نقش مایه
سال:1393 | دوره:8 | شماره:19 |تعداد مقالات:6

شاخصه اصلی معماری در دوره سلجوقی هنر آجرکاری و در دوره ایلخانی هنر گچ بری است. از آنجاییکه به دلیل احترام دینی تحول در تزئینات محراب به نسبت سایر سطوح دیرتر صورت گرفته است، محراب های دو دوره سلجوقی و ایلخانی وجه تمایز کمتری دارند. هنرمندان، محراب را مانند دیگر اجزای بنا عرصه هنرنمایی خود قرار داده اند و آثار موجود کهن در ایران نشان می دهد که هنرمندان ما از قرن سوم هجری به تزئین محراب توجه نموده و با نقوش گیاهی، کتیبه، نقوش هندسی و نقوش سمبلیک آن را آراسته اند. ساختن محراب از زمان سلجوقیان تا دوره مغول تکامل تدریجی یافته، علائم رنگ در محراب های دوره ایلخانی آشکارتر است و کتیبه ها جلوه بیشتری دارند اما در دوره ایلخانی گاهی نقوش تزئینی به خوبی ساخته نشده اند و طرح و زمینه چندان از هم متمایز نیستند.هدف از تحقیق، بیان تاریخچه و بررسی کاربرد نقوش هندسی، گیاهی وکتیبه در محراب های اسلامی دوران سلجوقی و ایلخانی می باشد در ادامه، این نقوش دردو محراب اسلامی گنبدعلویان متعلق به دوره سلجوقی و مسجد جامع بسطام متعلق به دوره ایلخانی با یکدیگر مقایسه شده اند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

قالی باف شرقی و از آن جمله قالی باف ترکمن، هر نقش مایه ای را بر قالی و دیگر دست بافته های خود ترسیم می کند که نمادی از باور های قومی و اعتقادی اش است. ترکمن ها همواره هنر را با زندگی و اعتقادات خویش می آمیزند و باور های مذهبی و اسطوره ای، میراث قومی و بینش های فلسفی خود را به صورت شکل های ساده و استیلیزه در قالی به کار می برند. مطالعه قالی های هر منطقه، محتاج در نظر گرفتن دو مفهوم زمان و مکان مشخص اجتماعی است که در این پژوهش، زمان، معاصر و منطقه، ترکمن های ساکن در شمال ایران است. بررسی ساختاری و محتوایی یک نمونه قالی «چووال گل» ترکمن و ارتباط بین فرهنگ و استفاده از نقوش و بهره گیری از نماد ها با توجه به نوع قالی، علاوه بر آن که غنای جایگاه نماد و نشانه را در اعصار مختلف مشخص می سازد، بر غنای معنوی و زیبایی ظاهری قالی های ایرانی افزوده و چهره می گشاید. در مقاله پیش رو، هدف این است که از زاویه انسان شناسی فرهنگ عامه و تاثیر آن بر دست بافته ها، چگونگی شکل گیری نقش و رنگ و اندازه و سایر ویژگی های مرتبط با قالی «چووال گل»، بررسی شود. در این پژوهش که به روش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، به تحلیل ساختاری ویژگی ها، محتوای ریشه ها و علل کاربرد رنگ و انواع نقوش شکسته و ارتباط نقوش با مفاهیم نمادین در یک نمونه فرش ترکمنی «چووال گل» پرداخته می شود.

طراحی برنامه ریزی و الگو برداری هر فرآیند به سوی هدف معلوم است. طراحی به دانش ایجاد یک طرح یا نمایه از هر تصویر ذهنی یا واقعی گفته می شود. طراحی به عنوان حرفه ای تخصصی در هنر و صنعت شناخته می شود که دارای مبانی، روند، هدف و ساختار است. تفاوت اساسی این حرفه با شاخه های دیگر هنری از معنای لغوی آن آغاز می شود، که از ابتدا شاخه (رسم) را از شاخه دیگر و حرفه ای آن (طراحی) جدا می سازد. طراحی شاخه ترکیب عناصر بصری و فضا بر پایه اصول زیبایی و جنبه کاربردی طرح است. آنچه در قالب خلاقیت و ساخت پدیده ای جدید و چشم نواز ایجاد می شود طراحی حرفه ای نام می گیرد. در واقع دیزاین فعالیتی است که به برنامه ریزی های زندگی فرم و نظم می بخشد و هدف آن ایجاد کیفیت های چند جانبه برای اشیاء، فر آیند ها، خدمات و سیستم های مربوط به چرخه های زندگی است. برای رسیدن به اهداف طراحی حرفه ای باید از شناخت مبانی آن تا ارزیابی یک طرح خوب پیش رفت.طراح به عنوان عضوی از یک تیم چند تخصصی باید هماهنگ کننده عملکرد و ساختار زیبایی طرح باشد تا بتواند با مدیریت نو آوری، به طرح خود هویت بخشیده و طرحی بیا فریند که علاوه بر داشتن جذابیت ظاهری، جوابگوی نیاز های استفاده گران از جهت عملکرد نیز باشد.طراحان علاوه بر مشکلات همیشگی ابداع طرحی نو آورانه، همواره با مسائلی محدود کننده از قبیل هماهنگ سازی زیبایی و عملکرد مشغول بوده اند. طرح خوب باید بر پایه عملکرد، زیبایی، راحتی و استاندارد استوار باشد.

سواستیکا نمادی است باستانی که در سرتاسر جهان در باورها و هنر اقوام مختلف ظهور کرده است. از این رو ذهن پژوهشگران بسیاری را به خود مشغول ساخته. اما همچنان منشاء آن در پرده ای از ابهام قرار دارد. برخی آن را نمادی آریایی معرفی کرده اند و از این رو در جنگ جهانی دوم آدلف هیتلر به دلیل افکار نژاد پرستانه، آن را نشان حزب خود برگزید و از آن پس به عنوان نماد ضد سامی و معرف روزهای تلخ جنگ شناخته می شود. سواستیکا نه تنها معرف نژاد یا کشوری واحد نیست بلکه نشانه ای است که از کهن ترین روزگاران و پیش از مهاجرت اقوام هند - اروپایی در نقاط مختلف جهان حتی میان برخی از اقوامی که هیچ گونه ارتباط با دیگر نقاط جهان نداشته اند رواج داشته و نمادی مقدس و مرتبط با جهان فراطبیعی بوده. این پژوهش سعی در شناسایی کهن ترین نمونه های سواستیکا دارد تا گامی هرچند کوچک در جهت شناخت منشاء آن برداشته شود.

بازنمایی پیکره زنان در ایران باستان و دوره اسلامی در حوزه کتاب آرایی و در موضوعات ادبی، قابل مشاهده است. در عهد صفوی و به ویژه در اواخر مکتب اصفهان، نوعی پیکرنگاری از زنان رایج شد که برخاسته از عوامل متعددی چون شرایط اجتماعی و تاثیرات آن ها در جامعه است. بازنمایی پیکره زنان در اصفهان دوره صفوی آرمانی و در دوران قاجار به طبیعتگرایی نزدیک تر بوده و بر جنبه های مادی تاکید بیشتری صورت گرفته است. این تفاوتها، ریشه در شرایط اجتماعی و تاثیراتی دارد که هنرمند از فرهنگ حاکم بر جامعه معاصر خود می گیرد. ویژگی آثار با موضوع زنان، در دو مکتب اصفهان در عصر صفوی و پیکر نگاری درباری در عصر قاجار و همچنین تفاوت در نوع بازنمایی تصاویر زنان در دو دوره مذکور و شناخت علل این تفاوت ها، در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد. مقاله حاضر تحقیقی پیرامون نوع بازنمایی تصویر زنان در مکتب اصفهان صفوی، در مقایسه با پیکر نگاری درباری قاجار است. در نتیجه مقاله مشخص می گردد که مواردی از قبیل تاثیرات فرهنگ اروپا در هر دو دوره، سفارش دهندگان آثار و سلیقه شخصی ایشان در بازنمایی پیکره زنان در این دو دوره موثر بوده است. نگارگر مکتب اصفهان دوره صفوی می کوشید، تا تصویری آرمانی از زن ارایه کند و با وام گیری از آثار ادبی و هنری گذشتگان خود، از زن تصویری معنوی ارایه نماید. اما زن در پرده های قاجاری به تدریج از ویژگی هایی چون حیا و حجاب فاصله گرفته و پیکرش به عنوان عاملی تزیینی یا ابزاری برای لذت بصری مردان در آمده است.روش تحقیق در این مقاله توصیفی _ تحلیلی با رویکردی تاریخی بوده و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. ابزار گردآوری برگه شناسه و تصاویر می باشد و جامعه آماری شامل تصاویر گزینشی از پیکرنگاری زنان در مکتب اصفهان و نقاشی درباری قاجار است.