دانش علف های هرز
سال:1392 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

مدل های گوناگونی برای پیش بینی پاسخ جوانه زنی بذر به دما ارایه شده اند که مهمترین و پرکاربردترین آنها مدل زمان گرمایی (یکای گرمایی) است. این مدل اگرچه دارای ویژگی های زیست شناختی مناسبی برای جوانه زنی است ولی بر پایه پیش فرض هایی است که در برخی گونه ها (بویژه علف های هرز) دیده نمی شود که برآیند آن پیش بینی نادرست جوانه زنی است. در این مقاله مدلی بر پایه توزیع آماری ویبول پیشنهاد می گردد که نه تنها از نظر زیست شناختی بر مدل مرسوم برتری دارد بلکه پیش بینی بسیار مناسبی از الگوی جوانه زنی نیز فراهم می آورد. در پژوهشی آزمایشگاهی جوانه زنی بذرهای علف های هرز جودره (Hordeum spontaneum) و علف قناری (Phalaris minor) در دماهای 8، 12، 16، 20، 24 و 28 درجه سانتی گراد آزمون شد و پاسخ جوانه زنی آنها توسط هر دو مدل توصیف گردید. مدل مرسوم برازش نامناسبی به داده های جوانه زنی دو گونه و بویژه علف قناری داشت (9 تا 12% خطا). حال آنکه خطای مدل پیشنهادی در این مقاله تنها 4% بود و پیشرفت جوانه زنی در طی زمان نیز به خوبی توسط مدل پیش بینی شد. مدل پیشنهادی همچنین به خوبی توانست سه پدیده زمان درنگ (زمان تا آغاز جوانه زنی)، سرعت جوانه زنی و درصد جوانه زنی پایانی را در هر دو گونه برآورد نماید. جداسازی تاثیر دما بر سرعت جوانه زنی و جوانه زنی پایانی از ویژگی های مهم این مدل است که به اهمیت بوم شناختی آن می افزاید. برای نمونه، دمای بهینه برای سرعت جوانه زنی در هر دو گونه (در جودره 21.8 و در علف قناری 23.5 درجه سانتی گراد) بالاتر از گستره دمایی بهینه بر حسب درصد جوانه زنی پایانی بود (در جودره بین 7.5 تا 20 و در علف قناری بین 7.5تا 16 درجه سانتی گراد). این ویژگی سازش پذیری بسیار بالایی به هر دو گونه برای جوانه زنی در دامنه گسترده ای از دماهای محیطی می دهد.

به منظور بررسی کارایی روش های زراعی و مکانیکی در مدیریت علف های هرز سورگوم علوفه ای، آزمایشی در سال زراعی 1389 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با آرایش تیماری اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار در شهرستان ورامین اجرا شد. وجین علف های هرز با استفاده از کولتیواتور پنجه غازی به عنوان عامل اصلی در دو سطح: یک بار خاک ورزی (در مرحله سه برگی سورگوم)، دو بار خاک ورزی (در مرحله سه و پنج برگی سورگوم)، شاهد با وجین تمام فصل و شاهد بدون وجین و عامل فرعی، ترکیب فاکتوریل تراکم بوته (در دو سطح: 190000 و 266000 بوته در هکتار) و آرایش کاشت (در دو سطح: یک و دو ردیف کاشت روی هر پشته) بود. تراکم و وزن خشک علف های هرز 30 روز پس از خاک ورزی دوم و قبل و بعد از چین دوم تعیین شد. اثر تیمارهای آزمایش بر عملکرد علوفه سورگوم نیز در هر چین ارزیابی شد. نتایج نشان داد که هر چند خاک ورزی تراکم علف های هرز را 50 درصد کاهش داد، اما با توجه به تراکم بالای علف های هرز، علف های هرز باقی مانده با استفاده از فضای ایجاد شده و افزایش زیست توده خود، کاهش تراکم را جبران کردند. علاوه براین، افزایش تراکم و تغییر آرایش کاشت از طریق تاثیر بر عملکرد علوفه در چین اول، بر عملکرد نهایی علوفه اثر مثبت داشت. در مجموع، تلفیق عملیات خاک ورزی، تراکم و آرایش کاشت اثر قابل توجهی بر کاهش علف های هرز و افزایش عملکرد علوفه سورگوم نداشت، اما تاثیر برخی از تیمارها از جمله یک بار خاک ورزی در کشت دو ردیفه و همچنین تراکم 190000 بوته در متر مربع در کشت دو ردیفه بر عملکرد سورگوم، بیشتر از سایر تیمارها بود. بنابراین، از این تیمارها می توان در مدیریت تلفیقی علف های هرز سورگوم استفاده کرد.

ضریب خسارت سطح برگ (l) یعنی به ازا هر واحد افزایش در سطح برگ چقدر بر توان رقابتی علف هرز افزوده می شود. این پارامتر در بسیاری از مطالعات علیرغم اذعان به تغییرات آن، ثابت درنظر گرفته شده است. هدف این تحقیق، بررسی برهم کنش این پارامتر با دزهای علف کش است که بعنوان یک عامل خارجی در تعاملات علف هرز-گیاه زراعی وارد می شود. آزمایش مزرعه ای طی دوسال بمنظور شناخت تغییرات شاخص های مربوط به ذرت، توق و تاج خروس در بازه ای از دزهای علف کش اجرا شد. 5 دز علف کش نیکوسولفورون بعنوان کرت های اصلی و 16 ترکیب تراکمی شامل 4 تراکم تاج خروس × 4 تراکم توق بصورت فاکتوریل در کرت های فرعی در قالب یک طرح اسپلیت فاکتوریل تک تکراره طراحی شد. برای تاج خروس تا 50 درصد دز کامل که هنوز سطح برگ بر اساس تابع دز- پاسخ روندی کاهشی را طی می کرد پارامتر l تقریبا ثابت بود. برای توق مقدار پارامتر l در دزهای صفر و 25 درصد دز کامل، ثابت بود. اما در دز 50 درصد، جهشی چشمگیر رخ داد و مقدار پارامتر l به شدت افزایش نشان داد. پس از آن با افزایش دز علف کش به دز 75 درصد دز کامل و نیز اعمال دز توصیه شده دوباره پارامتر دچار کاهش شد و به سطح دزهای صفر و 25 درصد برگشت. مدل گاوس بخوبی تغییرات ضریب خسارت توق در برابر دز علف کش را توصیف نمود. کاربرد دز نصف باعث سوختن ساقه اصلی توق شد و در پی آن رشد شاخه های فرعی افزایش یافت. به نظر می رسد حذف جوانه انتهایی روی ساقه اصلی باعث رشد و شاخه دهی بیشتر جوانه های فرعی شد. بطور خلاصه مهمترین عوامل در افزایش ضریب خسارت سطح برگ توق عبارتند از: دز علف کش مهمترین عامل مستقیم در کاهش ارتفاع توق، کاهش ارتفاع مهمترین فاکتور افزایش دهنده نسبت ارتفاع شاخه های فرعی به ساقه اصلی (XL/M)، افزایش XL/M مهمترین عامل افزایش تراکم سطح برگ در بالاترین نقطه کانوپی و این شاخص نیز عامل مستقیم افزایش ضریب خسارت سطح برگ در توق بوده است. توجه به اثر ضریب خسارت سطح برگ در فرایند توسعه مدل هایی که دز علف کش بعنوان اهرمی باعث ایجاد نوسان در این ضریب می شود می تواند در افزایش توان توصیفی و پیش بینی این مدل ها و در نتیجه توصیه های دقیق تر مدیریتی موثر باشد.

به منظور بررسی وضعیت توده های مشکوک خردل وحشی مقاوم به بازدارنده های استولاکتات سینتاز در مزارع گندم در سال 1391 تعداد 31 مزرعه گندم مشکوک به مقاومت، شامل 14، 12 و 5 مزرعه به ترتیب در استان های گلستان، خوزستان و کرمانشاه مورد مطالعه قرار گرفتند. در بخش اول برخی اطلاعات مهم مدیریتی تجزیه و تحلیل شد. در بخش دوم در یک آزمایش غربالگری، اثر سه علف کش از خانواده بازدارنده استولاکتات سینتاز (ALS) شامل تری بنورون متیل (گرانستار)، مت سولفورون متیل+سولفوسولفورون (توتال) و یدوسولفورون متیل سدیم+مزوسولفورون متیل+مفن پایر دی اتیل (آتلانتیس) بر رشد توده های مشکوک گیاه مذکور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد آزمایش قرار گرفتند. در بخش سوم به منظور بررسی دز-پاسخ، توده های مقاوم G3، G4 و G5 از استان گرگان، Kh1، Kh5 و Kh7 از استان خوزستان و Ker1 از استان کرمانشاه و سه توده حساس G9، Kh3 و Ker1 از سه استان بالا، تحت تاثیر دزهای مختلف علف کش های مذکور قرار گرفتند. نتایج بخش اول نشان داد که در بیش از 80 درصد مزارع مورد بررسی توالی علف کش ها رعایت نشده بود و در نزدیک به 39 درصد مزارع مورد مطالعه، گندم به صورت تک کشتی بود. همچنین استان خوزستان با 50 درصد تک کشتی گندم ضعیف ترین تناوب را داشت. نتایج بخش دوم نشان داد که در مزارع مورد مطالعه حدود 20 درصد توده ها نسبت به علف کش تری بنورون متیل و حدود 10 درصد توده ها نسبت به علف کش مت سولفورون متیل+سولفوسولفورون مقاوم بودند ولی مقاومت بالا به علف کش یدوسولفورون متیل سدیم+مزوسولفورون متیل+مفن پایر دی اتیل مشاهده نشد. همچنین ده درصد توده ها به دو علف کش تری بنورون متیل و مت سولفورون متیل+سولفوسولفورون مقاوم بودند. بر اساس نتایج آزمایش دز-پاسخ سه توده G3، G4، G5 (هر سه از گلستان) و Kh7 (خوزستان) دارای مقاومت پایین، توده Ker2 (کرمانشاه) دارای مقاومت متوسط و دو توده Kh1 و Kh5 (هر دو از خوزستان) دارای مقاومت بالا به تری بنورون متیل و توده های Kh5، Kh7 (هر دو از خوزستان) و G3 (گلستان) به ترتیب دارای مقاومت بالا، مقاومت متوسط و مقاومت پایین به مت سولفورون متیل+سولفوسولفورون بودند.

به منظور بررسی اثر نیتروژن و تراکم بوته گندم بر رشد و عملکرد گندم در شرایط تداخل علف هرز، آزمایشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 در قالب کرت های دوبار خرد شده با سه تکرار اجرا گردید. تیمار ها شامل حضور و عدم حضور علف هرز، نیتروژن (50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار) و تراکم گندم (180، 225، 270 و 315 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج نشان داد علف های هرز با تاثیر بر رشد و اجزای عملکرد دانه گندم بطور معنی داری عملکرد دانه را تا 43.07 درصدکاهش دادند. با افزایش نیتروژن از 50 به 150 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه بطور معنی داری به میزان 29.83 درصد (3840.4 در مقابل 4986 کیلوگرم در هکتار) افزایش یافت ولی در برهمکنش با علف هرز باعث افزایش وزن خشک علف های هرز بطور معنی داری شد و به نظر می رسد نیتروژن اضافی قادر به جبران خسارت ناشی از حضور علف هرز نباشد. با افزایش میزان بذر، عملکرد به طور معنی داری افزایش و توان رقابتی علف هرز با گندم کاهش یافت به گونه ای که کمترین وزن خشک علف های هرز در میزان 315 کیلوگرم بذر در هکتار بدست آمد. به ازای افزایش هر کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار، وزن خشک علف های هرز به میزان 0.57 گرم در متر مربع افزایش یافت. در سطوح مختلف نیتروژن، عملکرد دانه گندم در واحد سطح با وزن خشک علف های هرز در واحد سطح رابطه خطی و منفی داشت. بطور کلی به نظر می رسد افزایش میزان بذر مصرفی در مقایسه با نیتروژن به عنوان یک راهکار زراعی نقش مهم تری در جبران خسارت علف های هرز بر عملکرد دانه داشته باشد. لذا برای دستیابی به عملکرد بهینه در شرایط حضور علف هرز، مصرف 270 کیلوگرم بذر و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار توصیه می شود.

این تحقیق به منظور بررسی امکان رفع اثرات کاهنده آب سخت و افزایش کارایی گلایفوسیت در کنترل علف هرز خارشتر با افزودن ماده تجاری X-change و مقایسه آن با سولفات آمونیوم در سال های 90-1388 طی دو آزمایش جداگانه هر یک در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار با آرایش فاکتوریل در ایستگاه تحقیقاتی عباس آباد (مشهد) به اجرا درآمد. در یک آزمایش چهار د‍ز 0، 4، 6 و8 لیتر در هکتار گلایفوسیت در 3 سطح سختی آب حامل علف کش: کم، متوسط و زیاد به ترتیب 47.5، 95 و 190 میلی گرم در لیتر Mg+2+Ca+2 و با غلظت های 0، 0.25 و 0.5 درصد حجمی از افزودنی X-change در زمین آلوده به خارشتر مورد مطالعه قرار گرفتند. در آزمایش دوم سولفات آمونیوم با 3 غلظت 0، و 3 و4 کیلوگرم در صد لیتر آب جایگزین X-change گردید و سایر تیمار ها مانند آزمایش اول بود. نتایج نشان داد که کارایی علف کش گلایفوسیت در کاهش ارتفاع نهایی خارشتر در پایان فصل رشد با افزایش سطح سختی آب در صورت عدم مصرف هر یک از دو افزودنی به شدت کاهش می یابد به طوری که مقدار ED50 لازم برای کاهش رشد عمودی خارشتر از 2.478 به 31.407 لیتر در هکتار افزایش یافت. افزایش غلظت X-change به 0.5 درصد بالاترین تاثیر در افزایش کارایی گلایفوسیت را در پی داشت به طوری که شاخص ED50 برای ارتفاع خارشتر از 31.407 در بالاترین سختی آب و عدم مصرف افزودنی به 6.579 لیتر در هکتار کاهش یافت. بر اساس نتایج این تحقیق افزودنی X-change نسبت به سولفات آمونیوم در سطوح پایین و متوسط سختی آب تفاوت معنی داری از نظر کارایی با یکدیگر نداشتند.

به منظور بررسی کشت مخلوط ریحان و لوبیا چشم بلبلی، آزمایشی بصورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 90-1389 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. کرت های اصلی، کنترل و عدم کنترل علف های هرز در طول فصل، کرت های فرعی، سطوح مختلف کود نیتروژن (0، 50 و100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و کرت های فرعی فرعی، کشت خالص لوبیا چشم بلبلی و ریحان، و نسبت های کشت افزایشی 25، 50 و 75 % ریحان بودند. در شرایط کنترل علف های هرز، بالاترین عملکرد لوبیا چشم بلبلی (685 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد ماده خشک ریحان (430 کیلوگرم در هکتار)، بترتیب از سطوح کودی 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و نسبت افزایشی 50 % ریحان بدست آمدند. حداکثر عملکرد ریحان (139 کیلوگرم در هکتار) در شرایط عدم کنترل علف های هرز، با دارا بودن بیشترین ضریب تهاجم (1.66) و ضریب رقابت (3.42) در تیمار نسبت 25 % و سطح کودی 100 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین کارایی استفاده از زمین (1.43) نیز از نسبت 50 % ریحان در شرایط کنترل علف های هرز و کمترین مقدار این شاخص (0.87) از نسبت 75 % ریحان بدون مصرف کود و عدم کنترل علف های هرز بدست آمد. در مجموع، لوبیا چشم بلبلی در کشت مخلوط افزایشی با ریحان موجب کاهش جمعیت و زیست توده علف های هرز نسبت به ریحان خالص (بدون کنترل) شد و افزایش کود نیتروژن موجب همپوشانی سریع تر گونه های گیاهی در کشت مخلوط و کاهش علف های هرز گردید.

به منظور ارزیابی اثر چند علف کش در کنترل علف های هرز مزارع یونجه مستقر در منطقه جیرفت، آزمایشی بصورت طرح بلوک های تصادفی کامل با 4 تکرار طی دو سال (89-1387) اجرا شد. تیمار های آزمایش عبارت بودند از کاربرد علف کش های پرسوئیت (ایمازتاپیر 10 درصد SL) به میزان های 0.4، 0.6، 0.8 و 1 لیتر در هکتار به همراه یک لیتر سیتوگیت بعلاوه فوکوس (سیکلوکسیدیم 10 درصد EC) به میزان 2 لیتر در هکتار، استامپ (پندی متالین 33 درصد EC) به میزان 2.5 و 3 لیتر در هکتار، بازاگران (بنتازون 48 درصد SL) به میزان 3 لیتر در هکتار بعلاوه سیکلوکسیدیم به میزان 2 لیتر در هکتار، سنکور (متری بوزین 70 درصد WP) به میزان یک کیلو گرم در هکتار، بوترس (توفوردی بی 42.3 درصد EC) به میزان 2، 2.5، 3 و 3.5 لیتر در هکتار از ماده تجارتی و تیمار شاهد شامل وجین در طول فصل رشد بود. اثر علف کش ها بر کاهش وزن خشک و تراکم علف های هرز طی سه چین بررسی شد. نتایج نشان داد تیمار ها اثر معنی داری بر کاهش تراکم و وزن خشک علف های هرز پنجه مرغی (Cynodon dactylon) و پیچک (Convolvulus arvensis) داشتند. در بین تیمارهای آزمایش سیکلوکسیدیم دو لیتر در هکتار بهترین گزینه در کنترل پنجه مرغی بود، بطوری که این تیمار تراکم این علف هرز را بین 47 تا 64 و وزن خشک آن را بین 47 تا 62 درصد کاهش داد. بهترین تیمار جهت کنترل پیچک علف کش توفوردی بی به میزان 3.5 لیتر در هکتار از ماده تجارتی بود و توانست تراکم این علف هرز را بین 38 تا 42 درصد و وزن خشک آن را 36 تا 39 درصد کاهش دهد. بیشترین عملکرد یونجه نیز در حضور تیمارهای کاربرد ایمازتاپیر 0.8 و یک لیتر سیکلوکسیدیم در هکتار برداشت شد.