی داری در عملکرد دانه (19 درصد)، وزن هزار دانه (18 درصد)، ضریب تسهیم (57 درصد) و شاخص تحمل (23 درصد) شد. همچنین، حضور تریکودرما در محیط رشد گیاه تاثیر معنی داری بر بهبود عملکرد دانه و شاخص تحمل گیاه داشت به طوری که این صفات در مقایسه با شاهد به ترتیب 17 و 22 درصد افزایش یافتند. در مجموع، به نظر می رسد در سطوح پایین و متوسط نیترات کادمیوم (50 و 100 میلی گرم بر لیتر) مصرف تریکودرما می تواند موجب بهبود رشد و عملکرد گیاه جو گردد.

به منظور بررسی اثرهای سطوح آبیاری و سوپرجاذب بر عملکرد و درآمد توتون بارلی21، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار با 3 سطح آبیاری 80، 120 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A و مصرف مقادیر صفر، 5، 10 و 15 گرم در مترمربع سوپرجاذب A200 در سال 1389 در شهرستان مهاباد انجام گرفت. افزایش زمان آبیاری از 80 به 160 میلی متر تبخیر، ارتفاع بوته (13%)، وزن کل (10%) و درآمد کل (15%) را کاهش داد. مصرف سوپرجاذب موجب افزایش عملکرد کمی توتون شد به طوری که مصرف 5، 10 و 15 گرم آن نسبت به تیمار شاهد، وزن کل را به ترتیب 4، 7 و 10 درصد و درآمد کل را به ترتیب 7، 8 و 13 درصد افزایش داد. مصرف هر کیلوگرم سوپرجاذب (با قیمت حداقل 120000 تومان) به طور متوسط 2580 تومان در هکتار افزایش درآمد را نسبت به عدم مصرف آن نشان داد. درکل افزایش زمان آبیاری موجب کاهش کمیت، کیفیت و درآمد توتون گردید و مصرف سوپرجاذب کمیت و درآمد توتون را افزایش داد ولی با توجه به قیمت بالای سوپر جاذب، مصرف آن را با این شرایط برای گیاه توتون نمی توان توصیه کرد.

خشکی یکی از مهم ترین عوامل تنش زای محیطی است که به شدت رشد و عملکرد گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهد. ولی پاسخ گیاهان به این عوامل تنش زا بسته به زمان وقوع از نظر مرحله رشدی گیاه متفاوت است. لذا هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر اعمال سطوح مختلف تنش کم آبی (آبیاری پس از 50، 80، 110، 140 و 170 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) در مراحل مختلف رشد و نمو آمارانت (استقرار بوته ها، آغاز ساقه دهی، آغاز گلدهی و پر شدن دانه ها) بود. برای این منظور اقدام به تعیین میزان تولید دانه، درصد پروتئین و عملکرد روغن گردید. ارزیابی های فیزیولوژیک نیز جهت تعیین میزان تنظیم اسمزی و تغییر فعالیت سیستم آنتی اکسیدانی انجام پذیرفت. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان داد اعمال تنش کم آبی بسته به شدت و دوام تنش باعث افت بین حداقل 10 تا حداکثر 89 درصدی عملکرد دانه، 28 تا 70 درصدی شاخص برداشت، 12 تا 32 درصدی پروتئین دانه و 29 تا 97 درصدی عملکرد روغن در این گیاه می شود که نشان از حساسیت بالای تولید دانه و روغن مخصوصا در تنش های شدید و طولانی مدت دارد. نتایج بررسی تغییرات مواد اسمزی (پرولین و کربوهیدرات های محلول) نشان داد این گیاه با قرار گرفتن در شرایط تنش کم آبی میزان پرولین و کربوهیدرات های محلول را به ترتیب تا 31 و 50 درصد افزایش می دهد. توانایی گیاه در این افزایش در خشکی های شدید کاهش می یابد. به همین ترتیب، آمارانت برای مقابله با تنش کم آبی اقدام به افزایش میزان آنزیم های آنتی اکسیدان شامل کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسیددیسموتاز به ترتیب تا حداکثر 53، 23 و 79 درصد می کند که نقش مهم تر آنزیم سوپراکسید دیسموتاز را در مقابله با گونه های فعال اکسیژن و تنش اکسیداتیو ناشی از آن نشان می دهد. بر اساس این بررسی نشان داده شد که آمارانت گیاهی حساس در برابر کم آبی های متوسط و شدید (110 تا 170 میلی متر تبخیر از تشتک) و با تحمل مناسب به میزان آب حاصل از آبیاری با دور پس از 80 میلی متر تبخیر از تشتک می باشد به طوری که با کاهش 60 درصدی در آب مصرفی (آبیاری پس از 80 به جای 50 میلی متر تبخیر از تشتک) عملکرد دانه این گیاه با کاهشی حدود 17 درصد، محصولی در حدود 245 گرم در متر مربع (2.45 تن در هکتار) تولید می کند.

به منظور مطالعه اثر تنش های خشکی و شوری بر برخی خصوصیات جوانه زنی، محتوای رنگدانه های فتوسنتزی و آنزیم های آنتی اکسیدان کاتالاز (CAT)، آسکوربات پراکسیداز (APX) و گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) برگ گلرنگ، آزمایشی در شرایط کنترل شده به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در سال 1391 در محل آزمایشگاه و گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا گردید. برای ایجاد سطوح تنش خشکی (0، 6- و 8- بار) از پلی اتیلن گلیکول، و سطوح تنش شوری (5، 10 و 15 دسی زیمنس بر متر) از منبع کلرید سدیم استفاده شدند. نتایج نشان دادند که اثرات فاکتورها بر درصد و سرعت جوانه زنی، محتوای کلروفیل های a و b و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان معنی دار بودند. نتایج بررسی آزمایشگاهی نشان داد که کاهش درصد و سرعت جوانه زنی ناشی از منفی تر شدن پتانسیل اسمزی در سطوح خشکی و شوری اعمال شده بوده است. سنجش رنگیزه های نوری برگ های رشد یافته در گلخانه نیز به طور معنی داری با افزایش شدت تنش، کاهش نشان داد. تنش کم آبی و افزایش نمک های محلول در آب، با ایجاد تنش اکسیداتیو منجر به تغییر در میزان فعالیت برخی آنزیم های آنتی اکسیدان گردید. به طوری که فعالیت دو آنزیم کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز با افزایش شدت تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول افزایش ولی با افزایش تنش شوری کاهش نشان داد. فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز نیز تحت تاثیر خشکی افزایش یافت. مطالعه اثر متقابل تنش های خشکی و شوری مشخص نمود که در تنش ملایم آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز، و در تنش های شدید آنزیم آسکوربات پراکسیداز افزایش بیشتری یافتند که بیان گر تولید و فعالیت بیشتر سیستم دفاعی گیاه از جمله این آنزیم ها در شرایط تنش های اعمال شده می باشد و منجر به محافظت یا تحمل گیاه در شرایط تنش اکسیداتیو ناشی از خشکی و شوری آب آبیاری می شود.

به منظور بررسی تاثیر پیش تیمار بذر بر صفات مورفوفنولوژیک و عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف عدس در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، آزمایشی در سال زراعی 91- 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. عامل اصلی آزمایش شامل شرایط رطوبتی (آبی و دیم) و عوامل فرعی شامل ترکیب ژنوتیپ های مختلف عدس (گچساران، کیمیا، 6037 ILL، محلی) و سطوح مختلف پ یش تیمار بذر (شاهد، پیش تیمار هیدرو، پیش تیمار کینتین، پیش تیمار KNO3، پیش تیمار PEG 8000) می باش ن د. نتایج نشان دادند که اثر ژنوتیپ تقریبا در تمام صفات بررسی شده در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. اثر متقابل هر سه فاکتور بر تعداد برگ در بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد گل در بوته، تعداد گل خشکیده در بوته و وزن خشک بوته در سطح احتمال یک درصد و بر صفت عملکرد دانه در سطح 5 درصد معنی دار بود. در شرایط دیم، پیش تیمار نیترات پتاسیم با ژنوتیپ محلی از نظر صفات مورفولوژیک مورد بررسی و با ژنوتیپ 6037 ILL از نظر صفت عملکرد دانه بهترین ترکیب تیماری بودند.

این تحقیق به منظور بررسی اثر غلظت های متفاوت اسید آسکوربیک (صفر، 10 و 20 میلی مولار) بر رشد، وزن تازه و خشک اندام های مختلف گیاه ریحان تحت سطوح مختلف آرسنیک (صفر، 40، 80 و 120 میلی گرم در کیلوگرم خاک) در شرایط گلدانی انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا گردید. در گیاهان تیمار شده با آرسنیک، کلیه خصوصیات رشدی، وزن تازه و خشک اندام‎های هوایی و ریشه و رنگیزه های فتوسنتزی کاهش یافتند. کاربرد اسید آسکوربیک به ویژه با غلظت 20 میلی مولار در شرایط تنش آرسنیک، توانست با افزایش مقدار و فعالیت رنگیزه های فتوسنتزی در گیاه ریحان، منجر به کاهش اثرات منفی عنصر سنگین و افزایش سطح برگ، وزن تر و خشک ساقه نسبت به گیاهان شاهد (غلظت صفر اسید آسکوربیک) شود. قابل ذکر است که کاربرد محلول پاشی اسید آسکوربیک تاثیر معنی داری در بهبود شرایط و افزایش صفات ارتفاع بوته، وزن تر و خشک ریشه و تعداد برگ در مقایسه با گیاهان شاهد نداشت ولی به طور کلی منجر به بهبود عملکرد، خصوصیات رشدی و رنگیزه های فتوسنتزی و افزایش تحمل این گیاه در برابر تنش عنصر سنگین آرسنیک گردید

افزایش عملکرد ماش مستلزم به کارگیری مدیریت صحیح به زراعی است. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کودهای آلی و تاریخ کاشت بر سطح برگ، وزن خشک کل، وزن ساقه خشک، وزن برگ خشک، طول ساقه و عمق نفوذ ریشه دو رقم ماش آزمایش به صورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 93-92 در شهرستان علی آباد کتول اجرا گردید. عوامل آزمایش شامل: کود آلی به عنوان کرت اصلی در چهار سطح (1- شاهد، 2- کود کمپوست 10تن در هکتار، 3- کود دامی 30 تن در هکتار و 4- مصرف توام کود دامی و کمپوست 20 تن در هکتار) و دو رقم (بومی علی آباد کتول و اصلاح شده VC) و سه تاریخ کاشت (21 خرداد، 10 تیر و 30 تیر) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت اثر معنی داری در سطح احتمال 1 درصد بر سطح برگ، وزن خشک کل، وزن ساقه خشک، وزن برگ خشک، طول ساقه و در سطح احتمال 5 درصد بر عمق نفوذ ریشه در مرحله رشد اولیه گیاه (دانه رست) داشت. همچنین کاربرد کودهای آلی مختلف (کود کمپوست، کود دامی و مصرف توام کمپوست و دامی) تاثیر معنی داری بر ارتفاع ساقه و عمق نفوذ ریشه داشت و در تمام موارد رقم بومی نسبت به رقم VC در مرحله گیاهچه گی به دلیل جذب بیشتر مواد آلی موجود در کودهای آلی و سازگاری بیشتری با شرایط محیطی رشد داشت. در نتیجه سازگاری محیط با رقم مورد کاشت، انتخاب تاریخ کاشت مناسب و استفاده از کودهای آلی، به خصوص اختلاط کود دامی وکمپوست با هم، می توانند اثرات مثبتی بر رشد گیاه ماش در شرایط معتدل و مرطوب درمزرعه ای واقع درشهرستان علی آباد کتول داشته باشند.