دانش علف های هرز
سال:1388 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی مقاومت یولاف وحشی (Avena ludoviciana) به علف کش پینوکسادن، آزمایش زیست سنجی گیاه کامل در بخش تحقیقات علف های هرز موسسه تحقیقات گیاه پزشکی در سال 1387 انجام شد. در این آزمایش 12 توده یولاف وحشی مشکوک به مقاومت همراه با یک توده حساس به علف کش که از مزارع گندم استان فارس جمع آوری شده بودند، در معرض دامنه ای از دزهای علف کش پینوکسادن شامل 0.25 تا 16 برابر دز توصیه شده (45 گرم ماده موثره در هکتار)، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش بر اساس شاخص های اندازه گیری شده نشان از بروز مقاومت به علف کش پینوکسادن، دست کم در هشت توده یولاف وحشی داشت. به طوری که شاخص مقاومت توده ها بر مبنای وزن خشک و تعداد بوته زنده مانده به ترتیب در دامنه ای از 2.21 تا 26.89 و 1.43 تا 18.48 برآورد شد. توده های F2، S2،S4  و ES4 با بدست آوردن شاخص های بیشتر از 12، بالاترین مقاومت را به پینوکسادن نشان دادند. در حالی که توده های M2 و ES نسبت به این علف کش حساسیت زیادی نشان دادند.

به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته بر دوره بحرانی کنترل علف های هرز کلزا (Brassica napus) رقم هایولا 401، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در موسسه تحقیقات برنج رشت، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل تراکم بوته (80 و 57 بوته در متر مربع) و دوره های مدیریت علف های هرز بر مبنای مراحل رشدی کلزا (5 سطح کنترل و 5 سطح تداخل علف های هرز تا مراحل سبز شدن، 2 برگی، 4 برگی، 8 برگی و ظهور جوانه گل و دو تیمار کنترل و تداخل تمام فصل به عنوان شاهد) بودند. دوره بحرانی کنترل علف های هرز بر مبنای مقادیر 5 و 10 درصد افت مجاز عملکرد و از طریق برازش توابع غیر خطی رگرسیونی گامپرتز و لجستیک به داده های مربوط به عملکرد نسبی، به ترتیب در تیمارهای عاری و آلوده به علف های هرز تعیین شد. نتایج به دست آمده از این آزمایش نشان داد که دوره بحرانی کنترل علف های هرز در تراکم 80 بوته در متر مربع با احتساب 10 و 5 درصد افت مجاز عملکرد، به ترتیب بین مراحل سبز شدن تا ظهور جوانه گل (31.5-108.4 روز پس از کاشت) و کاشت تا گلدهی (13.5-139.4 روز پس از کاشت) بود. در تراکم 57 بوته در متر مربع نیز این دوره با در نظر گرفتن مقادیر 10 و 5 درصد کاهش قابل قبول عملکرد، به ترتیب بین مراحل سبز شدن تا گلدهی (25.5-115 روز پس از کاشت) و کاشت تا گلدهی (4-143 روز پس از کاشت) تعیین شد. بنابراین، دوره بحرانی کنترل علف های هرز در تراکم 57 بوته در متر مربع نسبت به تراکم 80 بوته، زودتر شروع شده و دامنه آن نیز طولانی تر بود. در این آزمایش، علف های هرز پاییزه به ترتیب اهمیت (از نظر تعداد) شامل علف چمنی(Poa trivialis) ، خونی واش (Phalaris minor)، آلاله پیازی (Ranunculus bulbosus) و ترشک (Rumex crispus) بوده و علف های هرز بهاره نیز شامل پیر بهار کانادایی (Erigeron Canadensis) و توری (Lythrum salicaria) بودند. تعداد و وزن خشک علف های هرز به عوامل مورد بررسی و بر همکنش آن ها واکنش معنی داری نشان داده و بیشترین تعداد و وزن خشک علف های هرز مربوط به تراکم 57 بوته در تیمار تداخل تا مرحله 8 برگی بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر زمان تهیه بستربذر و تراکم بوته چغندرقند بر جمعیت علف های هرز و عملکرد کمی و کیفی چغندرقند در سال زراعی 88-1387 در مزرعه آموزشی - پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج انجام شد. در این آزمایش تاثیر دو عامل زمان تهیه بستر بذر (عامل S) و تراکم بوته چغندرقند (عامل D) به صورت کرت های خردشده نواری با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. سطوح عامل زمان تهیه بستربذر، شامل: (S1) کلیه عملیات آماده سازی زمین و تهیه بستر بذر به طور کامل در پاییز سال 1387 و (S2) کلیه عملیات خاک ورزی و تهیه بستربذر در بهار سال 1388 بود که در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. چهار سطح تراکم بوته چغندرقند، شامل 65، 73، 81 و 99 هزار بوته در هکتار و چهار بخش هر نوار کاشت به صورت مربع لاتین تصادفی شدند. هر کرت آزمایشی شامل شش ردیف کاشت چغندرقند به فاصله 50 سانتیمتر از همدیگر و به طول 10 متر بود و بذر چغندرقند رقم منوژرم «رسول» به طور همزمان برای هر دو تیمار زمان تهیه بستربذر (پاییز و بهار) با دست کاشته شد. نمونه برداری از علف های هرز بهاره به تفکیک گونه طی فصل رشد چغندرقند در شش متر مربع انجام و وزن تر و خشک آنها توزین شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر زمان تهیه بستربذر و تراکم بوته چغندرقند بر تراکم و وزن خشک علف های هرز و همچنین عملکرد کمی و کیفی چغندرقند معنی دار شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که تراکم و وزن خشک علف های هرز در تیمار تهیه بستربذر در بهار، 3-2 برابر بیشتر از زمانی بود که بستر بذر در پاییز آماده شده بود. با افزایش تراکم بوته چغندرقند از حدود 65 به 100 هزار بوته در هکتار، تعداد و وزن خشک علف های هرز کاهش معنی داری نشان داد. نتایج مقایسه میانگین عملکرد کمی وکیفی چغندرقند در کشت همزمان چغندرقند در دو روش تهیه بستر بذر نشان داد که به علت کاهش علف های هرز در بستر آماده شده در پاییز، عملکرد ریشه با 48.18 تن در هکتار، عملکرد شکر با 8.3 تن در هکتار و عملکرد شکر سفید با 6.7 تن درهکتار نسبت به روش تهیه بستربذر در بهار به ترتیب 21، 26، 24 درصد افزایش نشان داد. با افزایش تراکم بوته چغندرقند از حدود 65 به 100 هزار بوته در هکتار، عملکرد ریشه، عملکرد شکر و عملکرد شکر سفید نیز افزایش یافت. به طور کلی، بر اساس نتایج این پژوهش مشخص شد که آماده سازی بستربذر به طور کامل در پاییز و کشت چغندر قند در اولین فرصت ممکن با تراکم 100 هزار بوته در هکتار می تواند یک روش تلفیقی موثر برای کاهش جمعیت علف های هرز و در نتیجه موجب افزایش عملکرد چغندرقند گردد.

بمنظور بررسی تاثیر چند گیاه تله روی کاهش خسارت گل جالیز (Orobanche aegyptiaca) در گیاه گوجه فرنگی آزمایشی گلدانی به مدت دو سال (1387 و 1388) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در بخش تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران انجام شد. در سال اول 7 گیاه تله سیر، شبدر برسیم، کنجد، ماش، کتان، پنبه و لوبیا چشم بلبلی در گلدان های آلوده به بذر گل جالیز کشت شده و بعد از رسیدن به اواخر دوره رشد برداشت شدند. خاک گلدان ها تا زمان انتقال نشاء گوجه فرنگی به داخل آنها در فضای آزاد نگهداری شد. در سال دوم نشاهای گوجه فرنگی در مرحله 4 تا 6 برگی، به این گلدان ها منتقل شدند. صفات مورد ارزیابی گوجه فرنگی شامل وزن خشک اندام هوایی و ریشه، تعداد میوه و عملکرد آن و در مورد گل جالیز وزن خشک اندام هوایی و زیر زمینی، تعداد ساقه هوایی و گرهک زیرزمینی بود. نتایج نشان داد که کنجد، کتان و لوبیا چشم بلبلی به ترتیب 98.6، 75.2 و 74.4 درصد باعث کاهش وزن خشک گل جالیز و 100، 83.5 و 50.9 درصد باعث کاهش تعداد ساقه هوایی گل جالیز نسبت به شاهد بدون گیاه تله شدند که این کاهش گل جالیز منجر به افزایش عملکرد گوجه فرنگی شد. پس می توان نتیجه گرفت که این گیاهان دارای پتانسیل کاهش خسارت گل جالیز می باشند و می توان از آنها در زمین های آلوده به گل جالیز در تناوب استفاده کرد.

به منظور انتخاب مدل ترکیبی مناسب در توصیف ارتباط بین واکنش به دز علف کش نیکوسولفورون و سطوح کودی نیتروژن در پیش بینی کنترل علف های هرز تاتوره و تاج خروس ریشه قرمز، آزمایشی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج) در سال 1388 انجام شد. نیتروژن در چهار سطح (0، 90، 180 و 360 کیلوگرم در هکتار کود اوره) و علف کش نیکوسولفورون در پنج سطح (0، 0.5، 1، 1.5 و 2 لیتر در هکتار) بکار برده شدند. آنالیز واریانس حاکی از تفاوت معنی دار تیمارهای کود، علف کش و اثرات متقابل بین کود و علف کش بر روی زیست توده هر دو علف هرز بود. منحنی استاندارد واکنش به دز بعنوان مدل پایه در نظر گرفته شد و سپس کارآیی این مدل در تعیین زیست توده علف هرز با کاربرد سطوح علف کش در هر سطح کودی بررسی گردید تا صحت این انتخاب تایید گردد. برای تعیین ارتباط هر یک از پارامترهای مدل پایه با سطوح کودی، مدل های ممکن مورد بررسی قرار گرفت و مدل های مناسب بعنوان زیر مدل در مدل پایه قرار داده شدند تا در نهایت، مدل ترکیبی نهایی ارایه گردید. زیست توده این دو علف هرز در تیمار بدون علف کش با افزایش کود، رفتار متفاوتی از خود نشان داد. روند این تغییرات در سطوح مختلف کودی با مدل های خطی و کوآدراتیک، بترتیب در مورد تاج خروس و تاتوره توصیف شده بود. افزایش نیتروژن در تاتوره، واکنش به دز علف کش را تغییری نداد، زیرا پارامترهای شیب منحنی و دز مورد نیاز برای %50 کاهش زیست توده علف هرز تاتوره رفتار مشخصی با افزایش کود نیتروژن از خود نشان نداده و لذا منحنی استاندارد واکنش به دز با این دو پارامتر ثابت، بهترین توصیف زیست توده تاتوره زمانیکه تحت تاثیر کود و علف کش قرار می گیرند، می باشد. ولی منحنی استاندارد واکنش به دز تاج خروس با جایگذاری پارامترهای شیب منحنی و دز مورد نیاز برای %50 کاهش زیست توده این علف هرز، بترتیب با مدل نمایی و خطی تصحیح شده بود. مدل های نهایی ارایه شده قادر به پیش بینی زیست توده این دو علف هرز زمانیکه تحت تأثیر دزهای علف کش و کود نیتروژن قرار دارند، می باشند.

به منظور شناسایی و تعیین تراکم و غالبیت علف های هرز مزارع جو در استان آذربایجان شرقی، 80 مزرعه جو در 19 شهرستان استان در سال های 1388-1387 بررسی شد. در مجموع، تعداد 219 گونه علف هرز از 36 خانواده گیاهی در مزارع جو استان شناسایی شد. 107 گونه در بیش از سه شهرستان و 120 گونه در بیش از سه مزرعه از مزارع جو استان حضور داشتند. از نظر تراکم، شهرستان های قره آغاج، مراغه و ملکان به ترتیب با 20.82، 22.17 و 22.18 بوته در مترمربع کمترین و شهرستان های ورزقان، سراب و بناب بترتیب با 91.77، 85.61 و 82.97 بوته در مترمربع بیشترین تراکم علف های هرز را داشتند. از 219 گونه شناسایی شده، 116 گونه (%52.97) به چهار خانواده کاسنی (Asteraceae)، شب بو (Brassicaceae)، گرامینه (Poaceae) و بقولات (Fabaceae) تعلق داشتند. این چهار خانواده به ترتیب با 42، 30، 24 و 20 گونه بیشترین تنوع در مزارع جو در سطح استان را داشتند. از نظر شاخص وفور (AI)، علف های هرز هفت بند (Polygonum aviculare)، پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis) و بی تی راخ (Gallium tricornutum) به ترتیب به عنوان علف های هرز غالب مزارع جو استان آذربایجان شرقی شناخته شدند. شهرستان های هشترود، کلیبر و جلفا به ترتیب با 93، 87 و 82 گونه بیشترین تنوع (غنای گونه ای) و شهرستان های ملکان، قره آغاج و عجب شیر به ترتیب با 10، 21 و 22 گونه کمترین تنوع را داشتند.

در کشاورزی ارگانیک استفاده از پسماند گیاهی همراه با تراکم بالای گیاه زراعی از طریق سرکوب علف های هرز تاثیر بسزایی در افزایش رشد گیاه دارد. برای به دست آوردن بهترین میزان پسماند گندم و تراکم آفتابگردان آزمایشی در سال زراعی 87-86 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند واقع در امیر آباد به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: 5 میزان مختلف پسماند گندم شامل صفر، 2500، 1250، 3750، 5000 کیلوگرم در هکتار و سه تراکم آفتابگردان شامل 50، 70 و 90 هزار بوته در هر هکتار نتایج این آزمایش نشان داد بیشترین رشد گیاه زراعی و عملکرد دانه در تراکم 70 هزار بوته و میزان 3 هزار کیلو پسماند در هکتار بدست آمده است که در همین مقادیر، رشد علف هرز در کمترین مقدار خود بوده است. افزایش تراکم و پسماند به بیشتر از این مقادیر تاثیری در رشد گیاه زراعی نداشته و حتی در مواردی باعث کاهش رشد گیاه زراعی گردیده است.

به منظور بررسی تاثیر کشت مخلوط بر عملکرد و شاخص های رشد ذرت و سویا در رقابت با علف های هرز تاج خروس و تاتوره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1386 انجام شد. عوامل مورد بررسی عبارت بودند از: 5 نسبت اختلاط دو گیاه زراعی ذرت و سویا شامل: %0 سویا: %100 ذرت، %25 سویا: %75 ذرت، %50 سویا: %50 ذرت، %50 سویا: %25 ذرت، %100 سویا: %0 ذرت، و 4 سطح آلودگی علف هرز تاج خروس و تاتوره شامل: عاری از علف هرز، آلوده به تاج خروس در تمام فصل، آلوده به تاتوره در تمام فصل و آلودگی توام تاج خروس و تاتوره در طول فصل به نسبت 50:50. تراکم علف های هرز کاشته شده در همه کرتها 15 بوته در هر متر از طول ردیف بود. نتایج نشان داد که بالاترین میزان شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک و سرعت رشد محصول ذرت در نسبت 75:25 (سویا: ذرت) مشاهده شد، همچنین بالاترین نسبت برابری زمین (1.33) و بیشترین میزان عملکرد ذرت (10875 کیلوگرم در هکتار) نیز در این نسبت بدست آمد، اما با کاهش نسبت ذرت در مخلوط این صفات کاهش یافتند. رقابت همزمان دو گونه علف هرز در تمام سطوح کشت مخلوط در مقایسه با رقابت تک گونه ای تاج خروس یا تاتوره باعث کاهش بیشتر شاخص های رشد و در نتیجه کاهش بیشتر عملکرد دانه در ذرت شد. برای سویا بالاترین شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول و همچنین بیشترین عملکرد دانه (5898.3 کیلوگرم در هکتار) در تک کشتی و بدون حضور علف هرز بدست آمد. حصول نسبت برابری زمین بالاتر از یک در تمام تیمارهای واجد ذرت و سویا حتی در شرایط رقابت با علف های هرز حاکی از سودمندی کشت مخلوط و مناسب بودن آن به عنوان یک راهبرد غیر شیمیایی در مدیریت علف های هرز می باشد.