دانش علف های هرز
سال:1394 | دوره:11 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

استان آذریابجان غربی به دلیل دارا بودن شرایط مطلوب آب وهوایی، دومین قطب تولید چغندر قند در ایران می باشد. علف های هرز بخصوص سس زراعی یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر کاهش عملکرد کمی و کیفی چغندرقند می باشند. به منظور ارزیابی تاثیر سس زراعی بر رنگیزه های فتوسنتزی و عملکرد کمی وکیفی چغندرقند، آزمایشی با استفاده از آزمون t جفت شده در سال زراعی 1393 در چهار مزرعه در شهرستان ارومیه انجام شد. مزارع مورد مطالعه تاریخ کاشت یکسان (دهه سوم فروردین ماه)، تراکم یکنواخت (8 بوته در مترمربع) و رقم یکسان (اکباتان) داشتند. در این آزمایش از هر مزرعه، 30 بوته سالم و 30 بوته آلوده به سس انتخاب شدند. ویژگی های فیزیولوژیک و عملکرد به ترتیب در مرحله استقرار بوته (12-8 برگی) و در زمان برداشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که سس زراعی اثرات منفی برکارآئی فتوسنتزی برگ های چغندرقند داشتند، به طوری که کلروفیل a، b و کلروفیل کل به ترتیب 38، 18 و 30 درصد کاهش یافتند، ولی کاروتن تغییر معنی داری نداشت. از طرف دیگر صفات عملکرد ریشه 25 درصد، قند 8/1 درصد، عملکرد قند ناخالص 3/24 درصد، عملکرد قند خالص 5/18 درصد و وزن خشک اندام های هوایی 18 درصد کاهش یافتند. همچنین نتایج ناخالصی های ریشه نشان داد که سس زراعی نیتروژن و سدیم را افزایش داد (به ترتیب 3/37 و 2/28 درصد) و پتاسیم تغییر معنی داری نداشت.

به منظور بررسی تاثیر سطح فراهمی آب بر رویش دو علف هرز گندم وحشی یونانی و جودره در مقایسه با گندم زراعی آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی باغ ملی فلاحت مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان در سال زراعی1392 اجرا شد. میزان فراهمی آب در 8 سطح (5/2، 5، 5/7، 10، 5/12، 15، 5/17 و 20 میلی متر) به کرت های اصلی و انواع بذر گونه های گیاهی در پنج سطح (بذر پوشینه دار گندم وحشی، بذر فاقد پوشینه گندم وحشی، بذر پوشینه دار جودره، بذر فاقد پوشینه جودره و بذر گندم زراعی) به کرت های فرعی اختصاص داده شد. فراهمی آب مورد نیاز برای رویش بذور گندم وحشی و جودره به ترتیب 8/73 و 1/51 درصد بیشتر از آب مورد نیاز رویش بذر گندم زراعی بود. با افزایش سطح فراهمی آب از 5/12 میلی متر به 15، 5/17 و 20 میلی متر، بیشینه درصد رویش گندم وحشی به ترتیب 9/1، 8/3 و 2/6 برابر و بیشینه رویش جودره به ترتیب 68/1، 01/2، 25/3 برابر شد. نتایج این پژوهش گویای رویش بخش اعظمی از بذور علف های هرز گندم وحشی و جودره (بیش از 75 درصد) در صورت فراهمی کافی آب است، که این موضوع می تواند در مدیریت این علف های هرز به کار آید.

سس زراعی (Cuscuta campestris) به عنوان علف هرز انگل ساقه در سال های اخیر خسارت فراوانی به زراعت چغندرقند در استان آذربایجان غربی وارد کرده است. شاخص های جوانه زنی، اثرات انگل بر رشد و عملکرد چغندرقند و فنولوژی سس در شرایط آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه در سال 1393 در مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر جوانه زنی (73 تا 76 درصد) سس در دمای 25-30 درجه سانتی گراد رخ داد. با افزایش فاصله کشت بین میزبان و انگل از پنج به 15 سانتی متر، کاهش 63 درصدی وزن خشک سس و افزایش 4/31 درصدی وزن ریشه چغندرقند مشاهده شد. در فواصل پنج، 10 و 15 سانتی متری میزبان و سس، وزن خشک اندام های هوایی چغندرقند نسبت به شاهد بدون سس به ترتیب 38، 29 و 3/12 درصد کاهش یافت. پژوهش حاضر نشان داد که چرخه زندگی سس زراعی از کاشت بذر تا تولید بذر طی چهار مرحله رشدی، از مرحله سبز شدن شروع شده و با کسب 9/716 درجه – روز رشد به حیات خود ادامه داد. گل دهی طولانی ترین (473 درجه– روز رشد) و سبز شدن کوتاه ترین ( 95 درجه-روز رشد) مراحل رشدی سس زراعی بود.

این آزمایش طی سال زراعی1387-1386، به منظور بررسی تطبیقی مراحل رشدی گندم و جودره جهت مدیریت بهتر آنها، در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی در ورامین انجام گرفت. جودره و گندم رقم کویر در مجاورت یکدیگر در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار کاشته شدند. مراحل فنولوژی بر اساس مقیاس زادکس و تجمع واحدهای حرارتی بر حسب درجه روز رشد برای هر مرحله از رشد ثبت گردید. نتایج نشان داد که جودره مراحل فنولوژی خود را سریع تر از گندم به پایان رساند. بطوری که جهت تکمیل دوره زندگی جودره به 1/1839 درجه روز رشد و 204 روز نیاز بود، در حالی که این اعداد برای رقم گندم کویر 1/2143 درجه روز رشد و 219 روز بود. در مرحله رسیدگی بذور گندم، بذور جودره بطور کامل باستثناء دو بذر انتهایی سنبلک ریزش نمودند. طول دوره خواب بذور جودره حدود 45 روز بود. بررسی مراحل فنولوژی تطبیقی جودره و گندم بیانگر آن بود که از نظر فنولوژیکی این دو گیاه مراحل اولیه رویش تا ابتدای پنجه زنی را با هم سپری نمودند و سپس جودره در طی مراحل پنجه زنی، از گندم پیشی گرفت. گندم اما در مرحله ساقه دهی از جودره پیشی گرفت. با اینحال جودره زودتر از گندم وارد مرحله سنبله دهی شد و این پیشی گرفتن تا آخرین مرحله رشد ادامه داشت. نتایج این ایده را که موفقیت جودره در آلودگی مزارع گندم به علت رسیدن سریع تر جودره به مرحله رسیدگی کامل و کوتاه بودن دوره خواب آن می باشد تقویت می کند.

به منظور شناسایی آلکالوئیدهای موجود در علف هرز توق، عصاره شاخساره آن تهیه و با استفاده از روش گاز کروماتوگرافی تجزیه شد. سه آلکالوئید کونین (C8H17N)، هیوسیامین (C17H21NO4) و اسکوپولامین (C17 H21 N1 O4 ) که دارای پتانسیل آللوپاتیکی می باشند، شناسایی و استخراج گردید. پتانسیل آللوپاتیک آلکالوئیدهای مذکور بر جوانه زنی و رشد گیاهچه شش رقم آفتابگران روغنی شامل زاریا، پروگرس، هایسون33، آرماویروسکی، یوروفلور و بیلیزار به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر متقابل آلکالوئید×غلظت×رقم بر درصد و سرعت جوانه زنی معنی دار بود. بیشترین پتانیسل بازدارندگی مربوط به کونین و اسکوپولامین، کمترین آن مربوط به هیوسیامین بود. با افزایش غلظت آلکالوئیدها اثر بازدارندگی نیز افزایش یافت. ویژگی های وزن خشک ریشه چه و ساقه چه تمامی ارقام آفتابگردان نیز تحت تأثیر پتانسیل بازدارندگی آلکالوئیدهای شناسایی شده قرار گرفتند. هر دو صفت مذکور تحت تأثیر کونین و اسکوپولامین بیشتر از هیوسیامین قرار گرفتند. نتایج کلی بیانگر این است که در عصاره ی بقایای علف هرز توق سه آلکالوئید با اثر بازدارنده وجود دارد، و همچنین غلظت های مختلف هر آلکالوئید نیز از پتانسیل آللوپاتیکی متفاوتی برخوردار است که می توانند رشد گیاه زراعی را تحت تأثیر خود قرار دهند. یافتن مکانیسم های اثر بازدارندگی این ترکیبها بر گیاهان دیگر ممکن است برای یافتن ترکیباتی که بتوانند به عنوان علف کش مورد استفاده قرار گیرند، مفید واقع شوند.

به منظور بررسی تاثیر الگوهای مختلف کشت بر کنترل علف های هرز در ذرت دانه ای، آزمایشی در مشکین دشت کرج، در سال 1390 اجرا شد. تیمارها شامل کشت ذرت روی پشته + )سمپاشی نواری؛ یک بارکولتیواتور؛ دو بارکولتیواتور؛ وجین دستی؛ بدون وجین دستی) وکشت ذرت کف جوی + (سمپاشی سراسری؛ سمپاشی نواری؛ جابجایی جوی با پشته؛ وجین دستی؛ بدون وجین دستی) بودند. نتایج نشان داد که کارایی تیمارهای مکانیکی (دوبار کولتیواتور و جابجایی جوی و پشته) درکاهش تراکم سلمک و تاتوره و نیز وزن خشک سلمک بیش تر از تیمارهای سمپاشی نواری و سمپاشی سرتاسری بود. تیمار کشت ذرت روی پشته + دوبارکولتیواتور و تیمار کشت کف جوی + سمپاسی سراسری بهترین تیمار از نظر کنترل سوروف و قیاق بودند. تیمار کشت روی پشته + دو بار کولتیواتور از نظر کنترل علف های هرز باریک برگ و پهن برگ برترین تیمار بود. عملکرد دانه تیمار کشت کف جوی + جابجایی جوی و پشته با تیمارهای شیمیایی کشت کف جوی + سمپاشی سراسری و کشت روی پشته + سمپاشی نواری مشابه بود. از بین روش های کنترل غیر شیمیایی بترتیب، کشت کف جوی + جابجایی جوی با پشته و کشت روی پشته + دو بار کولتیواتور بیشترین عملکرد دانه را بخود اختصاص دادند. عملکرد بیولوژیکی ذرت در تیمارهای کشت کف جوی + جابجایی جوی و پشته با تیمارهای وجین دستی و نیز عملکرد بیولوژیکی تیمار کشت روی پشته + دو بار کولتیواتور مشابه تیمارهای علف کش بود.

با توجه به تاثیر روش های خاک ورزی بر تراکم و توزیع بذور علف های هرز در خاک، شناخت و پیش بینی جوانه زنی بذور یولاف وحشی در عمق های مختلف خاک تحت تاثیر شخم برای انتخاب روش خاک ورزی مناسب، ضروری می باشد. به این منظور، نمونهبرداری از خاک مزارع در دو مرحله صورت گرفت. در مرحله اول، قبل از شخم بهاره، نمونه گیری از چهار عمق خاک شامل: سطح خاک، عمق های صفر تا پنج، پنج تا 10 و 10 تا 15 سانتی متری و در مرحله دوم نمونه گیری بعد از شخم بهاره در چهار عمق شامل: عمق های صفر تا پنج، پنج تا 10، 10 تا 15 و 15 تا 20 سانتی متری خاک انجام گردید. تعداد بذور بصورت آزمون چند مشاهد ه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج مشاهده، چهار تیمار (عمق) و چهار بلوک (مزارع) مورد ارزیابی آماری قرار گرفت. کاهش تدریجی تعداد و درصد زنده بودن بذور از سطح خاک به طرف عمق های پایین تر در نمونه برداری قبل از شخم بهاره مشاهده شد. بذور سطحی کم ترین سرعت و درصد جوانه زنی (35 درصد) را داشتند و بذور قرار گرفته شده در عمق صفر تا پنج سانتی متری خاک از تعداد کمتری نسبت به بذرهای سطح خاک برخوردار بودند. درصد زنده بودن 96 درصدی بذرهای نمونه برداری شده بعد از شخم در مقایسه با بذرهای نمونه برداری شده قبل از شخم با 81 درصد، تفاوت معنی دار داشت. نتایج این آزمایش نشان داد که بعد از شخم، به دلیل بذرهای تازه ریزش کرده، 28 درصد به مجموع بذرهای داخل خاک اضافه گردید و درصد جوانه زنی کم بذرهای جدید در خاک با وجود درصد زنده بودن بالای آنها می تواند مرتبط با خواب بذر باشد.

گوشاب علف هرز زیست گاه های آبی حاشیه شالیزار ها است که در سال های اخیر مزارع برنج را مورد تهاجم قرار داده است. با توجه به اینکه سوروف مهمترین و فراوانترین علف هرز شالیزار در ایران است، بنابراین ارائه هر برنامه ای جهت مدیریت گوشاب باید شامل سوروف نیز باشد. بنابراین دو آزمایش به منظور ارزیابی کارایی علف کش های انتخابی شالیزار برای کنترل شیمیایی این دو علف هرز اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل کاربرد علف کش های تیوبنکارب، بوتاکلر، اکسادیارژیل، پرتیلاکلر، بن سولفورون متیل، سینوسولفورون و مت سولفورون بودند. در آزمایش سال اول کاربرد انفرادی و در تحقیق سال دوم اختلاط علف کش ها بررسی گردید. نتایج نشان داد که کاربرد علف کش های تیوبنکارب، بوتاکلر و پرتیلاکلر سبب کنترل بسیار خوب سوروف (95%≤ ) شده ولی فاقد هرگونه کارایی برروی گوشاب بودند. علف کش اکسادیارژیل90-75 % کارایی در کنترل سوروف و 45-35 % کارایی در کنترل گوشاب از خود نشان داد. علف کش های بن سولفورون متیل و سینوسولفورون دارای کارایی بسیار خوبی در کنترل گوشاب (%95≤ ) و فاقد کارایی کافی در کنترل سوروف (35%≥ ) بودند. در آزمایش سال دوم کارایی اختلاط دز توصیه شده دو گروه از علف کش ها (علف کش های مؤثر در کنترل سوروف + علف کش های مؤثر در کنترل گوشاب) بررسی گردید. نتایج این بخش از مطالعه نشان داد که در صورت اختلاط این دو گروه از علف کش ها، آن ها دارای سازگاری با برنج بوده و کارایی بسیار خوب در کنترل هر دو علف هرز سوروف و گوشاب (95%≤ ) دارند.